Gelukkig maar. Beeldend kunstenaars: klem tussen twee banen. Online kunst kopen op komst. Boekman 103_Wie geeft er aan cultuur?

BK-informatie - zevenendertigste jaargang - nummer 6 - 12 september 2015

2015-6

Tijdschrift voor beeldend kunstenaars Verschijnt acht keer per jaar Uitgave van de Stichting BK-informatie Abonnementsprijs € 16,- per jaar

‘Gelukkig maar’

Beeldend kunstenaars: klem tussen twee banen Online kunst kopen op komst

Boekman 103_Wie geeft er aan cultuur? Subsidieregeling Professionalisering Cultuuronderwijs

The Art of Impact: 36 gehonoreerde projecten in eerste ronde Uitvoeringsprogramma Cultuur 2015-2017 Limburg

Douwe Dijkstra

Column

Pedro Bakker: Liefde en politiek in China

+

Activiteiten in binnen- en buitenland De foto’s in dit nummer zijn gewijd aan de tentoonstelling Gimme Shelter - forten en ficties in Laagland. De foto’s zijn beschikbaar gesteld door de organisatie. Zie voor nadere toelichting en verantwoording de achterpagina.


2

‘Gelukkig maar’ We leven in een democratie. Gelukkig maar, want in een democratie heb je doorgaans behoorlijk wat vrijheid. Letterlijk betekent democratie ‘volksheerschappij’. Het volk beslist over wat er gaat gebeuren of over wie die beslissingen maakt. In een democratie is er goede en vrije informatievoorziening, want het is belangrijk om een mening te kunnen vormen. Die mening is weer nodig om goede keuzes te kunnen maken op de keuzemomenten die een democratie biedt. Een mening mag in een democratie ook luid en duidelijk worden verkondigd buiten die keuzemomenten om. Gelukkig maar. Het luid en duidelijk verkondigen van een mening doen veel mensen graag. En nu de mogelijkheden om dat te doen enorm zijn toegenomen, doen nog meer mensen dat graag, en veelvuldig; denk daarbij bijvoorbeeld aan de sociale media. Ook in vroegere tijden gebeurde dit natuurlijk al, bijvoorbeeld door middel van ingezonden brieven in kranten. Eén van de dingen die de sociale media kenmerkt is de enorme snelheid waarmee het de actualiteit volgt en verspreidt. Mensen reageren soms binnen enkele tellen op een bericht of delen het in een paar klikken met hun eigen achterban. Je hebt niet veel tijd meer nodig om je mening de wereld in te helpen, en veel mensen nemen die tijd ook niet. ‘Instant meningen’ vliegen je om de oren, waardoor het soms lijkt of iedereen verstand heeft van alles. Een goed voorbeeld is het – nog lang niet gerealiseerde maar op voorhand al omstreden – kunstwerk Kissing Earth van Olafur Eliasson dat op het Rotterdamse Stationsplein moet verschijnen. Nadat ‘de Rotterdammers’ het nieuwe station – inclusief een mooi, groot, leeg plein dat vanuit het station naar de stad reikt – in hun harten hebben gesloten, moeten zij alweer wennen aan een verandering op dat Stationsplein. Dat gaat niet zomaar. Honderden mensen geven hun mening via platforms als Facebook en Twitter, duizenden mensen liken pagina’s die het kunstwerk van Eliasson verguizen, of tekenen een petitie in de hoop de komst van het werk te voorkomen. Mensen zijn boos, verdrietig en verontwaardigd. Een enkeling steekt beleefd zijn hand op om te zeggen dat hij of zij het geplande kunstwerk weldegelijk mooi vindt. De discussie wordt breed en levendig gevoerd waarbij – zoals dat gaat – de tegenstanders het hoogste woord voeren. Zoals gezegd, ondersteund door de mogelijkheden van de sociale media en het internet is het geven van een mening, ook over kunst, heel gemakkelijk geworden. Gelukkig maar. Dat beeldende kunst bij zo veel verschillende mensen emoties en meningen losmaakt en dat er in de democratie waarin wij leven genoeg ruimte is om die volop te uiten.

Jos Houweling

De redactie


3

ONDERZOEK

door Maaike Lauwaert

Beeldend kunstenaars: klem tussen twee banen De economische situatie van beeldend kunstenaars gaat er zo sterk op achteruit dat het kunstenaarschap volledig uitgehold dreigt te raken. Dat leert een enquête bij 311 Vlaamse en Nederlandse kunstenaars in opdracht van het Belgische tijdschrift rekto:verso. Zij kunnen te weinig investeren in hun praktijk en groeien onvoldoende door tot professioneel werkende kunstenaars.

We brachten de financieel-economische situatie in kaart via een online enquête die door 311 beeldend kunstenaars, waarvan twee derde in Nederland en een derde in Vlaanderen woont, werd ingevuld. De meesten zijn tussen de 25 en 45 jaar oud en werken tussen vijf en twintig jaar als kunstenaar. Het aantal toonmomenten, groeps- of solotentoonstellingen, performances, screenings, lezingen of workshops die ze per jaar presteren, varieert van één à vijf (voor 41% van de respondenten) tot meer dan twintig (voor ruim 4%). We hebben het hier dus niet over hobbyisten, maar over professioneel werkende en presenterende kunstenaars, die al geruime tijd actief naar buiten treden met hun werk. Slechts 20% van de bevraagde kunstenaars omschrijft zijn situatie als comfortabel. Het merendeel (64%) kan niet leven van zijn kunstenaarschap, dat wil zeggen van de autonome praktijk van maken en tonen, los van hun aanvullende werk in andere of aanpalende sectoren. Voor 48% geldt dat hun financieel-economische situatie de laatste jaren is verslechterd. Een rode draad door hun leven is een schrikkellijn van fluctuerende inkomsten en een continu gevoel van niet weten waar ze aan toe zijn, laat staan dat ze hun praktijk kunnen plannen. Ze dansen op een slap koord van voorfinancieren, gokken op return on investment, investeren om te kunnen doorgroeien en sparen voor barre tijden. Door de moeilijke jaren worden vele kunstenaars gedwongen om op hun uitgaven te beknibbelen, niet zelden ten koste van hun eigenlijke werk of praktijk. Zo zegt 33% van de kunstenaars dat ze omwille van financiële redenen met goedkopere materialen zijn gaan werken. 20% stopte zelfs met de huur van werkruimte.

De cultuur van niet betalen is gestoeld op aannames, reflexen en mythes die variëren van: “kunstenaars worden toch al individueel gesubsidieerd, dus daar hoef je als organisatie niets bovenop te doen’, ‘wij betalen in eer, niet in munt’, ‘wat de kunstenaar aan zichtbaarheid verdient, is niet in geld uit te drukken’, ‘kunstenaars werken uit passie, niet voor het geld’, ‘ze zouden het werk sowieso maken’, ‘de markt betaalt’, ‘armoede maakt al eeuwen goede kunst’, etc etc. Ook kunstenaars zelf vervallen nog wel eens in die aannames, zo blijkt uit ons onderzoek. Zo schreven kunstenaars in reactie op de vraag naar hoe zij hun financiële positie zouden omschrijven, dat ze “werken uit liefde en voor de voldoening over wat ik goed vind” of dat “dit de prijs is die je betaalt om enige vrijheid in je leven te scheppen”. Ook in het bredere maatschappelijke veld leven zulke ideeën. Een hardnekkige is: ‘dan had je maar een ander beroep moeten kiezen’. Met andere woorden, een penibele financiële situatie zou nu eenmaal bij het kunstenaarschap horen. Dat is een romantisch non-argument. Arm zijn maakt geen goede kunst. Rijk zijn ook niet, overigens, maar dat is een ander verhaal. Een tweede reflex is: ‘dan moet je het maar zakelijker aanpakken en je niet zo afhankelijk maken van subsidies’. Alleen reageren organisaties vaak heel slecht op kunstenaars die vanuit een zakelijk instinct onderhandelen over de hoogte van hun budget of een bepaald (uur) loon vragen. De kunstsector is daar niet op ingesteld, en is er vaak ook niet mee gediend. Zo wordt de zakelijke houding die de overheid steeds meer verlangt van kunstenaars juist gefrustreerd.

Het gemiddelde jaarinkomen van 50% van de bevraagde kunstenaars ligt schrikbarend laag: onder de 10.000 euro per jaar. Even ter vergelijking: het minimum jaarinkomen in Nederland is vastgesteld op 18.000 euro en in België op 17.200 euro. Iedereen klust dan ook bij, hetzij in losse opdrachten als freelancer, hetzij in vast dienstverband, of in een wisselende combinatie. Slechts in 45% van de gevallen ligt dat werk in het verlengde van de kunstenaarspraktijk.

Andere factoren die meespelen, zijn bezuinigingen bij instellingen zelf, regelloosheid, onduidelijkheid over wat nu precies het verschil is tussen een artist fee, een productiebudget of een onkostenvergoeding, en een fenomeen wat we budgetdrift kunnen noemen. Zo wordt bij vrijwel elke tentoonstelling met geld geschoven tussen verschillende begrotingsposten, vaak ten koste van het kunstenaarshonorarium. Dat gebrek aan heldere afspraken frustreert vele kunstenaars. Het maakt gesprekken over vergoedingen troebel en complex.

Ze wijten hun precaire situatie niet in de eerste plaats aan externe factoren zoals de crisis of de subsidiebezuinigingen, wel aan de teruglopende of ontbrekende vergoedingen in de kunstensector zelf. Hun top drie van oorzaken: 1) een terugloop van vergoedingen voor de productie van werk, 2) een terugloop van fees of honoraria, en 3) minder ondersteuningsmogelijkheden als gevolg van bezuinigde kunstsubsidies. De grootste frustratie die uit de enquête naar voren komt, is niet betaald worden voor geleverde diensten. Hun grootste evenwichtsoefening noemen kunstenaars de voortdurende overweging tussen betaald werk waarvan men kan leven, en het doorgaans onbetaalde kunstenaarschap.

De cijfers spreken voor zich. Twee derde van de kunstenaars geeft aan zelden tot nooit een fee te ontvangen. In 79% van de gevallen bieden zelfs gesubsidieerde organisaties geen fee. Daarnaast geeft 69% aan zelden een productiebudget te ontvangen voor nieuw werk. Dat betekent dat kunstenaars zelf moeten investeren, en dus geld toeleggen wanneer ze exposeren. Onkosten worden zeer afwisselend vergoed. 60% van de respondenten geeft aan dat ze soms een vergoeding krijgen voor bijvoorbeeld reiskosten. Gevraagd naar wie het meest realistisch vergoedt, wordt de top drie aangevoerd door particulieren (30%), geen van alle genoemde instellingen (30%) en kleine instellingen (26%).


Overheden vragen van organisaties die zij ondersteunen, dat een redelijk percentage naar de kunstenaars doorvloeit (het trickle down principe). Dit onderzoek toont nogmaals aan dat er in realiteit veeleer sprake is van een trickle up principe: kunstenaars gaan in een bijberoep geld verdienen dat zij investeren in hun praktijk en waar ook uitnodigende instanties baat bij hebben. Het geld vloeit naar boven, de organisaties in. Kunstenaars zitten klem in dit tweebanensysteem. Er is te weinig ruimte voor wat een van de kunstenaars ‘geestelijke nietsruimte’ noemt, noodzakelijk om te kunnen blijven creëren. Hoe complex dit tweebanensysteem is, blijkt uit de geschreven reacties en verhalen van respondenten. De meeste kunstenaars hebben twee beroepen: eentje die de mond en het kunstenaarschap voedt en eentje die geld kost. De complexiteit daarvan is niet enkel een kwestie van tijd – de betalende baan slokt de tijd van het kunstenaarschap op – maar ook een kwestie van perceptie: de buitenwereld beschouwt bijwerkende kunstenaars als minder professioneel en succesvol. Ook de onzekerheid van wisselende baantjes en bijhorende inkomsten maakt het ingewikkeld. Slechts een enkeling vindt daarin een goede balans. Voor de meesten geldt wat een van de respondenten droog opmerkt: “dat het kunstenaarschap de enige beroepsgroep is die bijbanen heeft om zijn werk te kunnen financieren”. Het doorlezen van tientallen verhalen over tegenslagen, gevoelens van wanhoop en boosheid, niet erkend worden en niet kunnen doorgroeien, maakt bijna moedeloos. Woorden die in de reacties in de enquête vaak vallen, zijn ‘armoedegrens’, ‘onzeker’, ‘failliet’, ‘stoppen’, ‘stress’ ‘omscholen’, ‘wanhopig’, ‘taboe’, ‘schaamte’, ‘investeren’, ‘onbegrip’, ‘beeldvorming’, ‘crisis’, ‘doorzetten’. Een van de respondenten schrijft dat “de zorgen over de financiële situatie zo overweldigend kunnen zijn dat ze je verlammen”. Iemand anders vat het simpel samen als “it sucks”. Een van de verhalen besluit met “wel gelukkig”, een lichtpuntje.

4

elk geval voor onderdak en studio), waardoor ze zich niet kunnen vestigen. Nu kan dat nog, schrijven ze. Maar hoe het later moet? Zelfs op het meest persoonlijke vlak van hun leven bestaat er onzekerheid. Om deze uitholling van het kunstenaarschap tegen te gaan is een cultuuromslag nodig. De mythes moeten plaats maken voor een helder systeem, waarin kunstenaars en instellingen weten wat ze van elkaar kunnen en mogen verwachten, en waarin de evidentie van het niet betalen van kunstenaars verdwijnt. Als kunstenaars te lang te weinig kunnen investeren in hun praktijk, onvoldoende kunnen doorgroeien tot professioneel werkende kunstenaars, en zich daardoor onvoldoende artistiek kunnen ontwikkelen, bedreigt dat finaal de kunst zelf. Toen recent Nederlands onderzoek in opdracht van de belangenvereniging BKNL uitwees dat de honoreringspraktijk in Nederland een soort wild west- en anything goes-karakter had, werd besloten een pilot te starten die moet leiden tot een Nederlands honoreringsbeleid met daarin betere afspraken en onderlinge afstemming over vergoedingen. Gezien de financieel onderdanige situatie van kunstenaars, zouden uitnodigende partijen zelf het gesprek over honorering moeten beginnen. Sta kunstenaars toe zich ondernemend op te stellen en dus te onderhandelen over betalingen en condities. Dat doen andere partijen waarmee culturele instellingen werken immers ook! Voor de broodnodige veranderingen ligt nu meer dan voldoende materiaal op tafel. Er is onderzoek gedaan, er is momentum, er zijn legio praktijkvoorbeelden uit het buitenland en er is – vooral – een urgentie en een noodzaak. Het is tijd dat daar iets mee gebeurt, dat zowel Nederland als Vlaanderen aansluiten bij een internationale kentering in het denken en handelen rond kunstenaarsvergoedingen.

We hebben hier te maken met een grote beroepsgroep die het hoofd amper boven water kan houden, die in zijn groei wordt geremd door een systeem waarin mensen niet betaald worden voor het werk dat ze leveren bij grote en kleine instellingen, en dat moeten compenseren met een andere baan. Terwijl andere partijen die bij deze organisaties betrokken zijn, zeer vaak wel betaald worden. Dat zit behoorlijk scheef. Nochtans tonen kunstenaars vaak begrip voor de financiële impact van de crisis en de bezuinigingen bij instellingen. Maar het steekt dat ‘iedereen betaald wordt behalve wij’. Velen ervaren de situatie toch als een enorme institutionele strijkstok waaraan het leeuwendeel van de financiële middelen blijft plakken. Pascal Gielen analyseerde dat, wil een kunstenaar op langere termijn werkzaam kunnen blijven, vier sociale domeinen in evenwicht moeten zijn: de markt, de peers (contacten, netwerk), de civiele ruimte (tonen van het werk) én het domestieke (thuis, werkruimte). Die laatste ruimte blijft vaak buiten beeld, maar herhaaldelijk uiten kunstenaars in deze enquête zorgen over hypotheek en pensioen. Verrassend frequent wordt er ook gesproken over het niet durven stichten van een gezin. Jongere kunstenaars zien zich vaak genoodzaakt van residentie naar residentie te hoppen (die betalen vaak een fee en zorgen in

Dit is een korte versie van het artikel Beeldende kunstenaars: klem tussen twee banen dat in juni 2015 verscheen op de website van rekto:verso. http://www.rektoverso.be/artikel/beeldende-kunstenaars-klem-tussentwee-banen Met dank aan Michelle Schulkens voor haar hulp bij de gegevensverwerking van de enquête. Maaike Lauwaert is programmamaker beeldende kunst bij Stroom Den Haag en publiceert internationaal over hedendaagse beeldende kunst.


5

ONDERZOEK

Online kunst kopen op komst Het weblog We Like Art deed onlangs onderzoek onder 500 kunstkopers over hun koopgedrag. Stichting We Like Art stelt zich ten doel om de kunstwereld te ontsluiten voor een breed publiek en manieren te vinden om enthousiasme over kunst te delen. Het blog informeert over “beeldende kunst van hoge kwaliteit onder de € 1.500”. Sinds 2010 bemiddelt We Like Art actief bij kunstaankopen en brengt kunstkopers en galeries, kunstenaars en uitgevers bij elkaar. Uit het onderzoek van We Like Art blijkt dat online kunst kopen in opkomst is: 39% van de kunstkopers koopt online kunst; jonge kunstkoper beschouwt online kunstkopen als laagdrempelig; en de jonge koper oriënteert zich vooral online op nieuwe aankopen. Kopen op basis van digitale informatie Van de kunstkopers heeft 39% in de afgelopen drie jaar online kunst gekocht op basis van digitale informatie, dus zonder het werk eerst in het echt te hebben gezien. Uit eerder onderzoek (Nederlandse Galerie Associatie, 2014) blijkt dat 33% van de Nederlandse kunstkopers wel eens online kunst heeft gekocht. In 2010 was dat 13% en in 2006 9%. De leeftijdscategorie 56 of ouder heeft in verhouding minder vaak kunst online gekocht dan de jongere leeftijdscategorieën. De onderzoekers zien online kunstaanbieders als een aanvulling op de zichtbaarheid en de verspreiding van beeldende kunst die een toegevoegde waarde kan hebben voor galeries.“Beginnende en ervaren kunstkopers kunnen online eenvoudiger nieuwe kunstenaars ontdekken.Veel jonge kunstkopers weten de weg te vinden naar online aankopen. De zichtbaarheid van prijzen en de afwezigheid van druk worden als positief ervaren. Hiermee lijkt internet een belangrijke rol te spelen als een entree voor beginnende kunstkopers.”

Informatiebronnen Galeriebezoek én internet zijn de voornaamste bronnen van informatie. Over alle leeftijden gemeten informeert 74% van de kunstkopers zich via internet op een kunstaankoop. Dat percentage is gelijk aan het percentage dat een galerie bezoekt. Vooral de oudere kunstkoper weet de weg naar de galerie te vinden. 84% van de oudere kunstkoper (46 jaar en ouder) bezoekt galeries om zich te oriënteren op een kunst aankoop. Van de leeftijdscategorie 56 jaar of ouder geeft 67% aan zich ook via het internet te informeren. Opvallend is dat dit percentage omgekeerd is in de leeftijdscategorie 18-35. Jonge kunstkopers maken meer gebruik van het internet (81%) bij hun oriëntatie en 52% bezoekt galeries om zich te informeren op een kunstkoop. Bezoek online kunstplatforms Van de kunstkopers bezoekt 65% wel eens websites waar kunst online kan worden gekocht zoals bijvoorbeeld Saatchi Art, Artsy, Artspace en in Nederland We Like Art. Van de bezoekers van online kunstplatforms besteedt 40% zo’n 10-19 minuten gemiddeld per bezoek. De bezoekfrequentie van dergelijke sites is relatief laag, 53% bezoekt deze sites een paar keer per jaar, 29% maandelijks, 15% wekelijks en 3% dagelijks. Van de respondenten heeft 53% aan via de sociale media bij deze online kunstaanbieders terecht te zijn gekomen. Slechts 31% van de respondenten heeft een voorkeur voor een uniek werk en 55% geeft aan dat ze geen voorkeur heeft voor uniek werk of werk in oplage wanneer ze online kunst kopen. Meer informatie: welikeart.nl

Waar koopt de kunstkoper? De galerie (68%) en het atelier van de kunstenaar (60%) blijken voor de kunstkoper de meest genoemde locaties voor een aankoop. Daarnaast wordt er ook online gekocht. Van de respondenten heeft 21% wel eens kunst gekocht via online kunstaanbieders, 20% kocht wel eens bij een online veiling, 15% kocht via de website van een galerie en 11% via de website van de kunstenaar. Van de groep jonge kunstkopers (18-35 jaar) kocht 40% in een galerie en 24% kocht online.

Allora en Calzadilla

Waarom kunst online kopen? Een belangrijke reden om kunst online te kopen is het aanbod; 54% van de kunstkopers geeft dit als reden, omdat men meer kunstenaars kan ontdekken die men anders niet tegen zou komen. Van de respondenten geeft 49% aan dat men rustig over een aankoop kan nadenken zonder druk te ervaren. De directe zichtbaarheid van de prijs wordt door 50% van de respondenten als reden opgegeven. Opvallend noemen de onderzoekers het dat 25% van de respondenten een voorkeur heeft voor de prijscategorie 1.0002.499 euro; 63% geeft aan graag werk te kopen in de categorie 250 tot 999 euro en 47% heeft voorkeur voor 249 euro of lager.


6

OPDRACHTGEVERSCHAP

door Björn Remmerswaal

Opdrachtgeverschap en TodaysArt Het Haagse TodaysArt Festival draait om de presentatie en de ontwikkeling van avontuurlijke en hedendaagse beeldende kunst, podiumkunsten en muziek in de context van de publieke omgeving. Sinds 2005 is TodaysArt naar eigen zeggen bezig om “internationale pioniers en aanstormend talent de mogelijkheid te bieden de grenzen van het nieuwe en soms controversiële te verkennen”. Dit jaar zoekt TodaysArt de grenzen op door te programmeren op een bijzondere locatie: De Pier in Scheveningen. Precies 50 jaar geleden was De Pier de locatie voor ZERO on Sea, een grootschalige manifestatie van de radicale kunstbeweging ZERO, waarbij onder meer de relatie tussen natuurlijke elementen, technologie en de mens centraal stond. ZERO on Sea ging uiteindelijk niet door, maar TodaysArt laat zich inspireren door het idee en de locatie; hedendaagse makers komen vooral met projecten die speciaal voor deze locatie zijn gemaakt. TodaysArt programmeert graag unieke werken die iets met de festivallocatie te maken hebben, of iets met het steeds wisselende thema van het festival. Om dat mogelijk te maken treedt de festivalorganisatie vaak op als coproducent, opdrachtgever of manager van kunstprojecten. Een interview met Petra Heck, een van de curatoren van het festival, over het opdrachtgeverschap van het TodaysArt Festival.

Hoe vindt TodaysArt (TA) de kunstenaars waarmee jullie een samenwerkingsverband aangaan? “Dat kan heel verschillend zijn. Veel gebeurt natuurlijk viavia; andere curatoren, onze eigen kenniskring, via bepaalde netwerken, zoals Shape, International Cities of Advanced Sounds (ICAS) of via andere festivals, zoals Club Transmediale, een festival in Duitsland waar een van onze curatoren ook voor werkt. Maar vaak ook via ons eigen festival; bepaalde projecten die we tegenkomen bij tentoonstellingen of op academies zijn wellicht niet direct geschikt voor ons festival, maar hebben duidelijk meer potentie. We proberen dan samen met de kunstenaar het project door te ontwikkelen. Maar we raken ook veel in gesprek met kunstenaars die een coproducent nodig hebben om een project überhaupt van de grond te krijgen. We ontwikkelen het project dan gezamenlijk en vervolgens kunnen we het project verderbrengen via overzeese edities van TodaysArt in Japan, Moskou en Mexico, of bij andere festivals/expo’s. Zo kunnen we veelal jonge(re) Nederlandse kunstenaars helpen bij het opbouwen van een internationaal netwerk.” “Specifiek voor deze editie hebben we via al die verschillende bronnen en kennis die iedereen in het team heeft, gezocht naar kunstenaars die passen bij de ideeën en/of formele kwaliteiten van Zero. Bij deze zoektocht en selectie stond De Pier en haar natuurlijke omgeving centraal, aangezien dat bij Zero op Zee 50 jaar geleden ook het geval was. Dat event inspireerde ons voor deze editie. En hoewel wij geen zero-kopieën zochten, willen wij dit jaar kijken wat de erfenis is van Zero binnen de hedendaagse kunst.” Hoe reageren de geselecteerde kunstenaars op De Pier, op de omgeving, op de zee en de context? “De kunstenaars en voorstellen selecteerden wij op haalbaarheid, in hoeverre ze elkaar aanvullen, een bepaalde urgentie hebben voor de huidige tijd/kunst en raakvlakken hebben met Zero. Uiteindelijk proberen we een constellatie van verschillende installaties en performances te realiseren die als verschillende aktes bijna kunnen functioneren. We maken een soort spoorboekje met verschillende tijdstippen waarop iets plaatsvindt. Een belangrijke afweging bleek steeds De Pier zelf, die vrij dwingend is en vooral goed ‘performatieve’ projecten lijkt toe te laten. Een aantal projecten kunnen helaas niet gerealiseerd worden, vooal door financiele beperkingen, maar deze proberen wij allen in een publicatie over Zero op zee toen en het festival nu op te nemen.”

Nina Glockner

Hoe werkt zo’n samenwerking precies qua financiering? “Er zijn verschillende soorten overeenkomsten mogelijk. Soms werken we met een flat fee, waarbij je een bepaald bedrag geeft aan de kunstenaar waarmee diegene het dan moet doen. Soms komt een kunstenaar met een offerte die je probeert te realiseren, maar waarbij vaak extra sponsoring nodig is van bedrijven in


de vorm van mankracht, expertise of materialen. Zo is er dit jaar een project van Staalplaat op TodaysArt, waarbij aannemers Martens en Van Oord ons sponsoren met grote stalen buizen van 24 meter, voor een gigantisch orgel op het strand dat met behulp van gasbranders geluid zal produceren.” “Voor een project van Germaine Kruip zijn we afhankelijk van bepaalde lichtexpertise, waarvoor we dan een bedrijf zoeken die die specifieke expertise heeft en dat gedeeltelijk wil sponsoren, want anders worden de kosten voor een project veel te hoog. Natalie Jeremijenko kreeg voor haar project Pier 2 Pier - een alternatieve pier die organisch groeit en deels bestaat uit algen en mosselen - hulp van OMA van Rem Koolhaas op ontwerptechnisch vlak, en ze zoekt zelf nog naar de nodige sponsoring in de vorm van materialen. TodaysArt helpt waar mogelijk bij het opzetten van dit soort contacten en financiert verdere onkosten.” Wat zijn de voordelen van dit soort constructies voor respectievelijk de kunstenaar en TodaysArt? “Uiteindelijk probeer je een goed festival neer te zetten, een goed presentatieplatform waar werken in optimale vorm tot hun recht kunnen komen. De projecten die mensen bijblijven gaan vaak een relatie tot andere werken aan, evenals de locatie, in dit geval De Pier en de omgeving. Door de context mee te nemen als een belangrijk element in de projecten, ontstaan bijzondere werken en de enige manier om dat goed te doen is door nauw samen te werken met de kunstenaars.” “Maar naast de rol van een dergelijk project op ons eigen festival, spelen er ook andere motieven: het is mooi als je als organisatie samen met sponsoren en subsidiegevers mee kunt helpen aan het realiseren van goede en unieke werken. Het is een mooie uitdaging voor beide partijen. Uiteindelijk probeer je de kunstenaars en hun werk verder te brengen, door ze te ondersteunen en te faciliteren. En dit soort samenwerkingsverbanden zijn goed voor zowel ervaren als beginnende kunstenaars; de meer ervaren kunstenaar laat zich inspireren door de opdracht en kan gebruikmaken van de ondersteunende structuur van onze organisatie en ons netwerk, waardoor hij of zij zich beter kan richten op het werk. Bij de jongere kunstenaar geldt dit ook, maar voor hen is het vaak ook een eerste stap richting een internationaal netwerk.”

7

van het uitgebreide internationale netwerk dat TodaysArt in de afgelopen tien jaar heeft opgebouwd.” “Met de kunstenaar gaan we aanvankelijk in gesprek over de context van het festival, de locatie, etc. Daarop reageert de kunstenaar veelal met een locatiebezoek en met een voorstel, of soms meerdere voorstellen. We kijken dan naar de haalbaarheid van de verschillende voorstellen. Als we iets zien in het werk, dan stellen we een plan op om alles financieel en praktisch te realiseren. Denk daarbij aan het inventariseren van de kosten, materialen, benodigde ruimte, benodigde contacten met andere partijen, etc. Vergunningen regelen is zeker voor bepaalde locaties, omdat we veel in de publieke ruimte werken, eveneens een niet te onderschatten traject.” “Om een concreet voorbeeld te geven: bij eerdergenoemde Natalie Jeremijenko heb ik de context eerst uitgelegd, en gevraagd naar de mogelijkheid voor een nieuw werk, of het tonen van een bestaand werk: Mussel Choir. Zij kwam daarop met het plan voor Pier 2 Pier, een tweede pier om daarop Mussel Choir te presenteren. Ze heeft een zeer experimenteel ontwerp gemaakt i.s.m. OMA en andere ontwerpers voor een structuur waarop het publiek kan lopen, maar dat in tegenstelling tot andere pieren niet ten koste gaat van de omgeving, maar de bio-diversiteit van de natuur bevordert. Financieel gezien is dat plan een stuk ambitieuzer, dus we hebben aanvragen gedaan bij fondsen om het project te realiseren, terwijl Natalie ook zelf achter sponsoring in de vorm van kennis en materialen aangaat. Uiteindelijk hopen we dan op de best mogelijke versie van het project uit te komen.” Meer informatie: todaysart.org

“De opdrachtgever dient zich in principe enigszins gedienstig op te stellen en hulp te bieden waar nodig. Wij bieden faciliteiten, helpen met de financiering, geven inhoudelijke feedback, en proberen een goede context te bieden voor de presentatie van het werk. We proberen het werk ook goed te documenteren. Vervolgens gaan wij aan de slag om te zorgen dat een aantal werken opnieuw elders vertoond wordt; hiervoor maken we gebruik

Marieke de Jong

Kun je aangeven hoe dit verder in de praktijk werkt; welke activiteiten voert TodaysArt als opdrachtgever precies uit bij dit soort projecten?


8

LANDELIJKE INSTELLINGEN

Boekman 103_Wie geeft er aan cultuur?

Cultuuromslag in cijfers In het openingshoofdstuk van Bastiaan Vinkenburg van Bureau Berenschot wordt de genoemde cultuuromslag in cijfers uitgedrukt. Vinkenburg spreekt ook van een tweede omslag ten gevolge van de bezuinigingen: “diverse belangrijke bronnen tonen minder cijfers, met andere indelingen en op hogere abstractieniveaus. (…) Juist nu de cijfers een belangrijke indicator kunnen vormen voor de omslag in een sector, komen ze niet meer boven tafel.” Ook constateert hij dat de definitieve verlaging van de cultuurbegroting met 200 miljoen euro pas in 2015 zou worden gerealiseerd, maar in de praktijk blijken de bestedingen in 2013 al een flink stuk lager te zijn. Hoe groot deze bezuinigingen precies zijn geweest, wordt uit de beschikbare gegevens echter niet helder.

Craig Ames

Vinkenburg becijfert dat het rijksbudget voor cultuur sinds 2013 weer aan het stijgen is.“Het totaal bedrag voor 2014 ligt met 722 miljoen euro ruim 13 miljoen hoger dan in 2013; voor 2015 is het begrote bedrag, 734 miljoen euro, zelfs 29 miljoen hoger dan in 2013. (…) Er is dus 58 miljoen euro aan beleidsmatig budget bij gekomen.” Dit toegenomen budget leidt niet tot hogere subsidies aan instellingen, maar gaat naar een aantal programma’s die gerelateerd zijn aan beleidskeuzes, zoals een extra bijdrage aan het Filmfonds, huisvesting voor rijksmusea en het programma Erfgoed en Ruimte.

De provincies besteden in 2015 gezamenlijk 23% minder aan cultuur dan in 2011: van 328 miljoen naar 254 miljoen per jaar. De meeste provincies bezuinigen op kunst: gemiddeld 40% waarmee er in de provincies tezamen 81 miljoen euro overblijft. De onderlinge verschillen zijn groot.Veel provincies zitten op een lijn met het rijk: bezuinigen op kunsten en ontzien van erfgoed. De dalende lijn in structurele bestedingen lijkt zich voort te gaan zetten. De bezuinigingen in de gemeenten en het tempo daarvan zijn erg divers.Vinkenburg signaleert een neerwaartse trend en vermoedt dat dit betekent dat veel bezuinigingen pas na 2015 doorzetten. De vertraging heeft vermoedelijk te maken met transitie- en frictiekosten voor de gemeenten die gepaard gingen met de bezuinigingen. Vinkenburg concludeert: “Met de kanttekening dat de cijfers nog niet volledig, betrouwbaar en goed vergelijkbaar zijn, toont de analyse dat de overheden gezamenlijk in 2015 370 miljoen euro minder uitgeven aan cultuur dan in 2011, een gemiddelde daling van 12,1%.” En: “In 2015 besteedt het rijk 44 euro per inwoner aan cultuur, de provincies gemiddeld 15 euro en gemeenten 103 euro. In 2011 was dit nog respectievelijk 51, 20 en 113 euro.” Geefwet en donaties In het hoofdstuk ‘De Geefwet en donaties aan cultuur in Nederland’ bekijken René Bekker en Saskia Franssen of er sinds de invoering van de Geefwet (2012) meer wordt gegeven aan cultuurinstellingen. In de Geefwet maakt de zogenoemde multiplier giften aan cultuurinstellingen verhoogd fiscaal aftrekbaar. Desondanks is geven aan cultuur nog niet populair – terwijl het belang van giften door de bezuinigingen is toegenomen. Giften aan cultuur liggen in Nederland in 2013 op ongeveer hetzelfde niveau als in 2011. De bijdragen van bedrijven zijn gedaald van 124 naar 80 miljoen euro. De bijdragen van huishoudens en fondsen compenseren deze daling enigszins. Het percentage

Craig Ames

De financiering van de kunsten cultuursector is aan het veranderen. Eigen inkomsten worden belangrijker, maar de private sector neemt de rol van de overheid (nog) niet voldoende over. Door de enorme bezuinigingen is de onderlinge afhankelijkheid van cultuurinstellingen toegenomen en wordt er meer geïnvesteerd in samenwerking. Onder de titel Wie geeft er aan cultuur? verscheen deze zomer Boekman #103. Het tijdschrift over trends in kunst en cultuur richtte zich dit keer volledig op de veranderingen op het gebied van financiering in de kunsten cultuursector. Ten gevolge van de bezuinigingen is er al lang sprake van kaalslag in de sector, maar er blijkt ook een cultuuromslag waarneembaar.


Cultuursponsoring Ad Maatjens beschrijft in het hoofdstuk ‘Cultuursponsoring in de lift’ de stijging van de sponsorinkomsten in de cultuursector in 2013. Maatjens vraagt zich af of deze voor alle disciplines, alle regio’s en alle soorten instellingen geldt. Ook onderzoekt hij wat de instellingen hebben gedaan op het gebied van sponsorwerving. De stijging van de sponsormarkt blijkt vooral toe te schrijven aan de museumsector. De economische crisis lijkt sectorbreed de sponsorinkomsten niet al te zeer te hebben aangetast: ook op regionaal en lokaal niveau hebben instellingen meer geld uit sponsoring gehaald, waarbij er geen onderscheid is tussen grootte, regio of discipline. De organisaties die zich met een duidelijke focus en vernieuwende initiatieven richten op lokale ondernemers zijn het meest succesvol in het binnenhalen van sponsorgeld.

André Robillard

Private cultuurfondsen Ryclef Rienstra betoogt in het hoofdstuk ‘Private cultuurfondsen brengen dynamiek in de cultuur’ dat de betekenis van private cultuurfondsen toeneemt en een ander karakter krijgt: meer initiërend en meedenkend. Middels een eigen verkenning stelt hij vast dat “de jaarlijkse bijdrage aan culturele doelen van een

groep van achttien zeer uiteenlopende landelijke private fondsen de laatste tien jaar significant gestegen is. (…) Het jaarlijkse totaal aantal bijdragen steeg eveneens indrukwekkend.” Het gaat hier om een stijging van 50% in 2013 t.o.v. 2011. Rienstra ziet voor de private cultuurfondsen in de toekomst een rol weggelegd als volwaardige partij die een eigen dynamiek kunnen teweegbrengen in de cultuursector; zij hebben behalve financiering, vaak ook waardevolle kennis en een relevant netwerk in te brengen. Crowdfunding Het hoofdstuk ‘Crowdfunding’ werd geschreven door René Bekkers, Claure van Teunenbroek, Irma Borst, Gijsbert koren en Merel Kueper. Crowdfunding is een redelijk succesvol fenomeen; de hoogte van de bedragen die op deze manier worden opgehaald is de afgelopen jaren toegenomen. Dit kan volgens de auteurs nog worden vergroot door inzichten uit onderzoek naar geefgedrag toe te passen. Als voorbeeld wordt daarbij het belang van sociale informatie genoemd. Crowdfunding heeft ook meerwaarde op het gebied van publieksbetrokkenheid. Online sociale gemeenschappen zijn daarbij belangrijk voor cultuurinstellingen die aan crowdfunding doen. Meer lezen Andere onderwerpen die in deze Boekman aan de orde komen zijn onder andere de visies in de provincies op cultuurbeleid, de inzet van vrijwilligers in de cultuursector, de veranderingen van bekostiging in de sector en fondsenwerving. Boekman #103 kunt u bestellen via de website van de Boekmanstichting. Meer informatie: boekman.nl

Boekman #103 kwam tot stand in samenwerking met Bureau Berenschot en de Werkgroep Filantropische Studies aan de VU in Amsterdam.

Pim Zwier

huishoudens dat geeft aan cultuur is nog steeds laag. Vermogende Nederlanders geven vaker en hogere bedragen: 36% van de vermogende Nederlanders gaf in 2013 aan cultuur (33% in 2011). Het effect van de multiplier lijkt tegen te vallen, wat naar het schijnt vooral wordt veroorzaakt door het gegeven dat vermogende particulieren niet goed op de hoogte zijn van de multiplier. Vermogende Nederlanders die wel op de hoogte zijn geven aanzienlijk vaker aan cultuur. Culturele instellingen hebben een belangrijk aandeel in de werking van de multiplier, aldus Bekkers en Franssen: “Nu de economie aantrekt en het consumentenvertrouwen stijgt, kunnen de instellingen de verhoogde aftrekbaarheid met meer kans op succes onder de aandacht brengen.”

9


10


Samenwerkingsovereenkomsten Brazilië DutchCulture en FGV ondertekenden deze zomer een samenwerkingsovereenkomst voor kennisuitwisseling rond cultuurmanagement en cultuurbeleid. FGV is de belangrijkste denktank van Zuid-Amerika, een toonaangevend kennis- en opleidingsinstituut en adviseur voor de overheden. De sterke groei van het aantal musea en andere culturele centra in Brazilië in tijden van grote bezuinigingen vraagt om andere scenario’s voor het management en afspraken met financiers en overheden. FGV heeft daarom behoefte aan kennis en internationale samenwerking op het gebied van cultuurmanagement en ziet Nederland als een belangrijke partner voor kennisuitwisseling. Ook op het gebied van industrie en ontwerp is er een samenwerkingsovereenkomst ondertekend: door DutchCulture en FIRJAN. FIRJAN is als werkgeversorganisatie van de staat Rio de Janeiro een invloedrijke en kapitaalkrachtige organisatie die de belangen

behartigt van de industrie. FIRJAN richt zich steeds meer op de meerwaarde van design voor de traditionele industrie en kijkt daarbij naar Nederland als voorloper op het gebied van creatieve industrie, smart sollutions en duurzame vernieuwing. EYE International en SESI ondertekenden een samenwerkingsovereenkomst over een rondreizend Nederlands filmprogramma en de screening fee die SESI hiervoor betaalt. SESI speelt een belangrijke rol in de maatschappelijke ontwikkeling in Brazilië, met als hoofddoel de levenskwaliteit van werknemers, hun directe familie en de gehele gemeenschap verbeteren door middel van dienstverlening op het gebied van educatie, vrije tijd, sport en cultuur, maar ook gezondheid en voeding. Meer informatie: dutchculture.nl

Subsidieregeling Professionalisering Cultuuronderwijs Scholen in het primair onderwijs kunnen tot 1 maart 2016 subsidie aanvragen voor de subsidieregeling Professionalisering Cultuuronderwijs PO. Met het subsidiegeld kunnen zij cultuuronderwijs een structurele plek in het curriculum geven. De regeling maakt onderdeel uit van het programma Cultuureducatie met Kwaliteit. Om projectsubsidie te kunnen aanvragen voor professionaliseringstrajecten, moeten schoolbesturen met ten minste vijf locaties aan het project deelnemen, of binnen een samenwerkingsverband met ten minste vijf deelnemende locaties. Schoolbesturen die subsidie ontvangen, worden onderdeel van een leernetwerk. Dit netwerk is gericht op kennisdeling en kennisvermeerdering.

Drie niveaus Schoolbesturen kunnen projectsubsidie aanvragen op drie niveaus. Op bestuursniveau voor het ontwikkelen van visie op cultuuronderwijs en het verankeren daarvan in het strategisch beleidskader van het bestuur. Op schoolniveau voor het maken van een vertaalslag van strategisch naar operationeel niveau – bij voorkeur in samenwerking met culturele partners – en het vastleggen daarvan in schoolwerkplannen en activiteitenprogramma’s. En tot slot op leerkrachtniveau voor professionalisering van schoolleiders, onderwijsteams, cultuurcoördinatoren, groepsleerkrachten en vakleerkrachten door scholing en coaching die is gericht op het bevorderen van kennis en competenties om cultuuronderwijs te kunnen geven.

Pieter Schenk

Hoogte subsidie De subsidie bedraagt per locatie maximaal 20.000 euro en per subsidieaanvraag (voor meerdere locaties) maximaal 200.000 euro. De aanvrager moet minimaal 50% van de projectkosten voor eigen rekening nemen, dit kunnen ook gekapitaliseerde uren zijn. Aan visietrajecten op bestuursniveau mag maximaal 10% van de subsidie worden besteed. Aanvragen De deadline voor het aanvragen van de projectsubsidie is 1 maart 2016 bij het Fonds voor Cultuurparticipatie. Gehonoreerde projecten moeten starten vóór september 2016 en mogen maximaal 24 maanden duren. Een adviescommissie beoordeelt de aanvragen op kwaliteit, meerwaarde, en afstemming en samenwerking. De aanvragen worden op volgorde van binnenkomst behandeld, tot het subsidieplafond van 2.5 miljoen euro is bereikt. Meer informatie: cultuurparticipatie.nl


11

The Art of Impact: 36 gehonoreerde projecten in eerste ronde Begin 2015 ging het programma The Art of Impact van start, een tweejarig stimulerings-en onderzoeksprogramma dat in opdracht van minister Bussemaker werd ontwikkeld door de zes landelijke publieke cultuurfondsen: Fonds Podiumkunsten, het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, het Nederlands Filmfonds, het Fonds voor Cultuurparticipatie, het Mondriaan Fonds en het Nederlands Letterenfonds. Het programma ondersteunt, stimuleert en onderzoekt bestaande en nieuwe kunstprojecten met een duidelijke en duurzame impact op maatschappelijke thema’s en vraagstukken. The Art of Impact gaat uit van het unieke vermogen van kunstenaars om maatschappelijke ontwikkelingen te duiden en erop te reageren en reflecteren. Kunstenaars versterken de samenleving van nu en morgen door betekenis te geven, nieuwe onverwachte visies en inzichten te bieden of door mensen te verbinden. The Art of Impact richt zich op kunst in haar volle breedte: van literatuur tot podiumkunsten, van beeldende kunst tot design en e-cultuur, van architectuur tot film.

luchtfotografie, NIMH

In totaal dienden 428 aanvragers een projectplan in; organisaties, samenwerkingsverbanden en individuele kunstenaars. De aanvragen waren verdeeld over alle kunstdisciplines en alle geselecteerde maatschappelijke domeinen, te weten zorg & welzijn, leefbare wijk & stad, energie & klimaat en circulaire economie.

De volgende 36 projecten werden gehonoreerd: − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − −

Autres Directions, We Are Data BAK, basis voor actuele kunst, New World Summit: Stateless Democracies BIND, Jacobsweg Circus Engelbregt, Mobiele MedicijnFabriek De Nieuwe Cultuur Stichting, We Are Public Favela Painting, Social Art Academy Curacao FOAM Fotografiemuseum Amsterdam, The Story of Amsterdam Freehouse, Culturele Herwaardering Rotterdam Gillles Frenken, Social Design voor Vragender Het Instituut, ONSbank Hivos, Age of Wonderland Het Huis Utrecht, Make No Little Plans IDTV Docs, Tegenwicht Incubate, This Game Could Be Your Life Jan Hoek, Moffies (werktitel) Karel van Laere, Largo De Kracht van Rotterdam,Verhalen bij Beelden uit de Stad Kunstblock, Futurosity Maatschap Observatorium, Bovendoor en Onderlangs Mariëtte Faber, De Man Die De Wereld Wilde Veranderen MOTI Museum of the Image, Crypto Design Challenge Next Nature Network, Meat the Future: Kweekvlees Bar Painted, Golden Joinery ROSE Stories, Melk & Dadels: De Beleving Landschapstheater en Meer, Windwerk LUDWIG, Ludwig en het Brein Niet Normaal, Hacking Habitat, Art of Control Theaterproduktie Rotterdam, Goed Volk Traktor, De Asielzoekmachine Teun Castelein, De Lampedusa Theater de Vaillant, Flagship Matchmaker Trouble Man, De Radicalisering van Sadettin K. Van Abbemuseum, Museum as Social Powerplant Waag Society, BioStrike Welcome to the Village, Welcome to the village/DORP What Design Can Do, What Design Can Do Challenge

Sluitingsdatum voor de tweede (en laatste) open oproep van de The Art of Impact is 5 oktober.

Trevor Paglen

Meer informatie: theartofimpact.nl


12


Nieuwe culturele Mapping Brazil voor Nederlandse cultuursector

Jasper Niens

Mapping Brazil In opdracht van het ministerie van OCW bracht SICA (de voorloper van DutchCulture) in 2009 de Braziliaanse cultuursector in beeld in de Mapping Brazil. Dat gebeurde in nauwe samenwerking met de sectorinstituten en fondsen in Nederland. Deze mapping inventariseerde aanknopingspunten voor een verdere verdieping en uitbreiding van de culturele uitwisseling tussen beide landen. De online gids is Engelstalig en maakt (Nederlandse) kunstenaars, makers en culturele organisaties wegwijs in de Braziliaanse cultuursector. Minister Bussemaker ontving deze zomer de nieuwe geüpdatete Mapping Brazil tijdens een seminar over cultuurmanagement in Nederland en Brazilië.

Meer dan twintig Braziliaanse experts, actief in uiteenlopende kunstdisciplines en sectoren, hebben een bijdrage geleverd aan de actualisering van de Mapping Brazil. Naast een actualisering, bevat de online gids ook nieuwe onderdelen. De disciplines film en fotografie zijn toegevoegd, evenals een drietal verdiepingsthema’s: het kunstvakonderwijs, de creatieve industrie en cultuurparticipatie in Brazilië. De nieuwe mapping brengt voor het eerst de opkomende gamessector en electronic dance in het land in kaart. Het platform telde tot voor kort 43.000 bezo ekers per jaar en is nu onderdeel van de website van DutchCulture. Meer informatie: dutchculture.nl

Matjaž Štuk & Alena Hudcovičová

DutchCulture biedt mappings van het culturele veld van de landen Brazilië, China en Turkije die per kunstdiscipline meer inzicht geven in de historie, omvang en structuur van het veld. De Nederlandse mapping op de website van DutchCulture is bedoeld als hulp in de zoektocht naar instellingen en informatie in het Nederlandse culturele landschap.


13

PROVINCIES EN GEMEENTEN

Uitvoeringsprogramma Cultuur 2015-2017 Limburg Culturele Werkplaats In de provincie Limburg is het Uitvoeringsprogramma Cultuur (UC) gepresenteerd. De provincie zal een deel van de middelen die oorspronkelijk opzij waren gezet voor Maastricht Culturele Hoofdstad inzetten voor cultuurinvesteringen in de provincie. In het programma worden vier inhoudelijke speerpunten geformuleerd: talentontwikkeling, cultuureducatie, creatieve industrie en de verbinding tussen cultuur en leefbaarheid. Bij alle speerpunten vormen verbinding en de Euregionale samenwerking de rode draad. Het UC is opgesteld op basis van overleg en bijeenkomsten met het culturele veld en de gemeenten en sluit aan op lopende landelijke en (EU)regionale processen.“Wat de Provincie doet, moet een gezamenlijk erkende en herkenbare meerwaarde opleveren voor Limburg en de Limburger. Hierdoor staat cultuurbeleid weliswaar centraal in het UC, maar is het verbonden met andere beleidssectoren.” Samenvattend zijn de provinciale beleidsuitgangspunten 20152019 als volgt.

De Provincie Limburg: − bezuinigt in haar begroting niet op het totaalbudget voor cultuur, maar verlangt wel meer waar voor haar geld; − investeert volop in cultuur, van amateurkunstenbeoefenaar tot professionele kunsteninstelling; − is overtuigd van de intrinsieke en maatschappelijke waarde van cultuur voor het leef- en vestigingsklimaat in Limburg; − maakt op het gebied van cultuur scherpe, transparante keuzes, o.a. inzake de provinciale culturele basisinfrastructuur, cultureel ondernemen en het instrument subsidiëring, om onderscheidend en innovatief te kunnen zijn; − zet op het gebied van cultuur in op een beperkt aantal inhoudelijke prioriteiten en grijpt (Euregionale) culturele buitenkansen waar deze zich voordoen; − jaagt de verbinding en samenwerking aan tussen de partners in de ruimste zin des woords: binnen de cultuursector, met andere sectoren (toerisme, recreatie, (vrijetijds-) economie, onderwijs, ruimte, natuur, zorg, welzijn en/of sport), met gemeenten, met het bedrijfsleven, met kennisinstellingen, met Euregionale partners, en/of met het publiek/de burgers; − trekt samen op met het Rijk en de gemeenten; − stimuleert een evenwichtige spreiding van het cultuuraanbod over Limburg; − ondersteunt en bewaakt het functioneren van provinciale steunfuncties; − promoot de Limburgse cultuursector in en buiten Limburg.

Stefan Gross

Wouter Klein Velderman

Meer informatie: limburg.nl


14

COLUMN

Acht maanden werkte kunstenaar Pedro Bakker in communistisch China aan een spannend onderwerp: Madame Mao. Met een beurs vrije praktijkverdieping van het Mondriaan Fonds verbleef hij in Chongqing Dimensions Art Center & Artists in Residency (DAC&Chongqingair). Al eerder had hij met zijn grote, verhalende tekeningen met succes onderwerpen uit de Nederlandse politieke geschiedenis opgepakt, waaronder de moord op de filmer Theo van Gogh. In China stuitte hij op een muur van censuur toen hij het privéleven van de beroemde voorzitter Mao en zijn vrouw tekende.

Liefde en politiek in China De Meester Confucius zei: “ik ben nog nooit iemand tegengekomen die meer om deugd gaf dan om vrouwelijk schoon” (IX:18) “Chinese mannen zijn niet mooi”, zei mijn vrouw toen ze mij na 7 maanden in de miljoenenstad Chongqing kwam opzoeken. Trof ik het, ik ben dat lange, steile, zwarte haar van vrouwen gaan beminnen, in Nederland vond ik dat nooit mooi. Bij mijn aankomst op het kantoor van mijn residency vroeg Huahua mij spottend: “Vind jij Jiang Qing (Madame Mao) een mooie vrouw?” Die vraag hoefde ik niet eens te beantwoorden want ze was op de hoogte van de titel van mijn onderzoeksproject en had op voorhand zich verbaasd over mijn interesse in deze slechte en lelijke vrouw. “Zij is een ‘Hitla’”, zei Huahua beslist. Mijn eerste tekening maakte ik van Huahua, omdat ik wel weet wie mooi is. Ik had een Chinese smartphone gekocht en wilde een foto van haar nemen wat haar verlegen maakte en ze ging in een houding zitten die me inspireerde. De volgende dag heb ik meteen dun, kalligrafisch, rijstpapier gekocht, waarop ik voorzichtig met pen en inkt ging werken en haar naam schreef ik in het Chinees. Memorabel is dat ik deze tekening, die in een serie is ingelijst, aan haar cadeau heb gedaan bij mijn afscheidsdiner, een farewell hot pot. Met pijn in mijn hart moest ik vaststellen dat door de censuur van mijn tentoonstelling

mijn vriendschap met haar was bekoeld. In mijn speech liet ik daar niets van merken, eerder probeerde ik het ieder naar zijn zin te maken. Met een grote groep medewerkers, tolken en kunstenaars zaten we in een kring om aan elkaar geschoven tafels op straat in een zwoel Chongqing, aangestaard door voorbijgangers en restaurantpersoneel, die blijkbaar mijn, met moeite uitgesproken, Chinees konden verstaan. Het biografische feit dat ik 37 jaar geleden in China was zal iedereen lang gaan heugen, vooral sinds directeur Zeng Tu dat in zijn tekst bij mijn tentoonstelling had uitgelicht. Jiang Qing (Madame Mao) kwam in die tekst niet meer voor, wel de onbekende naam ‘Shumeng’ die ze als kind droeg. Het kantoor van mijn residency bleek uiteindelijk heel goed te weten hoe het mijn tentoonstelling moest censureren. Hoe dat zo gelopen is en dat ik met mijn politiek gevoelige onderwerp door Zeng Tu tot de residency was toegelaten, zal ik hier uit de doeken doen. Een grote rol is aan Tudor Bratu toebedeeld, die al anderhalf jaar bezig was een grootschalige residency naar internationale maatstaven op te zetten. Tudor en Zeng Tu deelden een gemeenschappelijke achtergrond op de Rijksakademie. “Ze waren gezworen kameraden”, zei Rumiko Hagiwara mij kortgeleden. Ze zocht me last minute in mijn werkstudio op als adviseur om met mij over mijn ‘verboden’ tekeningen te praten.

Ook Hagiwara betreurde het vertrek van artistiek directeur Bratu en elke nieuwe kunstenaar met haar die na zijn vertrek in Chongqing arriveerde, zoals Teresa Eng en Vera Visser. Het waren er niet veel meer want al gauw was het gemis duidelijk. Tudor was de drijvende kracht achter het aanvragen van visa, fondsen aanschrijven, tentoonstellingen maken en bezoeken van adviseurs regelen. Tudor Bratu had voor mij geregeld dat ik met mijn ‘gevaarlijke’ Madame Mao in China aan de slag kon en daarvoor ben ik hem dankbaar. Achteraf zegt Zeng Tu van mijn onderwerp niet op de hoogte te zijn geweest. Tijdens een meeting met hem en Huahua spraken we over hun motieven om de belangrijkste helft van mijn tentoonstelling te censureren. Waarom krabbelde Zeng Tu nu terug, terwijl ik vanaf de eerste dag met hem op onderhoudende wijze over Lan Ping kon praten, de naam van de actrice die Madame Mao was in de dertiger jaren in Shanghai. Als ik vragen had kon ik altijd bij Tu op zijn bank in zijn kantoor aanschuiven, hij heeft me met cruciale zaken geholpen, zoals het opzetten van mijn Chinese blog, het verlengen van mijn visum van 5 tot 8 maanden, het vinden van de filmfragmenten en relevante documentaires op het Chinese internet, tot aan de stem van Jiang Qing (Madame Mao) toe die een traditioneel Chinees lied zingt, hetgeen leidde tot mijn performance. Twee dagen voor de opening kwam Tu na middernacht bij me langs om mijn Chinese songtekst te zuiveren. Daarna ging de zuivering voort tot op het moment van de opening. Het vijfde couplet werd geheel geschrapt, de toeschouwers kregen een afgesneden A-4tje in handen. In het derde deel van mijn muzikale suite was het toegestaan revrev-rev-revolution te zingen, maar het Chinese woord ontbrak in de uiteindelijke versie op

papier. De toeloop van het jonge publiek in de fantastische en druk bezochte opening was groot, maar waarom mochten de jongeren niet aan de Culturele Revolutie worden herinnerd? Bij de meeting met Huahua en Zeng Tu was ook de 24-jarige Jishen Lee aangeschoven, een fotograaf in opleiding aan de plaatselijke kunstacademie waar Tu lesgeeft. Sinds een half jaar werkt hij in het kantoor en hij heeft de opnames gemaakt voor mijn filmpjes, waaronder het wervende filmpje op mijn Voordekunst-pagina. Na de eerste repetitie met de slanke en lange Yanzi Hu (die moderne dans en performance studeert) had de stevige Jishen het uniform aangetrokken, een zonnebril opgezet en een karikaturale act opgevoerd van een stoere leger officier. Zo ongeveer het tegendeel van hoe Yanzi zich in het uniform gedroeg. Ik had haar gevraagd kwetsbaarheid uit te stralen van een vrouw die niet in het uniform past, als The woman of fate dat de titel van mijn performance en tentoonstelling is geworden. Toen ik mijn ongenoegen uitte aan Tu over de act van Jishen zei hij dat Jishen zich in het uniform gedroeg zoals het hoort. Op mijn vraag over de Culturele Revolutie antwoordde Tu dat ook de jongere generatie zich bewust is van de pijnlijke wond, er heeft zich een litteken gevormd in het gevoelsleven van vele generaties. Daarom had hij ook Jishen gevraagd bij deze meeting te komen zitten want ook voor hem is het afbeelden van het private leven van Mao Zedong not done. Ronduit brutaal was het gedrag van de nog jongere Xie Ye die met een huilende Huahua drie dagen voor de opening naar mijn studio was gekomen. “Mijn man (Tu) komt in de gevangenis”, jammerde Huahua en Xie Ye ging me uitleggen hoe onverenigbaar het was om een detail van

de kaart van het strijdveld van de roem en glorie van het rode leger te tekenen in de slaapkamer van Mao Zedong en Jiang Qing. Wat zij niet zagen was dat ik een stukje betekend papier over de broek van Mao had geplakt om daarmee de broek te sluiten zodat zijn rode onderbroek niet meer zichtbaar was, in de hoop de tekening gewoon op mijn tentoonstelling te tonen. Maar voor Huahua waren de losse knopen aan het uniform van de vrouw al ontoelaatbaar. Tsja, de vrouw spuugde, ik had net als in mijn vorige grote tekeningen ingezoomd op Chinese gewoontes, eerst het dansen in de open lucht, daarna de hot pot en nu het spugen of rochelen, je ziet het overal om je heen gebeuren op straat. Waarom had ik deze tekening gemaakt? Tu begreep dat ik het thema van ‘seks en macht’ wilde uitbeelden. Inderdaad ik wilde met mijn tekeningen over het privéleven van Madame Mao vertellen zoals dat gebeurt in een roman. Explicieter nog is The Peargarden waarop Mao Zedong met een naakte dame danst. Mijn model voor Jiang Qing (Madame Mao) danst op deze tekening met een buitenlander. Ik had in het boek van Ross Terrill Madame Mao, the white-boned demon gelezen dat Mao en zijn vrouw elkaar vrij lieten met wie ze wilde dansen. Mao koos vaak voor jonge verpleegsters van de opleiding in Yan’an en kreeg ze ook in zijn bed. Ik heb geen echte tuin getekend, maar kale bomen als decorstukken op een opera podium en Yangge danseressen op de achtergrond. Tu meent dat het DAC een middenpositie inneemt tussen de underground en de officiële instanties als de musea in. Wanneer je boven de middenpositie in het culturele veld uitkomt moet je het liedje van de overheid zingen, volgens Tu. Slechts in de underground kun je experimen-

15

teren en improviseren. Met mijn ‘verboden’ werk koos ik voor de volgende strategie: in de tentoonstellingsruimte tekende ik de contouren van het ‘verboden’ werk met de titel van het werk in het midden. Tijdens de opening hebben we grote groepen kunstenaars en vrienden, die we konden vertrouwen, naar mijn studio geleid waar ze mijn ‘verboden’ werken konden bezichtigen. Ondertussen blijkt Huahua het liedje van de overheid te zingen bij de vele officiële bezoeken van groepen ambtenaren aan het DAC. Na mijn opening bleef het echter opvallend stil, het DAC durfde geen officieel bezoek aan, zelfs mijn tentoonstelling werd genegeerd vanwege mijn tekening van een jonge Mao gearmd met mijn model voor Jiang Qing. Deze romantische tekening kon ook niet door de beugel, want Mao staat daar met een vreemde vrouw! Tot op heden is de presentatie van mijn tentoonstelling op de website van DAC&Chongqingair bedroevend slecht en geheel zonder tekst. Later had ik een gesprek met de directeur van het Museum voor Moderne Kunst (MOCA) in Chengdu voor een second opinion. Hij zei dat Zeng Tu en Huahua gelijk hebben wat betreft mijn ‘verboden’ tekeningen, die kunnen nergens in China publiekelijk getoond worden. China is een “country of leadership” met “No rule of law”. De “red line” verschuift en het is mysterieus in welke richting. Het DAC is geïnspireerd door het nieuwe beleid van president Xi Jinping en wil iets met de overheid opbouwen. De vraag rijst: wat betekent een nieuwe culturele politiek zonder vrijheid en openheid? http://blog.sina.com.cn/pedrobakker https://www.voordekunst.nl/projecten/3245-madamemao www.pedrobakker.com

(foto’s John Stoel)



16

BEELDENDE KUNST IN DE OPENBARE RUIMTE

b

Mariëlle van den Bergh, Vulkaan Industrieterrein de Feithenhof, Nunspeet, 2015 (www.vulkaanvannunspeet.nl) 6x6x4m_keramiek_glas_RVS_mortel_aluminium_LEDs (foto’s Maarten van Loosbroek)

mr Paul van Osch, Expanding Territory Dudokplein, gemeente Velsen, 2015 7 ‘poorten’ (naar het balkon van de burgemeester)_hardhout_staal (foto Erna Muntendam)

ml Rosa Helldorfer en Anouk Mastenbroek, Tijdlijnen in het landschap Lancasterdijk en de Loswal, Oosterend (Texel), 2015 blh 4x5x2,20m _ aluminium

o

Sarah Cameron Sunde, 36.5/a durational performance with the sea, Katwijk aan Zee, 2015 (www.365waterproject.org) Ism TAAK en Satellietgroep (foto’s Jonas de Witte)


17

ACTIVITEITEN BINNENLAND

TodaysArt – Den Haag Van 24 tot en met 27 september 2015 vindt dit jaar in en rond de Scheveningse Pier de elfde editie van TodaysArt plaats, een multidisciplinair festival voor hedendaagse kunst en muziek. Precies vijftig jaar geleden was De Pier de locatie voor ZERO op zee, een manifestatie van kunstbeweging ZERO, waarbij onder meer de relatie tussen de natuurlijke elementen, technologie en de mens centraal stond. Het TodaysArt festival is een op ZERO geïnspireerd festival met hedendaagse kunstenaars. Het programma bestaat uit beeldende kunst, performances, clubavonden, presentaties en interventies op en rond De Pier. Er wordt werk gepresenteerd die goed passen bij De Pier en het strand en de zee. Met onder meer een enorme orgel van zandsuppletie-buizen door Staalplaat Soundsystem (Geert-Jan Hobijn, Radboud Mens en Bastiaan Maris), Zoro Feigl doorbreekt de grenzen met wat mogelijk is met kinetische vliegers, het Russische ‘artscience’ kunstenaarsduo Evelina Domnitsch en Dmitry Gelfand tonen hun werk Photonic Wind waarin ze met een laser diamantpoeder laten zweven en stuwen in een vacuümkamer, HeHe vertoont het werk Radiant Beach dat tot stand kwam in samenwerking met TAAK. Germaine Kruip presenteert een nieuw werk waarin een zwarte ronde schaduw wordt geprojecteerd in de nachtelijke hemel. Zie voor het complete programma de website. Meer informatie: todaysart.org

Graphic Design Festival – Breda Van 25 september tot en met 25 oktober 2015 vindt in de binnenstad van Breda voor de vijfde keer het Graphic Design Festival plaats met dit jaar als het thema ‘Introducing Current Characters’. In deze editie van het festival staat de ontwerper centraal. Ontwerpers oefenen flink wat invloed uit op het dagelijks leven: beeldschermen, kranten, tijdschriften, verpakkingen, posters en andere media tonen het werk van duizenden grafische ontwerpers. Zij structureren ons beeld van de wereld, richten de blik en geven nieuwe ontwikkelingen een gezicht en maken ze hanteerbaar en ervaarbaar. Waarom doen ze dit? En hoe? Dit zijn de vragen die tijdens het festival centraal staan. Het festivalprogramma brengt toonaangevende ‘karakters’ van grafisch ontwerp van nu en de toekomst in beeld met lezingen, workshops, tours, exposities en presentaties in zowel galeries als op straat.

Te zien is hoe de nieuwe generatie ontwerpers omgaat met grafisch ontwerp, illustratie, motion graphics, data visualisatie, typografie en visual storytelling en hoe zij omgaat met de verschillende rollen van auteur, journalist, wetenschapper en/of provocateur. Het tweejaarlijkse Graphic Design Festival, dat in 2008 werd opgericht, wil een brug slaan tussen de museale wereld en de dagelijkse omgeving. In vijf edities groeide het festival uit tot een internationaal platform met reizende tentoonstellingen en met meer dan 15.000 bezoekers en 100.000 passanten. Het festival bereikt wekelijks zo’n 50.000 ‘vrienden’ online. Meer informatie: gdfb.nl

Karakteratuur – Arnhem Van 28 augustus tot en met 20 september 2015 vindt in tentoonstellingsruimte ‘Circa… dit’ in Arnhem het ‘zomeratelier’ plaats. Onder de titel Karakteratuur onderzoeken acht jonge, net afgestudeerde kunstenaars wat onder het ‘zelf’ wordt verstaan. Hoe het ‘zelf’ van invloed is op de kunst en hoe het ‘zelf’ zich onderscheidt van de ander. Het thema moet buiten de grenzen van de beeldende kunst voeren; er zijn daarom ook een danser en schrijvers gevraagd deel te nemen aan het project. Behalve de expositie worden diverse activiteiten georganiseerd die verdieping moeten geven aan het onderzoek. Deelnemende kunstenaars zijn: Bart Nijboer, Rosanne Boers, Jasmijn Twilt, Colina van Bemmel, Christien Dijkhuizen, Julia Barrios, Nathaniel Bagijn en Lin Gerritse. Meer informatie: facebook.com/karakteratuur?fref=ts

Lichtjaren – Vijfhuizen Van 4 oktober tot en met 6 december 2015 is in Kunstfort Vijfhuizen de tentoonstelling Lichtjaren te zien van Stichting Polderlicht. Historische objecten van lichtkunstpioniers uit de jaren ’60, ’70 en ’80 worden gecombineerd met lichtinstallaties en sculpturen uit de periode erna en met recent werk. Het is een periode waarin lichtkunst is uitgegroeid tot een volwaardige kunstvorm. Door de werken op een niet-chronologische manier te presenteren worden de oudere werken van een nieuwe actualiteit voorzien en de recentere werken in een historische context geplaatst. De tentoonstelling wil geen

geschiedenisles geven, streeft niet naar volledigheid, maar wil vooral kijkplezier bieden. Meer informatie: kunstfort.nl en polderlicht.com

(T)huis – The Shifting Concept of Home – Amsterdam Van 27 augustus tot en met 24 oktober 2015 is bij CBK Zuidoost in Amsterdam de tentoonstelling (T)huis – The Shifting Concept of Home te zien. In deze groepsexpositie verkent gastcurator Sasha Dees verschillende definities van het begrip (t)huis. De vraag die zij stelt is; welke definitie van thuis wordt er gehanteerd als er in de politiek of in de media wordt gezegd: ‘als het je niet bevalt, ga je maar naar huis’. En is degene die dit zegt of schrijft zelf wel thuis? Zelfs met een Europees paspoort kunnen we niet zomaar besluiten overal te gaan wonen en werken. Staatsburgerschap, grenzen, visa, taal, bankrekening, educatie, werkervaring, oorlog en mensenrechten maken het niet altijd mogelijk om te kiezen om naar huis te gaan, om thuis te zijn. Deelnemende kunstenaars zijn: Sophie Ernst, Anne Verhoijsen, Marijke Everts, Ruud Lanfermeijer, Antonio Jose Guzman, Myriam Mihindou, Astrid Nobel, Akiko Sato, Studio Maky: Kwannie Tang & Man-Yee Mok. Meer informatie: cbkzuidoost.nl

TENT Academy Awards 2015 – Rotterdam De TENT Academy Awards 2015 zijn gewonnen door Sara Bachour en Aves Project. De awards worden jaarlijks uitgereikt voor de beste eindexamenvideokunst van alle Nederlandse kunstacademies. Fables van Sara Bachour won de TENT Academy Award 2015 en bestaat uit twaalf korte verhalen over hoe en waarom dieren veranderen in objecten. De jury sprak haar lof uit over de balans die Bachour aanbracht tussen de functie van artefact en het mythologische karakter dat uitgaat van de iconografie van het dier. Sara Bachour studeerde met haar film Fables af aan de Academie Beeldende Kunsten in Maastricht en won een artist-in-residence bij Careof in Milaan, Italië en een werkbudget van 1.500 euro. Het collectief Aves Project won de Best Foreign Film Award voor de film KM.IV/18. De Best Foreign Film Award is de prijs voor de beste eindexamenvideo van jonge kun-


18


stenaars uit gastland Italië. De makers van de film, Demetrio Giacomelli, Matteo Gatti en Matteo Signorelli studeerden af aan de Accademia di Belle Arti di Brera in Milaan en wonnen een artist-in-residence bij Het Wilde Weten in Rotterdam samen met een werkbudget van 1.500 euro. De favoriet van het publiek was de film Raderen van Gideon van der Stelt. Hij studeerde met zijn film af aan de Gerrit Rietveld Academie. De jury stond dit jaar onder leiding van Franziska Nori, directeur van Frankfurter Kunstverein. Lorenzo Benedetti, directeur de Appel arts centre te Amsterdam, Gabriëlle Schleijpen, artistiek directeur Dutch Art Institute te Arnhem en de videokunstenaar Alberto de Michele namen naast Franziska Nori deel in de jury. Alle genomineerde films zijn tot en met 27 september 2015 te zien in een tentoonstelling in TENT Rotterdam. Meer informatie: tentrotterdam.nl

Amsterdamprijs voor de Kunst De Amsterdamprijs 2015 is toegekend aan culturele vrijplaats Splendor in de categorie Stimuleringsprijs, beeldend kunstenaar Renzo Martens in de categorie Beste Prestatie en Ivo van Hove en Jan Versweyveld van Toneelgroep Amsterdam in de categorie Bewezen Kwaliteit. De jury roemt de winnaars omdat zij grenzen doorbreken en hun eigen weg gaan. De jaarlijkse prijs van 35.000 euro wordt toegekend aan kunstenaars of organisaties die een belangrijke en actuele bijdrage leveren aan de artistieke veelzijdigheid van de stad. Jury: Jan Zoet (directeur Amsterdamse Theaterschool), curator Danila Cahen, vormgever Jurgen Bey (directeur Sandberg Instituut), Marco Gerris (artistiek leider dansgezelschap ISH) en Clairy Polak (journalist). Meer informatie: amsterdamsfondsvoordekunst.nl

fotografen, videokunstenaars, filmers, dichters, schrijvers, ontwerpers krijgen de mogelijkheid te reageren op de ‘genius loci’, de geest van de plek. Bkkc brengt Landkunstpartijen samen, deelt kennis en verzorgt de collectieve marketing. Tevens wil bkkc laten zien wat zich op het gebied van Landkunst in Noord-Brabant. Meer informatie: landkunst.nl

Expeditie land art: boek en tentoonstelling – Amersfoort Begin september is het boek Expeditie Land Art, Landschapskunst in Amerika, GrootBrittanië en Nederland van Sandra Smallenburg verschenen (SBN/EAN: 9789023492016). Voor haar boek reisde de schrijfster door desolate gebieden van Amerika en ontdekte sculpturen zo groot als het Empire State Building en zo uitgestrekt als een middelgrote stad. Ze vindt er kunstwerken in zoutmeren, op hoogvlaktes en in het binnenste van een eeuwenoude vulkaan. Dichter bij huis in de Flevopolder, op de Drentse veengronden en in de Haagse duinen bevinden zich werken van kunstenaars als Richard Serra, Robert Smithson en James Turrell. Sandra Smallenburg is redacteur beeldende kunst bij NRC Handelsblad en werkte eerder als kunstcriticus voor de Amerikaanse tijdschriften artnews en Artforum. Rondom de publicatie is van 19 september 2015 tot en met 3 januari 2016 in Kunsthal KAdE te Amersfoort de tentoonstelling Expeditie land art te zien. De nadruk in de tentoonstelling ligt op zes pioniers van de land art-beweging: Nancy Holt, Robert Smithson, Walter De Maria, James Turrell, Richard Long en Marinus Boezem en hun invloed op een jonge generatie kunstenaars als Francis Alÿs, Tacita Dean, Mario Garcia Torres, Zeger Reyers, Pierre Bismuth en Lara Almarcegui. Meer informatie: kunsthalkade.nl

Landkunst – Tilburg De website van Landkunst van bkkc (Brabants Kenniscentrum Kunst en Cultuur) in Tilburg biedt actuele informatie over landkunstprojecten in de provincie Noord-Brabant. Het bkkc stimuleert verschillende domeinen en sectoren – natuur, cultuur, kunst, erfgoed – om gezamenlijke kunstprojecten tot stand te brengen die ingrijpen in het landschap. Daarmee wil het bkkc bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit. Beeldend kunstenaars,

Tijdelijk Modemuseum – Rotterdam Van 13 september 2015 tot en met 8 mei 2016 opent in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam het Tijdelijk Modemuseum met tentoonstellingen, installaties, performances en evenementen. Er zijn Nederlandse musea die mode in hun collectie hebben opgenomen, maar een nationaal modemuseum bestaat nog niet. Het Nieuwe Instituut onderzoekt de mogelijkheden door zichzelf gedurende acht maan-

den in een modemuseum te transformeren. Het Tijdelijk Modemuseum geeft bezoekers de mogelijkheid zich op verschillende manieren te verhouden tot mode. Van debat en reflectie op inhoudelijke vraagstukken tot het letterlijk passen en zelfs aanschaffen van mode. Het gratis toegankelijke entreegebied van Het Nieuwe Instituut krijgt de uitstraling van de ultiem verleidelijke parfumafdeling van een warenhuis met maandelijks wisselende expo-in-expo, een stoffenwinkel, een paskamer voor hooggehakte pumps van maat 28 tot 48 en een garderobe waar bezoekers op rituele wijze van zijn of haar jas wordt ontdaan. Kleding mag ook worden aangeraakt, uitgezocht, bestudeerd en soms zelfs gepast en gekocht worden. Ook wordt ingegaan op de sociaal en milieu belastende impact van de productie van kleding. Modevormgevers Alexander van Slobbe en Francisco van Benthum reageren op dit thema met hun project HACKED, waarin zij aan het werk gaan met de restpartijen en overproductie van deze sector. De uitgebreide presentatie van hun onderzoek vormt een kritisch commentaar. Guus Beumer en modejournalist Georgette Koning stellen een puur speculatieve geschiedenis van 65 jaar Nederlandse mode samen. Marjo Kranenborg stelt een eregalerij samen op basis van fashion icons. Archieven geven inzicht in het plooibare geheugen van de mode. Heel persoonlijk, zoals een verzameling couture gedragen door de Zwitserse Eva Maria Hatschek. En collectief, in de vorm van de ultieme vintage store met ongeëvenaarde stukken uit de (Nederlandse) modegeschiedenis tot stand gebracht door Ferry van der Nat. Meer informatie: tijdelijkmodemuseum.hetnieuweinstituut.nl

Nieuwe Collectie! – Assen Van 11 september 2015 tot en met 2 januari 2016 is in Warenhuis Vanderveen in Assen de tentoonstelling Nieuwe Collectie! te zien. Het CBK Drenthe presenteert de tentoonstelling van kunstenaarsvereniging voor professionele kunstenaars VanTyNaarLo (VTNL) in het populaire warenhuis. Curator Kie Ellens, kunstenaar en scout actuele kunst bij het Fries Museum, ontwikkelde een tentoonstelling met als onderwerp het warenhuis met al haar afdelingen en producten. De kunstwerken van VTNL worden gepresenteerd in de kunstgalerie CBK Drenthe van het warenhuis. Door verwijzingen naar de kunst door de verschillende winkeliers van de afdelingen

19

Akram Zaatari


wordt meer bekend over de favoriete kunstwerken van deze ondernemers. De tentoonstelling wordt daardoor een aanleiding voor een gesprek tussen ondernemers, winkelend publiek en kunstenaars over kunst, koopwaar en korting. VTNL is een kunstenaarsvereniging met zevenendertig leden die wonen en/of werkzaam zijn vanuit de gemeente Tynaarlo in Drenthe. De vereniging bestaat uit beeldhouwers, kunstschilders, fotografen, land-art kunstenaars, keramisten en illustratoren. Verder worden performanceen community-art beoefend en maken enkele leden muziek, of schrijven zij verhalen en gedichten. Meer informatie: cbkdrenthe.nl

Nieuwe Rijksbouwmeester – Den Haag Met ingang van 1 september 2015 is Floris Alkemade Rijksbouwmeester. Met zijn benoeming volgt hij Frits van Dongen op, die in november 2014 terugtrad. Floris Alkemade (Sint-Oudenrode, 1961) blijft verbonden aan zijn bedrijf FAA (Floris Alkemade Architect) en vervult de functie van Rijksbouwmeester parttime. Hij studeerde in 1989 af in de Bouwkunde aan de TU Delft. Hij werkte voor OMA

en werd daar in 2001 partner. In 2008 richtte hij zijn eigen bureau FAA op met standplaats Sint-Oedenrode en vestigingen in Brussel en Parijs. Zijn werk als architect en stedenbouwkundige combineert hij met het geven van onderwijs, o.a. het lectoraat Tabula Scripta aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam, over herbestemming van leegstaand vastgoed. Ook geeft hij lezingen en maakt hij deel uit van diverse vakjury’s. Alkemade’s voorganger, Frits van Dongen, meldde eind vorig jaar zijn aftreden om mogelijke belangenverstrengeling. Van Dongen wilde meer ruimte hebben voor zijn eigen architectenbureau. Floris Alkemade sluit uit dat hij tot dezelfde conclusie zal komen omdat hij vooral in het buitenland werkzaam is “en daar is belangenverstrengeling vrijwel onmogelijk. De projecten die in Nederland lopen, heb ik netjes gemeld”, aldus Alkemade. Een Rijksbouwmeester is in dienst van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties. Hij of zij bevordert en bewaakt onder meer de stedenbouwkundige inpassingen en architectonische kwaliteit van rijksgebouwen. Ook heeft de Rijksbouwmeester aandacht voor monumenten en toepassing van beeldende kunst in rijksgebouwen en adviseert hij de regering gevraagd en ongevraagd over het architectuurbeleid. Op 1 juli 2014 is het Rijksvastgoedbedrijf in het leven geroepen.

De taak van de Rijksbouwmeester en zijn positie veranderde daarmee niet. Met de benoeming van Floris Alkemade beëindigt Koen van Velsen zijn werkzaamheden als Rijksadviseur Architectuur. Meer informatie: rijksvastgoedbedrijf.nl

Vogelkunstprijs: Het bevlogen oog Beeldend kunstenaar Erik van Ommen heeft samen met Vogelbescherming Nederland en VARA Vroege Vogels het initiatief genomen tot de Vogelkunstprijs Het bevlogen oog 2015. Met deze prijs willen de initiatiefnemers een impuls geven aan vernieuwende kunst geïnspireerd door vogels en natuur en een podium bieden aan talentvolle jonge vogelkunstenaars. Vogels vormen al eeuwenlang een bron van inspiratie in de beeldende kunst. Al vanaf de Egyptenaren, als symbool voor de ziel, komen vogels in verschillende vormen en genres voor. Ook nu zijn vogels nauwelijks weg te denken als thema in de hedendaagse kunst. De wedstrijd is bedoeld voor jonge kunstenaars niet ouder dan 25 jaar. Eigenheid en het van de gebaande paden af durven gaan, staan bij de beoordeling voorop. De vijfkoppige jury bestaat onder meer


20


uit Paul Knolle (conservator Rijksmuseum Twenthe) en Juan Varela (oud-directeur van de Spaanse Vogelbescherming SEO en wildlife artist). De winnaar ontvangt een vogelkunstreis naar Extremadura in Spanje. Op de website van Erik van Ommen staan een inschrijfformulier en de voorwaarden van de wedstrijd. De termijn sluit op 1 oktober 2015. Meer informatie: erikvanommen.nl

Uitreiking Wilhelminaring en opening Sluipweg – Apeldoorn Beeldhouwer Auke de Vries (1937) heeft op 30 augustus 2015 de Wilhelminaring uitgereikt gekregen in CODA Museum Apeldoorn. De jury vindt Auke de Vries “een meester van het beeld dat zichzelf verbeeldt, maar dat bij nader beschouwing bestaat als een collage uit allerlei vormen en schijnbaar eenvoudige objecten, bekend uit het leven van alledag”. De jury bestond uit: Dick van Broekhuizen (Museum Beelden aan Zee), Joyce Roodnat (journalist NRC Handelsblad) en Jeroen Doorenweerd (beeldend kunstenaar). De Vries wint een ring, een expositie en de opdracht een werk te maken voor het Sprengenpark in Apeldoorn. Auke de Vries heeft een groot oeuvre en is zeer herkenbaar in zijn werk. Hij is nationaal en internationaal bekend, onder meer van het Maasbeeld in Rotterdam, in de volksmond ‘de waslijn’ genoemd en door het beeld Gelandet in Berlijn. Hij gaf jarenlang les aan de Rijksakademie in Amsterdam. De Wilhelminaring is een landelijke oeuvreprijs voor beeldhouwkunst, die eens in de twee jaar wordt toegekend aan een vooraanstaand Nederlandse beeldhouwer. Tegelijkertijd met de uitreiking van de Wilhelminaring vond ook de opening plaats van de tentoonstelling Sluipweg, waarlangs de dood heeft weten te ontsnappen van Hans van Houwelingen, die twee jaar geleden de oeuvreprijs won. De presentatie is tot en met 25 oktober 2015 te zien in het CODA Museum. Sluipweg is een pad van honderden grafstenen van geruimde graven die Van Houwelingen rondom het voormalig fort Vijfhuizen legde. Het werk refereert niet alleen aan dat wat Van Houwelingen de ‘Nederlandse dodeneconomie’ noemt, maar vormt ook een scherpe kritiek op hoe wij met de dood omgaan. Meer informatie: wilhelminaring.nl en coda-apeldoorn.nl

Wereldmuseum – Rotterdam Er is overeenstemming met de gemeente Rotterdam waardoor de financiële continuïteit van het Wereldmuseum Rotterdam is gegarandeerd voor de jaren 2015 en 2016. Het museum voldeed niet meer aan de museale normen onder leiding van voormalig directeur Stanley Bremer. Na een onderzoek door de gemeenteraad en de Rekenkamer van Rotterdam moest hij zijn taak als directeur en zijn bestuursfunctie bij het museum neerleggen. Er is een volledige Raad van Toezicht van zeven personen samengesteld en Jan Willem Sieburgh (1950) is benoemd als interim-directeur. Sieburgh werd in 2013 interim-directeur van het Tropenmuseum in Amsterdam en was van 2002 tot 2010 zakelijk directeur van het Rijksmuseum in Amsterdam. Voor het museum is tevens een nieuwe accountant aangetrokken. Het museum werkt aan herstel en verbetering van de relaties in Rotterdam, Nederland en met name in de museale wereld, zowel nationaal als internationaal. Binnenkort vindt er tevens een onafhankelijke audit op compleetheid van de collectie en de kwaliteit van registratie plaats. Verder besloot de Raad van Toezicht tot een verkennend onderzoek naar de verschillende toekomstscenario’s van het museum. Dit onderzoek werd uitgevoerd door Gitta Luiten en zou eind augustus afgerond zijn. Over de uitkomsten van het onderzoek zal een publiek debat worden georganiseerd. Meer informatie: wereldmuseum.nl

54X SOLO – Arnhem In het weekend van 17 en 18 oktober 2015 vindt 54X SOLO plaats. Het is de eerste editie van een jaarlijks terugkerend evenement in de Transformatie te Arnhem. De Transformatie is een verzamelgebouw voor kunst in het voormalig gebouw van het energiebedrijf. In het industriële monumentale pand zijn diverse bedrijven en kunstenaars gevestigd. Zoals fotografen, webdesigners, vormgevers, drukkers, schrijvers, illustratoren, beeldend kunstenaars en nog vele anderen. Vierenvijftig deelnemende kunstenaars en ontwerpers tonen tijdens het weekend met 54X SOLO hun werk aan geïnteresseerden, verzamelaars en galeriehouders. In eigen studio en atelier wordt werk geëxposeerd en verkocht. Ook worden groot ruimtelijk werk en installaties geëxposeerd in de Transformatie Kunstruimte, vinden er film- en videopresentaties plaats en wordt in de ont-

vangstruimte een Transformatie Galerie ingericht met werk van alle deelnemers. Meer informatie: transformatiearnhem.nl

Akademieprijs voor Astronomie en Kunst 2015 – Leiden Op 11 september 2015 heeft beeldend kunstenaar Roland Schimmel de Akademieprijs voor Astronomie en Kunst in ontvangst mogen nemen voor zijn werk Zwarte Zon uit 2010. De prijs is ingesteld door de KNAW en de Akademie van Kunsten en bestemd voor een kunstenaar die zich bij het maken van een werk duidelijk heeft laten inspireren door de astronomie. Het is voor de eerste keer dat de prijs, een bedrag van 5.000 euro wordt uitgereikt. Roland Schimel (Hooglanderveen, 1954) is beeldend kunstenaar en docent aan de Academie Minerva in Groningen. Hij heeft een oeuvre opgebouwd dat bestaat uit schilderijen, monumentale muurschilderingen, installaties en video’s. Als kunstenaar doet hij natuurkundig en neurologisch onderzoek naar de oorsprong van beweging en de waarneming van licht. In zijn recente muurschilderingen The Innocent Body (Van Abbemuseum, 2014) en The Innocent Mind (DordtYart, 2013) manipuleert hij de perceptie van de kijker en speelt het zonlicht zelf een centrale rol. Het werk van Roland Schimmel en van de andere genomineerde kunstenaars voor de Akademieprijs zijn van 11 september tot 2 oktober 2015 te zien in de Oude Sterrewacht Leiden. Meer informatie: knaw.nl

Directeur Witte de With co-curator Biënnale Moskou Defne Ayas, directeur van Witte de With Center for Contemporary Art in Rotterdam is samen met Bart De Baere, directeur MUHKA, Antwerpen en Nicolaus Schafhausen, directeur van Kunsthalle Wien te Wenen curator van de 6e Biënnale van Moskou. De Biënnale voor Hedendaagse kunst, die van 22 september tot en met 1 oktober 2015 plaatsvindt, is geconcentreerd tot 10 dagen in het VDNKh, in Paviljoen nr. 1, het Centraal Paviljoen. De opzet is in de vorm van discursieve en reflecterende momenten. Dagelijks geven diverse denkers lezingen en werken kunstenaars ter plekke en worden performances uitgevoerd en masterclasses georganiseerd met Russische en internationale kunstenaars.

21

Jeroen Kooijmans


Kunstenaars als Flaka Haliti, Rana Hamadeh, Fabrice Hyber, Alevtina Kakhidze, Suchan Kinoshita, Hanne Lippard, Taus Makhacheva Amalia Ulman, Anton Vidokle, Peter Wächtler en Qiu Zhijie, schrijvers als Robert Menasse en Mian Mian en denkers als Ulrike Guérot, Maya van Leemput, Grigory Revzin, Saskia Sassen en Yanis Varoufakis komen samen om antwoorden te vinden op vragen als: Wat zijn de fundamenten voor een beter leven? Op welke grondbeginselen kan men een kieskring opzetten? Wie zijn wij (mens, stad, natie, imperium, etc.)? Hoe ziet Moskou er in de toekomst uit? En: Hoe kunnen wij samenleven? De Moskou Biënnale zal vervolgd worden in verschillende vormen van archivering waaronder een documentaire van Singaporees filmregisseur Ho Tzu Nyen, een website met geannoteerde documentatie, een boek en een verslaglegging in de vorm van een tentoonstelling op de locatie waar de biënnale plaatsvond. De curatoren onderzoeken met de kunsten de mogelijkheid voor een terugkeer naar de gemeenschap, ‘een waarachtige sovjet’, een toenadering en vriendschap zonder het individu uit het oog te verliezen. Meer informatie: wdw.nl

Female Orgasm – Beers In de maand september 2015 is op zondagen de expositie Female Orgasm te zien in MIET AIR te Beers. Hoe verbeeldt een kunstenaar het vrouwelijk orgasme? Met deze vraag, gingen 35 internationale beeldend kunstenaars, 25 vrouwen en 10 mannen, aan de slag. Aanleiding voor de tentoonstelling is het vorig jaar verschenen boek Female Orgasm – Photographs & Interviews van Linda Troeller en Marion Schneider (ISBN 0989798135). De New Yorkse fotograaf en kunstenaar Linda Troeller (1949) en de Duitse schrijfster en etnograaf Marion Schneider (1956) vroegen aan 25 vrouwen uit de USA, Nederland, Duitsland en Israël: wat betekent een orgasme voor jou? Kun je je eerste orgasme herinneren en je gevoelens van toen laten zien voor de camera? En kun je je heftigste orgasme herinneren en ook die emoties tonen voor de camera? Het boek geeft een integer, openhartig en esthetisch beeld met interviews en portretten van de deelnemende vrouwen. Speciaal voor de expositie maakten de uitgenodigde kunstenaars nieuw werk. Onder andere maakte Johanna Schweizer (1946) een gehaakt beeld. Yubi Kirindongo (1946) uit Curaçao gebruikte voor het werk gevonden materialen. Atty Bax (1965) liet zich

inspireren door de filosoof Georges Bataille en werkte met bont en stoffen. Jongere deelnemers zoals Jo Foulon (België, 1974) werkte met matrassen en purschuim, Hanneke Wetzer (1979) met siliconen en Jimi Kleinbruinink (1987) gebruikte veel karton en kunststof. Meer informatie: expositiefemaleorgasm.nl

Noorderlicht 2015: Data Rush – Groningen Van 23 augustus tot en met 11 oktober 2015 vindt in de oude Suikerfabriek in Groningen de 22e Noorderlicht Internationale Fotomanifestatie plaats. In de hoofdtentoonstelling Data Rush maken internationaal gerenommeerde fotografen en multimediakunstenaars de balans op van het digitale tijdperk. Naast Data Rush zijn nog drie exposities te zien en is er een verdiepend programma met lezingen rond het thema ‘privacy en surveillance’. De internationale groepsexpositie Pulse die in het kader van Noorderlicht 2015 wordt getoond, presenteert poëtische reacties van zestien fotografen op de wereld om hen heen. Hun klassiek en tijdloze manier van foto-


22


graferen, met referenties naar fotografen als Daido Moriyama en William Klein, staat lijnrecht tegenover Data Rush en gaat er tegelijkertijd mee in dialoog. Binnen Pulse wordt het project On Daido getoond. Deze hommage aan Moriyama en eerbetoon aan de fotografie in brede zin bevat onder meer werk van Antoine D’Agata, Alec Soth, Rinko Kawauchi, Ken Schles en Anders Petersen. Ook is de tentoonstelling Fearless Genius: The Digital Revolution in Silicon Valley 1985-2000 te zien van Doug Menuez. Zowel fotoverslag als tijdsdocument over een groep ingenieurs, ontwerpers, ondernemers en investeerders in Silicon Valley. De tentoonstelling Making Oneself is een tweedelige tentoonstelling over de gang van zaken in fotostudio’s in Zuid- en ZuidoostAzië en Oeganda. De tentoonstelling onderzoekt het historisch proces van culturele assimilatie en aanpassing met betrekking tot fotografische portrettraditie. Meer informatie: noorderlicht.com

Ode aan de Natuur – Doorn Van 6 september tot en met 18 oktober 2015 is in het Von Gimborn Arboretum te Doorn de keramiekexpositie Ode aan de Natuur te zien. Kunstenaars van de Nederlandse Vakgroep Keramisten (NVK) presenteren werk dat speciaal voor deze expositie is gemaakt. 39 leden tonen 58 werken die in de openlucht staan opgesteld in de bomentuin van het 27 hectare grote arboretum. De keramiekroute toont zowel klein, intiem werk als grotere installaties. Elke dag is een van de kunstenaars aanwezig om bezoekers uitleg te geven over de beeldenroute. Er is tevens een catalogus en routekaart beschikbaar. Meer informatie: gimbornarboretum.nl en nvk-keramiek.nl

Hacking Habitat – Art of Control – Utrecht Van februari tot juni 2016 vindt in de voormalige gevangenis Wolvenplein te Utrecht de internationale kunstmanifestatie Hacking Habitat – Art of Control plaats. Kunstenaars uit de hele wereld werpen een kritisch licht op de toenemende macht van instituten en systemen en hoe technologie daarvoor wordt ingezet. De manifestatie wil bezoekers bewust maken van de impact die de remote control samenleving op hen heeft

en wil inspireren met tools hoe hieraan te ontsnappen. De manifestatie bestaat uit een tentoonstelling met interactieve installaties, geluidskunstwerken, games, en een festivalgedeelte. Hacking Habitat zal werk tonen van o.a. Paul Chan, Martijn Engelbregt, Johan Grimonprez, Susan Hiller, Fernando Sanchez Castillo, William Kentridge, Merlijn Twaalfhoven en Hito Steyerl. De manifestatie wordt gerealiseerd door Ine Gevers en Hester Alberdingk Thijm van Stichting Niet Normaal. Hacking Habitat is de vierde in een reeks grootschalige manifestaties die door hen is gerealiseerd. Eerder organiseerden zij Ik + de Ander (Beurs van Berlage, Amsterdam, 1994), Niet Normaal (Beurs van Berlage, Amsterdam 2009/10), Ja, Natuurlijk (Gemeentemuseum Den Haag 2013). Kenmerkend voor deze tentoonstellingen zijn de inclusieve benadering, tonen van diversiteit en het relativeren van dominante mythes. Doel is bewustwording en het publiek op een affirmatieve wijze uit de comfortzone lokken. Daarbij worden niet alleen individuele bezoekers of deelnemers geïnspireerd om anders naar hun leefwereld te kijken maar ook institutionele grenzen bevraagd. Meer informatie: hackinghabitat.com

Embedded Art/De Collectie de Basis – Soesterberg In de weekenden van 29 en 30 augustus, 5, 6 en 12, 13 september 2015 waren onder de titel Embedded Art de kunstwerken te bezichtigen in het militair erfgoed op Park Vliegbasis Soesterberg. Voor wie de weekenden heeft gemist, is er elke zaterdagochtend tot en met oktober nog de mogelijkheid de kunstobjecten fietsend te bezoeken onder leiding van een gids van het Utrechts Landschap. Hoewel de voormalige militaire vliegbasis sinds eind 2014 open is voor het publiek, is het nu nog slechts op gezette tijden en alleen onder begeleiding toegankelijk. Nadat de Provincie Utrecht de vliegbasis in 2009 van Defensie overnam, heeft er in het kader van natuurontwikkeling een grootschalige herinrichting plaatsgevonden. Tijdens de transformatie van militair gebied naar natuurgebied zijn tal van kunstenaars, ontwerpers en architecten betrokken. In een landschap van heide en bos met militaire bouwwerken als vliegtuigshelters, munitiebunkers, een commandobunker, een verkeerstoren met vergezichten waarin een starten landingsbaan ligt, deden (inter)nationale kunstenaars hun onderzoek en realiseerden

zij kunstwerken en installaties in opdracht die samen de Collectie de Basis worden genoemd. De kunstcollectie op Soesterberg bevat werk van RAAAF en studio Frank Havermans, David Claerbout, Anno Dijkstra, Fernando Sánchez Castillo, Krijn de Koning en Anne Holtrop, Laurence Aëgerter, Luuk Wilmering, Erik Odijk, Sanja Medic en Roosje Klab & Kaleb de Groot. De installatie ‘Guernica Syndrome’ van Fernando Sánchez Castillo vormde de prelude op de internationale tentoonstelling Hacking Habitat – Art of Control die vanaf februari 2016 plaatsvindt in de voormalige gevangenis Wolvenplein in de stad Utrecht. Meer informatie: embeddedart.nl en utrechtslandschap.nl

DordtYart: presentaties, video’s en oplevering nieuwe werken – Dordrecht Vanaf 30 augustus zijn in DordtYart de nieuwe kunstwerken te zien die tijdens dit seizoen zijn gerealiseerd. Er zijn 11 installaties opgeleverd, onder andere: Hydra van Zoro Feigl in de insteekhaven, KAPKAR/DY-K92 van Frank Havermans, Scan Sweep Swipe Wipe van Marnix de Nijs, een installatie waarbij een hologram wordt geprojecteerd in de hal en Forwards Backwards II, een uit staal opgetrokken paviljoen met aan weerszijden cirkelpaden die uitnodigen tot een meditatieve wandeling van Wineke Gartz. Behalve de opgeleverde installaties is ook een selectie van zes films te zien uit de collectie van LIMA, een organisatie in Amsterdam die mediakunst beheert en conserveert voor kunstenaars, musea, galeries, verzamelaars en culturele organisaties. De video’s zijn geselecteerd op werken met absurdisme en humor. Op zondag 13 september is De middag van… Frank Havermans en Vera Galis te bezoeken, zondag 27 september vindt De middag van... Thijs Ebbe Fokkens en Arjan Boerstra plaats. Tevens is dan de eindpresentatie te zien van de artists-in-residence; de kunstenaars Gabey Tjon a Tham en Hrvoje Hirsl. Op 11 oktober 2015 vindt de finnissage plaats van DordtYart 2015. DordtYart is gevestigd in de Biesboschhal van de voormalige scheepsmotorenfabriek op de Stadswerven in Dordrecht en biedt ruimte aan moderne en hedendaagse kunst. Het biedt ruimte voor tentoonstellingen en video-installaties, en in het buitengebied waterkunst en een ‘Hof der Vergeten Beelden’. De bezoeker wordt actief betrokken bij de totstandkoming van kunst, omdat

23

Elisa van Schie


de ateliers van de kunstenaars toegankelijk zijn voor het publiek. DordtYart is zes maanden geopend van half april tot half oktober. In de winter pleegt DordtYart groot onderhoud en wordt het nieuwe seizoen voorbereid. Meer informatie: dordtyart.nl

Land, licht, lucht en water – Venlo Van 20 september 2015 tot en met 20 maart 2016 is in Museum van Bommel van Dam in Venlo de tentoonstelling Land, licht, lucht en water te zien. Met Land, licht, lucht en water wil Museum van Bommel van Dam door middel van werken van moderne meesters uit eigen collectie, in combinatie met recente voorbeelden de veelzijdigheid van het landschap, letterlijk en figuurlijk, optimaal uit de verf laten komen. In de collectie bevinden zich karakteristieke kunstwerken van Carel Willink, Wim Oepts, Melle, Leo Gestel, Edgar Fernhout, Gerrit Benner en Armando die het motief landschap op expressieve als surreële wijze, telkens weer anders uitgewerkt. Ook recenter werk wordt getoond, van: André Dieteren, Paul van Dijk, Noud van Dun, Jan van Duijnhoven, Stephan J. Englisch, Fik van Gestel, Hans

van Hoek, Hans Klein Hofmeijer, Michael Kiernan, René Korten, Theo Kuijpers, Hans Kuijs, Toon Laurense, George Meertens, Toon Michiels, Rob Moonen,Yukio Namba, Anke Roder, Ingrid Simons, JCJ Vanderheyden en herman de vries, variëren in artistieke zin op het thema landschap. Het werk van herman de vries wordt tot 10 januari 2016 extra uitgelicht in de projectruimte van Museum van Bommel van Dam. Meer informatie: vanbommelvandam.nl

Groene Hart Kunstprijs 2015 – Nieuwkoop Op vrijdag 9 oktober 2015 wordt voor de negende keer de Groene Hart Kunstprijzen uitgereikt. De Groene Hart Kunstprijzen voor Professionals en Amateurs zijn twee prijzen die om de twee jaar worden uitgereikt door bekende personen die zelf in hun werk door het Groene Hart zijn geïnspireerd. Deelname staat open voor professionele en amateur kunstenaars die binnen de grenzen van het Groene Hart werken en wonen, en voor kunstenaars buiten het Groene Hart. Het thema waaraan de inzending moet voldoen staat altijd in relatie tot het Groene Hart. Dit jaar

luidt het thema: ‘Leef mee, met het Groene Hart!’ Aan de kunstprijs is een geldbedrag verbonden: voor professionele kunstenaars 2.000 euro en voor amateurkunstenaars 1.000 euro. Naast de Groene Hart Kunstprijzen wordt ook de Rabo Publieksprijs uitgereikt die beschikbaar wordt gesteld door Rabobank Groene Hart Noord. Ook deze bestaat uit twee prijzen: de Rabo Bezoekers Publiekprijs van 500 euro en de Rabo Online Publieksprijs die eveneens 500 euro waard is. Alle deelnemers aan de Groene Hart Kunstprijs nemen hieraan automatisch deel. Stichting Kunstpromotie Groene H/Art wil met deze prijzen het kunstleven in het Groene Hart, het gebied tussen Amsterdam, Gouda, Utrecht, Rotterdam en Den Haag, stimuleren en de bewustwording van de meerwaarde en kwetsbaarheid van het gevarieerde landschap en natuur van het Groene Hart bevorderen. Aan de kunstprijzen is altijd een tentoonstelling van de ingezonden kunstwerken verbonden. De tentoonstelling van de editie 2015 is van 10 oktober tot en met 6 november te zien in Galerie en Beeldenpark Hoeve Rijlaarsdam te Nieuwkoop. Meer informatie: groenehartkunst.nl


24

ACTIVITEITEN BUITENLAND

Beeldende kunst(enaars) over de grens

Zoro Feigl

Zoals opgaat voor de meeste berichten in BK-informatie, baseert de redactie zich ook wat betreft deze rubriek op bronnen van derden; ‘in goed vertrouwen’ omdat zij niet in staat is alle beschikbare gegevens zelf na te trekken. Men wordt aangeraden te allen tijde, alvorens met het opsturen van werk, dia’s of geld aan een genoemde activiteit deel te nemen, zelf enig onderzoek te verrichten. Daartoe staat - zo mogelijk - bij het desbetreffende bericht een adres, telefoonnummer en/of e-mailadres en website vermeld. Met name de vraag of ook internationale kunstenaars mee kunnen dingen is soms moeilijk te achterhalen.

België

Duitsland

- De René Carcan Internationale Prijs voor Gravure 2016 – Brussel De tweede editie van deze internationale grafiekprijs richt zich tot etsers en leerlingetsers uit alle landen en van alle leeftijden. De tweejaarlijkse prijs, vernoemd naar de Belgische graveur en aquarelschilder René Carcan (1925-1993) wil de grafische kunsten stimuleren en België op de kaart zetten in de internationale wereld van de grafiek. Er worden meerdere prijzen uitgereikt. De Internationale Grote Prijs, ter waarde van 5.000 euro wordt toegekend aan een geselecteerde kunstenaar die vier werken heeft gemaakt die niet ouder zijn dan drie jaar in de toegestane technieken: ets, steendruk, linografie, houtgravure, zeefdruk en monotype. Er is een tweede prijs ter waarde van 3.000 euro en een derde prijs van 2.000 euro. Daarnaast wordt een publieksprijs uitgereikt; een ereprijs zonder een geldelijke beloning. Online inschrijven. Inschrijfgeld bedraagt 45 euro.

- Kunstprijs Bernd und Gisela Rosenheim 2016 – Michelstadt/Spijkenisse De Bernd und Gisela Rosenheim-Stiftung schrijft een kunstprijs uit en nodigt Europese beeldend kunstenaars uit werk in te zenden in de disciplines schilderkunst en sculptuur. Thema: Babylon-wonder, waan en werkelijkheid. Er is een totaal aan prijzengeld van 5.000 euro. Van 4 juni tot en met 30 juni 2016 worden in Spijkenisse (Nederland) de werken tentoongesteld van de kunstenaars die geselecteerd zijn voor de short-list. Bij de tentoonstelling verschijnt een catalogus. Een jury selecteert de uiteindelijke prijswinnaars wiens werk in de verzameling van de stichting wordt opgenomen. Kunstenaars geselecteerd voor de shortlist worden uitgenodigd hun werken in te leveren bij Regio Art Rijnmond Galerie, Noordeinde 7, 3201 AK Spijkenisse.

Deadline: 15 oktober 2015 Meer informatie: E [email protected] I award.renecarcan.be

Deadline: 31 oktober 2015 Meer informatie: Kunstpreis Bernd und Gisela Rosenheim o.v.v. Kunstpreis 2016 Darmstädter Strasse 114 D-64720 Michelstadt E [email protected] I berndundgiselarosenheim-stiftung.de

- Preis der Nordwestkunst – Wilhelmshaven Om de twee jaar worden beeldend kunstenaars tot 35 jaar uit Niedersachsen, Bremen, Hamburg, Westfalen en het aangrenzende Nederland uitgenodigd werk in te zenden voor de Preis der Nordwestkunst. Uit de inzendingen worden ca. 30 werken geselecteerd voor de twee te vergeven prijzen en voor een tentoonstelling in de Kunsthalle van Wilhelmshaven. Deadline: 3 november 2015 Meer informatie: Kunsthalle Wilhelmshaven Adalbertstrasse 28 D-26382 Wilhelmshaven T +49 (0) 44 2141 448 E [email protected] I kunsthalle-wilhelmshaven.de

25

Akram Zaatari


- Alte Schule Hohenstein – Hohenstein Sinds dit jaar 2015 nodigt Alte Hohenstein; Verein zur Förderung von Kunst und Kultur nationale en internationale kunstenaars uit om tijdelijk te komen werken. Nadruk ligt op ontmoeting en uitwisseling. Visie van de Alte Schule is om een tijdelijk thuis te zijn voor kunstenaars en tegelijkertijd een plek voor de lokale bewoners van Hohenstein (Beieren) om in aanraking te komen met internationale mensen en met kunst en cultuur. Een voormalig schoolgebouw in Hohenstein is voor deze gelegenheid gerenoveerd. De duur van de werkperiode kan variëren van 1 tot 12 maanden. Een drietal kunstenaars van alle kunstdisciplines wordt geselecteerd en geïntroduceerd aan de bewoners van Hohenstein en aan kunstenaars uit de omgeving. Er wordt verwacht dat de kunstenaars iedere drie maanden lezingen verzorgen op een school of bejaardenhuis. Aan het eind van de werkperiode wordt een tentoonstelling verwacht. Er zijn beurzen op verzoek beschikbaar via sponsor Sophist GMBH. Accommodatie en studio worden beschikbaar gesteld. Reiskosten worden alleen in bijzondere gevallen vergoed. Aanmelden via e-mail. Er is een selectieprocedure door een commissie. Meer informatie: Alte Schule Hohenstein Verein zur Förderung von Kunst und Kultur e.V. Hohenstein 30b D-91241 Kirchensittenbach T +49 (0) 172 853 1717 E [email protected] I alte-schule.org

Engeland

Frankrijk

- Triumph Art Prize 2016 – Londen Triumph Art Prize is een nieuwe jaarlijkse, internationale prijs voor professionele hedendaagse beeldend kunstenaars. De prijs wordt ondersteund door The Byron Collection, een private kunstcollectie. Zij leveren onder andere een staf en juryleden. De Triumph Art Prize ter waarde van 3.000 USD staat open voor kunstenaars ouder dan 21 jaar die minimaal drie jaar professioneel werkzaam zijn. Aan de prijs is een tentoonstelling in Londen en een solopresentatie in Berlijn verbonden. De Arte Tour Noir prijs is bestemd voor zojuist afgestudeerde kunstenaars of kunstenaars die korter dan drie jaar professioneel werkzaam zijn en tussen de 18 en 35 jaar oud zijn. Deze prijs is 1.500 USD waard met een tentoonstelling in Londen. De Arte Voyage Medal is een onderscheiding voor een kunstenaar ouder dan 50 jaar wiens werk als inspiratiebron diende voor andere kunstenaars, maar die door de internationale instituten onopgemerkt is gebleven. De kunstenaar moet minstens 15 jaar professioneel werkzaam zijn. Hieraan is een geldprijs verbonden van 1.000 USD en een tentoonstelling in Londen. Inschrijfgeld bedraagt 50 USD per ingezonden werk.

- la Biennale Internationale de Céramique de Vallauris 2016 De 24e editie van de keramiek biënnale van Vallauris vindt plaats van juli tot november 2016. Onderdeel van de biënnale is een wedstrijd voor keramisten uit de EU. Beeldend kunstenaars worden uitgenodigd hiervoor nieuw werk in te zenden. De winnende werken worden tentoongesteld in Musée Magnelli. Ook wordt een catalogus uitgegeven. Er zijn verschillende prijzen te winnen. Le Grand Prix de la Ville de Vallauris bedraagt 15.000 euro. Daarnaast zijn er drie Ville de Vallauri Golfe-Juan te winnen ter waarden van 5.000 euro en een Prix Jeune créateur voor kunstenaars jonger dan 35 jaar van 3.000 euro. Er zijn drie categorieën: Containers/Sculpture/ Design.

Deadline: 23 oktober 2015 Meer informatie: ArtTriumph Award, Vertaxle UK, 2nd Floor, Juxon House 100 St Pauls Churchyard, London EC4M 8BU, UK T +44 (0) 333 0443406 E [email protected] I arttriumph.org

Let op! Deadline: 15 september 2015 Meer informatie: Hôtel de Ville Place Jacques Cavasse F-06220 Vallauris T + 33 (0) 4 9364 7187 E [email protected] I vallauris-golfe-juan.fr/Appel-a-candidatures,3114.html


26

ACTIVITEITEN BUITENLAND

Oostenrijk

Italië

- Artist-in-Residence-Programme 2016 – Wenen en Salzburg In samenwerking met KulturKontakt Austria, stelt de Bundeskanzleramt Österreich 50 artist-in-residence plaatsen beschikbaar voor buitenlandse kunstenaars en schrijvers in 2016. Beeldend kunstenaars worden ook uitgenodigd te reageren voor een werkperiode van drie maanden in Wenen of Salzburg. De leeftijdgrens voor aanmelding is 40 jaar (geboortedatum na 31 december 1975) en de kandidaat moet tenminste vijf jaar professioneel werkzaam zijn. Studenten komen niet in aanmerking evenmin, om organisatorische redenen, kunstenaars die werken in de discipline film. Van de geselecteerde kunstenaars wordt verwacht dat een project wordt afgerond tijdens het verblijf. De residency biedt mogelijkheden om kennis te maken met Oostenrijkse kunstenaars en kunstleven. Inschrijving met compleet dossier in 5-voud via post.

- Fusion Air Winter Residency – Turijn Fusion Art Gallery (SCNO) is sinds 2001 een non-profit organisatie en onafhankelijke galerie voor hedendaagse kunst vlakbij het centrum van Turijn. Een internationale artist residency maakt deel uit van het programma met als doel de interculturele dialoog en kunstmobiliteit te stimuleren. Fusion nodigt een tot vier beeldend kunstenaars uit, ongeacht discipline, voor haar Winter Residency van drie maanden – van november 2015 tot februari 2016 – om zonder druk eigen onderzoek te doen. Doel van de periode is “to learn, absorb, and experience” en “to provide artists A Room Of Their Own”. Aan het einde van de periode is de kunstenaar vrij te kiezen voor een show, presentatie of documentatie. Fusion wil vanaf de selectie van de betreffende kunstenaar alle steun en vertrouwen bieden. Geboden wordt: appartement in de galerieruimte, gedeelde werkruimte, een ov-kaart en fiets, een museumkaart en Torino Film Festivalpas, kunstenaarsbenodigdheden ter waarde van 300 euro per maand, gelimiteerde productie van een kunstenaarsboek, productie van een presentatie, een levendig netwerk, en een kleine staf voor praktische ondersteuning (vertaling, coördinatie, studiobenodigdheden, etc.). Er wordt geen reiskostenvergoeding geboden. Online aanmelden.

Let op! Deadline: 15 september 2015 Meer informatie: Artist-in-Residence - Visual arts Bundeskanzleramt Österreich Abteilung II/6 Concordiaplatz 2 AU-1010 Wien T + 43 (0) 1 53115 206860 E [email protected] I kunstkultur.bka.gv.at

Deadline: 20 september 2015 Meer informatie: Fusion Art Gallery Piazza Peyron 9/g, Turijn, Italië E [email protected] I fusionartgallery.net

Yan Michon

Canada - Open call map residency Langage Plus – Alma In het kader van het mobiliteitsprogramma Map, lanceren Pépinières européennes pour jeunes artistes en kunstencentrum Langage Plus een oproep voor deelname aan een residentie voor twee maanden in Alma (Québec) van 8 februari tot 9 april 2016. Langage Plus is een centrum voor hedendaagse kunst, waar onderzoek en artistieke creatie leiden tot een programma met diverse tentoonstel-

lingen, evenementen en educatieve activiteiten. Het mobiliteitsprogramma Map promoot de mobiliteit van jonge kunstenaars en ondersteunt hen in hun professionaliseringsproces. De Conseil des arts et des lettres van Québec biedt een beurs aan van 2000 tot 4000 CAD. Deadline: 1 november 2015 Meer informatie: Langage Plus Diane Isabelle 555, rue Collard, C.P. 518 G8B 5W1 Alma (Québec), Canada T +1 418 668-6635 E [email protected] [email protected] I langageplus.com

Verenigde Staten - Golden Foundation Residency – New Berlin (NY) De Sam & Adele Golden Foundation for the Arts biedt de mogelijkheid voor een Golden Foundation Residency Program van ier weken. Het programma is speciaal bestemd voor professionele beeldend kunstenaars van 25 jaar of ouder, die werken met verf op waterbasis of olieverf en biedt het nieuwste op het gebied van verfmaterialen en verftechnologie. De residency is kostbaar (3.500 USD), maar voor de geselecteerde kunstenaar is financiële ondersteuning mogelijk en is er de zekerheid om aan het programma deel te nemen, ongeacht de financiële status van de geselecteerde kunstenaar. Tijdens de werkperiode ontvangt de kunstenaar verfmaterialen en technische ondersteuning. Naast verfmaterialen wordt geboden: 24/7 gebruik van studio, ruim privé appartement in de 19e-eeuwse Golden Foundation barn op een 140 acres groot landgoed. Reiskosten en maaltijden worden niet vergoed. Deadline: 28 september 2015 Meer informatie: Sam & Adele Golden Foundation for the Arts, Inc. 237 Bell Road, New Berlin, NY 13411 T +1 (0)607 431 8765 E [email protected] I goldenfoundation.org


27

ADVERTENTIES

Gemeente Zaltbommel Kunstopdracht Viaduct A2 Kunstopdracht Viaduct A2 Van Heemstraweg

Procedure Kunstenaars of architecten met een goed idee kunnen dit idee voor 28 november 2015 bij ons indienen. Daarna selecteren we voor 11 december 2015 samen met de Commissie Beeldende Kunst van onze gemeente maximaal drie kunstenaars die hun idee mogen uitwerken in een schetsontwerp. De vergoeding voor het schetsontwerp bedraagt € 1000,-. Uit deze schetsontwerpen kiezen we samen met omwonenden de kunstuiting voor de Van Heemstraweg. Het budget voor de totale uitvoering (inclusief levering, plaatsing en aansluiting) van deze kunstopdracht is maximaal € 28.000,- (excl BTW en inclusief- vergoeding voor het schetsontwerp).

Dien uw idee in Heeft u een goed idee voor een kunstuiting? Dien dit idee voor 28 november bij ons in. We ontvangen graag uw idee, uw CV en voorbeelden van relevant eigen werk. Wilt u alle documenten die u instuurt voorzien van uw naam, adres, telefoonnummer, e-mailadres en (indien aanwezig) website? Wij sturen de toegezonden documenten niet terug. Uw idee indienen kan per e-mail naar: [email protected] of per post onder vermelding van ‘Kunstopdracht Viaduct A2’ naar: Gemeente Zaltbommel t.a.v. mevr. A. Leenders Postbus 10.002 5300 DA Zaltbommel Meer informatie Kijk voor meer informatie over de procedure en de eisen aan de kunstuiting op www.zaltbommel.nl. Voor vragen of meer informatie over deze kunstopdracht kunt u ook contact opnemen met mevrouw A. Leenders via: [email protected] of telefoonnummer 14 0418.

Hertog & Nadler

De gemeente Zaltbommel zoekt kunstenaars/architecten die een goed idee hebben voor een kunstuiting onder of bij het viaduct onder de A2 aan de Van Heemstraweg in Zaltbommel. De kunstuiting moet bijdragen aan een aangenamere omgeving.


ADVERTENTIES

28


29


30

ADVERTENTIES

Vraag & Aanbod en Oproepen_email naar: [email protected]

Robuuste, onderhoudsarme woonboerderij, 880m2 waarvan 420m2 met c.v., Noordoostpolder, nabij IJsselmeer, ±1uur van Amsterdam, 2 wooneenheden, veel ATELIER/STUDIORUIMTE, INPANDIG THEATER, perc. 1,1 ha, € 445.000 www.landgoedindepolder.nl

Zelf te beheren websites Vanaf 150,- ex BTW - professionele kwaliteit - strakke vormgeving - veel instelmogelijkheden - onbeperkt (foto)pagina’s - meerdere talen - nieuwsbrief en mailform - goede begeleiding tel. 071-5144028 www.kunstcms.nl

Geïnteresseerd in filosofie? Schrijf je dan in voor ateliercolleges filosofie in Den Haag, Leiden, Rotterdam of Helmond. Of neem deel aan één van de Denkdagen op mooie buitenlocatie in Rotterdam. Meer info? Kijk op: www.estherdidden.nl

Rob Bohle – Vakfotograaf van beeldende kunst met vriendelijke prijzen. Kijk op www.robbohle.nl

RR Keramiekbranden verhuurt ovencapaciteit tot 3000 l. en keramische faciliteiten. Ruime ervaring met groot keramisch werk. Combinatie met atelier en overnachten mogelijk. tel. 06-28071918 www.rrkeramiekbranden.nl

Websites voor Kunstenaars: - zelf te onderhouden - eigen domein - ook video/pdf - vanaf 60 euro p/j www.FotoPortfolios.nl

Westkust van Ierland Stichting Polranny Pirates biedt huis aan voor werkperioden van minimaal een week tot maximaal een maand. Vanaf € 16,- p.p. per dag. Neem contact op met [email protected]

Te Koop Goede 2e hands hydraulische wand-ezel geschikt voor groot werk t.e.a.b. info: 06-21573277

Assistent ontwerpers en kunstenaars. Al 15 jaar assisteer ik kunstenaars en ontwerpers met atelier inventariseren en opruimen; handwerk; priegelwerk bij expo’s en presentaties. Va sept. in Randstad, Brab. steden en Arnhem, e.o. [email protected] 06-53699921

De Mallenmaker Mallenmakerij te Amsterdam. Voor lichtgewicht siliconen mallen, gietwerk in brons en kunststof, cursussen en lifecasting. www.demallenmaker.nl

Te koop: Woonhuis met metaalwerkplaats/atelier. 5 min. loopafstand centrum Amersfoort vraagprijs € 280.000,(info 0640137264 of [email protected])

Berlijn – Prenzlauer Berg Te huur: prachtig appartement op een fantastische plek. Voor korte of langere tijd. www.am-wasserturm.eu

Te koop: marmer wegens beëindiging beeldh. praktijk. Div. maten en kleuren. 50ct/kg, Zelf vervoeren 0314 684167 Na 18.00

www.janholleman.com Voor een betaalbare website (desktop, iPAD) workshops (nieuw Adobe Edge Animate), begeleiding bij het bouwen en onderhoud van je website. Tel. 020 7700402 [email protected]

Bijzondere, betaalbare websites Wordpress expert superflexibel veel extra’s voor kunstenaars www.arttrust.nl 0640662525

Bronsgieterij en rubber mallen: Andorprod’Art giet best in Meppel. www.andorprodart.com Tel. 0522.263622 Mob. 06.222.57.57.1

Laat uw teksten vertalen door een ervaren, in kunst gespecialiseerde vertaler. E/N en N/E. [email protected]/ 0634267728

www.deboekhoudkunst.nl T 079-3439393 Uw boekhouding op maat. Alle fiscale aangiften. Vast tarief. Termijn betaling mogelijk.

Galerie Urinoir Bezet Exposeren in de kleinste galerie van Nederland? info: www.galerieurinoirbezet.nl

Kunstenaarswerkplaats Daglicht werkplaats voor grafiek, gespec. in grote formaten. Advies en ondersteuning of in opdracht. Geopend ma. t/m vr. 10.00-17.00 u. De Rondom 18 (TU/e) Eindhoven info 040-2370968 [email protected]

Fotografie van kunst op locatie Vijftien jaar ervaring. Voor meer info bel Ilse Schrama 06 22 02 55 01

Beeldengieterij Tenax Mallen maken, gieten en afwerken in kunsthars, met bronscoat of andere kleuren afgewerkt. Ook kleine oplages. tel./fax 0413-363164 www.beeldengieterijtenax.nl

KUNSTtransport: ‘ALLES = KUNST’. Ook naar het buitenland (Europa). Goede service, niet duur. Standplaats Amsterdam. Info: 06 1524 7953  [email protected]

Vijf ateliers in Alicante, Spanje, met eigen woonruimte, voor een verblijf van minimaal een maand. www.fundatie-knecht-drenth.eu

Bronsgieterij Bogart voor siliconenmallen en het gieten van uw beelden in brons, messing of aluminium. www.bronsgieterijbogart.nl

Beeldenstorm Werkplaatsen voor onderzoek en experiment met metaal, glas en kunststof. I: www.beeldenstorm.org E: [email protected]

Kunstzyde helpt met het visualiseren van ideeën op het internet. Een goede website hoeft niet duur te zijn. Meer weten? Ga naar www.kunstzyde.com (tel: 06 - 51 71 53 48)

Woon/werk/expo/presentatieruimte voor kunstenaars/ schrijvers in Spanje C. Blanca v.a. € 450 p. m. Min. 1 mnd. Info: [email protected]

Heb je (voor)financiering nodig voor het maken en presenteren van nieuw werk? Het Materiaalfonds voor Beeldende Kunst en Vormgeving verstrekt rentevrije leningen aan beeldend kunstenaars, fotografen en ontwerpers. Een lening kan worden aangevraagd voor de financiering van bijvoorbeeld een expositie in binnen- of buitenland, een bijzondere website voor presentatie en archief, een fotoboek, een kunstenaarsboek of voor de aanschaf van apparatuur die nodig is om nieuw werk te maken en te presenteren. Ook kunstenaarsinitiatieven en kleine kunstinstellingen komen in aanmerking voor een rentevrije lening. De deadlines voor aanvragen zijn te vinden op de website. Aanvragen kan digitaal via: www.materiaalfonds.nl Let op: omdat een rentevrije lening voor veel meer is dan voor alleen materiaal, krijgt het Materiaalfonds een nieuwe naam. De naam wordt half augustus 2015 bekendgemaakt. Op de hoogte blijven? Meld je dan aan voor de nieuwsbrief of volg ons op www.facebook.com/materiaalfonds Voor vragen kun je contact opnemen met Francine Mendelaar (020 6255112 / [email protected])

Art of Casting Martinique BV Tingieterij. Reeds meer dan 40 jaar vervaardigen wij sculpturen en replica’s in tinlegering verbronsd in diverse kleurenpatina’s in grote en kleine oplages. tel. 077-3872327 [email protected] www.martinique-bv.nl

Gezocht: beeldend kunstenaars die zich naast hun eigen werk ook bezighouden met het maken van persoonlijke gedenkkunst, om nieuwe initiatieven te kunnen ontplooien rondom het thema Kunst en Uitvaart. Bij interesse bel Ine: 06-10168605 www.terrazul.nl

Charlotte Schleiffert

Wegens opheffing atelier Te koop: inboedel, steen-glasmachines, gereedschap. Info en foto-prijslijst: [email protected]

Rentevrije leningen voor kunstenaars en fotografen

Ralf Westerhof

Let bij ‘Vraag & Aanbod’ advertenties op: - Een ‘Vraag & Aanbod’ advertentie kost bij eenmalige plaatsing min. € 15,50 en max. € 31,- afhankelijk van de hoeveelheid tekst, c.q. het aantal tekens incl. spaties en lettertekens. - € 15,50 is men verschuldigd voor 130 tekens (of minder); elke 26 tekens meer kosten € 3,10 extra. Het maximum is dus 260 tekens voor € 31,-. Men dient zelf het verschuldigde bedrag uit te rekenen. - Een ‘Vraag & Aanbod’ advertentie moet vooruit worden betaald, ook in geval van herhaalde plaatsing. - Bij de opgave dient men het nummer van BK-informatie waarin men wil adverteren te vermelden, evenals het te betalen bedrag en rekeningnummer waarvan men dit bedrag heeft overgemaakt. - Voor eenmalige plaatsing wordt géén BTW rekening gestuurd. - Bij herhaalde plaatsing (vier of meer), kan men desgevraagd een BTW rekening ontvangen.


Oproepen

open voor beroepsmatig werkende beeldend kunstenaars en galeries. Selectie geschiedt d.m.v. ballotage, uitgaande van kwaliteit binnen de verschillende disciplines. Ieder kunKunstschouw 11 t/m 19 juni 2016 stenaar beschikt over een hoek van 2x2.5m bij 2.5m witte wand met vierkant grondopOproep inschrijving kunstenaars pervlak. Opname op CD-rom. Kosten €155,De Kunstschouw is de grootste beeldende (te voldoen na toelating voor 1 november), kunstmanifestatie van Zeeland. Op 35 binnen- voor galeries gelden andere prijzen. Wij roepen en buitenlocaties tonen zo’n 200 kunstenaars kunstenaars/galeriehouders op vóór 15 oktober een verscheidenheid aan kunstvormen. representatieve foto’s en cv op CD/stick te De Kunstschouw trekt circa 20 duizend be- sturen aan: zoekers, variërend van beginnend kunstlief- voorz. Ballotagecommissie Harrie Schenning, hebber tot enthousiast kunstkenner en beDierenriem 11, 7071 TJ Ulft. roepshalve geïnteresseerden. Inl: 0315-681961 [email protected], Het uitgangspunt is het bieden van een www.huntenkunst.org. podium aan een jaarlijks wisselende groep CD-retour, mits voldoende gefrankeerde kunstenaars. Graag nodigen wij u als kunste- enveloppe is meegezonden. naar uit om in te schrijven voor de selectieprocedure. Een breed scala aan disciplines is welkom waarbij naast kwaliteit, vernieuwing Ballotage bij Kunstenaarsvereniging Sint en orginaliteit belangrijke criteria zijn. Lucas te Amsterdam Deelnamekosten € 75-. Voor jonge beginnende kunstenaars is deelname gratis, met daarbij Sint Lucas heeft plaats voor nieuwe leden. een kleine tegemoetkoming in de verblijfsKunstenaars uit alle beeldende disciplines zijn kosten. welkom. Informatie over de vereniging en het Transportvergoeding voor groot ruimtelijk werk aanmeldingsformulier zijn te vinden op: onder voorbehoud van het budget. www.sint-lucas.nl. U kunt zich tot 7 december 2015 inschrijven. Evenzo de beschrijving van de spelregels voor U vindt de voorwaarden en het inschrijfformulier ballotage. De ballotage is 14 oktober 2015 op www.kunstschouw.nl en vindt plaats in Amsterdam. Contact: [email protected] Contactpersoon is Rud Perree; bereikbaar onder: 020-6175454 of 06-30183967. Deelname OpenPoortenDag 2016 Inschrijving om professioneel werk op locatie te tonen voor de kunstwandelroute OpenPoortenDag Buggenum, zondag 1 mei 2016. Buggenum is een pittoresk Maasdorpje in Midden-Limburg. Het evenement mag zich jaarlijks verheugen op +/-3000 bezoekers. De oproep heeft met name betrekking op ruimtelijk “buitenwerk”, aangezien de meeste locaties in de open lucht zijn gesitueerd (tuinen, binnenplaatsen). Binnen-locaties zijn beperkt. Uw beeldend werk wordt geballoteerd en dient verrassend afgestemd te worden op een locatie. Geen eenvoudige galerie- en winkelachtige tentoonstelling en er wordt geen stabijdrage of provisie gevraagd. Onkostenvergoedingen worden niet uitgekeerd. Voor meer informatie: www.openpoortendag.nl HUNTENKUNST 2016 Ulft Op 27, 28 en 29mei vindt de 24ste internationale kunstbeurs Huntenkunst plaats in Ulft (SSP-hal, DRU Industriepark). Deelname staat

31

Cultureel Platform De Wolden De gemeente De Wolden heeft het voornemen werken van de volgende kunstenaars, alle verkregen door de BKR-regeling, ter verkoop aan te bieden. Als makers van enige van deze werken in aanmerking willen komen voor teruggave ingevolge de Ancona-regeling worden zij verzocht binnen een maand contact op te nemen met het Cultureel Platform De Wolden, e-mail: [email protected]. Het betreft: S. de Vries, Jan Kuiper (2x), Th. Bult, W. Bink, Femina Morselt, H. Timmermans (3x), A.A.E. v.d. Valk (2x), Matthijs Warner, Frans Freeswijk, P. Klopwijk (2x), S.F.T. Olgers, Frans Jansen, E.M. v. Os van Abeelen, P.P. Holterman, J.J.A.M. Voets, R. Tangel, J. Overbeeke, F. Sieger, C.W.M. Martens, M.A.J. Verleg, Willem Snapper, Kamelado (?), W. Cornelissen, Gerard v.d. Weerd en H. Zomer. Ballotage bij Kunstenaarsvereniging GSA Centrum voor Beeldende Kunst Hilversum

Kunstenaarsvereniging GSA Centrum voor Beeldende Kunst Hilversum deelt mede, dat er woensdag 30 september 2015 een ballotage gaat plaatsvinden voor het lidmaatschap van het GSA. Men kan zich aanmelden voor alle disciplines van toegepaste en beeldende kunst. Het GSA beschikt over een moderne galerie en een kunstwinkel in het centrum van Hilversum en verzorgt exposities van leden Ballotage bij Kunstenaarsvereniging en gasten. De vereniging organiseert uitwisHoorn en Omstreken selingsexposities en participeert in culturele manifestaties. Kunstenaarsvereniging Hoorn en Omstreken Kosten lidmaatschap € 100,- p.j. houdt op 13 oktober 2015 weer een ballotage- Ballotagekosten € 40,ronde voor nieuwe leden! Wij zijn gevestigd in een fraai monumentaal pand in de Hoornse Voor Informatie over doel, organisatiebinnenstad. Beeldend kunstenaars, maar ook structuur en aanmeldingsformulier kunt u dichters, architecten, en theatermakers die een mail sturen naar [email protected] belangstelling hebben kunnen zich aanmelden Voor meer informatie zie onze website via het downloaden van een vragenformulier www.gsagalerie.nl op de website: www. boterhal.com/lid-worden of [email protected] Sluitingsdatum inschrijving: 16 september 2015 Kunstenaarsverenigingen GSA Centrum Uw kunst op een kunstbeurs! voor Beeldende Kunst Langestraat 52 Op 26 en 27 september vindt de vijfde editie 1211 HA Hilversum van de prestigieuze Annual Dutch Art Fair (ADAF) contactpersoon: plaats in Amsterdam. Wilt u uw kunstwerken Gerard van Weerdhuizen ook laten zien aan circa 4.000 kunstliefhebbers Galeriehouder en -kopers? Dan is de ADAF perfect voor u! T 035 623 71 21 Er zijn nog slechts enkele plekken beschikbaar, dus schrijf u snel in: www.adaf.nl/deelnemen2015/


32

INHOUD

Aandacht voor - ‘Gelukkig maar’ Onderzoek - Beeldend kunstenaars: klem tussen twee banen - Online kunst kopen op komst Opdrachtgeverschap - Opdrachtgeverschap en TodaysArt

2 3 5 6

Landelijke instellingen - Boekman 103_Wie geeft er aan cultuur? 8 - Samenwerkingsovereenkomsten Brazilië 10 - Subsidieregeling Professionalisering Cultuuronderwijs - The Art of Impact: 11 36 gehonoreerde projecten in eerste ronde - Nieuwe culturele Mapping Brazil voor 12 Nederlandse cultuursector Provincies en Gemeenten - Uitvoeringsprogramma Cultuur 2015-2017 - 13 Limburg Culturele Werkplaats Column - Pedro Bakker: Liefde en politiek in China

14

Beeldende kunst in openbare ruimte 16 - Nunspeet – Velsen – Oosterend – Katwijk aan Zee

Activiteiten binnenland 17 - TodaysArt - Graphic Design Festival - Karakteratuur - Lichtjaren - (T)huis – The Shifting Concept of Home - TENT Academy Awards - Amsterdamprijs voor de Kunst - Landkunst - Expeditie land art - Tijdelijk Modemuseum - Nieuwe Collectie! - Nieuwe Rijksbouwmeester - Vogelkunstprijs: Het bevlogen oog - Uitreiking Wilhelminaring en opening Sluipweg - Wereldmuseum Rotterdam - 54X SOLO - Akademieprijs voor Astronomie en Kunst - Directeur Witte de With co-curator Biënnale Moskou - Female Orgasm - Noorderlicht 2015: Data Rush - Ode aan de Natuur - Hacking Habitat – Art of Control - Embedded Art/De Collectie de Basis - DordtYart - Land, licht, lucht en water - Groene Hart Kunstprijs Activiteiten buitenland 24 - België – Duitsland – Engeland – Frankrijk – Oostenrijk – Italië – Canada – Verenigde Staten Advertenties, opdrachten, aankopen e.d. 27-32 - Advertenties – Vraag & Aanbod – Oproepen

Toelichting en verantwoording foto’s Gimme Shelter - forten en ficties in Laagland Welke gevaren liggen er op mijn pad? Hoe kan ik mijn tegenstander misleiden? Hoe denkt mijn vijand – en wie is die vijand eigenlijk? Deze vragen zijn het uitgangspunt van de internationale kunstmanifestatie Gimme Shelter - forten en ficties in Laagland op drie locaties: KunstFort Asperen, Fort Nieuwersluis en Kunstfort bij Vijfhuizen. Deze drie forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam vormen het decor van drie thematisch verwante tentoonstellingen. Deze tentoonstellingen concentreren zich op het fictieve aspect van strijd en verdediging: op militaire ficties. De tentoonstellingen zijn nog te bezoeken tot en met 20 september 2015. Meer informatie: gimme-shelter.nl Deelnemende kunstenaars Lida Abdul (AFG), Allora & Calzadilla (USA/CUB), Craig Ames (GB), Michael Blum (CAN/DE), Dik Bouwhuis (NL), Jeremy Deller (GB), Douwe Dijkstra (NL), Omer Fast (ISR), Zoro Feigl (NL), Mykola Ridnyi (UKR), Nina Glockner (DE), Johan Grimonprez (BE), Stefan Gross (DE), Juan-Pedro Fabra Guemberena (UR), Hertog & Nadler (NL en ISR), Jos Houweling (NL), Esther Jiskoot (NL), Marieke de Jong (NL), Jeroen Kooijmans (NL), Yan Michon (NL), Jasper Niens (NL), Trevor Paglen (USA), André Robillard (FR), Fernando Sánchez Castillo (ES), Pieter Schenk (NL), Elisa van Schie (NL), Charlotte Schleiffert (NL), Claudia Sola (NL), Stout & Smits (NL), Matjaž Štuk & Alena Hudcovičová (SVN en SVK), Shinkichi Tajiri (NL), Jean-Luc Godard (FR), Danila Tkachenko (RUS), Wouter Klein Velderman (NL), Dick Verdult (NL), Ralf Westerhof (NL), Akram Zaatari (LBN) en Pim Zwier (NL). p01 - Douwe Dijkstra, Démontable, 2014 (film still) p02 - Jos Houweling, Dit moet pijn doen, 2015 p05 - Allora en Calzadilla, The bird of Hermes is my name, eating my wings to make me tame, 2010 (foto Anserum Art Photography) p06 - Nina Glockner, The other side is more promising, 2014 (foto Anserum Art Photography) p07 - Marieke de Jong, Shelter C1880, 2015 (foto Henri van Gelder) p08 - Craig Ames, Untitled No.12, 2000-2001 - Craig Ames, Untitled No. 9, 2000-2001 p09 - André Robillard, Fusils, 2008-2015 (foto Henri van Gelder) - Pim Zwier, They call us the enemy, 2015 p10 - Pieter Schenk, Fortenspel Rijksmuseum ca 1690-1710 p11 - Luchtfotografie, NIMH, 1920-1930 (foto Anserum Art Photography) - Trevor Paglen, The Other Night Sky, 2007-2011 (foto Anserum Art Photography)

p12 - Jasper Niens, Brug, 2015 (foto Henri van Gelder) - Matjaž Štuk & Alena Hudcovičová, JSF Flying Gulliver, 2015 p13 - Wouter Klein Velderman, Revolting Mass, 2015 (foto Ronald Sekan) - Stefan Gross, Pink JSF, 2015 p19 - Akram Zaatari, Letter to a Refusing Pilot, 2013 p21 - Jeroen Kooijmans, On the lake, 2008 p23 - Elisa van Schie, Bunny Bang, 2015 (foto Henri van Gelder) p24 - Zoro Feigl, Swingwings, 2015 (foto Henri van Gelder) p25 - Akram Zaatari, Letter to a Refusing Pilot, 2013 p26 - Yan Michon, werken, ca. 2007-2015 (foto Anserum Art Photography) p27 - Hertog en Nadler, The Four Riders, 2010 (foto Anserum Art Photography) p30 - Ralf Westerhof, From the dark, 2015 (foto Anserum Art Photography) - Charlotte Schleiffert, works on paper, 2011-2015 (foto Henri van Gelder)

BK-INFORMATIE is een uitgave van de Stichting BK-informatie Secretariaat: Marina Lagerwerf Postbus 25049, 3001 HA Rotterdam tel: 010-213 16 68 e-mail: [email protected] website: www.bk-info.nl Bestuur: Cathy Jacob, voorzitter Klaas Hoekstra, penningmeester Sandra Smets, secretaris Redactie en vormgeving: Xandra Nibbeling/Kamiel Verschuren Redactioneel medewerker: Angélique de Meijer Druk: Joh. Enschedé, Amsterdam Oplage: 8.500 Verschijnt acht keer per jaar De inhoud is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid verzameld en geverifieerd. De uitgeefster draagt geen verantwoordelijkheid voor onjuiste vermeldingen. ISSN 0167-3491 © 2015 Stichting BK-informatie, Rotterdam. Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of openbaar gemaakt door middel van boekdruk, fotokopie, microfilms of werk ander medium dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgeefster. De publicatierechten van werken van beeldend kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organisatie zijn geregeld met Beeldrecht te Amsterdam. Abonnement BK-informatie: - Abonnee wordt men door storting van € 16,- resp. € 24,- op NL96INGB0000259513 t.n.v. BK-informatie, Postbus 25049, 3001 HA Rotterdam; o.v.v. ‘nieuwe abonnee’, naam en volledig adres. Voor incasso zie www.bk-info.nl IBAN: NL96INGB0000259513 BIC: INGBNL2A - De abonnementsprijs van € 16,- geldt voor een kalenderjaar; 8 nrs. - Voor abonnementen ingaande nr. 5 van enig jaar geldt een bedrag van € 24,- voor 12 nrs.; waarvan 4 nrs. in de 2e helft van het lopende jaar en alle nrs. van het daaropvolgende kalender jaar. - Een abonnement buiten Nederland kost € 31,- voor een kalender jaar, en € 47,- voor anderhalf jaar. - Abonnementen die niet vóór 31 december schriftelijk zijn opgezegd, worden automatisch een jaar verlengd. - Reeds verschenen nummers worden niet nagezonden. - Losse nummers zijn in principe niet verkrijgbaar. - Adressen van abonnees worden niet verstrekt aan derden. Adreswijzigingen Adreswijzigingen (met vermelding van naam en postcode) kunnen uitsluitend schriftelijk aan bovenstaand adres worden doorgegeven. Eventuele klachten over de ontvangst van BK-informatie kunnen worden doorgegeven op het telefoonnummer van de Stichting BK-informatie: 010-213 16 68 Sluitingsdatum: kopij____________nr. 2015-7: 28 september 2015 Advertenties via [email protected] - Vraag & Aanbod 5 gedrukte regels per advertentie (26 posities per regel), halve kolom breed. Schriftelijke opgave en betaling vooraf, t.g.v. Stichting BK-informatie te Rotterdam, NL08INGB0000569654, kosten: € 15,50 tot 5 regels, iedere regel meer € 3,10 met een maximum van 10 regels, e.e.a. incl. BTW (21%) N.B. Wanneer tekst en te betalen bedrag niet voldoen aan het hiervoor gestelde, kan plaatsing niet doorgaan. - Oproep Kort bericht ter grootte van 1/3 kolom (1/9 pagina) tot 20 gedrukte regels (38 posities per regel), incl. titel: € 142,- iedere regel meer € 7,tot een maximum van 40 regels, e.e.a. excl. BTW (21%). - Aan basis lay-out gebonden advertenties Uitsluitend t.b.v. opdrachten, aankopen c.q. verwerving van inkomsten door beeldend kunstenaars: - hele pagina; - halve pagina; - kwart pagina. Tarieven op aanvraag verkrijgbaar bij het secretariaat. Provisie ten behoeve van tussenpersonen enz. komt ten laste van de opdrachtgever. Alle opdrachten dienen schriftelijk te worden bevestigd. Betalen van advertenties uitsluitend op NL08INGB0000569654, t.n.v Stichting BK-informatie te Rotterdam. De redactie behoudt zich het recht voor advertenties te weigeren zonder opgaaf van redenen. Sluitingsdatum: kopij advertenties__nr. 2015-7: 28 september 2015 Advertenties via Virtùmedia BV: [email protected] Informatie over mogelijkheden, deadlines, formaten en tarieven van deze advertenties zijn verkrijgbaar bij Virtùmedia BV, Elma Noë; tel. 030 69 33 192 of e-mail [email protected] Sluitingsdatum: niet aan basis lay-out gebonden advertenties ______________________________________nr. 2015-7: 5 oktober 2015 Verschijningsdatum BK-informatie___nr 2015-7: 24 oktober 2015

Gelukkig maar. Beeldend kunstenaars: klem tussen twee banen. Online kunst kopen op komst. Boekman 103_Wie geeft er aan cultuur?

Recommend Documents