Geluk maakt de GGz gelukkig? Arjan Braam psychiater crisisdienst Utrecht opleider psychiatrie Altrecht
550 jaar Altrecht • De toekomst van de GGZ? • Wim Snellen & Koen Wouda • Waar staat Altrecht voor?
• Patiëntenzorg, onderwijs, onderzoek • Ook: reflectie
•Geluk & GGz
reacties!
Wim Snellen Koen Wouda Casper Nusselder Berno van Meijel
vandaag ‘s ochtends Panoramisch: beschouwende benaderingen ‘s middags GGZ specifiek:
Hersenen en geluk Geluk en hulpverlening
3x poëtisch intermezzo Muzikale omlijsting: ‘Cloud Nine’
Geluk en GGz: proefschriften H.C. Rümke 1923 (Leiden) Phaenomenologische en Klinisch-Psychiatrische Studie over Geluksgevoel Yowon Choi 2011 (Nijmegen) Pathways to Happiness, Psychological resources for Happiness Ad Bergsma 2011 (Rotterdam) Imperfectly happy - Onvolmaakt geluk
Altrecht 2010: 154 gebouwen op ca. 24 locaties, 3 grote terreinen en ca. 164.000 m2
H.C. Rümke 1893-1967
Proefschrift Rümke 1923
Phaenomenologische en KlinischPsychiatrische Studie over Geluksgevoel
Uitgangspunten (1923) • psychiatrie: zielsziekten als hersenziekten
• psychologie verwaarloosd • ‘Kraepelin als handig groepeerder van slecht begrepen feiten’ • leer van Freud (eenzijdig, overdrijvingen, maar wel waardevol) • tijd voor Phaenomenologie (Jaspers) , basis = invoelen
Doelstelling & vraagstelling Fenomenologische methode toepassen ter differentiatie en ontleding van klinisch waargnomen toestanden, waarin geluksgevoel doorleefd wordt 1. Vooroordeelloze beschrijving: • •
wat patiënt zelf doorleeft staat centraal statisch begrip van de toestand
2. Genese, psychologische voorwaardes van het optreden, invoelbaarheid, begrijpelijke relaties 3. Prognostische betekenis
alles overheersend geluksgevoel • verandering der objectieve werkelijkheid • het gevoel dat alles diepe zin heeft • meerdere klaarte • meerdere diepte
Onderzoek op basis van casuistiek Valeriuskliniek, Amsterdam ‘Mensen van zekere geestescultuur’ 5000 ziektegeschiedenissen: n = 9 (en nog 9 erbij uit literatuur) 1. Geluksgevoel als syndroom overheerste 2. Door patient zelf als geluksgevoel aangegeven, als het hoogste denkbare gevoel 3. terwijl dit ook epicritisch als een geluksgevoel moest worden beschouwd (niet: dementia paralytica en manische psychose)
Fenomenologische analyse 1 kwalitatief niet gelijk (al is dit subjectief) aan • • • • • •
Vreugde Blijdschap Lust Genot Behagelijkheid Euphorie
geluk past in diepste laag; meest eigenlijke ‘ikgevoelens’ geluksgevoel vooronderstelt een zekere mate van psychische gerijptheid
Fenomenologische analyse 2 bewustwording • Geen droomtoestand • Het beleeven tekent zich met groote scherpte af, details nauwkeurig herinnerd (hypermnesie) Andere fenomenologische elementen (act en intentie): gb
Fenomenologische analyse 3 Wijze van doorleven a. Veranderde aspecten der buitenwereld
Fenomenologische analyse 3 Wijze van doorleven a. Veranderde aspecten der buitenwereld •
de natuuraanschouwing neemt een enorme plaats in
Opleidelingen psychiatrie Altrecht 2011
Fenomenologische analyse 3 Wijze van doorleven a. Veranderde aspecten der buitenwereld • •
de natuuraanschouwing neemt een enorme plaats in én de bewondering van de mens voor zijn soort
Fenomenologische analyse 3 Wijze van doorleven (vervolg) b. veranderde tint der innerlijk ervaarbare werkelijkheid • oneindige dankbaarheid • durven aanvaarden, durven genieten • onuitputtelijk geduld, grote rust
Fenomenologische analyse 3 Wijze van doorleven (vervolg) b. veranderde tint der innerlijk ervaarbare werkelijkheid • oneindige dankbaarheid • durven aanvaarden, durven genieten • onuitputtelijk geduld, grote rust • bij allen vormt religieus gevoel een deel van de inhoud van de geluksdoorleving
Fenomenologische analyse 3 Wijze van doorleven (vervolg) c) gedroomde buitenwereld – dagdroom, wensvervulling.
d) noch uiterlijk, noch innerlijk doorleefd, alleen het geluksgevoel zelf • • • •
Geluksroes Auraverschijnsel bij epileptisch insult Tijdzin opgeheven Extase
Fenomenologische analyse 4+5 4 het fundamentele ik verandert niet; geen depersonalisatie 5 geluksdoorleving en religieus gevoel • bij sommigen volgt het religieuze gevoel op het geluksgevoel (wsch. uit drang tot verklaring) • bij andere v.v. • wanneer er géén religieus gevoel bij optreedt, komen er toch dezelfde kenmerken
Fenomenologische analyse 6+7 6 motivering van het geluksgevoel • voorafgaande toestand hoogstens als een reliëf gevend contrast • een motief voor het geluksgevoel wordt bijna nooit gevoeld (behoudens religieuze geluksgevoelens)
7 invoelbaarheid • het geluksgevoel is in alle gevallen invoelbaar • is op zichzelf niet pathologisch te noemen • de doorlevingswijze niet altijd
Geluksgevoel: de negen casus 3x degeneratiepsychose 3x geneeslijke psychose NAO (ecnoia) 2x arteriosclerosis cerebri 1x schizophrenie Prognose 7x gunstig
Korte reflectie (ABr) 1. De manische toestand wordt tekort gedaan.
2. Rümke oordeelt niet over geluk ten tijde van pathologie als pathologisch gegeven Geluk blijft een invoelbaar gegeven voor iedereen. 3. Onderstroom: het is ook een studie over geluksgevoel en religieuze / spirituele ervaringen (uitgediept door Van Belzen)
een zeer prettige dan wel prikkelende dag
Proefschrift Ad Bergsma 2011 Imperfectly happy - Onvolmaakt geluk Deel 2 Psychische stoornissen en geluk NEMESIS N = 7076 CIDI, SF-36 18-64j bevolkingsstudie 1996, 1997, 1999 Hoe vaak gedurende de afgelopen 4 weken was u een gelukkig mens? Altijd (6) meestal (5) vaak (4) soms (3) zelden (2) nooit (1)
Ad Bergsma e.a. (J Positive Psychol) Enkele geselecteerde uitkomsten Zonder psychiatrische stoornis: geluksscore 5 Major depression en OCD: laagste scores <3 Bipolaire stoornis 3.5 Alcoholmisbruik 4.8 Alcoholafhankelijkheid 4.3 Multivariaat: major depression blijft significant laag 68% met stoornis voelde zich minstens ‘vaak gelukkig’ 89% zonder stoornis
Ad Bergsma e.a. (J Positive Psychol) Enkele geselecteerde uitkomsten ‘vaak gelukkig’ of vaker: 68% met stoornis 89% zonder stoornis Van degenen die zich zelden of nooit gelukkig voelden, had 84% een life-time psychiatrische stoornis, en 58% had een huidige stoornis. Happy life years zonder stoornis: 63 j.
Ad Bergsma e.a. (J Positive Psychol) Enkele geselecteerde uitkomsten Happy life years zonder stoornis: 63 j. Depressie (laatste maand): Angststoornis (,,):
-32 j
-14j
Middelengerelateerde stoornis (,,) -10j
