Gedetailleerd archievenoverzicht
OVERHEIDSARCHIEVEN I. STADSBESTUUR LEUVEN OUD ARCHIEF (1164-1795) Het oud archief van Leuven is binnen het oude hertogdom Brabant uniek: in tegenstelling tot steden als Antwerpen en Brussel, is het archief van de stad sedert 1179 gespaard gebleven van branden en oorlogen. Het omvangrijke archief werd in de periode 1907-1923 geïnventariseerd door Joseph Cuvelier. Hij stelde het volgende archiefschema op: Inventaris : J. CUVELIER, Inventaire des Archives de la Ville de Louvain, 1929-1930, delen 1 en 2
1.
2. 3. 4. 5. 6.
Archief van het stadsbestuur 1.1. Organisatie van de administratie 1.2. Allianties en verdragen van de stad 1.3 Het eerste lid: de burgemeester, de schepenen en de raad 1.4. Het tweede lid: de Sint-Petersmannen 1.5. Het derde lid: de Gilde of de dekens van de Lakenwevers 1.6. Het vierde lid: de dekens van de ambachten 1.7. De meier 1.8. Privilegies 1.9. Wetgeving 1.10. Contacten met de Staten-Generaal 1.11. Contacten met de Staten van Brabant 1.12. Justitie 1.13. Financiën 1.14. Militaire aangelegenheden 1.15. Openbare werken 1.16. Universiteit 1.17. Geestelijkheid 1.18. Ambachten Archief van de meier Archief van de tolkamer Archief van de stadsontvanger Archief van het Kwartier van Leuven Archief van de Schepenbank 6.1. Oude inventarissen 6.2. Bevoegdheden en procedures 6.3. Overige rechtscolleges 6.4. Vrijwillige rechtspraak Eerste kamer Tweede kamer Derde kamer 6.5. Burgerlijke rollen Eerste kamer Tweede kamer Derde kamer 6.6. Burgerlijke processen 6.7. Criminele rollen
2 6.8. 6.9. 6.10. 6.11. 6.12. 6.13.
Strafprocessen Vonnissen Zittingen Vonnis- en decreetboeken Registers van de dodehand Arrest- en Proclamatieboeken
MODERN ARCHIEF (1796-heden) Op 1 oktober 1795 werden de Oostenrijkse Nederlanden administratief geannexeerd bij de Franse Republiek en de bestaande bestuurlijke en rechterlijke instellingen werden vervangen door nieuwe besturen. De schepenen verloren elke juridische macht en de nieuwe administratie begon haar eigen registers en dossiers aan te leggen. Deze documenten liggen aan de basis van het modern archief. Niettegenstaande alle stedelijke archiefstukken jonger dan 1796 tot het modern archief behoren, moeten we de stukken uit de Franse en Nederlandse periode toch apart behandelen. Deze werden immers samen met het oud archief geïnventariseerd door Joseph Cuvelier. In de loop van de 20ste eeuw en vooral na de Tweede Wereldoorlog kende de stedelijke administratie een enorme uitbreiding. Deze uitbreiding vindt haar neerslag in het archiefschema. De gemeente kreeg nieuwe bevoegdheden en toonde interesse in steeds meer aspecten van het maatschappelijk leven. Het archiefschema voor deze periode is dan ook aanzienlijk uitgebreider.
Archief stadsbestuur Leuven (1796-1830) Inventaris : J. CUVELIER, Inventaire des Archives de la Ville de Louvain, 1932, deel 3, pp. 1-97
Franse periode (1796-1814) 1. Algemene administratie en secretariaat 2. Financiën, stadseigendommen en de Vaart 3. Godshuizen en weldadigheid 4. Erediensten 5. Openbaar onderwijs 6. Schone kunsten, wetenschappen en letteren 7. Hygiëne en openbare gezondheid 8. Politie, openbare veiligheid, justitie en gevangenissen 9. Openbare feestdagen 10. Militie, garnizoen en leger 11. Belastingen 12. Openbare werken 13. Industrie, handel en landbouw Nederlandse periode (1814-1830) 1. Algemene administratie 2. Gemeenteraad en schepencollege 3. Boekhouding en Financiën 4. Godshuizen en Financiën 5. Kerkfabrieken 6. Openbaar onderwijs 7. Politie, justitie, brandweer en burgerwacht 8. Feesten en plechtigheden 9. Militaire aangelegenheden 10. Stadseigendommen 11. Openbare werken en de Vaart 12. Industrie en handel
3
Archief stadsbestuur Leuven (1830-heden) Inventaris : STARLED, digitale inventaris van het stadsarchief
1.
2.
3.
4.
5.
6.
De gemeente 1.1. Wet-en regelgeving 1.2. Oprichting 1.3. Grondgebied 1.4. Voorrechten 1.5. Klassering 1.6. Samenwerkingsstructuren Beleid 2.1. Wet- en regelgeving 2.2. Gemeenteraad 2.3. College van burgemeester en schepenen 2.4. Burgemeester 2.5. Ombudsdienst Coördinatie en logistiek 3.1. Secretariaat 3.2. Domein en patrimonium 3.3. Financiën en fiscaliteit 3.4. Personeel Uitvoering 4.1. Burgerlijke stand en bevolking 4.2. Sociale en economische zaken 4.3. Openbare orde, veiligheid en gezondheid 4.4. Openbare werken en ruimtelijke ordening 4.5. Cultuur, onderwijs en recreatie Gemeentebedrijven 5.1. Gasregie 5.2. Slachthuisregie 5.3. Grondregie Besturen onder voogdij 6.1. OCMW en rechtsvoorgangers 6.2. Kerkfabrieken
II. HUIDIGE DEELGEMEENTEN Het stadsarchief van Leuven bewaart de archieven van de vroegere gemeenten Heverlee, Kessel-Lo en Wilsele. De fusiedatum – 1 januari 1977 – is meteen ook de einddatum van deze drie gemeentearchieven. Voor stukken van de deelgemeenten kan u terecht in het archief van het stadsbestuur van Leuven.
Archief gemeentebestuur Heverlee (1818-1976) Inventaris : Inventaris van het archief van de gemeente Heverlee, s.d., s.l., 54 p
Het archief van de gemeente Heverlee is momenteel slechts toegankelijk via een rudimentaire inventaris. Een nieuwe inventaris is in opmaak.
Archief gemeentebestuur Kessel-Lo (1829-1976) Inventaris : [L. VAN BUYTEN], Inventaris van het archief van de gemeente Kessel-Lo, s.l., s.d., s.n
Bij Koninklijk Besluit van 14 januari 1829 werd de gemeente Kessel-Lo opgericht. Het archief van deze gemeente is momenteel slechts toegankelijk via een rudimentaire inventaris. Een nieuwe inventaris is in opmaak.
4
Archief gemeentebestuur Wilsele (1914-1976) Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van de archieven van de fusiegemeente Wilsele, Leuven, 1982, 127 p
Op 10 september 1914 werden het gemeentehuis en de woning van de gemeentesecretaris van Wilsele door de Duitsers verbrand. Het bewaarde archief bevat dan ook zelden stukken ouder dan de Eerste Wereldoorlog.
III. ANDERE OVERHEDEN Archief lokale medische commissie te Leuven (1818-1906) De lokale medische commissies werden ingesteld door de wet van 12 maart 1818. Hun voornaamste opdracht bestond in het toezicht op de bekwaamheid van alle personen die zich met geneeskunde bezighielden. Ook dienden ze maatregelen te nemen om besmettelijke ziekten en epidemieën te voorkomen. Het archief van de lokale medische commissie te Leuven is vrij volledig bewaard gebleven. De stukken zijn zowel interessant voor de studie van de volksgezondheid als voor de sociaaleconomische context. Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het fonds Varia – XVI, s.d., s.l
PARTICULIERE ARCHIEVEN I. ARCHIEVEN VAN AMBACHTSGILDEN Nadat de Franse overheid alle ambachtsgilden ontbonden had, diende het archief van de afgeschafte instellingen aan de gemeente overgemaakt te worden. Hierdoor en door latere schenkingen en aankopen bewaart het stadsarchief momenteel het archief van volgende Leuvense ambachten: Inventaris : J. CUVELIER, Inventaire des Archives de la Ville de Louvain, 1932, deel 3, pp. 100-117
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
Archief van het ambacht van de Bakkers (1523-1795) Archief van het ambacht van de Beenhouwers (1540-1795) Archief van het ambacht van de Brouwers (1568-1795) Archief van het ambacht van de Chirurgijnen en Barbiers (1643-1795) Archief van het Groot ambacht (1737-1796) Archief van het ambacht van de Hoveniers, fruiteniers en mandenmakers (1665-1795) Archief van het ambacht van de Kleermakers (1640-1796) Archief van het ambacht van de Kooplieden (1402-1795) Archief van het ambacht van de Kousenmakers (1439-1796) Archief van het ambacht van de Leerlooiers en Schoenmakers (1470-1795) Archief van het ambacht van de Lijn- en Servetwevers (1671-1795) Archief van het ambacht van de Metsers en Steenhouwers (1713-1796) Archief van het ambacht van de Molenaars (1747-1795) Archief van het ambacht van de Oud-kleerkopers (1523-1795) Archief van het ambacht van de Oud-schoenmakers (1591-1795) Archief van het ambacht van de Plafondmakers en de Strodekkers (1478-1795) Archief van het ambacht van de Schaliedekkers (1686-1795) Archief van het ambacht van de Smeden (1430-1795) Archief van het ambacht van de Timmerlieden, Molenmakers en Houtbrekers (1664-1794) Archief van het ambacht van de Vette-wariërs (1433-1795) Archief van het ambacht van de Visverkopers (1555-1795)
5
II. ARCHIEVEN VAN SCHUTTERSGILDEN Tijdens het Ancien Regime bestonden er te Leuven een aantal schuttersgilden, die naast het oefenen met kruis- of voetboog ook een militaire en religieuze betekenis hadden. Ook de schuttersgilden werden tijdens de Franse periode ontbonden en het archief van een aantal gilden kwam in het stadsarchief terecht. In de loop van de 19de eeuw ontstonden er opnieuw schuttersgilden. Deze gilden hadden een overwegend recreatief karakter en beschikten in sommige gevallen nog over de archieven van een afgeschafte instelling. Inventaris : J. CUVELIER, Inventaire des Archives de la Ville de Louvain, 1932, deel 3, pp. 118-119
• • • •
Archief van de Kruisbooggilde (1423-1819) Archief van de Sint-Jorisgilde (1723-1784) Archief van de Kolveniersgilde (1644-1794) Archief van de Gilde van Sint-Kwinten (1730-1852)
Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het fonds Varia – XVI, s.d., s.l
• Archief van de schuttersvereniging Sint-Theresia (1854-1923) III. ARCHIEVEN VAN PAROCHIES Op 17 juni 1796 werd de Burgerlijke Stand in onze gewesten ingevoerd. Het gebruik van de parochiale registers werd opgeheven en alle beschikbare registers dienden naar het gemeentehuis overgebracht te worden. Door deze bepaling beschikt het Leuvens stadsarchief over een hele reeks parochieregisters. Deze werden in de 19de eeuw geïndexeerd en recent door de Vlaamse Vereniging voor Familiekunde (VVF) geautomatiseerd. Deze digitale index is consulteerbaar in het stadsarchief. Inventaris : J. CUVELIER, Inventaire des Archives de la Ville de Louvain, 1932, deel 3, pp. 123-129
•
Sint-Pieter DOPEN HUWELIJKEN BEGRAFENISSEN VONDELINGEN
1555-1796 1627-1796 1646-1796 1745-1797
•
Sint-Geertrui DOPEN 1563-1813 HUWELIJKEN 1559-1821 BEGRAFENISSEN 1582-1796
•
Sint-Jacob DOPEN 1567-1796 HUWELIJKEN 1567-1796 BEGRAFENISSEN 1567-1796
•
Sint-Kwinten DOPEN 1571-1808 HUWELIJKEN 1571-1813 BEGRAFENISSEN 1618-1791
•
Sint-Michiel DOPEN
1567-1796
6 HUWELIJKEN 1567-1796 BEGRAFENISSEN 1540-1796 •
Burgerlijk hospitaal BEGRAFENISSEN 1638-1796
•
Groot Begijnhof BEGRAFENISSEN 1630-1796
IV. ARCHIEVEN VAN CARITATIEVE INSTELLINGEN • Archief van het Godshuis voor arme blinde vrouwen (1863-1886) Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het fonds Varia – X, s.d., s.l..
Het Godshuis werd officieel gesticht op 22 juni 1806 en hield zich samen met de steun van het stadsbestuur en de Burgerlijke Godshuizen bezig met de opvang van arme blinde vrouwen. In 1886 werd het ontbonden. Voormalig stadsarchivaris Edward Van Even was de laatste secretaris. Zodoende is een deel van het archief van de instelling in het stadsarchief terechtgekomen. Het gaat om een aantal stukken uit de periode 1863-1886. De overige archiefstukken bevinden zich in het Algemeen Rijksarchief en in de archiefbewaarplaats van het OCMW. V. ARCHIEVEN VAN VERENIGINGEN • Archief van de Harmonievereniging ‘Le cercle des XXV - De kring der XXV’ (1873-1936) Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het fonds Varia – XII, s.d., s.l..
Deze vereniging werd in 1873 opgericht door een aantal muzikanten. Zij organiseerden jaarlijks een aantal concerten, waarvan het grootste deel van de opbrengst onder de werkende leden verdeeld werd. Het archief van’Le cercle des XXV’ werd in 1939 aan de stad geschonken. Ondanks talrijke hiaten vormen de archiefstukken toch een interessante bron voor de studie van het culturele leven in de periode. • Archief van de Rederijkerskamer ‘Het Kersouwken’ (1842-1905) Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het fonds Varia – XIII, s.d., s.l..
Het archief van deze vereniging bestaat uit één register waarin naast de reglementen en statuten ook de jubilerende leden werden opgenomen. Deze bron is in zekere mate interessant voor de studie van het culturele leven, ook omdat de rederijkerskamer over een uitleenbibliotheek beschikte. • Archief van de Maatschappij voor onderlinge bijstand ‘Het Vooruitzicht’ (1899-1943) Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het fonds Varia – XV, s.d., s.l..
Deze vereniging werd op 11 november 1899 gesticht als spaarmaatschappij. Door de algemene sociale vooruitgang verminderde het belang van dergelijke spaarverenigingen en ook ‘Het Vooruitzicht’ werd uiteindelijk ontbonden. Het archiefbestand is niet volledig, maar de aanwezige documenten kunnen toch hun nut bewijzen bij de studie van het sociale leven in Leuven.
7 VI. ARCHIEVEN VAN FAMILIES • Archief familie PEETERS (17de eeuw) Inventaris : J. CUVELIER, Inventaire des Archives de la Ville de Louvain, 1930, deel 2, nummer 7120
Dit familiearchief bestaat uit een schuldenboek van de koopman Bathazar Peeters en zijn afstammelingen. Het stuk is waarschijnlijk afkomstig uit een procesdossier en kwam hierdoor terecht in het stadsarchief. • Archief familie NYS (1693-1712) Inventaris : J. CUVELIER, Inventaire des Archives de la Ville de Louvain, 1930, deel 2, nummer 7125
Dit familiearchief bestaat uit een schuldenboek van de familie. Het stuk is waarschijnlijk afkomstig uit een procesdossier en kwam hierdoor terecht in het stadsarchief. • Archief familie DE NEUTER (1805-1823) Inventaris : J. CUVELIER, Inventaire des Archives de la Ville de Louvain, 1932, deel 3, nummer 11.584
De familie De Neuter is afkomstig uit Rotselaar. Haar familiearchief bestaat uit een aantal financiële stukken. • Archief familie DEMUNTER (1702-1846) Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het familiefonds – I, s.d., s.l
Deze documenten zijn afkomstig van Victor Demunter (1857-1939), voormalig conservator van het stedelijk museum, en hebben betrekking op zijn voorouders. Volgende families worden vermeld: - BERNAERTS - DEMUNTER - DE VIVE - VAN HAELEN - VAN HERBERGEN - VAN RENGEN - VLEMINCKX • Archief familie THIBAUT (1638-1909) Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het familiefonds – II, s.d., s.l
Dit familiearchief bevat documenten over de families Thibaut en De Bruyne. De meeste stukken betreffen echter de eigendommen den Roosenhoedt en Sint Jooris, respectievelijk in de Oude Tiensestraat en de Brusselsestraat. • Archief familie Neefs (1610-1880) Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het familiefonds – III, s.d., s.l
Dit familiearchief heeft hoofdzakelijk betrekking op de brouwerij De Blauwe Ooievaar in de Brusselsestraat. • Archief familie VOGELAERS (1704-1931) Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het familiefonds – VI, s.d., s.l
Deze documenten werden ca. 1940 aan het stadsarchief geschonken en hebben betrekking op de volgende families : - COOSEMANS
8 - DE WALSCHE - GOETHALS - GOOVAERTS - MATHIJS - MOMMAERTS - PIETERS - STIE - VAN DE WALLE - VAN LINT - VOGELAERS - WAUTERS VII. ARCHIEVEN VAN PERSONEN PERIODE TOT 1796 • Persoonlijke documenten uit het Ancien Régime Inventaris : J. CUVELIER, Inventaire des Archives de la Ville de Louvain, 1930, deel 2, pp. 312-318
In het door Joseph Cuvelier geïnventariseerde oud archief worden ook een aantal documenten van persoonlijke aard bewaard. Deze archiefstukken zijn hoofdzakelijk afkomstig uit procesdossiers en volgende personen worden vermeld: • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
BEGIJNEMAKER, Jacques BOOTE, Amaury BORJA, Inigo de BOSSU, Hélène de COGHEN, Henricus (Diest) DIERICX, N. EVERAERTS (boekhouder) EVERARD, Joannes Carolus (boekhouder) EVERARTS, Adrien GOOSSENS, François (hoefsmid en dierenarts te Leuven) GOOSSENS, Guilliam LAURENT, Catharine MELANTS (juffrouw) MORIAENS, Anne OPHEM, Marie Barbe OPHEM, Martin van OPHEM, Michel van PETERINGO, Jeanne Thérèse PLUMKETT, James POESMA (mevrouw) RIJCKE, Arnold de SCHOOFFS Philippe STAS (boekhouder) TENIERS, Jeanne VADDERE, Adrianum de VINKE, Arnold WAVRE, Sablont de WIGNACOURT, Charles de (raadspensionnaris te Arras) WILMART, Gilles WILRE, Guillaume van
1627-1667 1372 1628-1638 1628-1638 1620 1662 1780-1783 1771-1780 1559 ev Ca 1655-1675 18de eeuw 18de eeuw 1768 1601 1684 1601 1662 1725 1768-1776 1791-1794 1614 1609-1634 1755-1758 1667-1677 1659-1678 1517-1527 1769-1784 1610 1758-1775 Ca 1350
9
PERIODE 1796-1830 • Persoonlijke documenten uit de Franse en Nederlandse periode Inventaris : J. CUVELIER, Inventaire des Archives de la Ville de Louvain, 1932, deel 3, pp. 98-99, 122
Ook in het door Joseph Cuvelier geïnventariseerde modern archief worden een aantal documenten van persoonlijke aard bewaard. Volgende personen worden vermeld: • • • • • •
BOVIE (lakenhandelaar te Leuven) BREMS (notaris) CORDEMANS, J.G. DENIQUE (geneesheer te Buggenhout) PALM, Michel SEILLIERÈ, Nicolas (bankier te Parijs)
1808-1822 1817-1826 1815-1852 1805-1834 1776-1827 1810-1822
PERIODE NA 1830 • Archief Maurice DIEU (1888-1956) Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het fonds Varia – VIII, s.d., s.l..
Maurice Dieu was ambtenaar bij het stadsbestuur van Leuven en werd op 12 maart 1923 belast met de inventarisatie van het toenmalig modern archief. Hij bleef tot in 1932 op het archief en publiceerde een studie over Leuven in de periode 1830-1831. Het bewaarde archief van Maurice Dieu bestaat uit nota's van een onuitgegeven studie over Leuven tijdens de Franse periode (1794-1814). • Archief Louis HAMANDE Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het fonds Varia – IX, s.d., s.l..
Louis Hamande was gemeenteraadslid en advocaat te Leuven en gaf tussen 1879 en 1925 de cursus Politieke Economie aan de toenmalige stedelijke Nijverheidsschool. Het bewaarde persoonlijk archief heeft uitsluitend betrekking op de Eerste Wereldoorlog. Naast documentatie over de brand van 1914 bevat het archief ook persoonlijke documenten, nuttig voor de studie van het dagelijkse leven tijdens de oorlog. • Archief Eugène Léonard Joseph MARGUERY (1844-1916) Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het fonds Varia – III, s.d., s.l
Eugène Marguery was jurist van opleiding en werd op 7 oktober 1872 benoemd tot stadssecretaris van Leuven. Hij was kapitein bij de burgerwacht en lid van de administratieve commissie der gevangenissen. Het archief bestaat hoofdzakelijk uit kabinetspapieren die na zijn dood op het stadhuis aangetroffen werden. Het bestand is vrij bescheiden en betreft slechts een paar detailkwesties. • Archief Lambert Joseph MATHIEU (1804-1861) Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het familiefonds – IV, s.d., s.l
Lambert Joseph Mathieu was kunstschilder en werd in 1834 benoemd tot leraar-directeur aan de Leuvense academie. Het bewaarde archief bestaat hoofdzakelijk uit briefwisseling en is interessant voor de studie van het artistieke leven in de 19de eeuw. • Archief Alfred NERINCX (1872-1943) Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het fonds Varia – IV, s.d., s.l..
10
Alfred Nerincx was hoogleraar aan de Leuvense universiteit. Van 25 augustus 1914 tot 1 februari 1915 was hij onofficieel waarnemend burgemeester van Leuven, aan het hoofd van een comité van notabelen. Na de terugkomst van burgemeester Léon Collins werd hij hulpburgemeester, een functie die hij tot aan het einde van de Eerste Wereldoorlog zou uitoefenen. Het bewaarde archief is hoofdzakelijk kabinetsarchief. Het bestand is vrij bescheiden maar bevat toch enkele interessante dossiers uit de periode van de Eerste Wereldoorlog. • Archief Emile Marie Henri SCHMIT (1876-1938) Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het fonds Varia – VI, s.d., s.l..
Emile Schmit was advocaat en zetelde sedert 1908 als gemeenteraadslid voor de Liberale Partij. Hij was sedert 1910 schepen van openbaar onderwijs en kwam tijdens de Eerste Wereldoorlog vaak in conflict met de Duitse bezetter. Na de oorlog was hij lid van de raadgevende commissie voor de restauratie van de Sint-Pieterskerk en de Universiteitshallen. De bewaarde documenten van Emile Schmit hebben betrekking op zijn schepenmandaat tijdens de Eerste Wereldoorlog en zijn niet onbelangrijk voor de studie van de periode. • Archief Louis Marie Joseph TIELEMANS (1879-1960) Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het fonds Varia – V, s.d., s.l..
Advocaat Louis Tielemans was gemeenteraadslid te Leuven en tussen 1915 en 1921 schepen van financiën. Nadien zetelde hij voor de Belgische Werkliedenpartij als provincieraadslid. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was Louis Tielemans betrokken bij de voedselbedeling. Het bescheiden archiefbestand heeft hierop betrekking. • Archief Gérard Edward Van Even (1821-1905) Inventaris : L. VAN BUYTEN, Inventaris van het fonds Varia – VII, s.d., s.l..
Een deel van het persoonlijk archief van deze bekende archivaris wordt bewaard in het stadsarchief. Het betreft hier vooral persoonlijke briefwisseling en documentatiemappen.
11
