GAUDEAMUS Verenigingsblad Maastrichts Mannenkoor Jaargang 67, nummer 3 - 2012
Voor(zitters)woord
Inmiddels zijn we na het zomerreces al weer enkele weken aan het repeteren voor onze kerstconcerten in Maastricht en Esneux. Er moet nog het nodige gedaan worden om tot een goed resultaat te komen, maar dat zal ons zeker gaan lukken. Op onze extra ledenvergadering zal het bestuur de leden uitvoerig informeren over de stand van zaken met betrekking tot ons aanstaand vertrek uit het Citycentrum. Zoals de meesten al wel weten kan ons koor vanaf 1 januari 2013 geen gebruik meer maken van onze vertrouwde repetitieruimte vanwege een grote verbouwing. Of het koor daarna weer kan en wil terugkeren is nog onbekend, dus is het bestuur al lange tijd bezig om een nieuwe ruimte te vinden die geschikt is. Op de genoemde vergadering daarover meer. We zijn blij dat we weer een nieuw lid mogen verwelkomen: Christiaan Spronck, zoon van de bij meerdere leden bekende (overleden bestuurslid) Jef Spronck. Wij wensen Christiaan een fijne en muzikale tijd toe bij het Maastrichts Mannenkoor. Gelukkig gaat het ook de goede kant op met Jef Lahaye en Ben Sauter, beiden zijn weer teruggekeerd in onze gelederen. En na zijn “piano-ongeluk” is ook onze penningmeester weer aan de beterende hand. Fijn dat dit voorzitterswoord in deze positieve zin kan worden afgesloten. Evert Brouwer
2
Gemengde Zangvereniging Crescendo In oktober 1953 ontstond binnen de buurtvereniging “Eendracht maakt macht” het idee om de kerstnacht te gaan opluisteren met zang. Een zevental heren werd hiertoe bereid gevonden. Crescendo was geboren. Na enkele maanden van mannenzang besloot men over te gaan tot een gemengd koor dat toegankelijk was voor iedereen. Er werd met succes meegedaan aan concoursen en er werden revues uitgevoerd. In 1997 sloeg Crescendo een andere weg in de muziek in en werden koorselecties uit populaire musicals uitgevoerd, zoals Miss Saigon en The Phantom of the Opera. Mariëlle Frijns werd in dat jaar tevens 2de dirigent. Mariëlle is tot op heden nog steeds onze pianiste en 2de dirigent. Ons koor bestaat op dit moment uit 50 leden, bassen, tenoren, sopranen en alten. Het zijn allemaal enthousiaste leden die trouw de repetities op dinsdagavond bezoeken en er naar toe leven om weer een concert of uitvoering te geven. Van november 2009 heeft ons koor een nieuwe dirigent nl. Harrie Wijenberg. Het koor kende Harrie al van de samenwerking tijdens Harmonieus Maastricht. Een gedreven dirigent die het klaar krijgt om het koor op korte termijn vier nieuwe stukken te leren voor een concert. In 2013 hoopt het koor het 60 jarig jubileum te vieren, waarvoor wij nu al volop bezig zijn met de voorbereidingen.
3
Koordirectie
Het drukke leven van componist Jean Lambrechts (door John Hoenen) Wie zoals ik allround musicus Jean Lambrechts al vele tientallen jaren van nabij kent weet dat je met regelmaat een balans moet opmaken van wat hij zo allemaal in de wereld van de muziek presteert. Naast zijn dirigentschap van het Maastrichts Mannenkoor zijn het overwegend zijn compositorische activiteiten die ervoor zorgen dat Jean een druk bezet leven leidt. Want composities – officiële of ‘spontane’ opdrachten – moeten niet alleen worden gemaakt maar liefst ook worden uitgevoerd. En daar kleven weer mogelijke tijdsconsequenties zoals contacten, bezetting, instrumentatie of zelfs mondelinge inleidingen aan. Kortom, Jean Lambrechts is niet gemakkelijk te bereiken. Gelukkig heb ik met een zekere regelmaat ook ‘informele’ contacten met hem en een combinatie lag dus voor de hand. Ik heb hem onlangs voor een gesprek over zijn muzikale bedrijvigheden in het gezellige Maastrichtse ‘Café Frape’ (Francine/Peter) aan ‘t Bat ontmoet en onder een glas bier samen met hem eens bekeken wat hij vooral de laatste tijd zoal creatief heeft gepresteerd. Voor we begonnen memoreerden we nog het feit dat op deze plek – het café heette toen ‘Chapeau claque”(klaphoed) - het huwelijk van Jean met zijn Dorien hebben gevierd. Jean opende met te zeggen dat de Heelense Oratorium Vereniging en het Utrechts Koor met verschillende van zijn werken ‘bezig zijn’. En de opvolger van de onlangs gestorven Maurice André, Guy Touvron, heeft Lambrechts’ Trompetconcert op het repertoire genomen. Verder zal Marcel Verheggen, vaste organist van de Sint Servaas Basiliek binnenkort Jeans ‘Cathédrales’ voor groot orgel uitvoeren. Dat werk is al vroeger in de Tongerse basiliek gespeeld maar Jean prefereert duidelijk het grote orgel in de Sint Servaas. Het bijzonder groots opgezette werk heb ik destijds in Tongeren beluisterd en ik denk dat hij gelijk heeft. In de Sin Servaas basiliek beluisterde ik op 3 juni j.l .Jeans Absolve Domine voor mannenstemmen en – ondanks dat hij (weer eens) schitterde door afwezigheid – reageerde de componist enthousiast op mijn beoordeling. Kamerkoor Maastricht zong het stuk o.l.v. Ludo Claesen als een première maar Jean vertelde mij dat hij het nog twee keer voor een andere koorbezetting a cappella heeft bewerkt. Die bewerkingen zijn eerder al in Gent, Utrecht, Tallin (Estland) uitgevoerd. “De inhoud is echter hetzelfde en ik hanteer altijd een vrije stijl”. Al wil hij het (misschien) niet, maar veelzijdig musicus Jean Lambrechts kan zich zo langzamerhand best een bekende Maastrichtenaar noemen, Hoewel, een “ Maastrichtenaar van Belgische afkomst” ligt hem in zijn zelfwaardering toch meer op de lippen bestorven. Nog niet zo lang geleden heeft hij – zoals bekend is hij een verstokt francofiel – franstalige gedichten van de Maastrichtse dichter Frans Budé op muziek gezet.
4
Die zijn nog niet lang geleden met Jean aan de piano uitgevoerd. Verder klonk op het kleine WMC van vorig jaar zijn (alt)saxofoonconcert met een befaamd Limburgs blaasorkest. De componist staat bekend als een specialist in instrumentatie en schrijft dan ook het liefst voor symfonieorkest. Zo heeft het Limburgs Sypfonie Orkest het door Lambrechts bewerkte Limburgs Volkslied op het programma gezet. De in samenwerking met L1 en Provincie Limburg opgezette, 15delige serie ‘Daar is mijn vaderland’ (verfilming natuurfilmer M. Nijsten) zal na de zomervakantie van start zal gaan. Zakelijk directeur Henri Broeren en gastdirigent Enrico Delamboye van het LSO schijnen verguld te zijn met Lambrechts’ aandeel. Wat Jean dan ook op een kompliment kwam te staan. De componist is een goede bekende van het LSO en hij is verder ook al weer jaren actief als inleider van de LSOconcerten in Maastricht. Wat hij als componist dan vooral vanuit de respectievelijke partituren doet. “Iech lees ’n partituur wie de gezèt”, aldus onze ‘bescheiden’ allround musicus Jean Lambrechts. Aan het eind dit jaar verschijnt er in België een cd (uitgave en merk Europrint) waarop composities van Jean Lambrechts zijn vereeuwigd. De ‘Maastrichtenaar van Belgische afkomst’, zoals hij zich graag noemt, wordt samen met werken van de Belgische componisten Vic Nees en Frans Geysen op het kunststoffen plaatje met de titel ‘A portrait of … 1936’ vastgelegd. Het gaat hier dus om belangrijke, in 1936 geboren Belgische toondichters, onder wie uiteraard Jean Lambrechts (76). Van de zeven symfonieén die hij tot nu toe heeft geschreven zou in het programma van de cd de eerste symfonie van Jeans hand worden opgenomen.
PROFICIAT PROFICIAT OKTOBER 30. L. Heuvels 31. H. Poolen
NOVEMBER 4. W. Jongen 14. P. Kostons 27. E. Walttjé
AGENDA 1 oktober 28 oktober 8 december 16 december 18 november
(voor zover nu bekend)
extra ledenvergadering (na de pauze) dodenherdenking begraafplaats Tongerseweg 12.00 uur kerstconcert (Zusters o.d.Bogen) 14.00 uur kerstconcert Esneux Caeciliafeest 16.00 uur
Afmelden repetitie
Afmeldingen dienen te gebeuren liefst op maandag tussen 17.00 en 18.30 uur Bij Hans Smits, telefoon: 043 - 363 38 49 of 06 - 136 315 81
Maastrichts Mannenkoor
Dagelijks bestuur
- - - -
Voorzitter E. Brouwer
Opgericht op 15 december 1926 Koninklijk goedgekeurd Begiftigd met de Erepenning van Verdienste van H.M. de Koningin Lid van het Koninklijk Nederlands Zangersverbond
Bankrelaties ABN-AMRO
43.96.29.837
Repetitielokaal CityCentrum, Capucijnenstraat 43, Maastricht-Centrum, T 043-3288588 Repetitie iedere maandagavond van 19.45 tot 22.15 uur Redactie Willem Janssen
[email protected]
Penningmeester J. Schrijnemaekers T 043-3479971 Redactie Secretariaat T 043-3634284 Sibemaweg 35b, 6224 DA Maastricht Dirigent J. Lambrechts Repetitor W. Jongen Advertenties Math Verjans T 043-3655254 Het verenigingsblad Gaudeamus verschijnt 4x per jaar
www.maastrichtsmannenkoor.nl
5
6
Van de Muziekcie.
Nu de meesten van ons weer terug zijn in eigen land gaan we stevig werken aan ons kerstconcert. Eerdere bekendmaking voor een opluistering in de basiliek van Meerssen gaan helaas niet door. Er was geen passende datum te vinden waarop wij konden zingen op zondag. Aangeboden werd de zaterdagavond, maar dat hebben wij afgeslagen omdat er naar ons inzien te weinig toehoorders aanwezig zouden zijn. We hebben nu onze pijlen gericht op 2013. Kortom tot aan de kerst enkel de herdenking op het kerkhof aan de Tongerseweg. Overigens, ondanks oproepen hebben wij nog steeds van niemand een voorstel gehad voor een nieuwe programmering tijdens deze herdenking. Waarschijnlijk blijven we dan toch weer op het oude hangen. Tijdens de laatste bestuursvergadering hebben we tevens de directievergadering gehouden. Hierin is het programma voor ons kerstconcert vastgesteld hetgeen U binnenkort in de mappen mag verwachten. Tevens hebben we afgesproken dat er na een partijrepetitie aansluitend met de vier partijen dezelfde werken verder zullen worden doorgezongen. Dit om verlies van repetitietijd zoveel mogelijk te beperken. Ook aan de orde is geweest een eventueel gezamenlijk optreden met de overige Maastrichtse mannenkoren in het najaar van 2013. De bedoeling is dat deze zich dan op een nog nader te bepalen locatie met een nog evenzo nader te bepalen repertoire gezamenlijk presenteren. Dit tot doel om eventuele gegadigden te interesseren in koorzang en waarbij de verschillende koren zich kunnen profileren. Het bestuur wil het initiatief niet direct van de tafel vegen, de directie ziet echter weinig heil in deze massa samenzang. Gedachte is dat het ene koor toch niet gaat luisteren naar het andere koor, en dat het verstandiger is om zoiets op te pakken in kleiner samenwerkingsverband. Eigenlijk zoals het nu al gaat met ons kerstconcert of andere optredens die wij hebben gehad met een ander koor op de verschillende locaties. De meningen waren hierover verdeeld en we wachten de ontwikkelingen af. Tevens is onze aanstaande concerttrip ter sprake gekomen. Hierover kunnen wij mededelen dat de contacten zeer moeizaam tot stand komen. Helaas hebben wij wel een
afzegging gekregen van de Dom in Limburg an der Lahn. Deze behouden zich het recht voor de eigen koren van de Dom op zondagen te laten zingen. Optioneel was een opluistering van de mis gedurende een vakantieperiode. Dit is echter voor ons weer moeilijk in te vullen. Momenteel zijn er goede contacten met de Basiliek in Koblenz. Hier wordt de mogelijkheid opengehouden dat wij er de mis kunnen zingen. Medio november zal een kleine delegatie van de reiscommissie een eendaagse reis maken om de boel te verkennen en eventuele afspraken te maken. Wij houden U op de hoogte en hopen in de laatste Gaudeamus van dit jaar meer te kunnen berichten. Welk nieuws is er nog van de pers; we hebben een nieuw aspirant lid mogen verwelkomen, Christiaan Spronck. Voor meerder koorleden geen onbekende. Ik hoop dat hij zich snel thuis voelt binnen onze vereniging, nog voor het kerstconcert de verschillende werken eigen maakt en dat Math nog “un sjoen pekske” voor hem in de kast heeft hangen voor de kerstconcerten. Wellicht dat ook hij in de volgende Gaudeamus wat meer over zichzelf zal vertellen. In ieder geval, van harte welkom. Overigens, ook dit lid is door Jean aangedragen, dus volgt zijn voorbeeld, we kunnen nog altijd versterking gebruiken. Betreffende de aanstaande kerstconcerten hebben de verschillende voor besprekingen plaatsgevonden om zo het eigen concert bij de Zusters onder de bogen en onze bijdrage in Esneux vlot te laten verlopen. Zodra alles definitief is zullen wij U informeren. Op 7 september is de wereldpremière van het orgelwerk “Cathédrales” aan de hand van Jean door organist Marcel Verheggen en mezzosopraan Regula Boeninger ten gehore gebracht in een nagenoeg volle St. Servaas. Het deed Jean een deugd dat meerdere leden van onze vereniging aanwezig waren. Voor degene die er niet waren, U heeft iets gemist. Verder in deze Gaudeamus meer hierover. Van de muziekcie, Hans
7
8
Cathédrales Jean Lambrechts 1936 Cathédrales (2011) WERELDPREMIERE 1.
Pierres massives
2.
2. Dans l’ombre de la Cathédrale
3.
Vitraux
4.
Tabernacle / Louanges
5.
Gargouilles
6.
Encense
7.
En sortant de la Cathédrale
Toelichting Het kerkgebouw, in opzet en inrichting aan strenge regels gebonden, is een plaats die is gebouwd voor gezamenlijke of individuele rituele handelingen. Deze in steen gegoten rite heeft voor de bezoeker bovendien vaak een fascinerend en transcenderende werking. Dat geldt voor de opmerkelijke Bailica di Santo Stefano in Bologna (Le Sette Chiese), maar zeker ook voor het religieuze patrimonium van de stad Maastricht. Jean Lambrechts maakte met Cathédrale een zevendelige evocatie van het kerkgebouw, een monumentale cyclus die in de ruimte van de Servaasbasiliek uitstekend tot zijn recht komt. De Franse school vormt een belangrijke basis voor de muziekstijl van Jean Lambrechts. In zijn geboortejaar formeerden de Franse componisten Daniel Lesur, Olivier Messiaen, André Jolivet, Pierre Schaeffer en Yves Baudrier de groep La Jeune France, met het doel vernieuwing en traditie in de Franse muziek te verenigen. Dit streven typeert ook het werk van Jean Lambrechts, leerling van André Jolivet. Het Franse karakter van de muziek van Jean Lambrechts komt tot uiting in zijn voorkeur voor een kleurrijke en virtuoze instrumentatie. Met rijke expressiemiddelen bereikt hij indrukwekkende effecten, waarbij het evocatieve element zwaarder weegt dan de zuiver structurele aspecten. Al tijdens zijn studies in Brussel en Parijs was Jean Lambrechts gefascineerd door kathedralen en de daar aanwezige orgels. Zijn compositie Cathédrales is dan ook geschreven op de klank van de Franse orgels, met name van de vermaarde negentiende-eeuwse orgelbouwer Cavaillé-Coll, die met zijn instrumenten componisten als Charles-Marie Widor en Louis Vierne inspireerde tot grootse orgelsymfonieën. Het hoofdorgel van de Sint Servaasbasiliek benadert dit klankideaal zeer goed. De zeven delen van Cathédrales zijn vrij van opzet, maar wel aan elkaar gerelateerd. Het gehele werk is symmetrisch opgebouwd. Deel 1 (Pierres massives) is geïnspireerd op de kathedraal van Rouen. Deze wordt gekenmerkt door een massieve basis, overgaand in klein kantelen met verfijnde versieringen. Het bouwwerk is
imposant en uitnodigend tegelijk. Deel 1 staat in relatie tot deel 7 (En sortant de la Cathédrale). Orgelspel begeleidt bezoekers van de mis op weg naar buiten bij het verlaten van de kathedraal. De delen 2 en 6 zijn meditaties. Deel 2 verklankt de schaduw en de duistere stilte van de kathedraal, doorvlochten met enkele lichte passages. In deel 6 danst wierook in de kolom van het binnenvallende licht. De delen 3 en 5 hebben het karakter van een scherzo. In deel 3 zijn het de gebrandschilderde ramen, zoals bijvoorbeeld die van de indrukwekkende roosvensters van de kathdraal van Chartres, die inspireren tot virtuoze muziek, een pittig spel van licht en ruimte. Deel 5 is een scherzo als allegorie op de waterspuwers (Gargouilles) van de kathedraal van Laon. Deze figuren komen ondeugend tot leven in een bijna decadente, draaiorgelachtige wals, tot ze merken dat ze uit hun rol zijn gevallen… Deel 4 vormt het centrale deel van Cathédrales. Het is een lofzang (louange) met in gedachte de Parijse SaintChapent in de compositie. De mezzosopraan zingt een lied waarvan de melodie is ontleend aan de Sinfonie des Louanges van Jean Lambrechts, een werk dat in 1999 tijdens Musica Sacra Maastricht in première ging (LSO).
De 7 delen zijn vrij van opzet, maar wel aan elkaar gerelateerd en symmetrisch van opbouw. Behorende bij de verschillende delen schreef Jean de volgende tekst; 1 Pierre massives. Daar staat hij, de kathedraal! Als uit grond gegroeid, gebeeldhouwd uit massieve stenen, rijzend naar boven langs spitse bogen, zich verfijnend als een kantwerk van torens, arabesken en kantelen, reikend naar de hemel, daar staat hij, de kathedraal, in al zijn pracht en praal. 2 Dans l’ombre de la Cathédrale. In de schaduw van de kathedraal wordt het duister doorbroken door lichtflitsen van boven. Uit de stille diepte stijgt een gebed, eerst gepreveld, dan verdroomd en de droom wordt meditatie, en de meditatie wordt gebed, in de schaduw van de kathedraal.
9
10
3 Vitraux. Door vensters en rozassen speelt het licht een wisselend spel, soms verspreid in brede stralen, flitsend als een virtuoos spel van kleuren, groots en nietig tegelijk, zich oplossend in hemelse harmonie. 4 Louange. De monstrans beeld het mysterie, het schrijn omsluit de eeuwige vraag. De stilte trilt van de onzichtbare aanwezigheid. “Zegen mij, Heer”vraagt de ootmoedige aanwezige, verdoofd, omgeven van een heilig gevoel. 5 Gargouilles. De waterspuwertjes zijn het onregelmatige druppelen beu. Als schalkse duiveltjes komen zij tot leven. Met kleine fonteintjes besproeien ze elkaar en hollen naar beneden, waar ze in verzoeking raken en het op een walsje wagen. Dan de realiteit hen tot de order roept, ijlen zij schielings weer naar boven waar, versteend, het eentonig druppelen verder gaat… 6 Encense. Hoog onder de gewelven kristallijnt het licht, wachtend op de wierook, die ver van beneden zacht naar boven glijdt, dansend in een wit gewaad. Samen spelen zij een dwarrelend spel, dat zich walsend op een brede melodie, oplost in het eindeloos niets… 7 En sortant de la Cathedrale. “Ite Missa est”. Het officie is nu ten einde. Van onder de machtige gewelven gaat het nu huiswaarts. Met een grootse finale bevestigt het orgel het gebeuren en draagt het mee naar buiten; naar het licht! “Lumen Christi” schalt het uit de pijpen, dat het licht van de Heer u begeleide! “Ite Missa est”. Gaat nu, het is volbracht. Marcel Verheggen heeft tijdens de uitvoering van Cathédrales het werk, naar mijn inschatting, prachtig en zeer kundig op het orgel uitgevoerd. Het voordeel van een orgelconcert is dat je met de rug naar de uitvoerende zit en je niet beïnvloed kan luisteren. Het zicht op het altaar, de sfeer en het glas in lood van de St. Servaas vult het verhaal verder in. Zeer indrukwekkende was de zang van mezzosopraan Regula Boeninger en het orgelspel dat tijdens het 4e en centrale deel plaatsvond. Het is een lofzang in de gedachte van de Parijse Saint-Chapelle, waarbij het gedicht van Paul Claudel en een eerder door Jean gecomponeerde melodie centraal staan. Tijdens de uitvoering van dit deel was het verschil tussen orgel en zang haast niet waarneembaar waardoor het een het ander droeg en andersom. De mensen die Jean zijn wijze van componeren kennen, kunnen zich na het lezen van de beschrijving voorstellen
hoe het heeft geklonken. Als je de tekst niet gelezen had, had je begrepen wat de muziek je vertelde. Kortom, een indrukwekkend en prachtig werk.
11
Reizen van het Maastrichts Mannenkoor
Regula Boeninger Mezzosopraan Regula Boeninger is geboren en opgegroeid in Darmstadt. Zij begon in 1992 met haar studie solozang bij Mya Besselink aan het Maastrichts Conservatorium. Vanaf 1993 volgde zij aldaar de operaklas. In 1998 behaalde zij de diploma’s Muziekdramatische Opleiding en Uitvoerende Misicus. Zij volgde masterclasses bij onder anderen Andreas Schmidt, Waltraud Meier, Robert Holl en John Bröcheler. Ook werd zij gecoacht door de Nederlandse alt Gemma Visser. Tijdens de Internationaler Gesangswettbewerb Köln 1998 bereikte Regula Boeninger de finale; in 2000 trad zij op als een van de laureaten bij de Erna Spoorenberg Vocalisten Presentatie, Den Haag. Zij was te gast bij de operahuizen van Schwerin, Wolfsburg en VillingenSchwenningen. Regula Boeninger vormt een duo met pianist Robert Weirauch, met wie ze in 2003 de eerste prijs behaalde op de Internationaler Johannes Brahms Wettbewerb in Pörtschach in Oostenrijk. Hans.
Aken 1953, 1962, 1966 Barcelona 1961, 1995 Berlijn 1964, 1967 Boedapest 1970 Brussel 1946 Davos 1982 Debrecen (H) 1970 Esbjerg 1973 Essen 1936 Fano 1973 Florence 1963 Freistadt 1958 Gdansk (P) 1992 Genève 1989 Hamburg 1954, 1973 Harderslev 1954 Helsingborg 1954 Karlsbad 1966 Keulen 1953 Kopenhagen 1954 Luik 1930, 1939, 1946, 1980, 1985 Lüdenscheid Rhaderformwald 1986 Luzern 1957 Malmö 1954 Mariënbad 1966 Mechelen (B) 1972 Moresnet 1970,1971 Neckarsulm 1958, 1963, 1980 Nordenham 1973 Parijs 1989 Poznan 1978 Praag 1966, 1999 Regensburg 1985 Reims 1989 Rome 1963 Starogard GD (P) 1992 Stuttgard 1957, 1966 Tongeren 1988 Vaticaanstad 1963 Velbert 1976 Wenen 1958, 1985 Worms 1957 Wuppertal 1965 Zürich 1982 Salzburg 2003 West-Vlaanderen 2006 Trier 2008 Westende,Roeselaere 2010
12
