“EEN
COMMERCIËLE
BIJLAGE
VAN
ALEX
VAN
GRONINGEN,
VERSPREID
DOOR
DE
TELEGRAAF”
Fusies & Overnames
Bezoek de M&A Café s op 31 oktober & 21 no vember Meld u aan via mena .nl/events
Veel cash in de markt... wie pakt de kansen?
03
Nederlandse overnamemachines; Akzo, Fugro, Shell, Imtech en Heineken
Drie experts over trends en ontwikkelingen 04
THE BEST M&A TEAM IN THE NETHERLANDS
Amsterdam
Brussels
London
New York
Rotterdam
www.houthoff.com
Amerikaans geld in de Eredivisie 06
2
MenA.nl
Prof. Mr. Steven Schuit:
DOOR MICHIEL ROHLOF
“Veel cash, maar markt nog lang niet zinderend” “Iedereen aarzelt; alleen de echte cash genererende bedrijven steken hun nek uit.”
Het is lastig om bancair krediet te krijgen en tegelijkertijd is er ontzettend veel cash in de markt, zowel bij strategische als financiële partijen. Volgens prof. mr. Steven Schuit stemt die berg geld hoopvol, maar zindert het nog niet genoeg in de markt. “Iedereen aarzelt. Alleen de echte topbedrijven steken nu hun nek uit.” “2012 liet tot nu toe een aantal interessante transacties zien”, aldus Schuit, hoogleraar Corporate Governance & Social Responsibility aan Nyenrode Business Universiteit. “De recente overname van Mediq was een typisch voorbeeld van behoefte aan extra groeikapitaal bij een Nederlands succesbedrijf. Heineken pleegde een ware coup in Azië, duur betaald maar een gewonnen strijd waar je als Nederlander echt trots op kunt zijn. De beursgang van DE Master
Eind 2012 verwacht Schuit nog best wel een paar mooie transacties. “Er is ontzettend veel cash in de markt en er hangen op dit moment een aantal grote transacties in de lucht. In sectoren rondom grondstoffen is een consolidatieslag te verwachten, evenals in de luchtvaartindustrie en de zorgsector. Zodra het voor bestuurders duidelijk is dat overnames ook in mindere tijden succesvol kunnen zijn, volgen de deals snel. Het zindert op dit moment nog niet genoeg.
“Oplossingen voor de Griekse en Spaanse problemen zullen de economie op korte termijn een boost kunnen geven.” Blenders 1753 is daarnaast een huzarenstukje geweest, onder meer door zeer competent bestuur. Dat liet zien dat een beursgang ook in een zwakke economie tot grote successen kan leiden.”
Succesvol een bedrijf (ver)kopen? Volg de cursus Actief in Overnames op 3 en 4 december
Schrijf u in via alexvangroningen.nl/mena
AvG_mini_ads.indd 2
Kijkend naar 2013 is Schuit gematigd positief. “Niemand heeft een glazen bol, maar je kunt de ontwikkelingen tot op bepaalde hoogte wel voorspellen.
economische ontwikkelingen op midden lange moeilijk voorspelbaar zijn. Op Europees niveau is er stagnatie ontstaan in M&A: er zijn een paar grote transacties geweest
Ik ben zelf actief als commissaris voor verschillende bedrijven en je ziet dat de rol van de Raad van Commissarissen de laatste jaren sterk veranderd is; van een toezichthoudende rol naar veel meer een raadgevende rol, die op het moment overigens vrij gereserveerd is.
“Zodra het voor bestuurders duidelijk is dat overnames ook in mindere tijden succesvol kunnen zijn, volgen de deals snel.”
Herfinanciering is al lastig, laat staan het verkrijgen van acquisitiefinanciering. Iedereen aarzelt; alleen de echte cash genererende bedrijven steken hun nek uit. Zij kopen over het algemeen mooie en vooral goedkope bedrijven op.”
In Nederland heerst er op het moment optimisme over een spoedige kabinetsformatie en een regering die zich in toenemende mate zal richten op sterk binnenlands beleid. Toch zijn bedrijven zeer aarzelend omdat de
HOOFDREDACTEUR 23-10-12 12:40 Michiel Rohlof
[email protected] EINDREDACTIE Michiel Rohlof en Willem van Oosten
Colofon
In de Verenigde Staten zal veel afhangen van de verkiezingen aldaar en de bereidheid van beide partijen om na de uitslag toch samen te werken. Pakt dat positief uit, dan kunnen de Verenigde Staten Europa zeker uit de crisis trekken.”
PROJECT MANAGER Ezri-Joy Blaauw
[email protected] AAN DEZE EDITIE WERKTEN MEE Melle Eijckelhoff, Alex van Groningen, Monique Harmsen, Willem van Oosten, Michiel Rohlof en Cor Lesterhuis FOTOGRAFIE Mark van den Brink, Geert Snoeijers en Erik Fecken
UITGEVER Alex van Groningen BV Burgemeester Haspelslaan 63 1181 NB Amstelveen ACCOUNT MANAGER M&A COMMUNITY Ezri-Joy Blaauw
[email protected] MARKETING MANAGER Paul van Beckum
[email protected] Deze M&A en private equity Special is een uitgave van Alex van Groningen in samenwerking met de M&A Community. Deze bijlage is ook te downloaden op MenA.nl.
maar door gebrek aan extern krediet blijven de meeste partijen vooralsnog op hun eigen geld zitten. Oplossingen voor de Griekse en Spaanse problemen zullen de economie op korte termijn een boost kunnen geven.
Alex van Groningen organiseert congressen en trainingen, is uitgever van financiële media (print en online) en bemiddelt in vacatures voor CFO´s, financial executives, DGA’s, controllers en finance professionals. De M&A Community is hét platform voor professionals in M&A, corporate finance en private equity. Bezoek 7 jaarlijkse M&A Cafés en het Private Equity Summit, lees M&A Magazine en benut de unieke M&A Database. Leden hebben meer kennis en doen meer deals. Word lid via MenA.nl. PARTNERBIJDRAGEN Deze uitgave bevat bijdragen van partners van de FM Community en Alex van Groningen. De inhoud van
deze bijdragen geven de mening van de gastauteurs en geïnterviewden weer. De redactie is voor de inhoud en relevantie van deze bijdragen niet verantwoordelijk. Gedistribueerd met de Telegraaf, 29 oktober 2012. DRUKKER Drukkerij Noordholland VORMGEVING Henk Greuter, Nederlof 023 5483086 Alex van Groningen contactinformatie: Telefoon: 020 6390008 E-mail:
[email protected] Internet: alexvangroningen.nl/ corporate
Overnames komen over het algemeen in golven; in dat model bevinden we ons op het moment in een laagconjunctuur. Schuit: “Toch ben ik van mening dat je de hoogtijdagen rond 2007 ook zeker niet als ijkpunt moet nemen. De M&A-hausse van destijds leidde bij menig bedrijf tot teleurstellingen, heroriëntatie en uiteindelijk hopelijk tot betere inzichten in de succesfactoren van een bedrijf. In die zin is de markt veel volwassener geworden en zijn we hopelijk op weg naar een gezondere, meer duurzame economie.”
Prof. Mr. Steven Schuit is hoogleraar Corporate Governance & Responsibility aan Nyenrode Business Universiteit, of counsel / advocaat bij Allen & Overy en bekleedt daarnaast diverse commissariaten.
© Alex van Groningen B.V. Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever is het niet toegestaan om integraal artikelen over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te maken of te verveelvoudigen in welke vorm dan ook. Nota bene: geen toestemming is nodig om de titel en inleiding van artikelen over te nemen op (eigen) websites, mits met bronvermelding.
MenA.nl Geld stroomt Nederland binnen
3
DOOR WILLEM VAN OOSTEN
Carlos Slim, Warren Buffet en Rupert Murdoch investeren in Nederland De grote investeerders der aarde hebben het Nederlandse bedrijfsleven ontdekt. Carlos Slim, Warren Buffet en Rupert Murdoch hebben miljarden geïnvesteerd in Nederlandse bedrijven. Hiermee staat BV Nederlandse midden in het internationale fusieen overnamespel waar voor miljarden wordt geïnvesteerd in groei en ontwikkeling van bedrijven. Ondanks de deplorabele staat van de wereldwijde economie investeren de vlaggenschepen van het Nederlandse bedrijfsleven nog volop in internationale expansie. Bierbrouwer Heineken en chipmachinefabrikant ASML hebben met hun deals de voorpagina’s van de financiële media gedomineerd.
N
a een lange overnamestrijd met de Thaise miljardair Charoen Sirivadhanabhakdi kan bierbrouwer Heineken zich de trotse eigenaar noemen van het populaire Tiger Beer. Door de overname van bierbrouwer Asia Pacific Breweries van € 3,3 miljard zet Heineken haar opmars in de opkomende markten door. In 2010 kaapte Heineken de Mexicaanse bierbrouwer Femsa weg voor de neus van SABMiller. Met de overname blijft Heineken in de race om de grootste bierbrouwer ter wereld te worden. Heineken is samen met Anheuser-Busch InBev, SABMiller en Carlsberg goed voor de helft van de wereldwijde bierproductie.
het voor bijna twee miljard euro de Amerikaanse laserfabrikant Cymer gekocht. Ook de Nederlandse overnamemachines Imtech, Fugro en AkzoNobel hebben in 2012 geïnvesteerd in groei. Ingenieursbureau Imtech heeft in 2012 zes internationale overnames op zijn naam gezet. In Finland kocht het de technische dienstverleners SSR en Polar. In Zweden kocht Imtech de twee branchegenoten VVS Montage i Dalarna en Fagersta Industri. In Turkije kocht het technische dienstverlener Arma-Elektropanç en in Noorwegen werd Steinar Holbæk gekocht. Deze laatste deal biedt perspectief op meer overnames.
Heineken zet opmars door Chipmachinefabrikant ASML heeft met één van de meest innovatieve deals sinds jaren miljarden opgehaald voor R&D ontwikkeling. Intel, TSMC en Samsung hebben in 2012 samen ruim vijf miljard geïnvesteerd in ASML en een gezamenlijke R&D joint venture. Na deze investeringsrondes is ASML zelf op overnamepad gegaan en heeft
De deal wordt gepresenteerd als opstapje naar opkomende markten als het Midden-Oosten, Rusland en diverse voormalige Sovjetrepublieken. Bodemonderzoeker Fugro heeft de Britse milieuonderzoeker en –consultant EMU Limited gekocht voor € 20 miljoen. AkzoNobel heeft in 2012 voor een onbekend bedrag aandelen gekocht
DEAL ACCEPTANCE AS THE ULTIMATE GOAL
Nederlandse bedrijven ontdekt Andersom is de kwaliteit van het Nederlandse bedrijfsleven niet onopgemerkt gebleven over de landsgrenzen. De rijken der aarde investeerden in Nederlandse topondernemingen. Superbelegger Warren Buffet, Carlos Slim en mediatycoon Rupert Murdoch hebben alle drie hun oog laten vallen op Nederlandse bedrijven.
22-10-12 17:00
geïnvesteerd in het ICT en telecombedrijf KPN. De bestuurders van KPN leken in eerste instantie niet gecharmeerd van de Mexicaanse koper. Het bedrijf wilde zelfstandig blijven en door de verkoop van de Duitse dochter E-Plus aan O2 nieuwe financiële middelen vrij te maken. Deze deal mislukte, waarna America Movil zijn bod doorzette. Ondanks het tegenstribbelen van KPN kan de deal goed uitpakken voor KPN. In de sterk concurrerende Europese telefoniemarkt kan KPN een sterke financiële partner goed gebruiken.
De rijken der aarde investeerden in Nederlandse topondernemingen Investeringsmaatschappij Berkshire Hathaway van Warren Buffett kocht in mei dit jaar via dochterbedrijf CTB de Nederlandse kippenslachterij Meyn Holding. De dealwaarde ligt tussen de € 100 en € 250 miljoen, zo blijkt uit de M&A Database van fusie- en overname website MenA.nl. Carlos Slim, de nummer één van ’s werelds rijkenlijst van Forbes, heeft met zijn telecomconcern America Movil voor meer dan € 3 miljard
M&A Communications Advisors When it really matters
HillKnowlton_mini_ads.indd 1
in de Italiaanse verpakkingscoatingsproducent Metlac.
Mediatycoon Rupert Murdoch liet zijn oog vallen op het Nederlandse voetbal. Zijn mediabedrijf Fox International kocht voor één miljard euro een aandeel van 51% in Eredivisie Media en Marketing (EMM). EMM is onder andere eigenaar van de uitzendrechten van de Nederlandse Eredivisie en de KNVB wedstrijden. Met de investering kan EMM verder groeien.
4
MenA.nl
Welke kansen en bedreigingen zien leading M&A Experts in de markt voor 2013? Hugo Peek, head of corporate finance & capital markets ABN AMRO: “Op het moment is er zeker sprake van grote druk op de markt. Het aantal deals is kleiner, de spoeling is dunner en het is minder makkelijk voor kopers en verkopers om elkaar te vinden. Ouderwetse veilingprocessen zijn er amper meer: we zijn afhankelijk geworden van het slagen van één-op-één transacties. Er is minder financiering aanwezig, maar dat is niet de enige uitdaging. Lage waarderin-
gen, verkopers die te hoge verwachtingen hebben en een kleiner aantal potentiële kopers zijn ook debet aan een vermindering van het aantal overnames. Dat biedt echter ook kansen voor ons adviseurs, omdat gedegen branchekennis en een groot netwerk nu nog belangrijker zijn. In 2013 verwacht ik de beursgang, of IPO, zeker terug als middel om geld op te halen. Douwe Egberts en Ziggo hebben het uiteindelijk ook goed gedaan. De pijplijn voor IPO’s is niet gigantisch lang: ieder-
Annelies van der Pauw, advocaat/partner Allen & Overy: “Uit een recente inventarisatie binnen onze praktijkgroep vennootschapsrecht van lopende zaken en zaken die in de pijplijn zitten, komt een zeer divers beeld van de fusie- en overnamemarkt naar voren. Door de bank genomen is het druk tot zeer druk, alhoewel de huidige crisis in Europa ook in Nederland haar sporen heeft nagelaten. Wij zijn voor een aantal Nederlandse partijen actief betrokken bij acquisities of desinvesteringen in het
buitenland, ook buiten Europa. Daarnaast zien wij ook meer buitenlandse waaronder Amerikaanse partijen actief op de Nederlandse markt. Fox International Channels die een 51% aandeel in Eredivisie wil nemen is daar slechts één voorbeeld van. Verder zien wij interesse van met name strategische partijen in openbare biedingen op bepaalde beursgenoteerde partijen, gelet op de relatief lage koersen. Of die interesse uitmondt in een daadwerkelijk openbaar bod valt altijd te bezien. Het “takes two to tango”.
Wouter van de Bunt, Head of Corporate Finance KPMG: “De situatie in Europa en de vraag of we een lange termijn oplossing weten te vinden voor de financiële crises, zal alles bepalend zijn voor het herstel van de markt. Slaagt men er in om de problemen rond de euro op een effectieve manier te stabiliseren, dan ben ik gematigd positief over het herstel van de markt en het aantal overnames in 2013. De markten zullen dan tot rust komen en dat betekent het startsein voor een langzaam herstel van de economische groei. Op dit moment heerst er grote terughoudendheid in de markt: dat kan ook bijna niet
Wouter van de Bunt is Managing Partner bij KPMG Corporate Finance.
DOOR WILLEM VAN OOSTEN EN MICHIEL ROHLOF
De Nederlandse M&A professionals krijgen maar geen rust in 2012. Ondanks de sombere economische berichten werden er in Nederlands nog veel grote M&A deals aangekondigd. Veel internationale strategen en private equity investeerders vinden hun weg naar het Nederlandse bedrijfsleven. Nederlandse bedrijven hebben door investeringen vers kapitaal gekregen. Zet deze trend in 2013 door? We vroegen het aan M&A professionals Hugo Peek van ABN AMRO, Annelies van der Pauw van Allen & Overy en Wouter van de Bunt van KPMG.
een kan wel dezelfde potentiële kandidaten opnoemen. De voorbereidingen voor een beursgang zijn wel zeer omvangrijk en gedurende die voorbereiding kan het sentiment ineens overslaan. Daarom raad ik bedrijven ook altijd een tweede optie aan: een dual track traject om geld op te kunnen halen. Met betrekking tot de beursgang dien je wel te beseffen dat typische grootbeleggers als pensioenfondsen en verzekeraars aanzienlijk kleinere delen van hun portefeuilles
Hugo Peek, Head of Corporate Finance & Capital Markets bij ABN AMRO
Annelies van der Pauw, advocaat/partner bij Allen & Overy
Daarbij valt op dat die interesse op dit moment niet zozeer komt van private equity maar vooral van strategen, het bod van Advent op Mediq is daar een uitzondering op. Private equity in het midden en kleinere segment is naar onze waarneming actief tot zeer actief. Het valt op dat die activiteiten zich uitstrekken over een zeer breed spectrum van sectoren, variërend van de industriële sector (industriële productie e.d.) tot de dienstverleningssector (IT, bemiddeling e.d.), maar ook bijvoorbeeld de gezondheidszorg en
anders want iedereen ziet dagelijkse de voorpagina’s. Beslissingen over overnames vallen vaker negatief dan positief uit; men is meer bezig met het op orde houden of krijgen van de balans. In een aantal sectoren zal het gebrek aan financieringsmiddelen kunnen leiden tot consolidatie, maar dan heb je nog steeds te maken met een verschil in prijsverwachting tussen kopers en verkopers. Het is lastig om een algemeen beeld te schetsen van de markt omdat er grote verschillen tussen de verschillende sectoren zijn. Bedrijven actief in de online retail zullen bijvoorbeeld onverminderd blijven groeien en in de
gezondheidszorg staat een hoop te gebeuren. De belangstelling van bedrijven uit de opkomende markten is daarnaast een niet te onderschatten factor wanneer je naar het komend jaar kijkt. Overall wil ik in de outlook naar 2013 niet al te somber zijn. Eenvoudig zal het niet worden en het zal afhangen van het al dan niet kunnen herstellen van het vertrouwen in de eurozone. Bedrijven zullen altijd op een strategische manier naar overnames blijven kijken. Ook in deze economisch mindere tijden, want een goede deal betaalt zichzelf uit.”
in aandelen steken. Verzekeraars en pensioenfondsen zullen meer de rol van banken op zich gaan nemen. Dat heeft ook te maken met wat men disintermediatie noemt: bankfinanciering wordt vervangen door alternatieve kapitaalmarkten. Doordat banken aan balansversterking moeten doen, kunnen ze besluiten om minder krediet te verstrekken. Voor uitgelezen kansen of sterke strategische deals is echter altijd geld beschikbaar.”
de media sector, die met de verkoop door 3i en HIG Capital van VNU Media aan de Persgroep verder consolideerde. Al met al is dit een interessante tijd waarbij het goed is vast te stellen dat veel bedrijven zich niet gek laten maken door voortdurende berichten met doemscenario’s - waaronder de dreiging van het uiteenvallen van de eurozone - en gewoon hun eigen koers blijven varen.”
Meer kansen op kennis en deals?
31 oktober M&A Café bij ABN AMRO: mena.nl/okt12
21 november M&A Café bij Allen & Overy: mena.nl/nov12
13 december M&A Awards: overnames.nl
Meer kennis & meer deals met de M&A Community in 2013 M&A professionals Hugo Peek, Annelies van der Pauw en Wouter van Bunt spelen al jaren een actieve rol in de M&A Community. Zij werken voor M&A Community partners ABN AMRO, Allen & Overy en KPMG. De partners van de M&A Community zijn leidende spelers in de M&A, Corporate Finance en Private Equity markt. Samen met de M&A Community dragen de partners bij aan kennisdeling en kansen voor dealsourcing in de fusie- en overnamemarkt.
Platinum
De M&A Community is het platform voor professionals werkzaam in M&A, Private Equity en Corporate Finance. Naast uitnodigingen voor de M&A Cafés, M&A Masterclasses en de Private Equity Summit ontvangen leden het M&A Magazine. Leden hebben gratis toegang tot de unieke M&A Database & League tables. In 2012 organiseerde de M&A Community in samenwerking met de partners ABN AMRO, Allen
Gold
& Overy en KPMG onder andere zeven M&A Café’s, zeven M&A Masterclasses, veertien M&A Roundtables en het Private Equity Summit. Op 13 december worden de beste M&A professionals bekend gemaakt tijdens de M&A Awards 2012. In 2013 biedt de M&A Community nog meer kansen op kennis en deals. Zo zijn er meer M&A Masterclasses, de M&A Roundtables worden exclusiever, er komen meer gerenommeerde Private Equity investeerders naar
het Private Equity Summit en er komen meer netwerkmogelijkheden bij de M&A Cafés.
17 januari 2013
M&A Nieuwjaarsborrel. Tevens Nieuwjaarsborrel van de CFO Community
Alvast de eerste kansen op meer kennis en deals van de M&A Community in 2013. Save the date.
13 februari 2013
13 december 2012
6 maart 2013
M&A Awards, Krasnapolsky Amsterdam (tafels reserveren via Overnames.nl)
Lenteborrel NVP / M&A Café, M&A Masterclasses en M&A Roundtables
Silver
M&A Café
25 april 2013
Private Equity Summit 2013
Kennis Partner
dataroom en transactiediensten
MenA.nl Top van fusie en overname adviseurs volgens MenA.nl
5
DOOR: WILLEM VAN OOSTEN BRON: MenA.nl
Nederlandse advocaten en bankiers blijven druk tijdens crisis Zakenbankiers van ABN AMRO en advocaten van Loyens & Loeff hebben in de eerste drie kwartalen bij de meeste deals geadviseerd. Advocaten en bankiers zijn cruciaal voor het slagen van een goede M&A deal. Bedrijven die actief zijn in M&A is er veel aan gelegen om de juiste dealmakers aan zich te binden. Sommige gaan daarin ver. “Hire the street” is een vaak toegepaste strategie van bedrijven die in een overnamestrijd
zijn verwikkeld. Hierbij kaapt een bedrijf alle prominente zakenbankiers en advocaten voor de neus van de concurrent weg. Om de M&A activiteit van adviseurs inzichtelijk te maken worden ‘league tables’ (ranglijsten) gepubliceerd met een overzicht van het aantal deals en de totale dealwaarde van adviseurs. MenA.nl publiceert Nederlandse league tables op basis van de M&A Database.
M&A Financial - aantal deals
Financieel adviseurs naar aantal
Zakenbanken en corporate finance adviseurs gesorteerd op totaal aantal deals in de eerste drie kwartalen van 2012 Bank/Adviseur Aantal deals Waarde (miljoen €) 1 ABN AMRO 2 KPMG 3 Rabobank 4 5 6 7 8 9 10
Rabobank Rembrandt F&O ING Groep Holland Corporate Finance NIBC Boer & Croon FBM Mahler JP Morgan
16 14 13
5.692 990 1.505
13 12 9 8 7 6 5
65 13.448 115 866 35 55 4.744
ABN AMRO, KPMG en de Rabobank hebben van de financieel adviseurs bij de meeste deals geadviseerd. De financieel adviseur adviseert een bedrijf onder andere bij het zoeken van geschikte overnamekandidaten en bij de financiële waardering van een overnameprooi. ABN AMRO was in 2012 betrokken bij zestien deals. Het adviseerde onder andere bij de overname van LBi door de Franse Publicis Groep en bij de investering van America Movil in KPN.
M&A Financial - waarde deals
Financieel adviseurs naar waarde
Zakenbanken en corporate finance adviseurs gesorteerd op totale waarde van de deals in de eerste drie kwartalen van 2012 Bank/Adviseur Aantal deals Waarde (miljoen €) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
ING Groep Goldman Sachs Bank of America Merrill Lynch Morgan Stanley ABN AMRO Clifford Chance UBS JP Morgan Deutsche Bank Rothschild
12 4 3 3 16 3 1 5 3 3
ING, Goldman Sachs en Bank of America Merrill Lynch hebben bij de grootste deals geadviseerd. ING staat met € 13 miljard op de eerste plaats in de league table voor financieel adviseurs gesorteerd naar dealwaarde. De bank was onder andere betrokken bij de overname van Mediq door Advent International en de overname van Wavin door Mexichem. De bankiers van ING zijn ook genoemd als adviseurs bij deals van het eigen desinvesteringsprogramma, zoals de verkoop van ING Direct Canada.
13.448 8.126 8.122 6.360 5.692 5.406 5.160 4.744 3.339 2.571
M&A Legal - aantal deals
Legal adviseurs naar aantal
Advocatenkantoren gesorteerd op totale aantal deals in de eerste drie kwartalen van 2012 Kantoor Aantal deals Waarde (miljoen €) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Loyens & Loeff De Brauw Blackstone Westbroek Houthoff Buruma Allen & Overy NautaDutilh Stibbe Van Doorne Freshfields Bruckhaus Deringer Simmons & Simmons Holland Van Gijzen
42 33 29 20 20 12 11 9 9 9
Advocatenkantoren Loyens & Loeff, de Brauw Blackstone Westbroek en Houthoff Buruma hebben bij de meeste deals juridisch advies verleend. De nummer één Loyens & Loeff was in 2012 betrokken bij 42 deals. Het kantoor adviseerde onder andere bij de overname van LBi international door de Publicis Group, de overname van Company.info door Hal Investments en de FD Mediagroep.
3.341 13.652 2.768 11.610 4.989 2.259 195 7.488 215 72
M&A Legal - waarde deals
Legal adviseurs naar dealwaarde
Advocatenkantoren gesorteerd op totale waarde van de deals in de eerste drie kwartalen van 2012 Naam Aantal deals Waarde (miljoen €) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
De Brauw Blackstone Westbroek Allen & Overy Freshfields Bruckhaus Deringer Skadden, Arps, Slate, Meagher & Flom NautaDutilh Clifford Chance Wachtell, Lipton, Rosen & Katz Loyens & Loeff Gibson, Dunn & Crutcher Morrison & Foerster
33 20 9 4 20 7 2 42 1 1
Alle deals in de M&A Database Wilt u geen enkele fusie en overname missen? In de M&A Database staan alle deals, dealmakers en league tables van professionals in M&A, corporate finance en private equity. In samenwerking met professionals in M&A, private equity en corporate finance verzamelt de redactie van MenA.nl alle Nederlandse deals en publiceert deze op MenA.nl.
Advocatenkantoren De Brauw Blackstone Westbroek, Allen & Overy en Freshfields Bruckhaus Deringer hebben bij de grootste deals geadviseerd in de eerste drie kwartalen van 2012. Van de kantoren staat De Brauw Blackstone Westbroek met een totale dealwaarde van bijna veertien miljard op de eerste plaats. Het kantoor was onder andere betrokken bij meerdere R&D deals van ASML. de beursgang van Ziggo en de overname van Norit door Doughty Hanson. De dealmakers van Allen & Overy adviseerden onder andere bij de deelname van Fox International in Eredivisie Media en Marketing en de investering van America Movil in KPN.
13.652 11.610 7.488 5.167 4.989 4.678 3.417 3.341 3.300 3.300
Meer kennis en meer deals?
ENSURING STAKEHOLDER DIALOGUE
Word lid van de M&A Community Leden investeren 295 euro (ex BTW) M&A Communications Advisors When it really matters
Meld u nu aan via MenA.nl
HillKnowlton_mini_ads.indd 5
22-10-12 17:00
6
MenA.nl
M&A in de Eredivisie:
DOOR WILLEM VAN OOSTEN
“Niet iets nieuws, v.l.n.r. Björn van der Klip van Stibbe, Frank Rutten van Eredivisie CV en Floris Bauer van Endemol
“Vertrouwen en flexibiliteit zijn cruciaal”
MenA.nl
7
maar iets anders” “Om een complex nieuw samenwerkingsverband met veel partijen te realiseren is het belangrijk om te focussen op hoofdlijnen en het uiteindelijke doel en je niet te snel te verliezen in details. Hierbij zijn vertrouwen en flexibiliteit cruciaal”, zegt Floris Bauer, Global Head of Corporate Development & Strategy van Endemol. Directeur Frank Rutten van Eredivisie CV (ECV) en M&A advocaat Björn van der Klip van Stibbe zijn het met hem eens. De drie heren waren in 2008 nauw betrokken bij de totstandkoming van de joint venture Eredivisie Media & Marketing (EMM). Afgelopen zomer kocht het Amerikaanse bedrijf Fox International van mediatycoon Rupert Murdoch een meerderheidsaandeel van 51% in EMM. De joint venture exploiteert onder andere de uitzendrechten van het Eredivisie voetbal (zie kader). Voor Bauer, Rutten en Van der Klip is de deal een bevestiging van een succesvolle jarenlange samenwerking.
“W
ij gingen in 2008 ‘iets anders’ doen en zeker niet ‘iets nieuws’”, zegt Rutten. Hiermee refereert hij aan de woorden van Jos Staatsen bij de oprichting van de sportzender Sport 7 in 1996: "We gaan iets nieuws doen, iets dat nog niet eerder in Nederland is vertoond. We gaan een sportkanaal beginnen." Niet lang daarna werd wegens grote verliezen de stekker uit het Sport 7 project getrokken. De joint venture van EMM is dan ook heel anders opgezet dan de onfortuinlijke voorganger. “Het vertrouwen en de expertise van Endemol maakte de unieke samenwerking tussen het mediabedrijf en de 18 Eredivisieclubs mogelijk”, zegt Rutten. In de aanloop van de deal kwamen de betrokken van Endemol en ECV tot de conclusie dat ze samen moesten werken om succesvol de mediarechten te exploiteren. “Het was voor beide partijen snel duidelijk dat er op die manier veel waarde zou kunnen worden gecreëerd”, zegt Bauer. Na de conclusie om samen te werken diende zich nog een grote uitdaging aan. Alle Eredivisieclubs moesten op een lijn worden gebracht. In dat traject speelde advocaat Van der Klip een belangrijke rol. “Björn begrijpt heel goed de commerciële intenties en gevoeligheden van partijen en gaat altijd
“Er wordt snel gediscussieerd over geld, zelfs als dat geld nog verdiend moet worden” snel en constructief te werk ”, zegt Bauer. Rutten is het met hem eens: “Een M&A adviseur is heel belangrijk om een goede structuur neer te zetten voor een deal. Met een doordachte structuur creëer je een basis voor vertrouwen. In de voetballerij is dit extra belangrijk. Er wordt snel gediscussieerd over geld, zelfs als dat geld nog verdiend moet worden. Om een samenwerking tot een goed einde te brengen moet je het vanaf het begin af aan goed doen.” Het scheppen van een evenwichtige en solide basis voor de toekomstige samenwerking was één van de speerpunten van Van der Klip: “Bij een samenwerking met zoveel partijen is het van groot belang om snel tot duidelijke afspraken te komen die de onderlinge verhoudingen en belangen respecteren.”
Uiteindelijk hebben alle achttien vertegenwoordigers van de voetbalclubs hun handtekening onder de overeenkomst gezet en stapten de initiatiefnemers naar de bank voor financiering. “Na het debacle met Sport 7 geloofden Nederlanders niet meer in betaaltelevisie. Dit maakte het niet makkelijk om de benodigde financiering op te halen bij de banken. De steun van een ervaren mediabedrijf als Endemol was cruciaal in het slagen van deze missie”, zegt Rutten. Ook de timing om financiering aan te vragen was erg ongelukkig. “Tijdens onze zoektocht naar financiering brak in 2008 ook de crisis uit. Uiteindelijk zijn wij in zee gegaan met ABN / RBS, die vanaf een vroeg stadium vertrouwen hadden in dit initiatief en flexibel waren in de structurering van de lening ”, zegt Bauer.
“Tijdens onze zoektocht naar financiering brak in 2008 ook de crisis uit”
Fugro, TMg, H2 Equity Partners, KPN, Kluwer, Jumbo, bol.com, Mexichem, Canon, ….
EMM is het mediabedrijf dat in 2008 werd opgericht door de Eredivisie CV (ECV) en mediabedrijf Endemol. ECV is een commanditaire vennootschap waarin alle 18 clubs van de Eredivisie verenigd zijn. Binnen de onderneming worden de collectieve media- en sponsorrechten geëxploiteerd namens, en ten behoeve van, de 18 Eredivisie Clubs. EMM is vooral bekend vanwege de exploitatie van TV zender Eredivisie Live. Fox International Channels is in Nederland actief met de TV zender National Geographic Channel en de digitale zenders 24Kitchen, Nat Geo Wild en FOXlife.
Toen EMM eenmaal was opgericht en gefinancierd ging het de partijen voor de wind. In 2010 is de joint venture uitgebreid. De KNVB werd voor 10% aandeelhouder van de joint venture en bracht naast een inkoopsom ook de mediarechten van de KNVB bekerwedstrijden in. “De toetreding van de KNVB werkte bovendien als bevestiging van het succes van de joint venture. Dit gaf ook meer zekerheid voor een volgende investeerder”, zegt Rutten. In 2011 heeft EMM een deal gesloten met de ING bank voor de herfinanciering van de lening bij RBS.
gen. Samen met Fox bouwen we de komende jaren verder aan een succesvol en innovatief Eredivisie Live, een stevig fundament voor het totale voetbal en een verbeterde beleving voor de fans.”
Het wachten is nu nog op de goedkeuring van de NMa, maar met de verkoop van een meerderheidsbelang aan Fox International zal de volgende stap worden gezet in het groeipad van EMM. Rutten heeft in elk geval het volste vertrouwen in de nieuwe partner: “Wij waren op zoek naar een partij die waarde kan creëren. Hierbij ging het niet alleen om het financiële aspect, maar nog meer om de kennis en knowhow om de business verder te bren-
Stibbe is partner van de M&A Community Bekijk de bedrijfspagina voor alle deals en dealmakers op mena.nl/stibbe
Board Room Partner in M&A Communications When it really matters
HillKnowlton_mini_ads.indd 3
Eredivisie Media & Marketing (EMM)
22-10-12 17:00
8
MenA.nl
Paul Best, Warburg Pincus:
DOOR WILLEM VAN OOSTEN
“Een goede investering begint met een goed managementteam” “Een goede investering begint met het vinden van een groeionderneming die actief is in een aantrekkelijke markt en die wordt geleid door een kwalitatief hoogwaardig managementteam. Vervolgens creëren wij waarde door onze middelen en ons kapitaal beschikbaar te stellen om daarmee te helpen bij de verdere groei van de onderneming,” aldus Paul Best, algemeen directeur van Warburg Pincus, een internationale participatiemaatschappij die gericht is op het investeren in groei. In Nederland is de firma bekend vanwege zijn investeringen in Ziggo, de aanbieder van telefonie, televisie en internetdiensten. In maart 2012 werd dat bedrijf met succes gelanceerd op de Amsterdamse effectenbeurs. Wij vroegen Paul Best hoe Warburg Pincus kan bijdragen aan groei, hoe ondernemingen hun voordeel kunnen doen met een investering van Warburg Pincus en wat zij hebben gedaan met de middelen die in Ziggo zijn geïnvesteerd.
Hoe helpt Warburg Pincus ondernemingen verder te groeien? “Op het moment van investeren hebben wij een duidelijke investeringsopvatting. Wij kiezen ondernemingen uit met duidelijke groeimogelijkheden en met een managementteam waarmee wij kunnen samenwerken om een overeengekomen bedrijfsplan tot uitvoering te brengen. Ons doel is om goede ondernemers te steunen bij de verwezenlijking van hun groeipotentieel. Al passen wij onze methoden altijd aan de specifieke investering aan, toch geldt in het algemeen dat wij gebruikmaken van een aantal verschillende methoden om ondernemingen te helpen bij het realiseren van hun groei.
Paul Best (algemeen directeur) trad in 2002 in dienst bij Warburg Pincus. Hij richt zich specifiek op investeringen in de Europese consumentensector. Daarnaast is Paul verantwoordelijk voor de Nederlandse markt. Op het moment is hij directeur bij Ziggo en Poundland.
Eric Warburg en Lionel I. Pincus De geschiedenis van Warburg Pincus begint bij E.M. Warburg & Co., dat werd opgericht in 1939. Dit bedrijf werd in 1966 overgenomen door Lionel I. Pincus & Co., waardoor Warburg Pincus ontstond. Het bedrijf speelde een belangrijke rol bij het ontstaan van de Amerikaanse private equity-sector. De groei van het bedrijf werd verlegd naar Europa en andere opkomende markten, waarbij de eerste investering in Europa plaatsvond in 1983 en de eerste investering in Azië in 1994. Vandaag de dag is Warburg Pincus een mondiale participatiemaatschappij op basis van een geïntegreerd mondiaal partnerschap dat investeert uit één enkel mondiaal fonds. Vanaf de oprichting heeft het bedrijf 13 private equityfondsen bijeengebracht die in totaal meer dan 35 miljard dollar in meer dan 650 ondernemingen in meer dan 30 landen hebben geïnvesteerd. Het bedrijf houdt zich uitsluitend bezig met private equity. Op dit moment heeft Warburg Pincus een actieve portefeuille van meer dan 130 ondernemingen, die onderling wijd uiteenlopen qua ontwikkelingsfase, sector en geografie.
De beleggingsdeskundigen van Warburg Pincus bieden enerzijds een solide bijdrage aan de bedrijfsstrategie en -plannen, maar zullen anderzijds ook kritische vragen stellen. Zij nemen zitting in de Raad van Commissarissen van de onderneming om betrokken te worden bij de belangrijkste activiteiten van de onderneming en het managementteam. Vanwege onze sectorgerichte benadering weten onze deskundigen veel over de aard van de bedrijfsactiviteiten en de markt. Ook kunnen zij de goede praktijkvoorbeelden van overige portefeuilles uit het heden en het verleden delen en helpen hoogwaardig bestuurlijk en niet-bestuurlijk talent aan te trekken. “Behalve de ervaring van onze deskundigen biedt onze firma ook groeikapitaal en ondersteunende diensten voor het geven van advies op het gebied van IT, communicatie en de kapitaalmarkten. Deze zijn voor alle bedrijven in onze portefeuille gratis beschikbaar. Tot slot,
maar daarom zeker niet minder belangrijk, maken wij gebruik van ons mondiale bereik en onze “één firma” bedrijfscultuur die samenwerking tussen collega’s stimuleert. Zo ondersteunen wij bedrijven met mensen op de grond in onder andere China, India, de Verenigde Staten of Brazilië wanneer zij nadenken over internationale uitbreidingsmogelijkheden.”
Die investeringstheorie klinkt prachtig, maar hoe gaat het in de praktijk in zijn werk? “Laten wij Ziggo als voorbeeld nemen. We hebben daar nauw samengewerkt met het managementteam om de onderneming op een aantal vlakken te vormen. Daarbij ging het om een door ons en het management team vormgegeven plan om een nieuwe nationale marktleider te creëren aan de hand van een driedubbele fusie van Multikabel, Casema en @ Home. Onze integratiedoelstelling voor na de fusie bestond erin deze drie ondernemingen samen te voegen om uit het beste van alle drie een nog betere onderneming te laten ontstaan. Wij hebben een enkele bedrijfscultuur bevorderd en gewerkt aan de samenstelling van het juiste managementteam, waarbij van de drie bedrijven de beste mensen werden geselecteerd om de bestuursposities op te vullen in de nieuwe gefuseerde onderneming.
Als bepaalde vaardigheden niet aanwezig waren, zochten we die buiten het bedrijf. Zo hebben wij Andrew Sukawaty, met uitgebreide ervaring in de kabel en telecom sectoren, en bekende met de aandelenmarkt, aangesteld als voorzitter van de Raad van Commissarissen.”
Wat is er gedaan met het kapitaal dat in Ziggo is geïnvesteerd? “Wij hebben geïnvesteerd in de lange termijn, met een bedrag van meer dan 1 miljard euro om het netwerk te verbeteren en om producten te vernieuwen of op te waarderen. Zo is er een nieuwe vorm van digitale tv, hogesnelheidsbreedband en een gebundeld productaanbod voor de klant geïntroduceerd. Ook hebben wij de overgang van televisiediensten van analoog naar digitaal versneld, waarbij een zeer winstgevend, maar wel verouderd product opgeofferd werd ten gunste van een kwalitatief superieur product, dat beter past bij de producten van de toekomst. Hierbij hebben onze interne IT deskundigen ook advies gegeven over de technologische strategie, met name het moderniseren van de systemen en samenbrengen van de netwerken van drie afzonderlijke bedrijven. Onze IT-adviesgroep adviseert de onderneming nog altijd over grote IT-investeringsprogramma’s.”
PROTECTING YOUR REPUTATION
Board Room Partner in M&A Communications When it really matters
HillKnowlton_mini_ads.indd 4
22-10-12 17:00
MenA.nl Waar haalt Warburg Pincus haar winst uit? “Het uiteindelijke doel is om de waarde van de investeringen te vergroten door in samenwerking met de managementteams te werken aan groei van de bedrijfswinst. Wij proberen waarde te creëren door de onderneming uit te bouwen en te laten groeien, hetgeen vaak een langere investeringsperiode met zich meebrengt, gemiddeld tussen 5 à 7 jaar maar soms langer. Ook passen we onze investering aan de specifieke situatie aan, door een flexibele
investeringsbenadering. Omvang kunnen we doorgaans variëren van 50 miljoen tot 500 miljoen dollar en wij verwerven zowel minderheidsals meerderheidsbelangen in zowel private als publieke ondernemingen. Om geld te verdienen, gaat het ons niet om financial engineering en we zijn niet afhankelijk van het gebruik van vreemd vermogen (veel van onze investeringen zijn puur met aandelen gefinancierd) of een stijgende kapitaalsmarkt, het gaat ons om de groei van de onderneming.”
9
IPO Ziggo Warburg Pincus trad toe tot de Nederlandse kabelmarkt in december 2005 door de overname van Multikabel, een regionaal kabelbedrijf. Daarop volgden de overnames van Casema en @Home, tezamen met een aantal andere investeerders, in respectievelijk september 2006 en januari 2007. In mei 2008 werden de drie ondernemingen samengebracht onder een nieuwe merknaam, Ziggo. Warburg Pincus speelde een belangrijke rol bij de opzet van de nieuwe onderneming en de daaropvolgende groei en strategische ontwikkeling. Op 20 maart 2012 vond de IPO van Ziggo N.V. plaats aan de NYSE Euronext in Amsterdam, tegen een koers van € 18,50 per aandeel. Daarmee was het de grootste Europese IPO sinds juli 2011.
PROVIDING CROSS BORDER SUPPORT
International M&A Communications Practice When it really matters
HillKnowlton_mini_ads.indd 2
22-10-12 17:00
Pieter Roeloffs, Wolters Kluwer:
DOOR MICHIEL ROHLOF
“Ondanks enige afvlakking blijven BRIC-landen interessant” Wolters Kluwer heeft de afgelopen tien jaar een zeer aanmerkelijke transformatie ondergaan en het strategische M&A beleid heeft daar een belangrijke rol bij gespeeld. Volgens Pieter Roeloffs, Vice President M&A Europe en RoW, blijven de BRIC-landen interessant, maar komen ook landen als Indonesië, Turkije en enkele landen in Afrika vaker in beeld. “Cross-border overnames zijn in de regel interessanter, omdat wij wereldwijd opereren.”
Harde en zachte kanten Bij due diligence horen volgens Roeloffs uiteraard de harde kanten, zoals bedrijfsstrategie, de juiste business-fit, het markt potentieel en de lifecycle van de activiteiten, alsmede synergie evaluatie, integratie mogelijkheden en natuurlijk investeringsratio’s. De zachte kanten zijn echter minstens zo belangrijk. Roeloffs: “Dan praat je over de kwaliteit van het management, de bedrijfscultuur en relatie met klanten en medewerkers. Wolters Kluwer is sterk door de kennis en expertise van de medewerkers. Daarom is ook de meer relatiemanagement-kant van de due diligence erg belangrijk. Enkele succesvolle overnames van Wolters Kluwer over de afgelopen jaren zijn FRSGlobal in de financiële compliance diensten, Twinfield, cloud-accountants software, en Legal Intelligence, een partnerschap voor juridische workflowsoftware in Nederland. De aandachtpunten bij de due diligence gelden echter niet alleen voor aankopen, ze zijn evenzeer van belang bij desinvesteringen. Wolters Kluwer verkocht in 2012 de Nederlandse marketinguitgaven (Adformatie) en ook het bedrijfs-
© Taco AnemaWolters Kluwer
O
nder meer door overnames heeft Wolters Kluwer de afgelopen tien jaar grote veranderingen gekend en staat er nu een wereldwijde leider in de informatiedienstverlening voor professionele klanten, zoals juristen, accountants, financiële instanties en professionals in de medische sector. De komende jaren blijft M&A een belangrijk instrument voor Wolters Kluwer als ondersteuning van het behalen van de strategische doelen. Roeloffs: “De afweging om activiteiten over te nemen, is altijd gebaseerd op de inschatting van synergie mogelijkheden om het bedrijfsportfolio en de marktpositie in kernmarkten te versterken. In het algemeen geldt uiteraard een hoge discipline met betrekking tot acquisities, waarbij doelstellingen voor kapitaalallocatie een belangrijke rol spelen. Daarbij wordt een afweging gemaakt tussen de doelstellingen voor investering in productontwikkeling, het niveau van de schuldposities en progressief beleid ten aanzien van dividendbetalingen alsmede de M&A bestedingen. We starten altijd met een zeer grondige due diligence.”
cross border omdat de bedrijfsonderdelen wereldwijd opereren. Een recent voorbeeld daarvan is het in 2012 aangekochte Finarch, leverancier van compliance-software met hoofdkantoor in België en geïntegreerd in Wolters Kluwer’s wereldwijde compliance unit.” De overname van Finarch kan als hoogtepunt van 2012 gezien worden. “De combinatie van Finarch met het eerder gekochte FRSGlobal maakt ons tot de enige aanbieder die in staat is om wereldwijd alle financiële instellingen te kunnen helpen met het actief monitoren van risico’s en naleven van de verscherpte regelgeving voor financiële instituten”, aldus Roeloffs. “Een unieke combinatie van assets die direct aansluit bij het strategische groeistreven van Wolters Kluwer. M&A blijft dus ook in de toekomst een belangrijk onderdeel van onze groeistrategie.”
Pieter Roeloffs, Vice President M&A Europe en RoW bij Wolters Kluwer onderdeel met de farmaceutische marketingportefeuille werd eerder dit jaar afgestoten.”
Verwachting Gezien het huidige economisch klimaat, verwacht Roeloffs voor Europa geen grote veranderingen in 2013 vergeleken met 2012. De emerging markets blijven ‘hot’. Roeloffs: “De BRIC landen blijven voor ons heel interessant, ook
al is daar een zekere afvlakking te merken. Ook zijn er in het algemeen andere landen aan het opkomen, zoals Indonesie, Turkije en ook enkele landen in Afrika. De wereldwijde informatiemarkten gericht op professionals die Wolters Kluwer bedient, zijn minder volatiel dan andere markten en er zullen zich altijd goede mogelijkheden blijven voordoen. Wolters Kluwer’s overnames zijn heel vaak
Op zoek naar topadviseurs? Kom in contact met de beste experts in fusies en overnames
AvG_mini_ads.indd 6
Bezoek nu mena.nl/events
23-10-12 12:40
DE MEESTE OVERNAMES MISLUKKEN
De komende jaren worden vele duizenden bedrijven gekocht. Kopers krijgen geweldige kansen. Verkopers staan voor grote uitdagingen. Het slechte nieuws is dat de meeste overnames helaas faliekant zullen mislukken.
Oud-cursisten zeggen: ‘Geeft een compleet beeld’; ‘De docenten bieden een schat aan kennis, inzicht en ervaring’; ‘Onmisbaar voor iedereen die de belangrijkste deal van zijn leven gaat maken’; ‘Je bent door de cursus minder geld kwijt aan adviseurs’.
Daarom is er de cursus Actief in Overnames. Ontdek in twee dagen wat u wilt en moet weten over het succesvol verkopen en kopen van een bedrijf. Alles wordt professioneel maar vooral ook praktisch uitgelegd. Opdat uw overname dus wel lukt.
Volg de cursus Actief in Overnames op 3 en 4 december 2012 in Hotel Jan Tabak te Bussum. Voorkom dat u uw bedrijf voor te weinig geld verkoopt of juist dat u te veel betaalt. Zorg ervoor dat uw overname wel succesvol is. Bel 020 6390008 of schrijf in via alexvangroningen.nl/mena
alexvangroningen.nl
Naast de cursus Actief in Overnames, die al door meer dan 1500 ondernemers en managers werd gevolgd, hebben wij nog 30 andere succesvolle opleidingen waaronder: rBusiness Valuation - 11 en 12 december 2012 Hoe berekent u de juiste waarde van een bedrijf? rCorporate Recovery - 21 en 22 november 2012 Bent u betrokken bij een sanering of doorstart? rPost Acquisitie Management - 15 mei 2013 Hoe maak ik van mijn overnames een succes?
Volg een opleiding van topniveau en zorg dat uw overnames wel succesvol zijn. #VSHFNFFTUFS)BTQFMTMBBOt/#t"NTUFMWFFOt5FMt'BYtJOGP!BMFYWBOHSPOJOHFOOMtBMFYWBOHSPOJOHFOOM
MenA.nl Hugo Peek, ABN AMRO:
11
DOOR MICHIEL ROHLOF
“Buitenlandse investeringen leggen ons geen windeieren” In de volksmond wordt geregeld gesproken van de ‘Uitverkoop BV Nederland’ wanneer er een Nederlands bedrijf door een buitenlandse speler wordt overgenomen. Volgens Hugo Peek, Head of Corporate Finance & Capital Markets bij ABN AMRO, is dat echter niet met cijfers te onderbouwen. “Nederland kent een aantrekkelijk investeringsklimaat, dat ons bepaald geen windeieren legt. Laten we onszelf gelukkig prijzen dat er zoveel interesse is.”
B
kopers van Nederlandse bedrijven, terwijl Nederlandse kopers zo’n 350 overnames doen, voor een deel ook in het buitenland. De getallen fluctueren iets, maar van een plotselinge uitverkoop is pertinent geen sprake. Wanneer een bedrijf van de beurs af gaat, is er vaak wel een buitenlandse koper bij betrokken, maar dat was altijd al zo. Nederland biedt veel kansen voor internationale kopers en daar moeten we blij mee zijn.”
eursgenoteerde bedrijven die van de beurs gehaald worden en Nederlandse topspelers die door buitenlandse ondernemingen (deels) worden overgenomen: 2012 heeft aardig wat voorbeelden gebracht. KPN kreeg een belangrijke strategische aandeelhouder en bedrijven als Mediq en Wavin kwamen in buitenlandse handen. Volgens Hugo Peek grenst het echter aan populisme om te spreken van een uitverkoop: Nederland kent nu eenmaal een aantrekkelijk investeringsklimaat dat voor veel activiteit zorgt. Recent onderzoek van ABN AMRO (zie kader) staaft dat ook. “Het probleem zou veel groter zijn wanneer er geen buitenlandse investeringen zouden zijn”, aldus Peek. “Kijk je door de jaren heen, dan is het aantal transacties van buitenlandse kopers die Nederlandse ondernemingen kopen, niet veel groter dan voorheen. Grofweg zien we elk jaar tussen de 100 en 150 buitenlandse
Voor een groot deel komt dat volgens Peek door het gunstige investeringsklimaat. “De politiek is bijvoorbeeld bij overnames heel terughoudend: wanneer je aan de regels houdt, kun je in Nederland zaken doen. Of dat ook verstandig is voor deals met grote strategische belangen in Nederland, zoals de verkoop van ABN AMRO aan RBS en Santander destijds, laat ik in het midden. Feit is wel dat kopers uit de hele wereld Nederland als aantrek-
Hugo Peek, Head of Corporate Finance & Capital Markets bij ABN AMRO kelijk beschouwen. Luchthavens, zeehavens en kantorencentra zitten op een steenworp afstand van elkaar en onze infrastructuur is fantastisch. De uitslag van de recente verkiezingen stemt hoopvol, omdat er nu duidelijkheid en transparantie is waar investeerders op zaten te wachten. Natuurlijk heb-
Totaal aantal overnames en aantal buitenlandse kopers1)
450 400
375
385
368
352
354
335
350
307
305 300
200
263
250
250 195
217
214 165
169
137
150
196
182 156 114
118
112
100
100
66
50 0 2001
2002
2003
2004
2005
2006
Aantal deals
2007
2008
2009
2010
2011
2012
55% 50% 45% 40% 35% 30% 2003
2004
2005
1) Alleen majority stakes en 100% overnames worden meegerekend Bron: ABN AMRO
2006
Recent onderzoek van ABN AMRO toont aan dat er geen sprake is van een uitverkoop van BV Nederland: het aandeel buitenlandse kopers binnen het totaal aantal overnames schommelt al sinds de meting in 2001 rond de 45 procent.
ben we te maken met een instabiele vastgoedmarkt en een gebrek aan economische groei, maar als land doen wij het nog steeds bijzonder goed.”
70% 65% 60%
2002
Analyse grensoverschrijdende M&A
Buitenlandse kopers
Ontwikkeling percentage aantal buitenlandse kopers van Nederlandse bedrijven
2001
Daarom zie je de laatste tijd veel vaker dat private equity het aflegt tegen strategen in een dealproces. Strategen zoeken het in synergievoordelen, private equity is van oudsher beter in financiële optimalisatie. Ook in dat opzicht staan strategen op het moment sterker.”
2007
2008
2009
2010
2011
2012
De verhouding tussen financiële kopers en strategische partijen lijken de laatste jaren steeds meer in het voordeel van strategen te liggen. Hoe ziet Peek de positie van private equity investeerders? “Zij zijn zeer afhankelijk van de beschikbaarheid van financiering, een probleem dat strategen veel minder hebben.
Voor 2013 verwacht Peek een gestaag herstel van de markt. “Deals zullen vooral in één-op-één situaties tot stand komen. De M&Aadviseur kan daar een belangrijke rol in spelen, door zijn branchekennis en contacten te gebruiken om partijen bij elkaar te brengen. Ik zie de markt redelijk positief in. Het vinden van alternatieve financieringsbronnen zal één van de eigenschappen zijn die een sterke speler onderscheidt van de rest.”
12 MenA.nl Philip Houben, voorzitter Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen:
“Participatiemaatschappijen dragen bij aan een innovatief Europa” Houben: “De doelen zijn ambitieus, bijvoorbeeld dat de arbeidsparticipatie moet stijgen van 69% naar 75%, dat we gemiddeld twee jaar langer gezond blijven en dat we 20% van de brandstoffen gaan halen uit duurzame energie.” Onderzoek van de European Private Equity & Venture Capital Association (EVCA) laat zien dat 31% van de Europese venture capital investeringen in 2011 gingen naar life sciences bedrijven, 43% baar informatie- en communicatietechnologie en 16% naar de energie- en milieusector. ” Innovatie in deze sectoren draagt bij aan verwezenlijking van de EU 2020 doelen. “En, vervolgt de NVP voorzitter, “zo langzamerhand is er ook veel onafhankelijk onderzoek gedaan waaruit je kunt opmaken dat onze sector een wezenlijke bijdrage aan innovatie kan leveren.”
Participatiemaatschappijen en de bedrijven waarin zij investeren kunnen Europa helpen om haar ambities te verwezenlijken. Dat zegt Philip Houben, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen (NVP).
D
LITIGATION COMMUNICATIONS EXPERTISE
M&A Communications Advisors When it really matters
HillKnowlton_mini_ads.indd 6
e Europese 2020-strategie is het tienjarenplan van de Europese Unie voor een sterke en groene economie. De kern van dit langetermijn plan is slimme, duurzame en zogenoemde inclusieve economische groei. Dit betekent een goed geschoold en innovatief Europa dat ook in de toekomst concurrerend is, met werkgelegenheid voor zoveel mogelijk mensen.
22-10-12 17:00
Recent heeft Peter Roosenboom, hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, een overzicht gemaakt van alle toonaangevende wetenschappelijke artikelen over venture capital. De belangrijkste conclusie van deze literatuurstudie is dat durfkapitalisten een constructieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de bedrijven waarin zij geld investeren. Venture capital speelt een belangrijke rol in het identificeren van ondernemers en ondernemingen met slimme ideeën, in het begeleiden van starters en laten uitgroeien van innovatieve bedrijven. Roosenboom: “Uit de artikelen blijkt dat durfkapitalisten bedrijven helpen sneller te groeien, meer te innoveren, nieuwe producten te ontwikkelen, personeelsbeleid te professionaliseren en strategische allianties aan te gaan. Durfkapitaal heeft ook een positieve uitwerking op ondernemerschap, innovatie en de economische ontwikkeling in een land. Innovatie en het aantal nieuwe startende ondernemingen in een bedrijfstak stijgt naarmate meer durfkapitaal in die bedrijfstak wordt geïnvesteerd.” Venture capital speelt een belangrijke rol bij het omzetten van innovatieve ideeën in commerciele producten. Houben: “Uit de beschreven onderzoeken blijkt bijvoorbeeld dat venture capitalfondsen erin slagen de doorlooptijd van idee naar product te verkorten. Daardoor kunnen de bedrijven nieuwe producten eerder op de markt brengen. Innovatieve bedrijven groeien daarmee sneller
als zij mede gefinancierd zijn door durfkapitaal.” EVCA cijfers laten zien dat Europese participatiemaatschappijen - venture capital én private equity firma’s – jaarlijks zo’n 5000 bedrijven van kapitaal voorzien, waarvan 83% tot het MKB behoort. Sinds 2007 hebben participatiemaatschappijen samen 233 miljard euro in Europa geïnvesteerd. Er worden momenteel ongeveer 21.000 bedrijven door deze investeerders gesteund en daar werken in totaal zo’n 8 miljoen mensen. Houben: “Naast de echte venture capitalists zijn er vele andere participatiemaatschappijen. Vorig jaar verscheen er een artikel in de Journal of Financial Economics waaruit blijkt dat zogenoemde private equity-backed bedrijven sneller groeien dan hun concurrenten, wat betreft omzet, vermogen en werkgelegenheid.” Weer een andere studie toonde aan dat in bedrijven waarin participatiemaatschappijen de meerderheid van de aandelen hebben, de operationele marges, de productiviteit en het efficiënt gebruik van kapitaal verbeteren. De productiviteitsverbetering werd ook weer bevestigd in een recente Ernst & Young publicatie over private equity investeringen in volwassen Europese ondernemingen. Houben: “Deze bedrijven verbeterden hun productiviteit met 7% per jaar! Dat hangt waarschijnlijk samen met wat andere onderzoekers vonden: meerderheidsparticipaties blijken na de private equity investering zelf meer te gaan investeren dan hun concurrenten.” Gedurende de crisis gingen er ook minder bedrijven in handen van participatiemaatschappijen failliet dan in de groep die niet een dergelijke investeerder achter zich had staan: volgens onderzoekers 3% van de private equity-backed bedrijven tegen 6% van de andere bedrijven, in de recessiejaren 2008 en 2009. Houben: “Deze onderzoeken onderstrepen dat participatiemaatschappijen er vaak in slagen bedrijven beter te maken. Innovatiever en groter, wat betreft omzet en werkgelegenheid. Wij hebben Europa wat te bieden.”
MenA.nl 13 Nico Dijkstra, NIBC:
DOOR MICHIEL ROHLOF
“Deals winnen door verregaande bedrijfskennis en slimme oplossingen” Bij beslissende momenten in een bedrijfscyclus wordt hij erbij gehaald: Nico Dijkstra, Hoofd M&A bij NIBC. DGA’s die willen verkopen en CEO’s die ondernemingen willen splitsen willen snel kunnen schakelen en vereisen verregaande bedrijfskennis. Dijkstra: “Boven alles willen onze klanten een succesvolle transactie afsluiten. Om dat te bereiken, zetten wij al onze expertise in.”
V
an oorsprong heeft NIBC, dat opgericht werd in 1945, een sterke nadruk op lange termijn financieringen en investeringen in - destijds - de opbouw van Nederland. Inmiddels opereert de M&A-tak van NIBC daar al bijna een decennium naast. Voor onze adviespraktijk profiteren wij van deze langjarige kennis en expertise van sectoren en bedrijven. “We willen met name onze expertise op M&A en financieringen in brede zin bundelen om onze klanten te helpen en zijn relatief terughoudend om adviesdiensten te koppelen aan het verschaffen van financiering, zoals in de markt veel voorkomt”, aldus Dijkstra. “In de laatste paar jaar is de financierbaarheid van bedrijfsplannen, inclusief overnames, een veel grotere rol gaan spelen, en dan is kredietanalyse en kennis van financiële structurering essentieel om de haalbaarheid van transacties te vergroten. Deze kennis zit bij NIBC bij iedereen diep in de genen. Dit is bij uitstek het geval bij transacties die op grond van financiële noodzaak worden gedaan. Dit soort transacties zijn in de huidige markt relatief vaker aan de orde dan de klassieke competitieve veiling. Op dergelijke beslissende momenten sta je bestuurders bij en hangt er vaak veel van af.” “Overnameprocessen vereisen verregaande sector- en bedrijfskennis van de adviseur”, zo vervolgt Dijkstra. “Dat is veel gehoord tegenwoordig, maar wij zetten daar al langer zwaar op in. Als wij ons ergens op richten, willen we ook alle relevante spelers binnen een
sector door en door kennen: dat is alleen mogelijk op grond van langdurige relaties met onze klanten. Als het beslissende moment dan uiteindelijk daar is, heb je door die kennis een streepje voor en win je vervolgens op intelligente oplossingen en goede inschatting van de mogelijkheden. Dit gecombineerd met een forse dosis doorzettingsvermogen maakt dat onze klanten graag met ons willen werken en daar tevreden over zijn. Dat blijkt ook uit onafhankelijk klantenonderzoek dat we de afgelopen twee jaar hebben laten verrichten." Nico Dijkstra, Hoofd M&A bij NIBC
NIBC NIBC heeft net de score binnen van de Net Promoter Score, een toonaangevend klanttevredenheidsonderzoek. De bank scoort voor het tweede jaar achtereen positief, wat slechts een klein percentage van de deelnemende bedrijven lukt. Het onderzoek concentreert zich op de vraag of een klant de bank zou doorverwijzen naar een potentiële klant. Een mooier compliment kun je niet krijgen in een door relaties gedreven sector.
Volgens Dijkstra zijn er twee manieren om met een uitdaging om te gaan: beschrijven waar de problemen liggen of zoeken naar oplossingen. “Er zijn altijd veel manieren om een deal op te houden en kopende partijen zijn in de huidige markt geneigd om te benadrukken waar de risico’s liggen. Die zien wij ook, maar deze markt biedt nadrukkelijk kansen en wij zoeken nu juist naar de mogelijkheden om een bedrijf te laten groeien door strategische beslissingen.”
In de afgelopen jaren richt NIBC zich naast de traditionele M&A adviesdiensten ook steeds meer op financieel advies in bredere zin, dus zonder dat er per se een overname bij komt kijken. “Feitelijk adviseren we over de gehele rechterkant van de balans, van het aantrekken van bankfinanciering en gestructureerde kredieten tot het ophalen van privaat eigen vermogen. We kapitaliseren daarmee op onze kredietkennis in sectoren waarin we veel ervaring hebben ten behoeve van klanten.” Sinds enige tijd richten
we ons daarbij ook op advisering op infrastructuur en renewables projecten, welke doorgaans door middel van projectfinanciering tot stand komen. Wij richten ons dan bijvoorbeeld in eerste instantie op een financiële haalbaarheidsstudie en vervolgens op het aantrekken van vreemd vermogen financiering en project equity.” De acquisitiediscipline bij strategische en financiële kopers die er op het moment in de markt is, ziet Dijkstra zeker niet als onverstandig. “Men stuurt sterk op cash flow en is eerder geneigd even stil te zitten in deze economische crisis. Transacties komen daardoor moeizaam tot stand en partijen komen lastig tot overeenstemming. Er is een duidelijke kentering naar éénop-één situaties, maar wil je die ook succesvol maken dan dien je beide bedrijven goed te kennen. Voor
kopers die al langer azen op een bepaald bedrijf of bedrijfsonderdeel, is de tijd nu ideaal. De pricing is relatief laag en met het verstrijken van de tijd zijn verkopers meer bereid om met minder genoegen te nemen. Dat biedt kansen voor kopers die een lang gewenste strategische transactie willen doen. Onze kennis komt bijvoorbeeld van pas in het bieden van zekerheid bij doorverkopen van bepaalde onderdelen. Door de markt te kennen zie je ook perfect welke deal wel, en welke niet haalbaar is.” Voor het komende jaar verwacht Dijkstra dan ook een toename van het aantal strategische overnames. “Wij zijn nu druk bezig met het oplijnen van processen waarbij kopers van de ideale timing gebruik willen maken. Zodra de economische zekerheid groter is zullen ook de veilingprocessen terugkeren.”
14 MenA.nl Jeroen Regeur, TPG Capital:
DOOR WILLEM VAN OOSTEN
Investeren in schuld om groei te realiseren “Bij Uni-Invest hebben we de schuldstructuur gekocht, de schuld deels omgezet in aandelen en investeren wij nu in de organisatie en de kantoor- en bedrijfspanden”, zegt Jeroen Regeur, Vice President van TPG Capital. Het voorbeeld is illustrerend voor de werkwijze van de Amerikaanse investeerder. TPG is een grote speler in de internationale private equity markt en heeft een totaal beheerd vermogen van $51,5 miljard. Het ondersteunt bedrijven met kapitaal en kennis om groei te realiseren en investeert ook vaak direct of indirect in bedrijven met een te hoge schuldenlast waardoor deze bedrijven weer kunnen ondernemen.
I
n de huidige economische omstandigheden investeert TPG vaak in bedrijven die vanwege hun kapitaalstructuur uit de gratie zijn geraakt bij de banken. Door een investering van het Amerikaanse private equity huis wordt de onderhandeling met de bank vaak makkelijker. Dit was ook het geval bij de miljoeneninvestering in de Nederlandse onroerend goed portfolio van Uni-Invest waarbij TPG en Patron Capital een creatieve herstructurering onderhandelde met een diverse groep obligatiehouders. In augustus 2012 verkregen TPG en Patron Capital eigendom van UniInvest. Dankzij de deal heeft het management van Uni-Invest weer middelen om te investeren in haar kantoor- en bedrijfspanden. Ook geeft de nieuwe kapitaalstructuur het management de nodige financiële ruimte om samen te werken met huurders en het bedrijf meer klantgericht te maken. Regeur onderscheidt twee fases in de investeringen van TPG. In de eerste fase van een nieuwe investering van TPG worden de financiën op orde gebracht. De tweede fase is gericht op groei. Voor sommige bedrijven betekent dat internationale groei, iets waar TPG met kantoren over heel de wereld, waarvan meerdere in China, Rusland en Brazilië, mee kan helpen.
“Wij hebben de schuld omgezet in aandelen” Bij de zoektocht naar groeimogelijkheden schuift het Operations Team van TPG aan. Het Operations Team heeft een lange ervaring in het bedrijfsleven. Bij de start van de samenwerking met een portfoliobedrijf gaat het Operations Team enkele maanden met het management aan de slag om een groeiplan op te zetten. In deze fase worden
Bent u betrokken bij een sanering of doorstart? Volg de cursus Corporate Recovery op 21 en 22 november
Schrijf u in via alexvangroningen.nl/mena alle bedrijfsprocessen onder de loep genomen en wordt gezocht naar verbeterpunten. Een belangrijk onderdeel van het business model van TPG is de samenwerking met management. TPG streeft ernaar om manage-
“Wij waren juist geïnteresseerd omdat anderen geen interesse hadden.” ment de nodige middelen en ondersteuning te geven om het bedrijf te laten groeien en de investering succesvol te maken.
Deals die niemand aandurft Continental Airlines. TPG oprichters David Bonderman en James Coulter waren in 1993 de enigen die geloofden dat er een succesvolle investeringsmogelijkheid bestond in Continental Airlines. De vliegmaatschappij verkeerde middenin een tweede faillissementsprocedure en worstelde al tientallen jaren met financiële problemen. “Wij waren juist geïnteresseerd omdat anderen geen interesse hadden”, zei Coulter destijds. Dankzij de investering kon Continental een ommedraai maken en het faillissement ontkomen. De deal was het eerste wapenfeit van TPG Capital en zette de toon voor de toekomstige investeringen. Oxford Health Plans. Het bedrijf Oxford Health Plans was een succesvol gezondheidszorgbedrijf met meer dan twee miljoen leden. In
1998 kwam het bedrijf in de problemen door grote verliezen als gevolg van verouderde datasystemen. Beleggers lieten het aandeel massaal vallen. De investeringsmanagers van TPG zagen een bedrijf met een gezonde klantenbasis en een sterke behoefte aan verbeterde operationele processen en technologie. Binnen een jaar na de investering van TPG was Oxford weer winstgevend. Korea First Bank. In 2000 kocht TPG een aandeel van 51 procent in een van de oudste en grootste banken van Zuid Korea. Dit was de eerste buitenlandse overname van een Koreaanse bank. TPG heeft de in problemen geraakte bank op de schop genomen en uitgerust met nieuwe financiële controlesystemen en instrumenten voor risico-analyse. Vervolgens is de bank succesvol in de markt gezet als retail bank. MEMC Electronic Materials. De eerste Amerikaanse producent van silicon wafers voor de halfgeleiderindustrie MEMC zette de standaard in wat later uitgroeide tot een sterk
competitieve markt. In 2001 greep TPG haar kans bij een mislukte veiling van MEMC en zette de investering om in een goed renderend bedrijf. Elevance Renewable Sciences. TPG dochterbedrijven TPG Growth en TPG Biotech gingen in 2007 van start met een nieuw specialty chemicals bedrijf: Elevance. TPG en het management van Elevance zagen een goede kans om een markt te creëren voor specialty chemicals op basis van chemische bestandsdelen van recyclebare bronnen. Een belangrijke stap in
is Elevance is uitgegroeid tot een bedrijf met een productiecapaciteit van meer dan 750 miljoen liter specialty chemicals per jaar. MI Energy: In juli 2009 investeerde TPG Growth van in het Chinese onshore upstream bedrijf MI Energy. De investeerder heeft daarna meerdere initiatieven genomen om de waarde van de investering te laten groeien. Het heeft nieuwe managers en bestuurders aangesteld, het bedrijf geholpen met het verkrijgen van bankfinanciering en in 2010 het bedrijf ondersteund bij de notering aan de
“Totaal beheerd vermogen van $51,5 miljard” de ontwikkeling van het bedrijf was de overname van een Nobel Prijs-winnende chemische conversietechnologie van voedingsmiddelenbedrijf Cargill. Intussen
beurs van Hong Kong. Daarna is het bedrijf op overnamepad gegaan en heeft het onder andere een Kazachstaans olieveld gekocht.
Raet, AAC Capital, Vastned, Johnson & Johnson, Océ, Gilde Buy Out, Vattenfall, Stork, Bank of America ….
Board Room Partner in M&A Communications When it really matters
HillKnowlton_mini_ads.indd 7
22-10-12 17:00
MenA.nl 15 Willem Vunderink en Ronald van der Merwe, KPMG Meijburg:
DOOR WILLEM VAN OOSTEN
Ondernemers en bestuurders laten miljoenen liggen “Nothing is sure but death and taxes”, zegt tax-partner Willem Vunderink van KPMG Meijburg. Daarmee verklaart hij de 18e eeuwse woorden van Benjamin Franklin als nog altijd actueel. Volgens Vunderink en zijn collega Ronald van de Merwe is het juist in economisch moeilijke tijden van groot belang om de onvermijdelijke druk van belastingheffing niet te laten omslaan in onnodige fiscale kosten en vooral ook de fiscale voordelen te vinden. Vooral bij bedrijfsovernames en grote investeringsprojecten kan de fiscaliteit net dat kleine verschil maken tussen ‘deal or no deal’. De partij met de juiste kennis van zaken zit dan aan de winnende kant van de M&A deal. “Met de juiste fiscale inzichten kan een koper in een M&A deal aanzienlijk meer bieden dan de concurrent. Dat kan over miljoenen gaan”, zegt Van de Merwe.
V
olgens de fiscalisten laten sommige ondernemers en bestuurders meerwaarde liggen, omdat ze niet weten waar te zoeken. “De mogelijke fiscale voordelen, zijn bereikbaar voor zowel professionele financiële investeerders als strategische kopers”, zegt Van de Merwe. Volgens de fiscalist loont het al snel de moeite om meer te focussen op het fiscale aspect van M&A deals. “Let daarbij wel op het gehele palet aan belastingsoorten. Bijvoorbeeld de optimalisatie van cashflows door meer focus op indirecte belastingen (BTW en Invoerrechten) kan zeer waardevol zijn. In voorkomende gevallen kunnen enkele procenten van de omzet aan cashflowbesparingen worden gerealiseerd.” Vunderink ziet ook veel mogelijkheden die onbenut blijven: “Overheden gebruiken steeds vaker
“Nothing is sure but death and taxes” fiscale maatregelen om maatschappelijk wenselijk gedrag van bedrijven te stimuleren, bijvoorbeeld om groener of innovatiever te gaan ondernemen. Veel bedrijven vallen vaak onder dit soort maatregelen zonder dat ze het weten. Daarom loont het om goed in de gaten te houden of de fiscus stimuleringsmaatregelen heeft ontwikkeld die op jouw bedrijf van toepassing zijn.” M&A deals bieden vaak ongekende mogelijkheden voor het benutten van belastingvoordelen. Met name bij de waardering van de niet tastbare waarde-elemenent van een bedrijf (intangible
Willem Vunderink Willem Vunderink is partner bij KPMG Meijburg & Co en hoofd van de M&A Tax groep van KPMG Meijburg & Co.
assets). “Als bijvoorbeeld een bedrijf beschikt over patenten die nog niet zijn gewaardeerd op de balans, biedt een M&A deal de mogelijkheid om een separate waardering te verbinden aan de patenten”, zegt Vunderink. Hiermee wordt direct nieuwe waarde gecreëerd en kan de nieuwe waardering van de patenten mee worden genomen in fiscale maatregelen ter bevordering van R&D investeringen. Volgens de fiscalist worden deze voordelen grotendeels onbenut gelaten in sectoren die niet bekend zijn met R&D. Onterecht, vindt Vunderink: “Veel ondernemingen hebben intellectual property (IP). Bij klassieke M&A transacties speelt IP tot dusverre een ondergeschikte rol, maar ten onrechte want steeds meer kopers zien dat juist IP waardevol is en je kan er vanuit fiscaal opzicht interessante dingen mee doen die juist ook door wetgevers bedoeld zijn bijvoorbeeld bij de creatie van hoogwaardige werkgelegenheid.” “Een overname is vaak een moment waarop de fiscale structuur van een bedrijf wordt doorgelicht”, zegt Van de Merwe. Het signaleren van fiscale mogelijkheden kan dan voor zowel de koper als de verkoper een waarde element betekenen. “Een verkoper van een bedrijf waarbij vaststaat dat de innovatiebox van toepassing kan zijn –effectief een 5% vpb tarief op de innovatieve winst- kan dit als upside signaleren in de verkoopdocumentatie. Alle kopers zullen dit effect dan mee (moeten) nemen in hun bieding.”
Het fiscale geweten Er zijn veel fiscale voordelen te behalen voor Nederlandse bedrijven, maar het is voor bestuurders en ondernemers niet altijd raadzaam voor het maximale voordeel te gaan. “Hier spreekt ons fiscale geweten”, grapt Vunderink. Hij ziet dat bestuurders steeds scherper letten op de maatschappelijke positie van hun bedrijf. Hier doen ze goed aan. “Bedrijven moeten verder kijken dan hun neus lang is. Vroeger was het een sport om zoveel mogelijk de gaten in het belastingstelsel te exploiteren. In het huidige tijdsgewricht worden bedrijven daarop afgerekend”, zegt Vunderink. “We leven in een meer en meer transparante wereld. Ook over fiscale posities moeten bedrijven maatschappelijk verantwoording afleggen. Maatschappelijk wenselijk gedrag zal steeds meer de toetssteen worden voor toepassing van fiscale regelgeving en in mindere mate de strikt juridische mogelijk-
Ronald van de Merwe Ronald van de Merwe is director bij KPMG Meijburg & Co. Hij heeft vijftien jaar ervaring in de M&A praktijk.
heden van weleer.” Door deze ontwikkeling ontstaat een interessante dynamiek aldus Van de Merwe. Het besluit om fiscaal te optimaliseren moet niet alleen vandaag maar ook over 5 jaar de toets van maatschappelijke acceptatie doorstaat. “Een tax director van een groot internationaal concern verwoorde deze realiteit mooi door aan te geven dat een fout in een aangifte hem minder zwaar zal worden aangerekend dan wanneer zijn organisatie straks door een fiscale constructie negatief in het nieuws komt.”
maatschappelijk van een bedrijf verwacht wordt. En bij zowel de voorbereiding als bij de uitvoering van een overname moet vooral hieraan veel aandacht worden besteed. Vunderink: “Belastingheffing behoort zoals gezegd tot de weinige zekerheden die we hebben in het leven, ook als het gaat om fusies en overnames. Daar tegenin gaan heeft weinig zin. Gelukkig beogen fiscale wetgevers maar al te vaak juist iets positiefs te bewerkstelligen, dus de kunst is om van de nood een deugd te maken. Het levert aanzienlijke
“De mogelijke fiscale voordelen, zijn bereikbaar voor zowel professionele financiële investeerders als strategische kopers” Deze ontwikkeling zal tot gevolg hebben dat de fiscaliteit meer aansluiting gaat krijgen bij de economische realiteit zoals die door de maatschappij wenselijk wordt geacht. De fiscale optimalisatie zal dan ook daar moeten worden gevonden. En om fiscaal gunstige behandeling te kunnen krijgen, zullen de activiteiten van een bedrijf niet alleen slim gestructureerd moeten worden maar vooral in lijn dienen te worden gebracht met wat
bedragen op om een overname en daaropvolgende bedrijfsintegratie zodanig te plannen dat juist de fiscaal gestimuleerde activiteiten sterker ontplooid kunnen gaan worden en de fiscaal gesanctioneerde activiteiten afgebouwd of vermeden worden. De zekerheid van belastingheffing kan gunstig uitpakken voor wie wil handelen naar de maatschappelijke trends.”
16 MenA.nl Niche bedrijf ziet overnames in MKB toenemen en professioneler worden
Vergroot de kans op een succesvolle transactie In het fusie- en overnamelandschap is de crisis goed geweest voor de wijze waarop er naar het due diligence proces wordt gekeken. Het belang van een strak georganiseerd proces wordt ingezien. In plaats van een data dump, wordt het strategische belang van een goed ingerichte dataroom onderkend.
Reduceer transactiekosten, focus op inhoud “Wij zijn natuurlijk maar één radertje in een heel traject, maar wel één dat gedurende het gehele proces feilloos moet draaien”, zo benadrukken Kruithof en Wilten hun rol. Als specialist in de markt beschikt DataroomServices.nl over de expertise en de middelen om de regie en verantwoordelijkheid over dat proces op zich te nemen. “Wij nemen veel werk uit handen zodat het bedrijf kan focussen op de transactie en op haar dagelijkse werkzaamheden.” Niet alleen hebben Wilten en zijn compagnon Jeroen Kruithof bij het begeleiden van talloze M&A transacties veel geleerd over professioneel en vertrouwelijk omgaan met een grote hoeveelheid kritische documenten, de technologische ontwikkelingen hebben ook niet stilgestaan. Wilten en Kruithof introduceerden niet voor niets als eerste (2003) de Virtuele Data Room in
foto: Jasper Velten
“D
e dataroom geeft de eerste inhoudelijke indruk die een potentiële koper van de target krijgt. Ook hier geldt het adagium: je hebt maar één kans op een eerste indruk, aldus Jeroen Kruithof en Otto Wilten, oprichters van DataroomServices.nl. De dataroom moet een afspiegeling zijn van de strategische doelen, voor zowel het vendor due diligence als het due diligence proces. Potentiële kopers zijn vandaag de dag uiterst zorgvuldig en voorzichtig in de aanloop naar een deal. Elke hapering in het proces kan ertoe leiden dat het momentum vervliegt en dat de transactie geen doorgang vindt. Een paar jaar geleden kon je een data dump als verkoper wellicht nog permitteren, tegenwoordig kan het zomaar betekenen dat de deal niet doorgaat.” DataroomServices. nl heeft zich toegelegd op het begeleiden, structureren en efficient inrichten van het gehele due diligence proces. Voor iedere fase in het traject zijn er ‘best practices’ geformuleerd om zowel efficiënt als kwalitatief hoogstaand te werk te garanderen. De (virtuele) dataroom is slechts het slotstuk van het hele dataroom proces, de kwaliteit van de dataroom en het proces wordt ver daarvoor bepaald. “In het huidige klimaat is het cruciaal dat dit deel van het proces probleemloos verloopt”, aldus Wilten.
de Benelux. DataroomServices.nl bracht met Merrill Corporation’s DataSite vernieuwing in het due diligence landschap. Vandaag de dag levert DataroomServices.nl op maat dienstverlening en advies betreffende de volgende leveranciers: Merrill Datasite, Intralinks, I-rooms van Imprima, Ansarada, Drooms, Effacts en BWise. Eén van de belangrijkste lessen die Kruithof en Wilten sinds de beginjaren van DataroomServices.nl hebben geleerd, is dan ook dat oplossingen voor het beheer van confidentiële documenten niet beginnen met de keuze van een IT-systeem; dat is de laatste stap in het proces. Het vertrekpunt is een grondig begrip van het uiteindelijke doel, het proces dat naar het behalen van dit doel leidt, de complexiteit en tenslotte de gevoeligheden en emoties binnen de organisaties die in het proces een rol spelen.
The best of both worlds Adviseurs dienen te worden ingeschakeld daar waar hun specialisme ligt. “Het is schrijnend te zien dat veel bedrijven in zee gaan met kleinere (juridische) advieskantoren om zodoende de kosten laag te houden. Het is onze overtuiging dat wanneer je een bepaalde expertise inkoopt je dit ook terug wilt zien in hun werkzaamheden. De praktijk laat echter anders zien. Adviseurs gaan vaak activiteiten buiten hun ‘core specialisme’ verrichten, wat een inefficiënt en kostenverhogend proces kan opleveren.” Kruithof: “We worden steeds eerder aan tafel gevraagd wanneer een bedrijf de strategische keuze heeft gemaakt waarbij het noodzakelijk is om een due diligence proces te starten.Samenwerking en begrip voor elkaars specialisme (financiële of
juridisch adviseurs) is een keyfactor voor succes. Doordat wij efficiënter en goedkoper werken, schat ik dat opdrachtgevers 30 tot 50 procent kunnen besparen wanneer wij het werk voor hen uit handen nemen.” Overal waar bedrijven kritische informatie moeten delen met (externe) partijen, komt de expertise van DataroomServices.nl van pas. “Als je dat in M&A transacties kunt managen, kun je dat voor veel meer processen.” Het zijn niet alleen eenmalige processen waarbij de expertise van DataroomServices.nl van pas komt. “Klanten voor wie we een verkoopproces hebben begeleid, vragen ons na afloop terug te komen. Alle informatie is nu netjes ingericht, horen we dan, kunnen jullie dat niet voor het hele bedrijf doen?”, vertelt Kruithof. “Bedrijven kunnen daarna met één druk op de knop hun gegevens delen. We creëren samen met zo’n klant een permanente dataroom ten behoeve van correcte corporate housekeeping,
Otto Wilten (l) en Jeroen Kruithof
of andere Governance/Risk toepassingen.” De samenwerkingsverbanden van DataroomServices.nl met zowel grote als kleinere (advocaten) kantoren, gericht op een volledige en kwalitatieve dienstverlening, leveren het beste resultaat voor de klant. De klant is geholpen bij adviseurs die nauw kunnen samenwerken met andere interne of externe experts in zowel drukke als rustige periodes op korte en lange termijn. Een greep uit deze samenwerkingsverbanden: Allen & Overy, Nauta Dutilh, Houthoff Buruma, Stibbe, Janssen Broekhuysen, Rabobank, ING, Quore Capital, Marktlink, Rembrandt fusies & overnames, ABN AMRO, Bank of America Merrill Lynch, Deutsche Bank, Credit Suisse en PWC.
Deal toename in het MKB “We zien steeds meer MKB bedrijven ons vinden”, aldus Wilten. “Onze diensten en oplossingen zijn door jarenlange ervaring inmiddels zo gestandaardiseerd dat deze in ieder verkooptraject kunnen worden ingezet, van beursgenoteerde ondernemingen tot en met de verkoop van bijvoorbeeld familie bedrijven. Gegarandeerd een professioneel proces met bewezen due diligence modellen. Een schot in de roos.” Kortom: DataroomServices.nl wordt ingezet gedurende de gehele lifecycle van een bedrijf. Kruithof: “Voor, tijdens of na een overname zorgen we dat het bedrijf door de inzet van onze services in controle is over de bedrijfskritische informatie. The best of both worlds.”
Deals: - Het Mexicaanse Mexichem neemt de Nederlandse buizenfabrikant Wavin over. - Ahold neemt online retailer Bol.com over - Bilfinger Berger neemt Ingenieursbureau Tebodin, onderdeel van BAM Groep over - Rabobank neemt Friesland Bank over - Overname van ABN dochter Solveon door Lindorff - Lukoil betreedt de Nederlandse markt door de overname van Verolma - Aon neemt de zakelijke verzekeringen portefeuille van Abn Amro over
- B&S International neemt Taxfree-elektronicaketen Capi over - Fusie tussen de retailservice-organisaties Euretco uit Breda en Intres uit Hoevelaken - Het Amerikaanse WireCo neemt de Nederlands/ Portugese Koninklijke Lankhorst Euronete Group BV over - Carlisle koopt Hertalan Rubber Products van Wadinko - De Spaanse pretparkexploitant Parques Reunidos neemt Ponypark Slagharen over - Eurofiber, onderdeel van Reggeborgh wordt overgenomen door Investeerder Doughty Hanson
www.dataroomservices.nl
MenA.nl 17 Rutger Bruining, Arle Capital Partners:
DOOR WILLEM VAN OOSTEN
“Wij mikken op internationale expansie”
George Buckley kan ook buigen op een sterk internationaal netwerk. Hij is oud CEO van 3M en onder andere lid van de Board of Directors van PepsiCo, Hitachi, Archer Daniels Midland en Stanley Black & Decker.
“Wij mikken bij onze investeringen op internationale expansie”, zegt Rutger Bruining. Hij is vice president en investeringsmanager van het Londense private equity bedrijf Arle Capital Partners (Arle). Het bedrijf beheert fondsen van in totaal ongeveer € 5 miljard waarmee het wereldwijd in bedrijven investeert die hun vleugels uit willen slaan. Ondertussen is een nieuw fonds in voorbereiding. Bruining is onder andere verantwoordelijk voor het management van de Nederlandse portfoliobedrijven Stork Technical Services, Fokker Technologies en het inmiddels verkochte Equity Trust. Stuk voor stuk bedrijven met internationale groeipotentie en de wil om te groeien.
“A
rle heeft het netwerk en de specifieke kennis om op middenlange termijn internationale groei te realiseren”, zegt Bruining. Hij merkt dat er veel bedrijven over de grens stappen, maar dat de groeiplannen vaak opportunistisch zijn. Voor een management team is het vaak de eerste keer dat ze over de grens gaan. Arle heeft al meerdere malen de internationaliseringslag ge-
maakt en kent de valkuilen. “In samenwerking met het management maken wij een groeiplan voor een termijn van vier jaar. Bij het opstellen van het plan zetten wij de kennis en expertise van onze operationele partners in”, zegt Bruining. De ´operational partners´ van Arle zijn ex-ondernemers of bestuurders die een lange ervaring hebben in meerdere industrieën. “De operational partners kennen het klappen van de zweep en hebben zelf veel
WHEN IT REALLY MATTERS
International M&A Communications Practice: + 31 (0)20 – 404 47 07
HillKnowlton_mini_ads.indd 8
ervaring met internationaal ondernemen”, zegt Bruining. Arle heeft recent met haar portfoliobedrijven belangrijke acquisities gedaan in Rusland, Colombia, Singapore en de Verenigde Staten. Ook heeft het geïnvesteerd in organische groei in onder andere Turkije, Brazilië, Mexico en China.
Recent heeft Arle een nieuwe operational partner benoemd. De Australiër Peter Goode heeft veel ervaring in de energie sector. Hij was CEO van de TransfieldServices Group en werkte onder andere bij Schlumberger, Santos, Sohio Petroleum, Vetco, Aibel, Global Oilfield Services, Capital Safety Group and Expro International. De Zweed Frederik Arp is de automotive specialist van Arle. Hij was onder andere CEO van autofabrikant Volvo Cars. Chairman Sir
22-10-12 17:00
“Wij zijn actieve aandeelhouders” De investeringsmanagers van Arle zitten bovenop hun investeringen. “Wij zijn actieve aandeelhouders, zodat we samen met het management snel investeringsbeslissingen kunnen nemen en het management kunnen ondersteunen als het mis dreigt te gaan bij een bedrijf. Wij doen dit onder andere door externe expertise uit ons netwerk beschikbaar te maken.” Toch is er een grens aan het actieve aandeelhouderschap. “De vertouwensband met het management is heel belangrijk voor een succesvolle investering. Wij gaan niet op de stoel van het management zitten, maar als het moet sturen aan op veranderingen vanuit de raad van commissarissen (RvC). Het zittende management krijgt altijd de ruimte om te ondernemen”, zegt Bruining. Zelf zit hij onder andere in de RvC van het Spaanse bedrijf Parques Reunidos. In die hoedanigheid was hij recent betrokken bij de overname van het Nederlandse Attractie- en Vakantiepark Slagharen door het Spaanse bedrijf. “Toen wij Parques Reunidos kochten werd het bedrijf heel goed gerund. Dan hoef je als investeerder ook niet in te grijpen en laat je het management gewoon doen waar ze goed in zijn.”
De partners van Arle werken momenteel aan de voorbereiding van een nieuw investeringsfonds. Het grootste deel van het fonds van € 3.5 miljard dat in 2005 is opgehaald is geïnvesteerd. Hiervan zit € 2,4 miljard nog in bedrijven die nog onder management vallen van Arle. De rest is al uitgekeerd aan limited partners. Hoeveel Arle wil ophalen is nog niet bekend, wel willen ze snel van start. “Ik verwacht dat we in 2013 gaan beginnen met de fundraising voor het nieuwe fonds”, zegt Bruining. Bij het ophalen van nieuw investeringskapitaal richten de partners van Arle zich steeds meer op de markten in het MiddenOosten en Azië. “In het Midden-
Oosten en Azië is de kennis over private equity sterk gegroeid. Voorheen kochten staatsfondsen en institutionele investeerders uit deze regio’s vaak direct aandelen in Westerse beursgenoteerde bedrijven. Nu merken we dat ze investeringen steeds vaker overlaten aan professionele private equity partijen als Arle.” De investeringsfocus van het nieuwe fonds zal waarschijnlijk meer liggen op bedrijven in de midmarket, maar voor Nederlandse begrippen zijn het grote deals. “Wij zien een dealwaarde van € 500 miljoen als de bovengrens voor midmarket-deals.”
Arle Capital Partners is vernoemd naar de Arle, een zijstroom van de rivier Candover in GrootBrittannië. “De partners van het fonds Candover Ltd hebben zichzelf uitgekocht en het fonds omgedoopt tot Arle Capital Parters”, legt Bruining uit. Candover Ltd (Ltd) was de dochtermaatschappij van Candover Plc (Plc). De Plc had in 2008 naast de Limited Partners (fondsbeleggers) zelf ook geïnvesteerd in een nieuw fonds van € 3 miljard, maar kon niet meer aan haar verplichtingen voldoen. Als gevolg hiervan maakte de Plc eind 2010 bekend dat een groot deel van de investeringen werden verkocht aan de Londense branchegenoot Pantheon en de Ltd werd verkocht aan de nieuwe private equity manager Arle. Zo kwam onder andere Stork, dat in 2008 is gekocht door Candover, in handen van Arle.
VERBLUFFENDE INZICHTEN EN INSPIRERENDE ONTMOETINGEN
PERMANENTE EDUCATIE
alexvangroningen.nl
Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in uw vakgebied? Vindt u het cruciaal dat uw kennis en vaardigheden op peil zijn? Vergroot nu uw kennis met opleidingen van topniveau. Schrijf vandaag nog in en verzeker u van een plaats via alexvangroningen.nl
BEL VOOR MEER INFORMATIE 020 6390008 OF GA NAAR ALEXVANGRONINGEN.NL/PE November 2012 1, 15, 29 november en 13 december 1, 8, 15, 22 en 29 november 1, 8, 15, 22 en 29 november 1 november 6 november 6 en 7 november 7, 14, 21 en 27 november en 6 december 8, 15, 22 en 29 november en 6 december 8 en 22 november 8 november 12, 13 november, 13 en 14 december 14, 15 en 16 november 14, 15 en 16 november 14 en 15 november 15 november 21 en 22 november 21 en 22 november 21, 22 en 23 november 22 november 26, 27, 28 november en 7 december 28 november 28 en 29 november 28, 29 en 30 november 29 november 29 november December 2012 3 en 4 december 4 december 6 december 11 en 12 december 11 december 12 en 13 december 12, 13 en 14 december 13 en 14 december 18 en 19 december 19 december Voorjaar 2013 Volg IMPACT wanneer u wilt en in uw eigen tempo Voorjaar 2013, start 20 februari 12, 19, 26 maart, 2, 9, 16, 23 april, 7 en 14 mei 13 maart 13 en 14 maart 14, 21, 28 maart, 4 en 11 april 14, 28 maart, 11 en 25 april 18 en 19 maart 20 en 21 maart 21 maart
Titel programma Project Support Risicomanagement Fiscaal Management Betaal minder vennootschapsbelasting Controle Grootboek De Controller als Businesspartner Strategisch Werkkapitaal Management Controller in een Week Project Support Fiscaal voordeel van fusies, overnames en reorganisaties Presenteren met Overtuiging en Resultaat Beïnvloeden en Adviseren Financiele Analyse SAP voor Financials Optimale winstbepaling Integraal Performance Management Corporate Recovery Onderhandelen Voorkom onnodige BTW afdrachten Effectief Leiderschap voor financieel managers IFRS Essentials IFRS en Corporate Governance Codes VBA Excel Corporate Governance Codes Besparen op loonheffing en sociale verzekeringen
Investering € 995 € 2995 € 2995 € 695 € 695 € 1895 € 2995 € 4295 € 995 € 695 € 3995 € 2295 € 2295 € 1695 € 695 € 1895 € 1895 € 2395 € 695 € 3995 € 1195 € 1895 € 1995 € 1195 € 695
PE Punten 14 35 35 7 6 14 35 35 14 7 27 21 19 14 7 14 15 25 7 36 7 14 18 7 7
Programma 2 dagen 5 dagen 5 dagen 1 dag 1 dag 2 dagen 5 dagen 5 dagen 2 dagen 1 dag 4 dagen 3 dagen 3 dagen 2 dagen 1 dag 2 dagen 2 dagen 3 dagen 1 dag 4 dagen 1 dag 2 dagen 3 dagen 2 dagen 1 dag
Actief in overnames Overtuigend Profileren op LinkedIn Jaarcongres Finance Transfomation Business Valuation Effectieve liquiditeitsprognoses met Excel Excel 2010 voor financieel managers Persoonlijke Effectiviteit Lean Essentials & Lean Accounting Effectief Forecasten Investeringsanalyses met Excel
€ 1895 € 395 € 2190 € 1895 € 895 € 1595 € 2295 € 1495 € 1895 € 895
14 3 4 15 7 14 21 14 14 7
2 dagen 1 dag 1 dag 2 dagen 1 dag 2 dagen 3 dagen 2 dagen 2 dagen 1 dag
IMPACT, hoe word ik een betere finance professional? Leiderschap Gezocht Project Control Balanced Scorecard - de spirit keert terug Excel 2010 voor financieel managers Controller in een Week Project Support Actief in overnames Corporate Recovery Jaarcongres Credit Management 2013
€ 3995 € 11495 € 3100 € 895 € 1595 € 4295 € 995 € 1895 € 1895 € 745
20 105 35 7 14 35 14 14 15 6
1 dag 15 dagen 3 dagen 1 dag 2 dagen 5 dagen 2 dagen 2 dagen 2 dagen 1 dag
Bovenstaand overzicht betreft een selectie. Voor het complete overzicht gaat u naar alexvangroningen.nl/pe. Alle programma's worden ook in-company aangeboden.
BEL VOOR MEER INFORMATIE 020 6390008 OF GA NAAR ALEXVANGRONINGEN.NL/PE
Vakblad voor professionals in M&A Corporate Finance & Private Equity
#VSHFNFFTUFS)BTQFMTMBBOt/#t"NTUFMWFFOt5FMt'BYtJOGP!BMFYWBOHSPOJOHFOOMtBMFYWBOHSPOJOHFOOM
MenA.nl 19 Juridische kennis is een commodity:
DOOR MICHIEL ROHLOF
“Ondernemers willen business sense” Namens advocaten- en notariskantoor AKD heeft Nathalie van Woerkom het afgelopen jaar veel mooie transacties begeleid. Niet als traditioneel advocaat, maar veel meer als sectorspecialist en persoonlijke business partner voor ondernemers. “Zonder sectorfocus kun je geen deals meer sluiten.”
O
ver de laagconjunctuur en moeilijke dealprocessen wil Van Woerkom het niet lang hebben. “Iedereen is het er wel over eens dat bedrijven de broekriem moeten aantrekken en dat overnames moeizaam gaan. Ik kijk liever naar de kansen die deze markt biedt. Er is ontzettend veel geld aanwezig en veel bedrijven willen niet meer wachten om hun strategische plannen te verwezenlijken. Je hebt tegenwoordig bijna altijd te maken met een bijzondere situatie: ons werk bestaat nu ook uit herstructurering en heroriëntatie van de bedrijfsonderdelen. Dat vereist naast juridische expertise van topkwaliteit, vooral om daadwerkelijke kennis van de business, de branches en het speelveld. Juridische kennis is een commodity: ondernemers willen business sense. Voor goede plannen is in mijn beleving altijd interesse te vinden. Zeker in de sectoren waar AKD de afgelopen tijd veelvuldig actief in was.” Van Woerkom doelt dan onder meer op biotech-sector; een sector die veel activiteit gekend heeft en vol in de belangstelling staat. “Het is goed te zien dat de over-
Nathalie van Woerkom, advocaat/partner bij AKD heid middels een aantal nieuwe fondsen weer geld beschikbaar stelt voor innovatie bij jonge biotechbedrijven. Dat zou de weg kunnen plaveien voor het ontstaan van nieuwe grote pharmabedrijven in Nederland. Van belang daarbij zijn de rollen die de Nederlandse overheid, private partijen en kennisinstellingen spelen om van het topsectorenbeleid een succes te
maken. Startende bedrijven in de biotech moeten het nu vooral hebben van particuliere investeerders. Door branchegenoten aan elkaar te koppelen, vergroot je hun kansen op succes in de toekomst.” Een andere sector waar AKD traditiegetrouw zeer actief is is de zorgsector. “Daar staat de komende jaren veel te gebeuren en is sectorkennis echt essentieel. Medisch specialis-
ten kunnen onmogelijk schakelen met een advocaat die het alleen over juridische kwesties heeft. Je kunt dan de middenweg proberen, maar ik verdiep me liever compleet in de business van de cliënt. Daar ben je tenslotte dienstverlener voor.” Niet alleen sectorkennis, maar ook kennis van verschillende culturen in het buitenland behoort steeds
Selectie deals van AKD in 2012 - AKD heeft Koninklijke Capi-Lux begeleid bij verkoop aan B&S International. Van Woerkom: “Een deal met veel cross-border activiteit die we in korte tijd hebben kunnen afronden.” - AKD stond De Hoge Dennen Capital bij in het verwerven van een 51% belang in Talent&Pro: “Een dynamisch proces omdat er relatief veel managers met verschillende aandelenbelangen bij betrokken waren.” - De Hoge Dennen Capital verkoopt Mennens Holding aan Axload. Deze nieuwe combinatie heeft een omzet van ca. 350 miljoen. - AKD adviseerde private equityhuis De Hoge Dennen Capital bij de verkoop van haar aandelenbelang in Star (oil, gas, power) aan Parcom, een investeringsvehikel van de ING Group: “Een omvangrijke deal waarin de ene investeerder plaats maakte voor een andere investeerder.”
- AKD adviseerde Newion Investments Management bij het opzetten van hun nieuwe fonds, Newion II. Hierop volgend heeft AKD diverse investeringen van Newion II in Belgische en Nederlandse ondernemingen begeleid.
- AKD adviseerde ANWB Reizen bij de overname van Cruise Travel Nederland: “Een intensief, uitdagend en leuk proces vanwege de hoeveelheid betrokken partijen met verschillende achtergronden, wat vaak tot lange onderhandelingen leidde.”
- AKD stond de aandeelhouders van Delfthold B.V. (Delft Diagnostic Imaging) bij in de verkoop van hun onderneming aan Canon Europe: “De Japanse achtergrond van de koper was duidelijk merkbaar in de onderhandelingen.”
- AKD begeleide de aandeelhouders en het management van bewegwijzeringbedrijf Agmi Group in Tegelen bij het aangaan van een strategische samenwerking met ABN AMRO Participaties.
- AKD begeleide Noordhoek (thans N-Sea) en Value Enhancement Partners bij de overname van een meerderheid van de aandelen in Noordhoek door Value Enhancement Partners en Hanzevast: “De wisselwerking tussen de verschillende belangen maakte deze deal interessant.”
- AKD stond Gebr. van der Donk bij in de overname van hun bedrijf door SPIE Nederland: “De overname door SPIE, een grote Europese, Technische Dienstverlener, biedt mogelijkheden voor verdere ontwikkeling.”
meer tot de must have eigenschappen van een goed advocaat. “Bij het zoeken naar de juiste kopers of verkopers bestaan grenzen eigenlijk niet meer”, aldus Van Woerkom. “Zo is AKD als adviseur van Koninklijke Capi-Lux, een internationale handelsonderneming, betrokken geweest bij de verkoop van hun business aan B&S International. Capi-Lux exploiteert winkels in de hele wereld: dat vereist kennis van alle jurisdicties en van de manier waarop buitenlandse kopers zich in een dealproces gedragen. Voor verkopende partijen in Nederland is het van belang om grensoverschrijdend te kijken. Nederlandse bedrijven die willen uitbreiden, helpen wij ook zonder denkbeeldige landsgrenzen. Waar de economie in Europa kwakkelt, liggen de kansen steeds meer daarbuiten.” Buy & build is in de huidige tijd alleen weggelegd voor kopers die stevig in de schoenen staan. Van Woerkom: “Een CEO of CFO die bereid is het hoofd boven het maaiveld uit te steken, wil dan echt niet horen welke juridische haken en ogen er zijn, in een advies van twintig kantjes. Ondernemen is risico nemen en dat moet je als adviseur begrijpen. Alleen dan kun je samen met de ondernemers optrekken en tot hele mooie dingen komen.”
Omdat uw huisbank niet altijd de beste adviseur is... Of u nu DGA van een familiebedrijf bent of CEO van een beursgenoteerde onderneming, als ondernemer maakt u uw eigen keuzes. Dat uw huisbank een goede financier is en uw accountant een goede auditor betekent daarom niet dat zij in alle gevallen uw beste adviseur zijn. Bij Lindenaar & Co zijn we niet gebonden aan een bank of andere adviespraktijk en weet u zeker dat uw agenda de onze is. Daardoor zijn wij in staat ondernemingen te voorzien van kwalitatief hoogstaand en eerlijk financieel advies op momenten waarop het er echt toe doet. Of dat nu het realiseren van groeiambities is of het oogsten van jarenlang gedreven ondernemerschap, wij helpen ondernemers hun ideeën te verwezenlijken. | Fusies & Overnames | | Financieringen & Kapitaalmarkttransacties | | Financieel Strategisch Advies |
www.lindenaar-cf.com
