FttH Platform Nederland

FttH Platform Nederland

Voorwoord Met gepaste trots presenteer ik u de eerste Glasmonitor van het FttH Platform Nederland. Toen wij ruim twee jaar geleden begonnen, was van meet af aan duidelijk dat een jaarlijks rapport over de glasvezelsector in ons land er moest komen. En juist dit Platform zou de partij moeten zijn, die dit document zou kunnen opstellen: los van specifieke bedrijfsbelangen of marketing, met oog voor verhoudingen en in samenhang met andere spelers in het veld. De Glasmonitor 2012 is een eerste proeve van bekwaamheid van de samenwerking van alle spelers in de glasketen; van aannemer tot gemeente, van operator tot dienstenaanbieder. Natuurlijk is deze Glasmonitor niet uitputtend of voldoende volledig. Maar over de eerste rapportage kunnen de participanten - die enthousiast hebben meegewerkt - zeker tevreden zijn. In de komende jaren zal dit document kunnen uitgroeien tot een jaarlijkse presentatie van het succes van glasvezel in Nederland. Glasmonitor 2012 Cijfers en trends over de glasvezelsector in Nederland

Hoewel er nog veel te bereiken is, geeft deze Glasmonitor 2012 ons wel de stimulans om met extra energie ons in te zetten voor de doelstelling van het FttH Platform: 80% van Nederland verglaasd in 2020!

Uitgegeven door het FttH Platform Nederland Mogelijk gemaakt door: 3M Alcatel-Lucent BAM Infratechniek BV Huawei KPN Prysmian Group / Draka RBCIF Reggefiber Speer IT (zie ook pag. 58 e.v.) Onderzoek Redactie Vormgeving Eindredactie

- - - -

Namens het bestuur, Jan Davids (voorzitter)

Stratix Consulting Ger Dreijer Shoot Communications Machiel de Rooij

FttH Platform Nederland Platform van alle partijen in de glasvezelwaardeketen (van aannemer tot dienstenaanbieder en lokale overheid). Het FttH Platform Nederland wil de acceptatie en het gebruik van glasvezel bij alle belanghebbende stakeholders vergroten. Dit moet leiden tot de concrete doelstelling dat Nederland in 2020 behoort tot de Top 3-glasvezel infrastructuren van de wereld. Stratix Consulting Stratix is al meer dan 20 jaar een hoogwaardig, multidisciplinair en onafhankelijk adviesbureau met een focus op elektronische communicatiediensten en -infrastructuren. De dienstverlening bestaat onder andere uit business planning, strategisch advies, economisch onderzoek, advies op het gebied van regelgeving, marktanalyse en technology assessment.

2


Glasmonitor 2012

3

Inhoud Voorwoord

3

Inhoud

4

1 Inleiding en verantwoording

6

2 FTTH in Nederland: feiten en cijfers 2.1 Dekking en penetratie 2.2 Analyse 2.2.1 Internationale benchmark 2.2.2 Beleidskader ICT en breedband 2.3 Maatschappelijke en economische belangen van glasvezel

8 8 14 14 16 18

3 Diensten 3.1 Aanbieders en diensten 3.2 Toegangsvormen voor diensten over glasvezel 3.3 Nieuwe diensten over glasvezel 3.4 Dienstenstimulering door de overheid

20 20 22 23 25

4 Techniek 4.1 Glasvezel in communicatienetwerken 4.2 Technische vergelijking van communicatienetwerken 4.3 Opbouw van FttH netwerken 4.3.1 Netwerktopologie 4.3.2 Technologiekeuze 4.4 Technologische ontwikkelingen 4.4.1 Ontwikkelingen op het gebied van aanleg van glasvezelnetwerken 4.4.2 Ontwikkelingen op het gebied van passieve infrastructuur 4.4.3 Ontwikkelingen op het gebied van actieve apparatuur

27 27 28 30 31 31 33 33

5 Financiering en businessmodellen 5.1 Het 3-lagenmodel 5.2 FttH waardeketen en businessmodellen 5.3 Financieringsvormen 5.4 Ontwikkelingen in financiering en businessmodellen FttH 5.4.1 Voorwaarden voor overheidsstimulatie bij uitrol breedbandnetwerken

4

6 Trends en vooruitzichten 6.1 Groeiprognose FttH 6.2 Trends en ontwikkelingen breedband 6.3 Visie en vooruitblik

45 46 49

Afkortingen en begrippen

52

34 35

36 37 38 42 43 44


Glasmonitor 2012

5

1 Inleiding en verantwoording Voor u ligt de eerste Glasmonitor van het Fiber-to-the-Home (FttH) Platform Nederland. Deze monitor is tot stand gekomen met medewerking van Stratix Consulting en de participanten van het Platform die informatie hebben aangeleverd. Deze monitor is een prima begin van hopelijk een lange traditie, om de cijfers en ontwikkelingen van de glasvezelsector in ons land inzichtelijk te maken. De wens om een Glasmonitor uit te brengen, leeft al geruime tijd. Zowel internationaal als binnen Nederland is er regelmatig vraag naar cijfers over de uitrol van de glasvezelinfrastructuur en de ontwikkeling van diensten in ons land. De Glasmonitor 2012 biedt een eerste schets van de uitrol en het gebruik van glasvezel in Nederland. Het FttH Platform Nederland is zich ervan bewust dat glasvezel op dit moment een beperkt aandeel heeft in de totale communicatie-infrastructuur van Nederland. Dat zal de komende jaren echter veranderen, gezien de sterk toenemende vraag naar bandbreedte (up- en down). Om over zo’n tien jaar het merendeel van Nederland verglaasd te hebben, opereert het FttH Platform vanuit de oriëntatie op de toekomst. Zij richt zich dan ook nauwelijks op de huidige situatie, waarin drie infrastructuren (coax, koper en glas) naast elkaar bestaan. Dat wil niet zeggen dat er geen werk aan de winkel is. Want om de doelstellingen te halen, zijn nu al grote inspanningen nodig. Allereerst van de industrie zelf. Maar ook van overheden op alle niveaus, en van dienstenaanbieders, die nu al aan de slag moeten om toekomstige, hoogwaardige interactieve diensten te kunnen aanbieden.

In deze monitor zijn naast data ook analyses opgenomen, die de gegevens duiden. Getracht is visies en meningen buiten het rapport te houden. De lezer kan zich zo het beste een beeld vormen van de sector. In het laatste hoofdstuk geeft het Platform op een enkel punt wel haar visie ten aanzien van de (gewenste) ontwikkelingen. De gegevens zijn verzameld door het bureau van het Platform in samenwerking met analisten van Stratix Consulting. Er zijn enkele consultatierondes geweest, waaraan alle participanten van het Platform konden deelnemen. Door de betrokkenheid van participanten, zijn onvolkomenheden of ontbrekende gegevens tijdig ondervangen. Ook hebben enkele participanten meegelezen om de samenhang en toon te toetsen. Uiteraard verschijnt het eindresultaat volledig onder verantwoordelijkheid van het Platform. Desondanks zijn wij zeker dank verschuldigd aan allen die zo enthousiast hebben meegewerkt aan deze eerste Glasmonitor: participanten die data hebben aangeleverd en zij die hebben meegelezen in de conceptrondes. Uiteraard ook dank aan de bedrijven, die met hun steun deze eerste Glasmonitor mogelijk hebben gemaakt. Hopelijk draagt de Glasmonitor 2012 bij aan een beter inzicht in en begrip van deze jonge, maar bloeiende sector. Amsterdam, december 2011

Het is lastig in een zo jonge markt voor een Glasmonitor de gegevens bij elkaar te brengen. Marktpartijen zijn te groot of juist te klein om met de aangeleverde data een objectief beeld te schetsen. Uiteraard spelen daarbij ook concurrentie-overwegingen een rol. De gegevens over de uitrol van de infrastructuur bleken goed verkrijgbaar. Anders was dit bij de informatie over diensten, die op verschillende manieren over het netwerk worden aangeboden. Nog lastiger was het om gegevens over de arbeidsmarkt te vinden. Vooral de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt zullen de samenstellers de komende jaren intensief volgen. De vraag naar personeel zal in deze sector immers zo sterk groeien, dat dit de flessenhals is bij de uitrol. Op dit moment kan er nauwelijks sneller worden aangelegd, omdat personeel ontbreekt of onvoldoende gekwalificeerd is.

6


Glasmonitor 2012

7

2 FTTH in Nederland: feiten en cijfers

Reggefiber is sinds 2005 actief en heeft de ambitie om zoveel mogelijk huishoudens in Nederland aan te sluiten op het netwerk. Voor de uitrol van glasvezel hanteert Reggefiber over het algemeen een zogenoemde vraaggestuurde aanpak, waarbij een minimale

2.1 Dekking en penetratie Uitrol van glasvezel in Nederland in 2011 richting 1 miljoen aansluitingen Sinds 2006 is de uitrol van glasvezel in Nederland op gang gekomen, waarbij het aantal aansluitingen (homes passed) de afgelopen 5 jaren bijna verachtvoudigd is. Eind 2006 telde Nederland nog zo’n 120 duizend aansluitingen en de verwachting is dat dit aantal nog dit jaar zal doorgroeien richting de 1 miljoen. Het gemiddelde groeitempo ligt daarmee op zo’n 170 duizend aansluitingen per jaar, maar de afgelopen jaren is dit tempo flink toegenomen. Voor heel 2011 bedraagt het groeitempo naar schatting al zo’n 300 duizend aansluitingen.

Figuur 1: Groei passieve en actieve glasvezelaansluitingen in Nederland Bron: Reggefiber, CIF, Stratix Consulting

deelname van 30% van de huishoudens in een bepaalde plaats noodzakelijk is om het financiële risico beheersbaar te houden. Deze aanpak van ‘vraagbundeling’ is uniek en succesvol gebleken. Momenteel (november 2011) is Reggefiber actief in 113 gemeenten in Nederland, waar het bedrijf reeds glasvezel heeft uitgerold of daar momenteel mee bezig is. Daarnaast is Reggefiber in nog eens 31 gemeenten gestart met vraagbundeling. Het Communication Infrastructure Fund van Rabo Bouwfonds (afgekort CIF) is een andere partij die actief is met de uitrol van glasvezel naar woningen in Nederlandse gemeenten. CIF is een Nederlands investeringsfonds dat met een langetermijnvisie investeert in Nederlandse communicatie-infrastructuur, zoals zendmasten en kabelinfrastructuren. CIF heeft in het verleden de netwerken overgenomen van kabelaar CAI Westland om deze volledig te verglazen. Hierbij wordt naast de bestaande kabelaansluitingen direct glasvezel uitgerold, ongeacht of hierover een dienst wordt afgenomen. Bestaande klanten op het kabelnetwerk worden vervolgens gemigreerd naar glasvezel. Momenteel (november 2011) is CIF in zes Nederlandse gemeenten actief met de uitrol van glasvezel. De verwachting is dat het bedrijf het komende jaar in nog meer gemeenten actief zal worden. Daarnaast is er nog een dertigtal kleinschalige FttH projecten, variërend in omvang van enkele tientallen tot enkele duizenden aangesloten huishoudens. Deze projecten reiken doorgaans niet verder dan een buurt in een gemeente of een appartementencomplex waar glasvezel is uitgerold. Enkele voorbeelden zijn het glasvezelnetwerk in de wijk Lombok in Utrecht van Lomboxnet, het glasvezelproject van de gemeente Rotterdam in de wijken Nesselande en Lloydkwartier, en een groot aantal studentencomplexen in grote studentensteden waaronder Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Tilburg die voorzien zijn van een glasvezelaansluiting gekoppeld aan het glasvezelnetwerk van SURFnet.

Momenteel telt Nederland zo’n 950 duizend glasvezelaansluitingen ‘homes passed’. Dit is het potentieel aantal woningen die zonder veel inspanningen (direct) aangesloten kunnen worden op een glasvezelkabel (inclusief de woningen die al wel reeds aangesloten zijn op een glasvezelkabel). Daarmee wordt 12% van alle Nederlandse huishoudens gedekt. Bijna 30% van alle gepasseerde huishoudens maakt ook daadwerkelijk actief gebruik van een verbinding, door het afnemen van één of meer diensten (homes subscribed). Het aantal glasvezelabonnees bedraagt daarmee momenteel 285 duizend. Het overgrote deel (ca. 90%) van alle glasvezelaansluitingen in Nederland behoort toe aan Reggefiber. Reggefiber is een joint venture van investeringsmaatschappij Reggeborgh en KPN.

Onder de kleinschalige projecten vallen ook de verglazingsinspanningen van kleine onafhankelijk kabelaars. In de meeste gevallen gaat het daarbij om het direct aansluiten van nieuwbouwprojecten op glasvezel, of het experimenteren met glasvezel in pilotprojecten (veelal eveneens in nieuwbouwwijken).

8

Glasmonitor 2012


9

Daarnaast zijn er kabelaars die hebben aangekondigd dat zij hun huidige kabelnetwerk in de nabije toekomst volledig zullen verglazen. Een voorbeeld hiervan is CAI Harderwijk. Onderstaande Tabel 1 geeft een overzicht van de verglazingsactiviteiten van kleine kabelaars in Nederland weer.

hechte sociale structuur, groeigemeenten en enkele Vinex-wijken. Onderstaande grafiek toont de verdeling van het aantal gepasseerde, aangesloten en geactiveerde huishoudens per provincie in Nederland.

Tabel 1: Verglazingsactiviteiten kleine onafhankelijke kabelaars Bron: Stratix Consulting Kabelaar

Footprint

1

CAI Harderwijk

Harderwijk

2

CAI HendrikIdo-Ambacht

Hendrik-Ido-Ambacht

FttH in pilot project(en)

FttH in nieuwbouw project(en)

Volledige verglazing √*

√

√*

3

CIF Krimpen

Krimpen aan den IJssel

√

4

CIF Loenen

Loenen

√

5

CIF Oudenbosch

Oudenbosch (Halderberge)

6

CIF Wateringse Veld

Wateringseveld ('s-Gravenhage)

7

CIF Westland

Westland

√

8

Cogas Kabel

Oost Nederland

√

9

√

√

√* √* √

Delta

Zeeland

CAI Albrandswaard^

Albrandswaard

√

11

Kabel Televisie Waalre

Waalre

√

12

KabelMedia Brabant-Gelderland

Heumen, Oss, West Maas en Waal, Druten

√

√

√

√

√

√

13

Kabelnoord

Oost Friesland

Rekam

Midden Holland

15

Stichting Kabelnet Veendam

Veendam

√* √*

10

14

Figuur 2: Glasvezeldekking en -penetratie per provincie Bron: Stratix Consulting

√*

√*

√ √*

* aangekondigd of momenteel in aanleg ^ onlangs verkocht aan CIF

Nog veel potentieel voor glasvezel in Limburg, Zeeland en de Noordelijke provincies

In een derde van alle Nederlandse gemeenten ligt reeds glasvezel of wordt dat op dit moment aangelegd Momenteel is er in 140 gemeenten in Nederland glasvezel naar de woningen uitgerold. Dit varieert van gemeenten die al bijna geheel voorzien zijn van een glasvezelnetwerk tot gemeenten die deels zijn verglaasd - bijvoorbeeld een nieuwbouwproject - of die nu nog in aanleg zijn. Overigens is het in de regel vaak zo dat gemeenten nooit geheel worden verglaasd, omdat de rurale gebieden niet of slechts gedeeltelijk worden meegenomen in de aanleg. Dit komt door de hoge (graaf)kosten die gepaard gaan met het aansluiten van woningen die ver buiten de kern van een gemeente liggen, waardoor de investeringen vaak niet rendabel zijn.

Kijkend naar de uitrol van glasvezel op provinciaal niveau valt op te merken dat de huidige dekking per provincie behoorlijk ver uiteenloopt. De hoogste glasvezeldekking is terug te vinden in de provincies Flevoland en Overijssel. Het valt op dat bij de uitrol van glasvezel onder volledig vrije marktwerking de sociaaleconomisch zwakkere provincies in Nederland vooralsnog achterblijven. In de provincies Zeeland en Limburg zijn er nagenoeg nog geen huishoudens aangesloten op glasvezel, in de drie noordelijke provincies van Nederland is een eerste start gemaakt met de uitrol van glasvezel.

Figuur 3 geeft een geografisch overzicht van de totale glasvezel footprint van Nederland op basis van het percentage homes passed in een gemeente. In deze figuur zijn alleen de gemeenten opgenomen waar daadwerkelijk glasvezel is aangelegd, en niet de gemeenten waar initiatieven zijn genomen om glasvezel uit te gaan rollen. Naar verwachting zullen die gegevens in het voorjaar van 2012 beschikbaar komen en in een volgende editie wel kunnen worden meegenomen.

Ook opmerkelijk is dat de Randstad vooralsnog grotendeels verstoken blijft van glasvezel. De investeringen van marktpartijen vinden vooral plaats buiten de grote steden in gemeenten met een

Ten aanzien van het percentage huishoudens dat daadwerkelijk gebruikmaakt van glasvezel, zijn er vooralsnog duidelijke verschillen per gemeente.

10

Glasmonitor 2012


Glasvezel met name succesvol in kleine en middelgrote gemeenten

11

Daarnaast zijn bepaalde gemeenten deels voorzien van een glasvezelnetwerk, waardoor de glasvezelpenetratie over de hele gemeente bezien logischerwijs lager uitvalt.

Figuur 4: Glasvezelpenetratie naar huishoudenomvang van gemeente Bron: Stratix Consulting

Figuur 3: Glasvezelactiviteiten in Nederlandse gemeenten Bron: Stratix Consulting

Het zijn met name de gemeenten in Noord-Brabant waar de hoogste glasvezelpenetratie voorkomt tot 80% en hoger. Dit valt te verklaren, doordat diverse gemeenten in deze regio al vanaf 2005 nagenoeg volledig zijn verglaasd, waaronder Nuenen, en waar het aantal huishoudens dat gebruikmaakt van glasvezel geleidelijk is toegenomen. Verder valt op te merken dat de hoogste glasvezelpenetratiegraden met name voorkomen in kleine en middelgrote gemeenten. Figuur 4 onderschrijft dit vermoeden en laat zien dat de gemiddelde penetratiegraad1 als ook de conversieratio2 daar hoger ligt dan in grotere gemeenten. Dit heeft er onder meer mee te maken dat de uitrol van glasvezel de afgelopen jaren voornamelijk heeft plaatsgevonden in kleine en middelgrote gemeenten en in mindere mate in de grote gemeenten. Hierdoor is er al langer een (gemeente-dekkend) glasvezelnetwerk beschikbaar in deze gemeenten, waardoor het aantal glasvezelabonnees over de jaren geleidelijk is toegenomen.

1

In de grote steden van Nederland is tot op heden nog in veel mindere mate glasvezel uitgerold. Dit komt onder meer doordat de aanpak om grootstedelijke gebieden te verglazen nog niet geoptimaliseerd is. Zo blijkt een vraaggestuurde uitrol minder effectief, doordat het moeilijker is voldoende draagvlak (lees voorinschrijvingen) voor het aanleggen van een glasvezelnetwerk te behalen onder inwoners van een grote gemeente. Ook de verglazing van gestapelde hoogbouw, het vinden van geschikte PoP locaties en het openbreken van straten vraagt eveneens extra aandacht in (groot)stedelijke gebieden. Een overzicht van de dekking en penetratiegraden voor de grote steden in Nederland waar reeds glasvezel aanwezig is, is weergegeven in Tabel 2. Tabel 2: Glasvezeldekking en -penetratie in grootste glasvezelgemeenten in Nederland Bron: Stratix Consulting Gemeente

Aantal huishoudens

Homes passed

Amsterdam

422075

13,6%

Homes subscribed 2,3%

Rotterdam

300185

4,3%

2,5%

's-Gravenhage

243000

3,2%

0,1%

Utrecht

161025

13,3%

5,2%

Groningen

109975

1,2%

1,0%

Eindhoven

107145

27,5%

15,5%

Het percentage van het totaal aantal huishoudens in een gemeente dat ten minste één betaalde dienst over glasvezel afneemt (homes subscribed).

2

Het percentage van het totaal aantal homes passed in een gemeente dat ten minste één betaalde dienst afneemt over de glasvezel (homes subscribed).

12


Glasmonitor 2012

13

2.2 Analyse 2.2.1 Internationale benchmark Nederland loopt voorop met breedband, maar niet met FttH. Internationaal gezien behoort Nederland wat breedbandpenetratie betreft tot de absolute wereldtop. Zo beschikten anno 2011 ruim 6,3 miljoen huishoudens1 in Nederland over een (actieve) breedbandaansluiting, wat betekent dat 87% van alle Nederlandse huishoudens3 gebruikmaakt van breedband. Op het gebied van breedbandpenetratie staat Nederland aan kop in de ranglijsten van Eurostat 4 en de OECD5. Bovendien heeft 68% van alle internetaansluitingen in Nederland een snelheid van 5 Mbps of meer, waarmee Nederland wereldwijd voorop loopt. Kijken we echter naar de penetratie van (actieve) glasvezelaansluitingen dan zien we een heel ander beeld en behoort Nederland niet eens tot de top 10. Ondanks een toenemende groei van het aantal glasvezelabonnees, is Nederland de afgelopen jaren zelfs steeds verder afgezakt op de glasvezelranglijst. Met een penetratie van iets meer dan 3% staat Nederland momenteel op de negentiende plaats in de wereldwijde ranking van de FTTH Council, drie plaatsen lager dan een jaar daarvoor. Opvallend is dat vooral in Oost-Europa het aantal glasvezelaansluitingen de afgelopen jaren flink is gegroeid. Voor nagenoeg alle landen die voorop lopen in dekking en penetratie van glasvezel geldt dat de (centrale) overheid de uitrol actief stimuleert. In deze landen worden regelmatig significante publieke investeringen gedaan ter bevordering van de uitrol van glasvezelnetwerken. Denk hierbij aan het verschaffen van subsidies, belastingvoordelen en/of leningen aan uitrollende partijen. Dit in contrast met Nederland, waar de overheid de uitrol nagenoeg volledig aan de markt overlaat.

3

http://www.opta.nl/nl/actueel/alle-publicaties/publicatie/?id=3495

4

Eurostat: http://ec.europa.eu/information_society/digital-agenda/score

Figuur 5: Wereldwijde FttH ranking van percentage glasvezelabonnees naar huishoudens Bron: IDATE, FTTH Council Europe

Een andere oorzaak van de versnelde uitrol van glasvezel in bepaalde (Oost-)Europese landen is dat veel van deze landen gebruik hebben gemaakt van Europese fondsen die bestemd zijn om de zogenoemde digitale kloof te overbruggen. Deze fondsen zijn bedoeld om (dunbevolkte) gebieden, die onder normale marktomstandigheden onbediend zouden blijven, te voorzien van (supersnel) breedband internet. Nederland zal hiervoor niet snel in aanmerking komen gezien de demografische kenmerken en reeds sterk ontwikkelde breedbandinfrastructuur. Naast de verstrekking van publieke investeringen gaat een aantal landen nog een stap verder, door de uitrol van (supersnel) breedband op te nemen als onderdeel van hun industriële beleid. Voorbeelden hiervan zijn Japan en Zuid-Korea, die de uitrol van (supersnel) breedband als een middel zien om hun concurrentiepositie op het gebied van telecommunicatietechnologie in de wereld te versterken.

board/docs/pillar/broadband.pdf 5

OECD: http://www.oecd.org/document/4/0,3746,en_2649_34225_42

800196_1_1_1_1,00.html

14


Hoewel Nederland slecht scoort op het gebied van landelijke dekking en penetratie van glasvezel is de bezettingsgraad van glasvezel Glasmonitor 2012

15

wel relatief hoog. Met bezettingsgraad wordt de verhouding bedoeld tussen het aantal aangesloten huishoudens en het aantal actieve gebruikers. Voor Nederland geldt een bezettingsgraad van 30% ten opzichte van een gemiddelde bezettingsgraad van 26% voor de EU-27. Hieruit kan geconcludeerd worden dat het gebruik van glasvezel in Nederland groter is dan in veel andere landen in Europa waar glasvezel is uitgerold.

2.2.2 Beleidskader ICT en breedband Nederland en Europa stimuleren de uitrol van nieuwe generatie netwerken Het ICT beleid van de Nederlandse overheid is vastgelegd in de 6 Digitale Agenda.nl 2011-2015 en legt focus op de bijdrage die ICT kan leveren aan de economische groei in Nederland. Op het gebied van breedband geeft het kabinet hierin aan hoe Nederland kan worden voorzien van een landelijk dekkende nieuwe generatie breedbandinfrastructuur, waarbij specifiek aandacht wordt besteed aan de buitengebieden. 7

Dit sluit aan bij de Europese breedbandambities voor 2020 , waarbij de volgende doelstellingen worden nagestreefd: 1) Iedereen moet toegang hebben tot breedband met een snelheid van minimaal 30 Mbps 2) 50% van de huishoudens moet toegang hebben tot een aansluiting van minimaal 100 Mbps Om deze doelstelling te bereiken heeft Eurocommissaris Kroes, belast met de portefeuille Digitale Agenda, het afgelopen jaar diverse maatregelen aangekondigd. Eén van die maatregelen betrof een aanbeveling die met name stelt hoe particuliere en overheidsinvesteringen in snelle en supersnelle breedbandnetwerken het best kunnen worden gestimuleerd. Ook heeft Eurocommissaris Kroes aangekondigd dat de Europese Commissie de komende vijf jaar 300 miljoen euro beschikbaar stelt om het internet geschikt te maken voor de toekomst.

Verder heeft de Europese Commissie in oktober 2011 een krediet8 faciliteit gelanceerd voor de periode 2014-2020 . Uit deze ‘project bonds’ moet 9,2 miljard euro worden gebruikt om breedband en digitale diensten te helpen ontwikkelen. 6,4 miljard daarvan is bestemd voor de aanleg van nieuwe breedbandinfrastructuur. Kroes hoopt dat het bedrijfsleven hier nog eens 100 miljard aan toevoegt. Tenslotte wil Kroes de wholesale-toegang tot kopernetwerken tegen het licht houden. Netwerkeigenaren zouden niet geneigd zijn om in glasvezel te investeren, omdat ze nog genoeg aan hun kopernetwerk kunnen verdienen. Het vermoeden bestaat dat de tarieven voor de huidige kopernetwerken dusdanig hoog zijn, dat deze een negatieve prikkel vormen voor de uitrol van zogenoemde Nieuwe Generatie Netwerken (NGN). Ondanks dat de Nederlandse overheid grote waarde hecht aan verdere uitrol en grotere benutting van de mogelijkheden van breedbandinfrastructuur, ziet zij hier in eerste instantie vooral een taak weggelegd voor marktpartijen. De rijksoverheid is daarbij hoofdzakelijk regelgever en toezichthouder, die randvoorwaarden schept voor een efficiënt werkende markt die bedrijven stimuleert om in infrastructuur te investeren. Een kader van Europese regelgeving en beleidsregels geeft vorm aan de wetgeving in Nederland ten aanzien van de NGN, waaronder ook glasvezelnetwerken zoals Fiber-to-the-Home vallen. De implementatie daarvan is gehouden aan de Nederlandse Telecommunicatiewet en de Mededingingswet. In 2010 heeft de Nederlandse overheid in de vorm van de TaskForce NGN de menukaart 'Supersnel breedband voor al uw bewoners en bedrijven' 9 gepubliceerd. Daarin staat beschreven welke rol is weggelegd voor gemeenten en provincies bij het stimuleren van super-snel breedband in hun regio. Concreet loopt die rol uiteen van het bijeenbrengen van lokale en regionale partijen om de vraag naar breedbanddiensten te bundelen en het aanbod van innovatieve diensten te stimuleren, tot het financieel participeren in de aanleg van netwerken.

8 6

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ict/digitale-agenda-in-beeld

7

Bron: Digital Agenda for Europe, 2010-2020

16

9


http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=MEMO/11/709 &format=HTML&aged= 0&language=EN&guiLanguage=en http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/breedband

Glasmonitor 2012

17

2.3 Maatschappelijke en economische belangen van glasvezel

het meest duurzame effect en omvat onder meer het creëren van nieuwe diensten en bedrijvigheid.

Glasvezel biedt tal van mogelijkheden, zowel op economisch als maatschappelijk vlak

Voor Nederland, waar al een zeer hoge beschikbaarheid van

De Europese Commissie benadrukt het economische en maatschappelijke belang van breedband, wat tot uiting komt in het Europese breedbandbeleid. Eurocommissaris Kroes wil dat veel meer Europeanen toegang hebben tot supersnel internet.

breedband aanwezig is, zal een verhoging van het BBP met name moeten komen uit de verhoging van de breedbandsnelheid. In de nog onderbedeelde (veelal rurale) gebieden van Nederland zal het verhogen van de beschikbaarheid van (snel) breedband wel extra van belang kunnen zijn als aanjager van de lokale economie.

Onderzoek van de OECD onderschrijft het belang van supersnel breedband, waaronder glasvezel, en wijst op belangrijke spillover-effecten van de telecomsectoren naar de markten voor energie, mobiliteit, zorg en onderwijs10 . Zo geeft de OECD aan dat breedbandnetwerken in toenemende mate beschouwd worden als een fundament voor economische en sociale ontwikkeling. Ze dienen als een communicatie- en transactieplatform voor de hele economie en kunnen de productiviteit in alle sectoren verbeteren. Moderne communicatienetwerken vormen een drijvende kracht achter innovatieve ecosystemen en ondersteunen economische groei. Breedband is volgens OECD een noodzakelijke investering die complementair is aan investeringen in andere infrastructuren zoals gebouwen, wegen, transportsystemen, gezondheidszorg en elektriciteitsnetwerken. Het idee is dat breedband de mogelijkheid biedt om deze meer traditionele infrastructuren beter te benutten door ze te ‘verslimmen’, Ander onderzoek11, gezamenlijk uitgevoerd door Ericsson, Arthur D. Little en Chalmers University of Technology, toont aan dat zowel de beschikbaarheid als snelheid van breedband een belangrijke aanjager is voor de economische groei in een land. De onderzoeksresultaten tonen aan dat elke 10% meer breedbandpenetratie correspondeert met een BBP verhoging van 1%, terwijl een verdubbeling van de breedbandsnelheid correspondeert met een verhoging van het BBP met 0,3%. Deze economische groei wordt door de onderzoekers opgedeeld in een combinatie van directe, indirecte en geïnduceerde effecten. Directe en indirecte effecten van de investering zorgen voor een korte tot middellange termijn stimulans voor de economie. Het geïnduceerde effect is

10

Bron: OECD, Network Developments in Support of Innovation and User Needs (2009)

11

http://www.ericsson.com/news/1550083

18


Glasmonitor 2012

19

3 Diensten

Huidig dienstenaanbod op glasvezel bestaat hoofdzakelijk uit triple-play

3.1 Aanbieders en diensten Forse toename van service providers op open glasvezelnetten in Nederland Het merendeel van alle lokale glasvezelnetwerken (aansluitnetten) in Nederland zijn open netwerken. Zo stelt Reggefiber zijn lokale infrastructuur ter beschikking aan partijen die vervolgens zelf hun diensten rechtstreeks kunnen aanbieden aan providers of eindgebruikers, of indirect via wholesale aan eindgebruikers. Ook andere partijen die glasvezel tot de woning aanleggen in Nederland, zoals CIF en het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam (OBR), hanteren een open infrastructuurmodel. Een open infrastructuurmodel heeft ertoe bijgedragen dat in de directe dienstverlening aan eindgebruikers, het aanbod in service providers aanzienlijk is toegenomen. Daar waar de consument vijf jaar geleden nog slechts de keuze had uit een beperkt aantal service providers op de netwerken van Reggefiber, is dit aantal de afgelopen twee jaar fors gegroeid. Dit komt onder meer door de toetreding van enkele nieuwkomers, zoals XS4ALL, Vodafone en Tweak. Ook op het open netwerk van OBR heeft eenzelfde ontwikkeling plaatsgevonden. Figuur 6 geeft de groei weer van het gemiddeld aantal service providers in de glasvezelgemeenten van Reggefiber.

Figuur 6: Groei (gemiddeld) aantal service providers per glasvezelgemeente (van Reggefiber) Bron: Stratix Consulting

20


Ondanks de toename van het aantal service providers op de glasvezelnetten in Nederland, is het momenteel nog niet mogelijk om over één glasvezelaansluiting verschillende diensten van verschillende service providers af te nemen. Bijvoorbeeld telefonie bij partij A en televisie bij partij B. Dit komt onder meer doordat dit in de praktijk lastig blijkt voor operators en providers, zowel in technische als in administratieve zin (de wijze waarop verrekening moet plaatsvinden). Het dienstenaanbod van service providers op glasvezelnetwerken bestaat hoofdzakelijk uit internet, televisie en telefonie (ofwel triple-play). Kenmerkend voor internet over glasvezel is de zeer hoge symmetrische capaciteit, wat betekent dat de hoge snelheid voor zowel het ontvangen (download) als verzenden (upload) van data in dezelfde mate beschikbaar is. Dit is een groot verschil met andere breedbandinfrastructuren zoals kabel en DSL, waarbij gemiddeld lagere en bovendien niet-symmetrische snelheden worden aangeboden. De televisiedienst die service providers aanbieden over glasvezel wordt hoofdzakelijk geleverd door Glashart Media en KPN Media. Deze partijen hebben een eigen televisieplatform ontwikkeld waarover analoge en/of interactieve radio- en televisiediensten kunnen worden geleverd. Daarnaast biedt het bedrijf iphion service providers de technologie om over internet digitale televisiediensten aan te bieden in combinatie met interactieve internetdiensten. Deze dienst is echter nog relatief nieuw en momenteel slechts in een beperkt aantal glasvezelgemeenten in Nederland beschikbaar. Telefonie over glasvezel maakt gebruik van IP-telefonie (ofwel Voice over IP) wat betekent dat het telefoongesprek (spraak) in datapakketjes over het netwerk wordt getransporteerd. Eindgebruikers kunnen hun huidige (analoge) telefoontoestellen of centrale aansluiten, maar ISDN toestellen of centrales werken niet via de glasvezel. De telefoniedienst van service providers wordt alleen aangeboden in combinatie met een internetabonnement.

Glasmonitor 2012

21

3.2 Toegangsvormen voor diensten over glasvezel Niet alle diensten zijn geschikt om via het publieke internet te worden aangeboden Naast service providers kunnen ook andere partijen hun diensten, veelal in de vorm van content en/of applicaties, via glasvezelnetwerken aanbieden aan de eindgebruiker. Daarvoor bestaan verschillende mogelijkheden, die afhangen van het soort dienst. Dit heeft onder meer te maken met de kwaliteitsgarantie van de verbinding, in vakjargon aangeduid als ‘quality of service’ (QoS), die nodig is om een bepaalde dienst constant en goedwerkend te kunnen leveren aan de eindgebruiker. Andere partijen hebben grofweg drie manieren waarop zij hun diensten voor eindgebruikers kunnen aanbieden: - Diensten via het publieke internet, ook wel aangeduid als ‘over the top’ diensten; - Diensten via een virtueel netwerk en aparte poort of interface op een glasvezelaansluiting, als het ware een dienstspecifieke rijstrook op het glasvezelnetwerk; - Diensten van anderen in het pakket van service providers. De eerste vorm van dienstverlening is mogelijk omdat de dienst ‘internettoegang’ steeds minder (technisch) beperkend is voor het leveren van diensten. Dit is met name het geval voor glasvezel omdat de internettoegang symmetrisch, breedbandig en constant van kwaliteit is. Met deze eigenschappen kan een partij een inter-

aangenomen met het doel netneutraliteit vast te leggen, wat inhoudt dat service providers geen voorrang mogen geven aan bepaald internetverkeer, en ook het blokkeren of extra belasten van bepaalde internetdiensten niet toegestaan is. Hiermee wordt voorkomen dat service providers belemmeringen opleggen aan bepaalde internetdiensten die al dan niet concurrerend zijn met hun eigen diensten. Toegang via een virtueel netwerk betekent dat er een virtuele dienstverbinding wordt gelegd tussen een dienstenaanbieder en de eindgebruiker. Aan deze virtuele verbinding is een bepaalde quality of service toe te wijzen door de operator. Op deze manier is een minimaal kwaliteitsniveau aan de geleverde dienst toe te kennen. Dit is cruciaal bij diensten met een tijd kritisch karakter, zoals 2-weg spraakverbindingen, en diensten die hoge beschikbaarheid van de verbinding vereisen, zoals ouderen- en brandalarmering. Virtuele dienstverbindingen dienen in de praktijk geleverd te worden door wholesale aanbieders. Momenteel doet echter alleen Reggefiber Wholesale dit, voor zover bekend wordt hier nog niet op grote schaal gebruik van gemaakt. Een derde manier voor partijen om hun diensten in de vorm van applicaties en/of content via het glasvezelnetwerk bij de eindgebruiker te krijgen, is via het verrijken van het dienstenaanbod van service providers. Dit kan bijvoorbeeld door het complementeren van een internettoegangsdienst met een online opslagdienst of een muziek-streaming dienst13. Een ander voorbeeld is de verrijking van de interactieve televisiedienst met nieuwe content of applicaties.

netdienst aanbieden aan ieder huishouden dat beschikt over een internetaansluiting. Bijvoorbeeld content, die via een website te benaderen is (zoals YouTube, Picasa of Facebook), maar ook applicaties die de gebruiker eerst op zijn computer moet installeren (bijvoorbeeld Skype). Voordeel van dit type internetdiensten is de eenvoud waarmee de initiatiefnemer ze beschikbaar kan maken en kan aanbieden aan een grote gebruikersgroep. Het nadeel is echter dat er geen garantie mogelijk is van een constante en correcte werking van de dienst, omdat deze manier van toegang geen invloed heeft op de kwaliteit en mate van transparantie van de verbinding. Recentelijk is door de Tweede Kamer12 een wetsvoorstel

12

Het voorstel dient nog door de Eerste Kamer behandeld te worden en is nog niet in werking getreden

22

3.3 Nieuwe diensten over glasvezel Innovatie met name op het gebied van TV, maatschappelijke diensten blijven achter Glasvezel faciliteert een breed spectrum aan nieuwe diensten, niet alleen op het gebied van traditionele telecom en media, maar ook op tal van maatschappelijke vlakken. De praktijk wijst echter uit dat de ontwikkeling van nieuwe datadiensten voor de consumentenmarkt vooralsnog voornamelijk op het gebied van telecom

13

KPN biedt momenteel de muziekdienst Spotify Premium bij bepaalde (glasvezelabonnementen)


Glasmonitor 2012

23

en media plaatsvindt. Daarbij gaat het in eerste instantie om de verrijking van al bestaande diensten die via service providers over glasvezel worden geleverd. Het meest sprekende voorbeeld van verrijking van reeds bestaande diensten zijn nieuwe televisiediensten als video-on-demand en uitzending gemist, maar ook de opkomst van televisiecontent in steeds hogere resoluties zoals 3D en Ultra HD. Een andere opvallende ontwikkeling op het gebied van televisie is de integratie van applicaties in de interactieve televisiedienst van een aanbieder. Die laatste trend is ook in toenemende mate zichtbaar in andere delen van de televisiewaardeketen, waarbij fabrikanten van televisies, of aan televisie gerelateerde apparaten zoals home cinemasets of media gateways, applicaties toevoegen die via een internetverbinding van content worden voorzien. Een andere trend is ook zichtbaar, waarbij service providers hun televisiedienst tevens beschikbaar maken voor andere apparaten in huis, zoals mobiele telefoons, tablets en computers. Al deze ontwikkelingen zullen in toenemende mate beslag gaan leggen op het breedbandgebruik van consumenten. Kijkend naar diensten(applicaties) die via het internet worden aangeboden (OTT diensten), zijn voor glasvezel met name diensten interessant die veel bandbreedte (up en down) vereisen om goed te kunnen functioneren. Goede voorbeelden hiervan zijn online opslagdiensten, zoals Dropbox of Google Docs, maar ook het delen van allerlei multimediale content via sociale media. Ook diensten die een constante stabiliteit vragen, zoals streaming video- of communicatiediensten, zullen goed kunnen functioneren over glasvezel. Denk hierbij aan videobellen via Skype en het bekijken van video’s of televisieprogramma’s in hoge resolutie via YouTube en Uitzendinggemist. Ondanks de nog spaarzame ontwikkeling van maatschappelijke diensten over glasvezel, zijn er al wel enkele initiatieven in Nederland. Een goed voorbeeld is de Zorg op Afstand dienst van zorgaanbieder Zuidzorg op de glasvezelnetten van OnsBrabantNet14. Daarbij houden cliënten in aanvulling op de reguliere zorg ook contact met de verpleegkundige via een televisiescherm of beeldtelefoon, waardoor het niet meer noodzakelijk is dat de verpleegkundige in alle gevallen bij de cliënt thuis komt.

Een ander voorbeeld waarbij glasvezel wordt ingezet om zorgdiensten op afstand te leveren, is het project Bösdael15 in de Limburgse gemeente Beesel. Hier zijn acht appartementencomplexen verglaasd die de mogelijkheid bieden om zorg op afstand te ontvangen, maar ook voor diverse domotica toepassingen. Wijktelevisie is nog een nieuwe dienst over glasvezel die reeds beschikbaar is in een aantal glasvezelgemeenten in Nederland, onder meer in Almere, Amersfoort en Zeewolde. Via wijktelevisie worden fragmenten die van belang zijn voor de bewoners in de wijk rechtstreeks uitgezonden op de TV. De lokale televisiedienst de Glaset in Amersfoort is zelfs het best bekeken televisiekanaal in de wijk Hooglanderveen. Mondiaal gezien is dezelfde trend zichtbaar als in Nederland, waarbij de ontwikkeling van nieuwe maatschappelijke diensten over glasvezel achterblijft ten opzichte van entertainment diensten. Zelfs in de landen waar glasvezel al wijd is uitgerold, zoals in Singapore en Japan, blijkt dit het geval.

3.4 Dienstenstimulering door de overheid Gemeente Amersfoort loopt voorop in ontwikkeling van innovatieve diensten De overheid is voorstander van innovatieve diensten over supersnelle breedbandinfrastructuren en moedigt gemeenten en provincies aan om aanjager te zijn in de ontwikkeling hiervan. Hiervoor heeft de Nederlandse overheid in 2010 een menukaart16 laten samenstellen die de mogelijkheden voor het stimuleren van dienstontwikkeling door gemeenten en provincies stapsgewijs uiteenzet. De gemeente Amersfoort loopt hierin voorop met het project Amersfoortbreed17. Met geld uit het Europees steunfonds voor Regionale Ontwikkeling investeert de gemeente Amersfoort fors in de ontwikkeling van innovatieve breedbanddiensten. Daarbij werkt de gemeente samen met diverse maatschappelijke partners 15

http://www.dezorggroep.nl/default.aspx?pid=11&itemid=6014136

16

http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/breedband/documenten-en-

17

http://www.amersfoortbreed.nl/

publicaties 14

http://www.onsbrabantnet.nl/zorg

24


Glasmonitor 2012

25

aan de ontwikkeling van breedbanddiensten op het gebied van onderwijs, zorg, media, cultuur en sport voor de bevolking van Amersfoort en Leusden. Ook heeft de gemeente onlangs een overeenkomst gesloten met Reggefiber om het glasvezelnetwerk voor onder meer bovengenoemde diensten te gebruiken. Eén van de cases binnen Amersfoortbreed is het project van Amerpoort (instelling voor meervoudig gehandicapten) en huisartsenpraktijk Arcanum, die samenwerken via videoconsultatie. Dit vindt plaats wanneer de vraag is of de cliënt al dan niet naar de dagbesteding kan. Deze wijze van communiceren blijkt in de praktijk snel en effectief, aangezien vervoer van meervoudig gehandicapten veel inzet vraagt van professionals. Gebleken is dat zeven van de acht bezoeken aan de huisarts door de nieuwe wijze van consultatie kunnen worden voorkomen.

4 Techniek 4.1 Glasvezel in communicatienetwerken Alle moderne communicatienetwerken bestaan voor een deel uit glasvezel Al geruime tijd wordt er in vrijwel alle soorten communicatienetwerken gebruikgemaakt van glasvezel. Doordat glasvezel ten opzichte van koper en coax een veel grotere transmissiecapaciteit heeft, nauwelijks signaalverlies kent en ongevoelig is voor storingen van buitenaf, is het uitermate geschikt voor de hoofdverbindingen (backbone) in communicatienetwerken. Daarnaast geldt tegenwoordig, door de dalende prijzen van optische apparatuur, dat daar waar verbindingen worden vervangen of nieuw aangelegd, een glasvezelverbinding vrijwel altijd de meest kostenefficiënte en toekomstvaste oplossing is. Als gevolg hiervan zien we dat een steeds groter deel van de netwerken voor telefonie, kabeltelevisie en zelfs mobiele telefonie bestaan uit glasvezelverbindingen. Fiber-to-the-X (FttX) is een term die binnen de telecomindustrie wordt gebruikt om de verschillende typen architecturen aan te duiden van (breedbandige) communicatienetwerken. Afhankelijk van welk deel van het aansluitnet voorzien is van glasvezel, worden verschillende netwerkarchitecturen onderscheiden. Bij Fiber-to-the-Node (FttN) is er verglaasd tot aan een aggregatiepunt, typisch een nummercentrale, waarvandaan tot enkele duizenden gebruikers worden bediend. De gebruikers zijn met dit aggregatiepunt verbonden via coaxkabel of getwiste koperparen. Het bekendste voorbeeld van FttN is ADSL. Bij Fiber-to-the-Curb (FttC) is er verglaasd tot aan een aggregatiepunt, typisch een straatkast of wijkcentrum, waarvandaan tot enkele honderden gebruikers worden bediend. De rest van de verbinding tot aan de gebruiker bestaat uit coaxkabel of getwiste koperparen. Bekende voorbeelden van FttC zijn VDSL en de Hybridefiber-coax (HFC) netwerken die de kabelbedrijven exploiteren. Bij Fiber-to-the-Building (FttB) is er verglaasd tot aan een gebouw waar meerdere gebruikers wonen. De laatste afstand naar de gebruikers wordt dan (binnenpands) afgelegd met coaxkabel of getwiste aderparen. In Nederland wordt deze vorm van glasvezelcommunicatie vaak ingezet voor het verglazen van studentencomplexen.

26


Glasmonitor 2012

27

Fiber-to-the-Home (FttH) is een telecommunicatiesysteem waarbij de glasvezelverbinding daadwerkelijk reikt tot in de woning van de gebruiker.

het netwerk kan worden getransporteerd. In de vergelijking is er zowel gekeken naar de maximale bandbreedtes die momenteel op de Nederlandse markt worden aangeboden, als naar de maximale bandbreedtes die met het oog op de toekomst (theoretisch)

Figuur 7 geeft een schematisch overzicht van de verschillende soorten communicatienetwerken en in hoeverre deze uit glasvezel bestaan.

worden ondersteund. Latency: Betreft de (minimale) vertraging van signalen op het netwerk, waarbij geldt dat lagere vertragingstijden betere netwerkprestaties tot gevolg hebben. Deze eigenschap wordt steeds belangrijker bij toepassingen als gaming, videotelefonie en videoconferencing. Symmetrie: Betreft de verhouding tussen de upstream en downstream capaciteit. Op het ogenblik zijn de meeste netwerken nog asymmetrisch, dat wil zeggen dat de aangeboden upstreamcapaciteit vaak (vele malen) lager is dan de aangeboden downstreamcapaciteit. Voor steeds meer diensten is de benodigde upstreamcapaciteit echter minstens zo belangrijk. Een voorbeeld hiervan is videoconferencing.

Figuur 7: Vergelijking van verschillende soorten communicatienetwerken

Overboeking aansluiting: De mate van overboeking geeft aan over hoeveel gebruikers de (maximum) capaciteit van een verbinding wordt gedeeld. Indien meerdere gebruikers tegelijk gebruikmaken van een (overboekte) verbinding ervaren zij dit in de beschikbare capaciteit. Bij af en toe een webpagina laden, is de maximumcapaciteit slechts af en toe nodig, maar steeds meer diensten vereisen een hoge transmissiecapaciteit die over langere perioden beschikbaar is.

4.2 Technische vergelijking van communicatienetwerken Glasvezel is de meest toekomstvaste technologie voor communicatienetwerken Het is mogelijk de verschillende netwerktypen in Nederland globaal te vergelijken. Tabel 3 geeft hiervan een overzicht. In de praktijk zijn variaties mogelijk met betrekking tot de gebruikte netwerkarchitectuur, de aangeboden diensten, de onderhoudsstaat van het netwerk en de gebruiksintensiteit waardoor een individuele kwaliteitsbeleving van een bepaalde aansluiting kan afwijken van het globale beeld. Vele factoren kunnen het succes van een netwerk beïnvloeden. Bij deze vergelijking is gekeken naar de volgende eigenschappen van de netwerken:

Openheid netwerk: Een belangrijke innovatiebevorderende factor is de openheid van het netwerk. Dit betreft voornamelijk in hoeverre verschillende dienstaanbieders en operators (zonder beperkingen) gebruik kunnen maken van het netwerk. Maar ook of er mogelijkheden bestaan voor gebruikers om zelf diensten aan te bieden en of het bijvoorbeeld mogelijk is om ‘virtuele’ netwerken op te zetten.

Bandbreedte: Maat voor snelheid en capaciteit die het netwerk kan leveren: de hoeveel data welke maximaal per seconde over

Toekomstvastheid: De vraag naar bandbreedte neemt steeds sneller toe, zoals elders in dit document wordt geïllustreerd. Ondanks dat we met de huidige netwerken, met name coax, nog jaren vooruit kunnen is glasvezel (Fiber-to-the-Home, FttH) overduidelijk de meest toekomstvaste technologie, doordat het verreweg de meeste capaciteit biedt om ook een blijvend stijgende vraag tot in de verre toekomst te faciliteren. Als het netwerk ruim voldoende capaciteit biedt, is het bovendien eenvoudiger om een zeer divers dienstenaanbod te realiseren en om verschillende dienstaanbieders tegelijkertijd op het netwerk toe te laten.

28

Glasmonitor 2012


29

Tabel 3: Karakterisering van breedbandige communicatienetwerken Glasvezel

Coax

Koper

Mobiel

Huidige maximaal aangeboden downloadsnelheid (NL)

1 Gbit/s

120 Mbit/s

50 Mbit/s

28,8 Mbit/s

Indicatie maximaal haalbare bandbreedte

> 10 Gbit/s

1 Gbit/s

100 Mbit/s

100 Mbit/s

Minimale latency

1-2 ms

5-8 ms

10-15 ms

100-150 ms

Symmetrie

Goed mogelijk. Symmetrie is reeds gebruikelijk op glasvezelnetwerken

Mogelijk maar ten koste van downstream capaciteit

Mogelijk maar ten koste van downstream capaciteit

Mogelijk maar ten koste van de totale capaciteit

Overboeking aansluiting

Niet noodzakelijk

DOCSIS en segmentering leiden nu nog tot noodzaak van overboeking

Niet noodzakelijk, maar in de praktijk nog wel hoge overboekingen.

Afhankelijk van celgrootte, en aantal actieve sessies, etc.

Openheid voor dienstenaanbieders

Technisch mogelijk.

Technisch mogelijk

Technisch mogelijk.

Technisch mogelijk

Toegang tot fysieke laag gereguleerd18

Toegang niet gereguleerd

Toegang gereguleerd op verschillende lagen20.

In praktijk beperkt tot MVNO21 en roaming contracten

Mate van openheid in praktijk hangt af van gekozen architectuur en businessmodellen Toekomstvastheid

Zeer goed

In praktijk nu veelal geen toegang voor andere partijen19

Redelijk

In praktijk nu open maar aantal dienstenaanbieders redelijk beperkt Beperkt

Snelle evolutie mogelijk, maar zal altijd achterlopen op bestaand glas.

4.3.1 Netwerktopologie De topologie beschrijft de plaats van de knooppunten in een netwerk en de onderlinge verbindingen. In de praktijk worden er voor FttH aansluitnetten twee verschillende topologievormen toegepast: Point-to-Point (PtP) en Point-to-Multipoint (PtMP). Bij Point-to-Point is er vanaf het centrale aggregatiepunt een gescheiden (logische) verbinding naar iedere eindgebruiker. Dit betekent dat elke gebruiker rechtstreeks vanuit het netwerk een eigen signaal krijgt aangeleverd, onafhankelijk van andere gebruikers. Bij Point-to-Multipoint is de verbinding vanaf het centrale aggregatiepunt naar de eindgebruikers gedeeld. Meerdere eindgebruikers krijgen hetzelfde digitale signaal aangeleverd (broadcast), waarna de apparatuur van een eindgebruiker het voor hem bedoelde signaal eruit filtert. Het is een gedeeld (‘shared’) medium, waardoor de datasnelheid per eindgebruiker altijd lager is dan de maximale capaciteit van de verbinding waarop de eindgebruikers zijn aangesloten.

4.3 Opbouw van FttH netwerken

4.3.2 Technologiekeuze

Actieve ster is meest toegepaste technologie in Nederland

Bij Fiber-to-the-Home aansluitnetten wordt er op het gebied van technologie onderscheid gemaakt tussen Actieve Optische Netwerken (AON) en Passieve Optische Netwerken (PON). Het meest fundamentele onderscheid hiertussen is, zoals de naam aangeeft, of voor de einddistributie van signalen (volledig) gebruik wordt gemaakt van actieve (ethernet) apparatuur, die (extern) elektrisch vermogen nodig heeft, of van passieve apparatuur waarbij geen elektrisch vermogen nodig is. In de regel is AON gebaseerd op een Point-to-Point topologie en PON op een Point-to-Multipoint topologie.

Een communicatienetwerk is typisch opgebouwd uit meedere aansluitnetten, die zijn verbonden aan een achterliggend (backbone)netwerk. Onder het “aansluitnet“ wordt het gedeelte van het netwerk verstaan dat loopt van het aansluitpunt bij de eindgebruiker tot aan een centraal aggregatiepunt waar de koppeling met de backbone plaatsvindt. Het centrale aggregatiepunt wordt ook vaak aangeduid met termen als nummercentrale (DSL), wijkcentrum (kabel) of CityPoP (FttH/FttB). 18

Toegang tot het fysieke glasvezelnetwerk (d.m.v. ODF access) is gereguleerd door OPTA

19

Met uitzondering van kleine kabelbedrijven zoals Kabelnoord, die wel

20

Regulering ten aanzien van de verplichting aan KPN om a) Ontbundelde

In de praktijk bieden deze technologieën drie ontwerpmogelijkheden voor FttH aansluitnetwerken: Home run (AON), actieve ster (AON) en passieve ster (PON).

toegang bieden voor diensten van andere partijen toegang op wholesale-niveau (ULL) te leveren aan derden en b) hoge en lage kwaliteit wholesale-breedbandtoegang (WBT) te leveren aan derden 21

Mobile Virtual Network Operator, heeft geen eigen netwerk maar levert diensten over netwerk van andere mobiele operators.

30


In het geval van een home-run infrastructuur worden vanuit het centrale aggregatiepunt individuele vezel(paren) tot aan elke klantlocatie getrokken. Een voordeel van deze oplossing is dat vanuit één locatie voor iedere klant afzonderlijk de capaciteit en kwaliteit te beheersen is. Toekomstige opwaarderingen van de Glasmonitor 2012

31

verbinding kan per klant of groep klanten zonder aanpassingen op andere locaties. Het aanleggen hiervan is echter duur vanwege de grote hoeveelheid aan individuele glasvezels. Een praktisch bezwaar is dat nabij en op de centrale locatie een grote hoeveelheid glasvezelkabels bijeenkomt wat qua fysieke ruimte onder de grond wel mogelijk moet zijn.

Apparatuur op klantlocatie filtert de juiste informatie voor dat specifieke adres eruit. Een dergelijke oplossing biedt kostenvoordelen doordat minder glasvezels getrokken hoeven te worden en er geen actieve apparatuur geplaatst hoeft te worden.

Figuur 10: Passieve ster netwerkinfrastructuur

In Nederland is in het grootste deel van de FttH-aansluitnetwerken voor een actieve ster infrastructuur gekozen, dit betreft onder andere de netwerken van Reggefiber en CIF.

Figuur 8: Home-run netwerkinfrastructuur

Bij een actieve ster infrastructuur zijn via een glasvezelring van een zeer hoge capaciteit (10 Gbit/s of meer) verschillende verdeelpunten (AreaPoP’s) verbonden met het centrale aggregatiepunt (CityPoP). Vanaf de AreaPoP’s zijn individuele vezel(paren) tot aan de klantlocatie getrokken. In de AreaPoP’s staat actieve (ethernet) apparatuur. Voordeel van deze oplossing is dat de capaciteit van de ringstructuur niet even hoog hoeft te zijn als de som der capaciteiten van de individuele vezel(paren). Veelal zijn de ringstructuren voorbereid op hogere bandbreedtes, waardoor in de toekomst de capaciteit van de gedeelde ring kan worden opgehoogd.

4.4

Technologische ontwikkelingen

Technologische ontwikkelingen stuwen de groei van glasvezelaansluitingen naar 500 duizend per jaar 4.4.1 Ontwikkelingen op het gebied van aanleg van glasvezelnetwerken Momenteel worden er jaarlijks zo’n 300 duizend woningen aangesloten op glasvezel. Verwacht wordt dat dit aantal in de toekomst zal groeien naar zo’n 500 duizend woningen per jaar. Om dit te bewerkstelligen, vinden er veel ontwikkelingen plaats. Enkele voorbeelden hiervan zijn:

Bij een passieve ster infrastructuur worden er vanaf het centrale aggregatiepunt vezel(paren) getrokken die door passieve optische splitters worden verdeeld over meerdere klantlocaties. Typisch worden 16 tot 32 klantlocaties op 1 glasvezel(paar) aangesloten. De huishoudens die zijn aangesloten op dezelfde splitter ontvangen alle informatie die op dat segment wordt verzonden.

••

32

Glasmonitor 2012

Figuur 9: Actieve ster netwerkinfrastructuur


Nieuwe aanlegmethoden, zoals het gebruik van de rioolinfrastructuur om glasvezel tot in de woning aan te leggen. Deze aanleg biedt grote kostenvoordelen ten opzichte van de aanleg via aparte ducts. De riooltechnologie kan uitkomst bieden in binnenstedelijk gebied waar graven vaak veel overlast en schade veroorzaakt. Daarnaast kan de methode in minder stedelijk gebied waar de bebouwingsdichtheid laag is, significante besparingen opleveren. In Nederland is Jelcer de eerste partij die glasvezel via het riool voor consumenten beschikbaar maakt. In Engeland en Australië legden netwerkleveranciers al eerder via deze methode glasvezelinfrastructuur aan.

33

••

Software voor intelligent netwerkontwerp. Dergelijke software berekent zeer snel de optimale inrichting van FttH-netwerken en visualiseert dit in een GIS programma (Geo Informatie Systeem). Dit resulteert niet alleen in een kostenbesparing van het arbeidsproces van het netwerkprojectteam, maar zorgt er ook voor dat FttHprojecten sneller kunnen worden uitgerold.

••

Logistieke verbetering in het aanlegproces. Denk hierbij aan de ontwikkeling van volledig voorgefabriceerde technische ruimten (PoP’s), die men direct vanaf de vrachtwagen kan plaatsen en afmonteren. Ondanks de huidige ontwikkelingen, is er nog veel werk aan de winkel, met name op het gebied van standaardisatie. Mede hierom is recentelijk het Gemeenschappelijk Innovatieplatform Passieve Infrastructuur (GIPPA) opgericht. Het doel van dit innovatieplatform is om samen met de betrokken partijen de logistiek te optimaliseren, vernieuwende bouwmethodes te ontwikkelen en te implementeren, en innovaties sneller tot stand te brengen. Twaalf grote aannemers, kennispartijen en leveranciers van glasvezelnetwerken nemen deel in het innovatieplatform. Nieuwe aanpakken worden uitgewerkt en getest in proefprojecten.

4.4.2 Ontwikkelingen op het gebied van passieve infrastructuur Ook op het gebied van de glasvezelbekabeling zijn er veel ontwikkelingen gaande. Een glasvezelkabel bestaat uit drie onderdelen: de kern, de bekleding en de coating. De kern is gemaakt van zeer zuiver buigzaam glas en dient als kanaal voor de overdracht van lichtsignalen. Zowel de kern als de bekleding zorgt er voor dat het lichtsignaal als het ware in de vezel blijft. De coating is een kunststof laag die de kabel isoleert en beschermt. Door ontwikkelingen op het gebied van de toegepaste materialen voor kernen en coatings, wordt glasvezelbekabeling steeds compacter en buigzamer met behoud van transmissiespecificaties. Daardoor worden glasvezelnetwerken nog betrouwbaarder en ondersteunen ze steeds meer (nieuwe) technieken om de bandbreedte te kunnen verhogen.

34


Figuur 11: Evolutie in glasvezelbekabeling

Bron: Emtelle

4.4.3 Ontwikkelingen op het gebied van actieve apparatuur Een belangrijke ontwikkeling op het gebied van actieve apparatuur is dat de kostprijs van Gigabit routing en switching apparatuur zo sterk is gedaald, dat deze tegenwoordig vergelijkbaar is met de vorige generatie (100 Mbps). Hierdoor is de apparatuur ook voor de consument betaalbaar geworden. De meeste glasvezelaanbieders, waaronder Reggefiber en CIF, kunnen daardoor hun netwerk opwaarderen of hebben dit reeds opgewaardeerd tot Gigabit compatibel. Daarnaast werken de meeste partijen tegenwoordig met een universele Fiber Termination Unit (FTU). De FTU of grondplaat is de verbinding tussen het glasvezelnetwerk en de Network Termination Unit (NTU), het apparaat dat toegang verschaft tot het thuisnetwerk van de eindgebruiker. Reggefiber heeft in 2010 een universele FTU laten ontwikkelen en CIF maakt voor al haar netwerken gebruik van een universele FTU, die niet merk gebonden is. Dankzij de introductie van deze universele FTU’s kunnen de NTU's van verschillende leveranciers op het glasvezelnetwerk worden aangesloten. Behalve dat dit de keuzevrijheid vergroot is deze ontwikkeling ook van belang omdat de vorige generatie FTU’s was ontwikkeld voor NTU's die geschikt waren voor netwerken met een snelheid tot 100 Mbps. Bovendien maakt de nieuwe FTU zelfinstallatie mogelijk doordat een klant vanaf nu een modem (NTU) eenvoudig op de grondplaat (FTU) kan klikken.

Glasmonitor 2012

35

5 Financiering en businessmodellen

CIF tracht een zo hoog mogelijke bezettingsgraad te realiseren, door de belangrijkste concurrent, namelijk de kabelexploitant, over te nemen alvorens te starten met aanleg van glasvezel.

De aanleg van glasvezelnetwerken is relatief kostbaar, doordat deze in tegenstelling tot overige aansluitvormen uitgaat van een greenfield situatie, dat wil zeggen dat er geen bestaand netwerk is om op verder te bouwen. Voor de aanleg van FttH kan worden uitgaan van een initiële kapitaalinvestering (CAPEX) van ongeveer 1.025 tot 1.375 euro per aansluiting. Een indicatieve opbouw van deze aanlegkosten is weergegeven in Tabel 4. Aangezien arbeidskosten (civiele werkzaamheden) een zeer groot aandeel hebben in dit bedrag is het niet de verwachting dat deze kosten in de toekomst nog significant zullen dalen.

5.1 Het 3-lagenmodel

Tabel 4: Indicatie van kostenopbouw kapitaalinvestering FttH

Tabel 5: Beschrijving van het 3-lagenmodel

Kostencategorie

Omschrijving

Kostenindicatie

Aanlegkosten

Civiele werkzaamheden en passieve infrastructuur

€ 775 - € 1.025

Netwerkapparatuur

Routing- en switchinginfrastructuur

€ 100 - € 150

Klantapparatuur

Grondplaat (FTU), modem (NTU) en montagekosten

Totaal

€ 150 - € 200 € 1.025 - € 1.375

NB. Bij de bovenstaande kostenopbouw is van belang in acht te nemen dat de aanlegkosten een afschrijvingstermijn kennen van 20 tot 30 jaar, terwijl apparatuurskosten worden afgeschreven over een periode van 3 tot 5 jaar.

Uit bovenstaande aanlegkosten volgt dat verglazing van alle ruim 7 miljoen Nederlandse huishoudens in de ordegrootte van 7 tot 10 miljard euro vergt. Aangezien de Nederlandse overheid de uitrol van glasvezel nagenoeg volledig aan de markt over laat, zal de private sector deze miljardeninvestering moeten opbrengen. De afgelopen jaren heeft de FttH markt een groot aantal marktpartijen aangetrokken met bijbehorende verscheidenheid aan businessmodellen en financieringsvormen. Zoals eerder aangegeven, zijn de grootste investeerders op dit gebied momenteel Reggefiber en CIF. Voor de in Tabel 4 weergegeven kostenposten geldt dat deze van toepassing zijn voor elke aangesloten woning, ongeacht of de bewoner daadwerkelijk klant wordt. Hierdoor is de businesscase voor FttH sterk afhankelijk van de adoptiegraad. Dit uit zich onder andere in de uitrolstrategieën van Reggefiber en CIF, die nadrukkelijk zijn gericht op het behalen van een zo groot mogelijke adoptiegraad. Reggefiber doet dit door aan te leggen in gebieden waar zij door vraagbundeling verzekerd is van een (initiële) adoptiegraad, die over het algemeen 30 procent betreft.

36


Rollen en marktspelers variëren over de verschillende functionele lagen in FttH Om de diverse businessmodellen van FttH in Nederland te begrijpen, is het van belang te beseffen dat een glasvezelnetwerk feitelijk bestaat uit drie verschillende “functionele lagen” die men afzonderlijk van elkaar kan beschouwen. Dit zogenoemde 3-lagenmodel wordt beschreven in Tabel 5.

Omschrijving van netwerkonderdelen

Typische rol

Voorbeelden van spelers

Laag 3: Dienstenlaag

De netwerkdiensten, applicaties en content, die over de actieve laag worden aangeboden, zoals internet, telefonie en televisie

Service provider

KPN Retail, Lijbrandt, OnsBrabantNet, Concepts ICT, XMS, Tweak, Vodafone, Caiway, etc.

Laag 2: Actieve laag

Actieve apparatuur die in de technische ruimten is opgesteld, zoals (optische) switches en routers

Netwerk operator

KPN W&O, Reggefiber Wholesale, Caiway, Solcon, Edutel, Tele2, Glasoperator

Laag 1: Passieve laag

Fysieke infrastructuur, zoals Mantelbuizen, (onbelichte) glasvezelbekabeling en technische ruimten

Netwerk eigenaar

Reggefiber, CIF

Binnen het 3-lagenmodel is tevens een onderscheid mogelijk tussen de toegangsvormen die worden aangeboden op de verschillende lagen. De partijen die actief zijn op de passieve laag (netwerkeigenaren) bieden in de regel fysieke toegang tot passieve infrastructuur die zij in bezit hebben. Dit betreft het recht om gebruik te maken van de technische ruimte en glasvezelbekabeling. Partijen op de actieve laag (operators) maken gebruik van deze fysieke22 toegang en plaatsen apparatuur om het netwerk actief te maken (te belichten). Deze partijen bieden op wholesale niveau virtuele toegang tot de eindgebruiker in de vorm van interconnectiediensten23 en transportdiensten24. Deze vorm van toegang wordt vaak wholesale breedbandtoegang genoemd.

22

Deze dienst wordt het Optical Distribution Frame (ODF) toegang genoemd.

23

Zie pagina 38.

24

Zie pagina 38.

Glasmonitor 2012

37

Ten slotte zijn er partijen op de dienstenlaag (service providers) die wholesale breedbandtoegang afnemen om hiermee vervolgens de eigen retail diensten aan de eindgebruiker te bieden. Typisch betreft dit internettoegang, telefonie en televisie al dan niet gebundeld in een pakket.

5.2 FttH waardeketen en businessmodellen De businesscase op FttH verschilt sterk over de verschillende functionele lagen Figuur 12: Businessmodellen in de verschillende lagen25.

De businessmodellen binnen de verschillende lagen wijken sterk van elkaar af, vooral ten aanzien van de inversteringshorizon. De passieve infrastructuur ziet men over het algemeen als een vastgoedinvestering met een terugverdienperiode van 20 tot 30 jaar. Voor actieve apparatuur daarentegen, geldt een afschrijvingstermijn van 3 tot 5 jaar, een periode waarin tevens de investering door de operator terugverdiend moet worden. Dienstenaanbieders doen in de regel zeer beperkt (klantgerichte) investeringen. Voor zover dit al gebeurt, is de terugverdienperiode zeer kort en zal deze in ieder geval niet langer zijn dan de (minimale) contractduur, die meestal één jaar bedraagt. Figuur 12 is een schematische weergave van de investeringshorizon binnen de verschillende netwerklagen, alsmede de typische (toegangs)diensten die per laag worden aangeboden met een indicatie van het bijbehorende prijsniveau25.

De waardeketen voor FttH kan hierbij op verschillende wijzen worden ingericht. Iedere laag kent zijn eigen spelers, maar vaak zijn spelers op meerdere lagen actief. In dat laatste geval spreken we van partijen die verticaal zijn geïntegreerd. Strikt genomen zijn er vier mogelijkheden waarop de waardeketen kan worden ingericht. Deze zijn schematisch weergegeven in Figuur 13 en worden hieronder toegelicht. Bij volledige verticale integratie beheert één partij alle lagen van het netwerk. Zowel de passieve infrastructuur als de actieve apparatuur is in eigendom en beheer van deze partij. Bovendien biedt deze ook de diensten aan op het netwerk. Als een andere partij de markt wil betreden, zal deze een eigen infrastructuur moeten bouwen. Bij een gedeelde passieve laag, is de passieve infrastructuur in beheer van één partij. Deze partij biedt fysieke toegang tot het passieve netwerk aan operators die actieve apparatuur willen plaatsen en diensten willen aanbieden over het netwerk. Bij een gedeelde actieve laag is zowel de passieve infrastructuur als de actieve apparatuur in eigendom en beheer van één partij. Deze partij biedt (breedband)toegang op het netwerk aan dienstenaanbieders.

23

Een interconnectiedienst maakt verbinding met verschillende (interconnectie) netwerken mogelijk, zoals het mondiale telefonienetwerk, het wereldwijde internet en televisienetwerken.

24

Transportdiensten maken het mogelijk om bijvoorbeeld data, televisie en telefonie over het glasvezelnetwerk te transporteren.

25

In het geval van volledige scheiding is elke netwerklaag in beheer van een andere partij. De eigenaar van de passieve infrastructuur biedt toegang aan één of meer operators die actieve apparatuur plaatsen en beheren. Deze operators bieden vervolgens (breedband)toegang aan dienstenaanbieders.

Tarieven zijn inclusief de tarieven van de onderliggende la(a)g(en)

38


Glasmonitor 2012

39

over de acquisitie van meerdere onderdelen van deze partijen. Met de deal koopt KPN de service providers XMS, Edutel en Concepts ICT van de Reggeborgh groep, en koopt het Lijbrandt, Glashart Media, Reggefiber Wholesale en de ISP Fabriek van Reggefiber. De overnames moeten nog wel goedgekeurd worden door de NMa.

Figuur 13: Verschillende mogelijkheden voor inrichting van de

FttH waardeketen

Openheid op verschillende functionele lagen zorgt voor diversiteit in de FttH waardeketen in Nederland In Nederland zijn er verschillende varianten op bovenstaande modellen van toepassing die veelal door elkaar heenlopen. Zoals eerder aangegeven, kan het merendeel van alle lokale glasvezelnetten (aansluitnetten) in Nederland worden beschouwd als open. Het netwerk van marktleider Reggefiber is door OPTA gereguleerd volgens ontbundelde toegang op de passieve laag (ODF toegang), waarbij een tariefplafond is vastgesteld. Dit betekent dat Reggefiber de lokale passieve infrastructuur ter beschikking stelt aan partijen die vervolgens zelf hun diensten kunnen aanbieden aan service providers en eindgebruikers. Daarbij moet onderscheid worden gemaakt tussen partijen die fysieke toegang afnemen (operators) en partijen die virtuele toegang afnemen (providers) tot de glasvezelkabels naar de eindgebruikers. In de praktijk wordt nog beperkt gebruikgemaakt van de mogelijkheid door partijen om fysieke toegang af te nemen. Hierdoor wordt de actieve laag in de meeste gevallen verzorgd door Reggefiber Wholesale of KPN Wholesale, en is er binnen één verzorgingsgebied niet vaak meer dan één operator werkzaam. Service providers kunnen van de operators wholesale breedband toegang afnemen om hun diensten op het netwerk aan te kunnen bieden. Van deze service providers is er een aantal dochteronderneming van KPN (XS4all, Telfort) of Reggeborgh (Concepts ICT, Edutel, XMS) of Reggefiber (Lijbrandt).

Ook andere partijen die glasvezel tot de woning aanleggen in Nederland hanteren een open infrastructuurmodel. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor CIF en diverse, kleinere partijen, zoals het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam (OBR) en kabelaars zoals CAI Harderwijk, Stichting Kabelnet Veendam en Cogas Kabel. Deze hanteren alle een bepaalde mate van openheid op hun infrastructuur of zijn voornemens dat aan te bieden. De netwerken van CIF worden zo aangelegd dat er twee aparte glasvezels ter verhuur worden aangeboden. Volgens de huurovereenkomst die wordt afgesloten met CIF, is de huurder daarbij verplicht om het netwerk open te stellen voor meerdere gebruikers met een aanbod van ontbundelde toegang en wholesale breedbandtoegang op de gehuurde glasvezelinfrastructuur. Voorlopig maakt alleen Caiway hier gebruik van en acteert zowel als operator als dienstverlener over de gehuurde glasvezel. Daarnaast maakt ook Rekam als dienstenaanbieder gebruik van de glasvezel van Caiway, door het afnemen van wholesale breedbandtoegang. Overigens is Caiway op dit moment nog een dochteronderneming van CIF, maar staat het openlijk in de etalage. Er is met KPN een overeenkomst over de overname van Caiway, maar deze wordt nog onderzocht door de NMa. De hiervoor beschreven situatie is schematisch weergegeven in Figuur 14. De conclusie is dat binnen het Reggefiber-netwerk, alle beschreven inrichtingsvormen van de waardeketen in een bepaalde mate voorkomen. Het netwerk van CIF biedt (minimaal) dezelfde openheid als het netwerk van Reggefiber, maar tot op heden wordt hier nog nauwelijks gebruik van gemaakt.

NB. Tijdens samenstelling van deze monitor is door KPN bekend gemaakt dat er

Figuur 14: Inrichting waardeketen op de grootste glasvezelnetwerken

op 8 november 2011 akkoord is bereikt met Reggefiber en de Reggeborgh groep

40

Glasmonitor 2012


in Nederland

41

5.3 Financieringsvormen Financiering voor FttH in Nederland voornamelijk opgebracht door private partijen Zoals eerder toegelicht, is de kapitaalinvestering voor de uitrol van FttH aanzienlijk. Hierdoor is de financiering van het (passieve) netwerk een zeer belangrijk onderdeel van de businesscase voor FttH. De financieringsvormen die in Nederland zijn toegepast, zijn grofweg onder te verdelen in vijf categorieën: • Private Ownership Een netwerkeigenaar is op basis van eigen kapitaal eigenaar van de infrastructuur. Dit kunnen zowel partijen zijn die vervolgens zelf ook acteren als operator en/of dienstenaanbieder op het netwerk (bijvoorbeeld: KPN/Reggefiber, kabelaars) en partijen die het passieve netwerk doorverhuren aan één of meer commerciële partijen die daarover hun diensten aanbieden (bijvoorbeeld CIF).

Logisch gevolg hiervan is dat het private ownership model veruit de meest voorkomende financieringsvorm is binnen Nederland. Bovendien blijken veel projecten die in eerste instantie gefinancierd worden volgens een ander model dan private ownership, in een later stadium vaak alsnog worden overgedragen aan een private partij. 5.4 Ontwikkelingen in financiering en businessmodellen FttH Steeds meer overheden onderzoeken mogelijkheden voor stimulatie van FttH

• Public-Private Ownership Een (regionale) overheidsinstantie is samen met één of meer commerciële partijen eigenaar van de infrastructuur. De rol van operator en dienstenaanbieder(s) wordt door één of meer commerciële partijen vervuld. Voorbeeld: GNA Amsterdam

Een opvallende ontwikkeling is dat steeds meer provincies en gemeenten het initiatief nemen om de uitrol van glasvezel actief te stimuleren of de mogelijkheden hiertoe (laten) onderzoeken. Dit is grotendeels in navolging van een adviesrapport dat in maart 2010 door de Task Force Next Generation Networks (NGN) aan het ministerie van Economische Zaken is uitgebracht. Volgens deze taskforce zal de vraag naar breedbanddiensten de komende jaren groeien met 30 tot 40 procent per jaar. Volgens de Task Force kan de markt niet adequaat genoeg aan deze vraag voldoen, waardoor er een rol voor lokale overheden is weggelegd. Dit kan een coördinerende rol betekenen waar vraag en aanbod elkaar vinden, maar ook een financieringsrol.

• Customer Owned De infrastructuur is eigendom van de afnemers (bijvoorbeeld via stichting). De rol van operator en dienstenaanbieder(s) wordt door één of meer commerciële partijen vervuld. De investering kan onder andere geregeld worden volgens een zogenoemd ‘coöperatief model’. Voorbeeld: Kersentuin (Utrecht), Silodam (Amsterdam), NEM Nuenen

In reactie hierop hebben enkele provincies en gemeenten reeds in overleg met marktpartijen onderzocht wat de mogelijkheden zijn om een supersnelle breedbandinfrastructuur te realiseren die zowel open, toekomstvast als provinciedekkend is. Onder andere de provincies Limburg, Overijssel en Friesland hebben hier onderzoek naar verricht en beraden zich momenteel op de exacte uitwerking van het plan en de rol die zij als provincie zouden moeten en kunnen vervullen.

• Publicly Owned De infrastructuur is eigendom van een (regionale) overheidsinstantie. De rol van operator en dienstenaanbieder(s) wordt door één of meer commerciële partijen vervuld. Voorbeeld: OBR

Daarnaast hebben de grote steden binnen G32 en G4 zich, in samenwerking met Nicis Instituut en Stedenlink, aan supersnel internet gecommitteerd met de ondertekening van de Digitale Steden Agenda (DSA) 2011-2015. Volgens de DSA vraagt de digitale transitie van onze maatschappij om snelle internetverbindingen. De agenda verbindt steden die op dit gebied willen innoveren. Zij willen met supersnelle breedbandverbindingen de dienstverlening in onderwijs, zorg, werkgelegenheid en gemeentelijke diensten ingrijpend verbeteren. Uitgangspunt hierbij is de realisatie van een toekomstvast supersnel internet netwerk dat open is op alle lagen om innovatie en concurrentie aan te jagen.

Zoals eerder is aangegeven, laten Nederlandse overheden tot op heden de uitrol van glasvezel voor het grootste deel over aan de markt. In de spaarzame gevallen dat een (regionale) overheid nadrukkelijk is betrokken, is dit vaak vanwege sociaaleconomische overwegingen en/of politieke doelstellingen.

42


Glasmonitor 2012

43

5.4.1 Voorwaarden voor overheidsstimulatie bij uitrol breedbandnetwerken

6 Trends en vooruitzichten 6.1 Groeiprognose FttH

De mogelijkheden die provincies hebben om de uitrol van breedband te stimuleren worden op een aantal manieren beperkt door Europese richtlijnen. Overheidssteun is in het kader van gelijke concurrentievoorwaarden binnen de Europese markt meestal niet toegestaan. Er zijn echter uitzonderingen waarin overheidssteun wel mag en deze worden gedetailleerd uiteengezet in de richtlijnen die de Europese Commissie hiervoor in september 2009 heeft gepresenteerd. Om de gebieden af te bakenen die voor een overheidsoptreden in aanmerking komen, maakt de Europese Commissie onderscheid tussen "witte", "grijze" en "zwarte" gebieden, naargelang van de mate waarin er reeds adequate particuliere infrastructuur voorhanden is. Publieke financiering van de uitrol van een breedbandnetwerk in witte gebieden (buitengebied), waar geen adequate infrastructuur voorhanden is, wordt over het algemeen niet als problematisch gezien. Investeringen in (dichtbevolkte) gebieden waar reeds concurrerende breedbandinfrastructuur voorhanden is (zwarte gebieden), is daarentegen verboden, terwijl een staatssteunproject in een grijs gebied een grondiger onderzoek vereist. Daarnaast zijn er voor overheden nog twee mogelijkheden om in overeenstemming met de staatssteunregels de aanleg van breedbandinfrastructuur te financieren: Dienst van Algemeen Economisch Belang (DAEB) en het Market Economy Investor Principle (MEIP). Er is sprake van een DAEB als overheden specifieke verplichtingen opleggen aan de organisatie die de dienst aanbiedt en daarbij (eventueel) financieel bijspringen, om ervoor te zorgen dat deze dienst op de gewenste wijze wordt aangeboden. In het geval van MEIP participeren overheden onder normale marktconforme voorwaarden in een onderneming of project. In beide gevallen is er bij voorbaat geen sprake van staatssteun en hoeft er geen traject doorlopen te worden voor de goedkeuring van overheidssteun.

Groeiverwachting: 2 miljoen aansluitingen in 2014 Op basis van de aankondigingen van marktpartijen is het de verwachting dat het groeitempo van glasvezeluitrol de komende jaren zal toenemen. Nog dit jaar zal het totaal aantal aansluitingen (homes passed) doorgroeien richting de 1 miljoen, waarmee dan zo’n 14% van alle huishoudens in Nederland al voorzien is van glasvezel tot de voordeur. Met het doorzetten van de huidig trend en groeiverwachtingen in de markt zal het aantal aansluitingen de komende jaren toenemen naar bijna 2 miljoen aan het eind van 2014. Indien de groei daarboven uit zal stijgen tot een gemiddelde van 700.000 aansluitingen per jaar, zal het aantal aansluitingen uitkomen op 2.3 miljoen. Bij een stagnatie van de groei zal het aantal aansluitingen eind 2014 naar verwachting 1,6 miljoen bedragen. Met de verwachting dat de verhouding tussen daadwerkelijke glasvezelabonnees en het aantal glasvezelaansluitingen de komende jaren ten minste stabiel blijft en wellicht iets zal toenemen, zal dit percentage naar schatting uitkomen tussen de 30% en 35%. Onderstaande Figuur 15 toont de groeicurve van de huidige en toekomstige omvang van glasvezelaansluitingen in Nederland.

Figuur 15: Groeiontwikkelingen passieve glasvezelaansluitingen

Bron: Stratix Consulting

Het ziet er naar uit dat na een periode waarin de groei enigszins leek af te zwakken, deze de komende jaren weer zal gaan toenemen. Dit komt grotendeels door de extra inspanningen van Reggefiber met vraagbundelingstrajecten en door de aankondigingen van CIF om

44


Glasmonitor 2012

45

grote delen van hun kabelnetwerk het komende jaar te verglazen. Op basis van het huidige en toekomstige groeitempo zal het naar verwachting nog zo’n 12 tot 20 jaar duren voordat 90% van alle 7,3 miljoen huishoudens in Nederland is verglaasd. Om de voorziene groei in glasvezelaansluitingen de komende jaren te kunnen realiseren, zal de capaciteit bij aannemers flink moeten toenemen, waarvoor extra gekwalificeerd personeel aangetrokken of opgeleid moet worden. Bovendien zullen hierdoor extra arbeidsplaatsen ontstaan, niet enkel bij de uitvoerende partijen op uitrolgebied. Figuur 16 geeft een overzicht van alle partijen die direct of indirect betrokken zijn bij de aanleg en exploitatie van glasvezelnetwerken. In de komende jaren zal in deze monitor getracht worden om meer inzicht te geven in de omvang en groei van het aantal arbeidsplaatsen in de sector.

Figuur 16: Overzicht van partijen die betrokken zijn bij de aanleg en exploitatie van glasvezel

6.2 Trends en ontwikkelingen breedband Consumenten maken steeds vaker en intensiever gebruik van internet De netwerken die onze huishoudens met de buitenwereld verbinden worden steeds intensiever gebruikt. Recente onderzoeken tonen aan dat Nederlanders internet steeds meer als levensbehoefte beschouwen. Dagelijks gebruik van internet omvat met name lezen en versturen van e-mail, bijhouden van nieuws en actualiteiten en raadplegen van internet als algemene informatiebron. Daarnaast wordt internet in toenemende mate gebruikt voor spraak- en tekstcommunicatie, administratie, winkelen, “het nieuwe werken”, kleinschalig ondernemerschap, onderwijs en steeds langduriger voor meer data-intensievere vormen van entertainment, al dan niet als onderdeel van sociale media. Onderstaande tabel geeft een overzicht van trends in het alledaagse gebruik van datanetwerken.

46


Tabel 6: Verandering in gebruik van internet Klassiek gebruik van toegangsnetwerken

Huidige trends

Telefonie en TV worden aangeboden over verschillende netwerken

Telefonie, TV en internet worden (in pakketvorm) aangeboden over alle netwerken

TV Pakketten bestaan uit 35 - 50 analoge TVen radiozenders

TV Pakketten worden uitgebreid met honderden digitale TV-zenders en tientallen High Definition TV-zenders

Internet werdt voornamelijk gebruikt om web pagina’s te browsen:

Internet wordt steeds diverser gebruikt:

- Eén PC per huishouden aangesloten op internet, de internetverbinding staat af en toe open, en web pagina’s zijn statische internet. Met name down loadverkeer (verkeer van het web naar de gebruiker) - De webpagina’s en e-mails bevatten voornamelijk tekst en wat plaatjes

-

Vele apparaten aangesloten op internet die tegelijkertijd worden gebruikt. De internetverbinding staat continu open en apparatuur is altijd ‘online’

-

Meer interactie; Informatie wordt steeds opnieuw informatie ververst (bijv. bekijken van google maps, buienradar enz.). Webpagina’s bevatten meer foto’s en videos van hoge kwaliteit

-

Naast downloadverkeer steeds meer uploadverkeer (verkeer van de gebruiker naar internet) bijvoorbeeld door uploaden foto’s en video’s, gebruik skype, gaming

Bedrijfsprocessen werken veelal met interne opslag van data en interne software installaties: er is weinig elektronische data-uitwisseling met de buitenwereld

Toename van gebruik externe servers voor hosting van data en software. Of bedrijf is zelf ‘deel van de cloud’ doordat het meer of minder intensief betrokken is bij hosting of dataverwerking van gegevens of processen van klanten.

Bedrijven communiceren voornamelijk per telefoon en per post. E-mail speelt relatief bescheiden rol

Bedrijven communiceren zeer veel via email en internet met de buitenwereld: toeleveranciers, klanten, partners, werknemers, etc.

Werknemers zijn fysiek op het bedrijf aanwezig als er intern moet worden gecommuniceerd

Thuiswerken, extern bereikbare bewaking, procesmanagement, etc. Bedrijf als ‘communicatiepartner’ op internet

Deze trends hebben tot gevolg gehad dat het dataverkeer de afgelopen jaren flink is toegenomen. Een andere verklaring voor het toegenomen dataverkeer is de groei van het aantal internetgebruikers en het internetverkeer in Nederland. Figuur 17 geeft het volume aan dataverkeer weer dat in Nederland via het internet heen en weer wordt gestuurd via de twee grootste Nederlandse Internet Exchanges. Een Internet Exchange is een landelijk knooppunt waar de verbindingen van diverse binnenlandse internet service providers samenkomen, evenals verbindingen naar het buitenland.

Glasmonitor 2012

47

jaren de groei in dataverkeer flink zal toenemen, waarbij naast de downstreamrichting (naar de huishoudens toe) de upstreamrichting (van de huishoudens af) steeds belangrijker wordt.

Figuur 17: Groei inbound internetverkeer op grootste Nederlandse internet Exchanges Bron: AMS-IX, NL-IX

Onderstaande grafiek geeft een voorspelling van het totale dataverkeer in Europa, uitgesplitst naar verschillende typen dataverkeer.

Als de groei op deze manier doorzet, zal de capaciteit van een groot deel van de huidige aansluitnetwerken voor huishoudens op een gegeven moment niet meer toereikend zijn. Of en wanneer het probleem in Nederland acuut zal zijn, is moeilijk te voorspellen en hangt van allerlei factoren af. Afhankelijk van de voorspellingen kan dit bij blijvend stijgende vraag tussen enkele jaren en enkele tientallen jaren duren. Aan de andere kant wordt de vraag voor een deel ook bepaald door het aanbod: netwerken waarop meer breedbandige diensten mogelijk zijn, leiden op termijn tot meer gebruik van dergelijke diensten.

6.3 Visie en vooruitblik Een blik in de toekomst Het is de ochtend van 7 december 2020. Je interactieve display raakt uit slaapmodus en wekt je met je favoriete ochtendtune en zachte beelden op de volledige slaapkamermuur. Zodra de sensoren merken dat je je opricht, schuiven de gordijnen langzaam open. Het beeld geeft aan dat het -4 graden is met veel sneeuw op komst. Je bent vanzelf een half uur later gewekt. “Uw vergadering van 9.00 uur is omgezet in een videoconference” zegt het systeem. Want met deze weersomstandigheden is bekend dat je net als velen niet naar kantoor gaat. Automatisch een thuiswerkdag, dus.

Figuur 18: Voorspelling van netwerkbedrijf Cisco voor de ontwikkeling van het vaste dataverkeer per maand per toepassingscategorie in Europa (internet en Managed IP) voor consumenten en zakelijk gebruik. Netwerkbedrijf Cisco voorspelt dat wereldwijd de som van alle vormen van internet video in 2015 zelfs meer dan 90% zal bedragen van het totale consumentenverkeersaanbod. Bron: Cisco

De precieze voorspellingen lopen uiteen maar de opeenstapeling van groter, meer, interactiever, vaker en langer in het datagebruik zorgt er voor dat de algehele verwachting is dat ook de komende

48


Terwijl de geur van versgezette koffie iets later de slaapkamer binnendringt, het home system heeft de starttijd van de koffiezetter vanzelfsprekend ook uitgesteld, verschijnen de laatste scores uit je favoriete Amerikaanse basketbalwedstrijd op het scherm. Je kon je ogen vannacht niet langer openhouden, dus drukte je op record. In de keuken springen bij binnenkomst de lampen en beeldschermen aan. Je ziet op de koelkast een evid van je dochter die in Brussel studeert. Ze heeft een interactieve boodschap voor je achtergelaten. Je maakt een beweging door de lucht en terwijl je je broodje smeert, vertelt ze dat er een tentamen gehaald is en of je even op ‘accept’ wilt drukken, want er is weer maand over aan het eind van haar geld op de Studentenrekening. Je vingerafdruk is voldoende om de afgesproken extra toelage bij noodgevallen naar haar over te maken.

Glasmonitor 2012

49

Je loopt met je koffie en boterham naar de eettafel, met ingebouwd scherm. Je bladert door de interactieve krant, die de laatste maanden vooral video’s bevat. ‘Nieuwlichterij…’ Je schuift de ‘krant’ virtueel van tafel en roept: “Open NRC Future”, de jongste opvolger van Next. Gelukkig, daarin valt naast de video’s ook nog wat te lezen. Hé een mooie wijnaanbieding... Je ‘schrijft’ een 4 in de elektronische ‘bon’ en schuift hem naar je mailbox. De coupon wordt, automatisch voorzien van je persoonlijke gegevens, verzonden naar de wijndistributeur en je bestelling is gedaan. Tijdens het scheren in de badkamer zie je in de spiegel je aangepaste agenda. Gelukkig, niet door die sneeuw heen.

Bovenstaand verhaal geeft een impressie hoe de wereld er in het jaar 2020 uit zou kunnen zien. Natuurlijk is deze op voorhand niet te voorspellen, maar één van de trends die zich zonder twijfel voort zal zetten, is de hoeveelheid en intensiteit waarmee mensen data zullen produceren, verbruiken en verzenden. Om die enorme stroom aan dataverkeer te kunnen transporteren, zijn hoogwaardige breedbandnetwerken in de toekomst onmisbaar. Glasvezelverbindingen zullen dankzij hun toekomstvaste eigenschappen steeds vaker worden toegepast als drager van die digitale datastromen. Niet alleen in de uitrol van nieuwe FttH netwerken, maar ook in de opwaardering van al bestaande communicatienetwerken.

Om 9.00 uur stap je je werkkamer binnen. Je collega’s zie je al zitten op je muurvullend beeldscherm. Het 3D beeld is duidelijk, het geluid kristalhelder. Mooi… je opent de vergadering en bespreekt de plannen voor het eerste kwartaal 2021. Met de interactive glove aan je rechterhand blader je door de grafieken, terwijl het systeem de plannen voorleest. Met hun eigen interactive glove brengen collega’s veranderingen aan en zo werken jullie samen de marketingplanning voor het eerste kwartaal bij. Daarna laat de collega van marketingcommunicatie nog even de eerste takes zien van de interactieve YouTube campagne die voor januari gepland staat. Collega John verwisselt nog even wat beelden. Tja, in die volgorde is het nog sterker. Chapeau.

Om het gebruik van glasvezel in het totale digitale netwerk van Nederland te stimuleren, heeft het FttH Platform zich ten doel gesteld dat Nederland in 2020 voor 80% verglaasd is. Om die doelstelling in 2020 te halen, worden op dit moment al grote inspanningen gepleegd. Allereerst door de industrie zelf, bijvoorbeeld om te zorgen voor meer standaardisering en professionalisering in de uitrol van glasvezel, zodat het uitroltempo kan worden versneld en om een versnippering van netwerken te voorkomen. Maar ook innovaties en verdergaande samenwerking in de glasvezelwaardeketen kunnen leiden tot snellere aanleg en meer gebruik.

Ondertussen hoor je gerommel in de keuken: de koelkast heeft gisteravond keurig de elektronische bestelling doorgegeven aan de grootgrutter, die nu de boodschappen aan de buitenkant van de kast naar binnenschuift.

(Lokale) overheden leveren een bijdrage om de realisatie van supersnelle breedbandnetwerken te versnellen, door de uitrol van glasvezel in gemeenten mogelijk te maken en te stimuleren. Maar ook door de ontwikkeling van innovatieve diensten op sociaal economisch gebied aan te jagen. Het overheidsplatform Stedenlink heeft met de Digitale Steden Agenda (DSA) in 2011 daartoe een stevig fundament neergezet. Ook hoopt het FttH Platform samen met gemeenten en provincies plannen te ontwikkelen over de verglazing van rurale gebieden én stedelijke hoogbouw mogelijk te maken. De rijksoverheid zou zich meer kunnen richten op die provincies die achterblijven bij de uitrol van glasvezel.

Verdraaid, vanavond is het concert van de Tobbers in Ahoy. Fysiek bijwonen wordt natuurlijk een drama. Nou ja, virtueel is eigenlijk wel zo leuk. Je loopt naar het dichtstbijzijnde beeldscherm en zet je ticket om in een E-vent. Je verheugt je er nu al op: vooral de multi-tweet is een belevenis. De avatar van je huisarts verschijnt in beeld: oh ja, we hadden een videoconsult. Ik moet even dat plekje op m’n arm laten zien. Zo, klaar. Nu nog even wat werken. Je loopt terug naar je werkkamer en roept wat steekwoorden naar het interactive scherm. De relevante documenten van je project verschijnen. “Het laatste kwartaaloverzicht alsjeblieft” en de cijfers worden voorgelezen. Je past ze aan door teksten hardop uit te spreken. Typen doe je nauwelijks nog. Ah, daar komt een e-vid van je vriend(in). Ja, je hebt het ook gezien, geen fysiek concert vanavond, vanwege het weer. Kom je gezellig hier dan? OK, afgesproken. Met sommige mensen houd je het liefst wel fysiek contact….

En ten slotte hebben dienstenaanbieders de taak hun portfolio en dienstenontwikkeling meer af te stemmen op de mogelijkheden die worden geboden door de hoogwaardige symmetrische netwerken die nu worden uitgerold.

50

Glasmonitor 2012


51

Afkortingen en begrippen Aansluitnet Het netwerk tussen de eindgebruiker en een koppelpunt met het backbone netwerk. Momenteel is dit nog vaak van koper, bij FttH gaat het erom dit deel van het netwerk te verglazen. ADSL Asymmetric Digital Subscriber Line. Een DSL standaard voor asymmetrische verbindingen over een twisted pair-koperdraad. AON Actieve Optische Netwerken Backbone(netwerk) Netwerk dat het verkeer tussen meerdere (sub)netwerken transporteert. Bandbreedte De overdrachtscapaciteit van een communicatiekanaal, meestal uitgedrukt in het aantal bits per seconde.

DAEB Diensten Algemeen Economisch Belang. Dit zijn diensten van publiek belang die door ondernemingen worden verricht. Omdat de overheid er eisen aan stelt, zijn ze door de onderneming niet rendabel uit te voeren. (Decentrale) overheden mogen de extra kosten daarom compenseren. In dit geval is er geen sprake van staatssteun. Dekking(s)(graad) Percentage van een aantal woningen (binnen een bepaald gebied) dat bestaat uit 'homes passed'. Niet te verwarren met penetratiegraad. Domotica Samentrekking van Domus (huis) en informatica, telematica en robotica. Het betreft een combinatie van elektronische systemen die in huis worden geïnstalleerd om de kwaliteit van leven van de bewoner te verbeteren. Downstreamcapaciteit Hoeveelheid bandbreedte die beschikbaar is voor het binnenhalen van gegevens, gezien vanuit de gebruiker.

Breedband Er bestaat geen alom aanvaarde definitie van breedband. De voornaamste kenmerken zijn een hoge (symmetrische) snelheid/doorvoercapaciteit en een permanent actieve verbinding. Bovendien is de term breedband aan evolutie onderhevig.

DSL Digital Subscriber line. Technologie om over de koperen telefoonlijn data te verzenden. O.a. ADSL (asymmetrisch) en SDSL (symmetrisch).

CAPEX Capital Expenditure. Kapitaalsinvestering

Eurostat Statistisch bureau van de Europese Unie

Coax Een kabel voor het geleiden van hoogfrequente signalen, bestaande uit een kern (signaal geleider) en een mantel (bescherming tegen elektromagnetische verstoringen). Aanvankelijk gebruikt voor distributie van het TV-signaal, later ook voor digitale signalen (digitale TV, Internet, digitale telefonie).

FttB Bij Fiber-to-the-Building (FttB) is er verglaasd tot aan een gebouw waar meerdere gebruikers wonen.

Conversie ratio Percentage van een aantal homes passed (binnen een bepaald gebied) dat ten minste één betaalde dienst afneemt over de glasvezel (homes subscribed). Niet te verwarren met penetratiegraad.

52


FttC Bij Fiber-to-the-Curb (FttC) is er verglaasd tot aan een aggregatiepunt, typisch een straatkast of wijkcentrum, waarvandaan tot enkele honderden gebruikers worden bediend. FttH Bij Fiber-to-the-Home (FttH) is een telecommunicatiesysteem waarbij de glasvezelverbinding daadwerkelijk reikt tot in de woning van de gebruiker. Glasmonitor 2012

53

FttN Bij Fiber-to-the-Node (FttN) is er verglaasd tot aan een aggregatiepunt, typisch een nummercentrale, waarvandaan tot enkele duizenden gebruikers worden bediend. Gbps Gigabit per seconde

Latency Betreft de vertraging van signalen op het netwerk. Mbps Megabit per seconde

GIPPA Gemeenschappelijk Innovatieplatform Passieve Infrastructuur; Het doel van dit platform is om samen met de betrokken partijen de logistiek rondom glasvezel te optimaliseren, vernieuwende bouwmethodes te ontwikkelen en te implementeren, en innovaties sneller tot stand te brengen. HDTV High-definition televisie. Standaard voor televisie-uitzendingen waarbij een hogere beeldkwaliteit (resolutie) wordt geboden dan bij traditionele televisie-uitzendingen. HFC Hybrid Fiber-Coaxial. Een netwerk waarbij zowel glasvezel als coax gebruikt wordt om breedbandverbindingen te realiseren. Homes passed Potentieel aantal woningen dat zonder veel inspanningen (direct) aangesloten kan worden op een glasvezelkabel (inclusief de woningen die al wel reeds aangesloten zijn op een glasvezelkabel). Homes subscribed Totaal aantal woningen dat is aangesloten op een glasvezelaansluiting en ten minste één dienst over deze verbinding afneemt op grond van een commercieel contract. IP Internet Protocol. Deel van het protocol dat voor Internet wordt gebruikt dat onder meer zorgt voor de identificatie en routering middels IP-adressen. IPTV TV-kijken over het Internet Protocol. Voor iedere afgestemde TV dient een aparte (unicast) datastream te worden opgezet.

54

Koper(netwerk) De ‘traditionele’ twee-aderige (twisted-pair) telefoniekabel.


MEIP Market Economy Investor Principle. Wanneer de overheid inversteert onder omstandigheden die aanvaardbaar zijn voor een particuliere investeerder die handelt volgens de in een markteconomie normale gebruiken. In dit geval is er geen sprake van staatssteun. NGN Next Generation Networks NMa Nederlandse Mededingingsauthoriteit ODF Optical Distribution Frame OECD Organisation for Economic Co-operation and Development Operator. De exploitant van het netwerk (netwerk operator). OPTA Onafhankelijke post en telecommunicatie authoriteit. PB Petabyte Penetratie(graad) Percentage van een aantal woningen (binnen een bepaald gebied) dat tenminste één betaalde dienst over glasvezel afneemt (homes subscribed). Niet te verwarren met dekking(s)(graad) of conversie ratio. PON Passieve Optische Netwerken

Glasmonitor 2012

55

PoP-locatie Point-of-presence-locatie: Centrale locatie waar een netwerkoperator apparatuur kan plaatsen. PtMP Point-to-Multipoint PtP Point-to-Point QoS Quality of Service. Afspraken op een netwerk over zaken als geleverde snelheid en prioriteit van dienstverlening. Symmetrie (Netwerk) symmetrie betreft de verhouding tussen de upstream en downstream capaciteit. TB Terabyte Triple play Het leveren van toegang tot internet, televisie en telefonie in een gecombineerde abonnementsvorm. Upstreamcapaciteit Hoeveelheid bandbreedte die beschikbaar is voor het verzenden van gegevens, gezien vanuit de gebruiker. VDSL Very-high-bitrate Digital Subscriber Line. VDSL is een van de opvolgers van ADSL, waarbij een veel hogere download- en uploadsnelheid mogelijk zijn. VLAN Virtual LAN, virtueel lokaal netwerk. VoIP Voice over IP. Geeft aan dat spraak (telefonie) over IP getransporteerd wordt.

56


Glasmonitor 2012

57

- advertorial -

Enkele voorbeelden uit het 3M gamma:

Distributiecentrum ODF Met de door 3M ontwikkelde ODF systemen, biedt 3M makkelijk installeerbare, zeer compacte en toegankelijke systemen voor de centrale glasvezel distributie frames.

Alles voor uw netwerk De vraag naar snellere dataoverdracht, meer bandbreedte groeit wereldwijd. Diensten zoals breedband internet, IP-telefonie, video on demand, HD-TV bieden nieuwe mogelijkheden voor telecomoperators en netwerk providers.

Infrastructuur buiten BPEO – glasvezelmoffen De 3M glasvezelmoffen zijn zo gemaakt en ontworpen dat de installatie wordt vergemakkelijkt. Ze zijn eenvoudig te installeren en te muteren, wat u tijd en dus geld zal besparen.

Meer en meer service providers kiezen voor "fiber to the home" als ideale oplossing om klanten te voorzien van breedbandinternet. 3M heeft al jarenlang ervaring in de telecommunicatieinfrastructuur netwerken en draagt bij aan de uitbouw van het FTTh netwerk met belangrijke innovaties op gebied van glasvezel-interconnectie. Dit voor zowel de verbetering van een bestaande infrastructuur als voor de installatie van nieuwe netwerken. Het productassortiment past zich continu aan volgens de noden van het netwerk.

Infrastructuur binnen Aansluitbox Dit is een handige kleine aansluitbox voor glasvezel met een geïntegreerd vezelmanagement, vaak gebruikt als transitiebox tussen outdoor en indoor kabel.

Gebruikersaansluitingen Binnen de FTTx toepassingen richt 3M zich op onderstaande segmenten:

» Distributiecentrum » Infrastructuur buiten » Infrastructuur binnen » Gebruikersaansluitingen » Markering en locatiebepaling

Binnen elk segment beschikt 3M over gebruiksvriendelijke, technisch hoogstaande producten die de totale kosten van de installatie mee helpen onder controle te houden. Zo helpt 3M u met de focus op het volledige kostenplaatje (Total Cost of Ownership) zodat de kwaliteit van het netwerk gegarandeerd blijft tegen aanvaardbare kosten.

NPC - No Polish Fibre Connector Ideaal wanneer een snelle, on-site glasvezelinstallatie nodig is. Kunnen zowel binnen als buiten gemonteerd worden.

Markering en locatiebepaling Het 3M EMS (Electronic Marker System) beschikt over “locators” en “markers” die u helpen bij het markeren van uw ondergronds FTTx netwerk. Geprogrammeerde informatie is direct uitleesbaar. 3M Nederland B.V. Communication Markets Division Postbus 193 - 2300 AD Leiden [email protected]

- advertorial -

Fast-forward met glasvezel Vandaag de dag is de wereld van telecommunicatie en ICT in het algemeen, een omgeving waarin radicale aanpassingen aan een veranderende markt, het continue blijven ontwikkelen en implementeren van nieuwe business modellen, centraal staan. Netwerken hebben een belangrijke plaats in onze manier van leven ingenomen. Een plaats waar collectieve creativiteit, onafhankelijk van tijd en locatie, gebundeld wordt. Ideeën vormen de bron van onze creativiteit. En omdat ideeën ontstaan en groeien op het netwerk van onze klanten bedenken wij, elke dag, nieuwe manieren om het netwerk nog beter te kunnen laten functioneren. Ons vermogen om grote ideeën daadwerkelijk om te zetten in baanbrekende innovaties die er toe doen, zit van oudsher al in onze DNA. Wij zijn in staat om technologieën te ontwikkelen die alle mogelijkheden die de “Connected World” ons kan bieden, te realiseren: anticiperend, innoverend en creërend: “At the speed of ideas”. Deze strategie sluit naadloos aan bij de Alcatel-Lucent Application Enablement visie en het High Leverage Network framework. In 2009 ontwikkelde Alcatel-Lucent een GPON Optical Network Unit (ONU) en een 10G Passive Optical Network (PON) line card. Alcatel-Lucent’s 10G GPON platform levert 10 Gb/s downstream capaciteit en 2.5 Gb/s upstream capaciteit.

FTTH Council’s Innovation Award 2010 We zijn er dan ook trots op dat de FTTH Council’s Innovation Award 2010 in de categorie “Technological and Technical Innovation”, aan de 10G GPON oplossing is toegekend. Service providers investeren in de huidige GPON netwerken en moeten ervoor zorgen dat hun netwerken kunnen evolueren naar het volgende niveau. Dat is de reden waarom Alcatel-Lucent van mening is dat de tijd rijp is om een kijkje te nemen in de toekomst en de 10 G GPON technologie en migratiepaden te verkennen. Alcatel-Lucent levert oplossingen voor voice, data en video communicatiediensten, waarbij één op de drie vaste breedband abonnees over de hele wereld wordt bediend door middel van een netwerk met toegangspunten geleverd door Alcatel-Lucent. We zijn wereldwijd betrokken bij meer dan 95 FTTH projecten wereldwijd, waarvan er meer dan 80 op GPON gebaseerd zijn.

Meer informatie kunt u vinden via: www.alcatel-lucent.com

- advertorial -

infra

Directievoorzitter BAM Infratechniek, Marco de Rooij, en glasvezelspecialist Harry van Gunst:

‘We zijn een onafhankelijk kwaliteitsbedrijf met tevreden opdrachtgevers’ Tientallen namen telt de lijst van steden, gemeenten of wijken waar BAM Infratechniek op vele duizenden adressen glasvezel in huis heeft gebracht. En dat is nog maar het begin. Nederland staat aan de vooravond van een totale verglazing van vrijwel alle woningen. BAM Infratechniek doet dat niet alleen voor particulieren, maar ook in industriegebieden en voor private netwerken. Dus Marco de Rooij, directievoorzitter van BAM Infratechniek, en Harry van Gunst, commercieel manager, o.a voor glasvezelontwikkeling: hier staat een opsomming waar BAM Infratechniek trots op mag zijn. ‘Ja, en dat zijn we ook, maar daar gaat het bij BAM Infratechniek toch niet alléén om. Ook al zijn we een hoofdrolspeler op de landelijke markt voor de turn-key-bouw van (ondergrondse)glasvezeltrajecten, nog steeds staan kwaliteit en tevredenheid bij onze opdrachtgevers en klanten voorop.’

BAM Infratechniek gaat dus niet alleen voor productie? ‘Zo is het. We zijn liever een betrouwbare speler met behoud van onze kwaliteit en reputatie op de inframarkt. BAM Infratechniek hoort dus in alle opzichten tot de belangrijkste spelers in deze branche.’ En daar is iedereen het mee eens? ‘Dat is wel onze ervaring. En dat mag ook wel na zestig jaar landelijk werken in de kabel- en infratechniek, waarvan dertig jaar met glasvezel, inclusief in-house-vakonderwijs.’ BAM Infratechniek was er dus vanaf de eerste dag bij? ‘Ja, en méér dan dat. We zijn, behalve specialist in het ontwerpen, aanleggen, beheren en onderhouden van infraprojecten op het gebied van telecommunicatie, ook nauw betrokken bij de productontwikkeling voor deze branche.’

Harry van

Gunst

BAM Infratechniek denkt dus mee met opdrachtgevers en fabrikanten? ‘Elke dag! Maar we doen meer, zoals de oprichting van een inmiddels succesvol bedrijf dat is gespecialiseerd in WION Services, waar de registratie van onze opdrachtgevers met belangen in ondergrondse infrastructuren is ondergebracht, zodat deze kunnen voldoen aan hun wettelijke verplichtingen.’ BAM Infratechniek doet ook aan het herstel van storingen, onderhoud en beheer van glasvezel- en koperkabelnetwerken en bijbehorende randapparatuur? ‘Nou en of! We hebben 24 x 7 servicediensten die engineeren, onderhouden, repareren en adviseren. En ook hier denken en praten we mee met onze opdrachtgevers om de geleverde service continu te verbeteren.’

Geen geheimen dus bij BAM Infratechniek? ‘Niet als het om het delen van informatie over kabel- en glasvezeltechnieken gaat. We willen een open en voor iedereen toegankelijke onderneming zijn.’ Dus BAM Infratechniek is een onafhankelijk bedrijf? ‘Absoluut! En dat willen we ook zo houden. Elke opdrachtgever is welkom en kan maximale aandacht en service verwachten.’ Maar iedereen heeft zo z’n eigen wensen en eisen? ‘Dat is natuurlijk waar en daar houden we rekening mee. Maar onze opdrachtgevers hebben één gemeenschappelijke wens, en deze is dat we veilig, efficiënt en met maximale zorg voor mens en milieu werken. Deze principes zijn universeel. Sterker nog, hierin wil BAM Infratechniek wél de grootste zijn.’

- advertorial -

Over Huawei Corporation Huawei is een Chinese privaatonderneming, opgericht in 1987. Het hoofdkantoor bevindt zich in Shenzhen. Het bedrijf is wereldwijd uitgegroeid tot de op een na grootste speler op het gebied van informatie- en communicatietechnologie en levert telecommunicatienetwerken, datanetwerken, cloud computing& ICT diensten, en devices als tablets en smartphones. Met deze diensten richt Huawei zich op telecomdienstverleners, operators, bedrijven en consumenten wereldwijd.

Glasvezel met Huawei Technologies Om uw glasvezelplannen te helpen realiseren biedt Huawei Technologies een uitgebreid portfolio aan oplossingen, voor zowel de passieve- als actieve infrastructuur. Aangevuld met een breed portfolio aan diensten, gecombineerd met een rijke ervaring aan FTTH deployments wereldwijd, is Huawei Technologies uw perfecte partner. Een overzicht van de uitgebreide mogelijkheden van Huawei Technologies zijn hieronder weergegeven:

Visie Onze visie is “To enrich life through communication”. Op deze wijze wordt op een verantwoorde wijze bijgedragen aan het communicatieve welzijn van mensen wereldwijd. Ruim 2 miljard mensen maken dagelijks -vaak ongemerkt- gebruik van onze netwerken, systemen en diensten. Door de inzet van onze professionele expertise werken wij toegewijd aan communicatievoorzieningen voor iedereen overal ter wereld, door gelijke en eenvoudige toegang te verlenen tot onze informatie maatschappij. Om het hoofd te bieden aan de voortdurende uitdagingen op het gebied van klimaatverandering heeft Huawei een geavanceerd programma gelanceerd op het gebied van ‘Green IT solutions’. Dit programma is er op gericht, klanten te helpen hun energie consumptie te reduceren en daarmee de uitstoot van schadelijke CO2 stoffen voor het milieu. Zo creeren wij de beste sociaal-economische omgevingsfactoren en voordelen voor onze klanten. Missie Huawei wil zich een leidende rol verwerven als aanbieder van ICT infrastructuur oplossingen voor de zakelijke markt. Business scope naast de markt voor Telecom operators zijn zakelijke klanten in de diverse sectoren als : Overheid, Utiliteit, Financiele instellingen, Energie, Gezondheidszorg, Transport en Logistiek. Onze visie en missie ten aanzien van end-to-end communicatieoplossingen voor klanten en bedrijven zijn samengevat in onderstaand overzicht.

Contact Huawei Technologies heeft in Nederland kantoren in Amsterdam en Den Haag. Graag willen we u in een gesprek nader toelichten, wat Huawei Technologies voor u kan betekenen. Karspeldreef 4 1101 CJ Amsterdam Tel. 020 - 430 08 08 www.huawei.com

Haal de toekomst in huis Internet nu al supersnel met z’n allen tegelijk Je kunt steeds meer met KPN. Nu en in de toekomst. Met KPN Glasvezel kun je nu al supersnel internetten op meerdere computers tegelijk. In de toekomst zal de vraag naar meer capaciteit alleen nog maar groeien. Eén ding is zeker: met KPN Glasvezel ben je er klaar voor.

kpn.com/glasvezel

AD 10996/09-11

KPN Glasvezel

Interactieve HD TV | Supersnel internet | Bellen

- advertorial -

Oplossingen met meer dan 20 jaar ervaring

Europa versterkt economie met glasvezel tot in woningen Prysmian Group’s XSNet versnelt de FTTH uitrol met lagere kosten Eurocommissaris Neelie Kroes – vice-president van de Europese Commissie heeft de “Digitale Agenda” uitgegeven, een rapport waarin ze haar plan voor een supersnel Europees breedband netwerk uitlegt. Een plan dat moet resulteren in internet snelheden van gemiddeld 30Mb/s voor alle Europeanen waarvan 50% meer dan 100Mb/s in 2020.

“Zo moet Europa concurrent blijven in de wereldmarkt, en dit is alleen mogelijk door glasvezel” aldus Kroes. Mede daardoor merken we bij Prysmian en Draka dat overal in Europa de aanleg van glasvezelkabel tot in de woning in versneld tempo wordt uitgevoerd. Bandbreedtes van meer dan 100MB/s zijn nodig voor ‘Triple-play’ services als hoge snelheid internet, symmetrische spraak-, streaming video en data-verkeer, (up- en download), analoge telefonie en meerdere high definition (HD) televisie kanalen – tegelijkertijd.

De Prysmian Group – een bedrijf ontstaan door het samengaan van Draka en Prysmian - is wereldmarktleider op het gebied van bekabeling in het algemeen, maar ook op specifief voor de productie en verkoop van glasvezel, koperen glasvezelkabeling. Prysmian Group’s oplossing voor het huisaansluitnet – Fibre-to-the-Home – is XSNet. Een uitgebreide oplossing van de laatste innovaties in glasvezel, bekabelingsoplossingen, en diensten voor het ontwerpen en daardoor effiencent uitrollen van FTTH-netwerken. XSNet is het resultaat van ruim 20 jaar ervaring in kabel- en netwerkprojecten in de gehele wereld. Alle onze kennis van passieve communicatie-infrastructuren, en de nieuwste industriele technologie zijn gebundeld in ons XSNet portfolio met als doel het reduceren van de total kosten en een betere beheersing van kapitaallasten (Capex) en operationele uitgaven (Opex). In deze uitgebreide oplossing zijn de laatste ontwikkelingen van Draka en Prysmian opgenomen, een direct resultaat van de samenvoeging van beide bedrijven begin 2011. De Prysmian Group wil zich richten op het helpen uitrollen van glasvezel in Europa. De FTTH markt is in Europa momenteel sterk in ontwikkeling als gevolg van de vervanging van koperkabels door glasvezelkabels ten behoeve van de nieuwe generatie breedbandtoegang met een capaciteit van meer dan 100 Mb/s (symmetrisch). Glasvezelverbindingen zijn – door de fysieke karakteristieken – per definitie geschikt voor de huidige en toekomstige eisen van een netwerk. Daardoor voegen ze waarde toe aan woningen en kantoren – als het WTC gebouw in Rotterdam - en openen ze bovendien nieuwe inkomstenbronnen voor partijen die breedbanddiensten aanbieden zoals HD-televisie via Internet, Internet-gaming en een reeks interactieve multimedia diensten.

- advertorial -

CIF CIF (Communication Infrastructure Fund) is een Nederlands investeringsfonds voor institutionele beleggers, waaronder de grote Nederlandse pensioenfondsen. CIF investeert met een lange termijn visie in communicatie-infrastructuur zoals vaste netwerken, zendmasten en datacenters. Het fonds wordt beheerd door Bouwfonds Real Estate Investment Management. CIF richt zich onder meer op de werving van lange termijn investeringen in (kabel)netwerken, zendmasten voor mobiele telefonie en aanverwante infrastructuur. Het doel is om deze infrastructuren voor lange periodes te verhuren aan kwalitatief hoogwaardige dienstenleveranciers. Door stabiele huurinkomsten en waardetoename van de verworven infrastructuur beoogt CIF haar beleggers een goed rendement te bieden met een bijbehorend laag en realistisch risico. Met deze benadering onderscheidt het fonds zich van overige spelers op de infrastructuurmarkt. Het CIF fonds kenmerkt zich als: • neutrale aanbieder van telecom-infrastructuur voor meerdere dienstenleveranciers; • niet verbonden aan een dienstenbedrijf; • een fonds dat lange termijn rendementsdoelstellingen nastreeft; • een partij die pensioengelden voor lange termijn aan infrastructuur verbindt; • investeerder met focus op aanleg van netwerken in de gehele gemeente. Drie lagen model in de telecommarkt De markt van vaste en mobiele infrastructuur is opgebouwd uit drie lagen. Hierin bewegen zich verschillende spelers en partijen wat diverse business modellen oplevert. CIF heeft geconstateerd dat de noodzakelijke vernieuwing van fysieke infrastructuur in Nederland slechts langzaam van de grond komt. Door sterke concurrentie en traditionele, geïntegreerde business modellen in de telecommunicatie markt investeren bestaande marktpartijen te beperkt in de vernieuwing van fysieke infrastructuur. CIF doorbreekt deze situatie door investeerders met een lange investeringshorizon aan deze infrastructuren te verbinden.

Laag 1: passieve infrastructuur – netwerkeigenaren In deze laag speelt CIF een prominente rol. De netwerkeigenaar bouwt en beheert de netwerkinfrastructuur.

Laag 2: actieve infrastructuur – operators De tweede laag verbindt de eindgebruikers met de service providers. Aanbieders van media- en communicatiediensten zoals de kabelaars en telecombedrijven zijn actieve partijen in deze laag.

Laag 3: service providers Tot slot is er de derde laag waar de diensten over het netwerk worden geleverd, zoals internet, televisie, radio en telefonie.

CIF concentreert zich op de eerste laag van de infrastructuur en scheidt daarbij de passieve infrastructuur van het dienstenaanbod. CIF kan derhalve als neutrale – niet service provider gebonden - partij actief overgaan tot vervanging van de passieve infrastructuur. Door structureel te investeren in de passieve infrastructuur middels glasvezel kan CIF haar netwerk openstellen voor kwalitatief hoogstaande dienstenleveranciers. Zo garandeert CIF haar huurders een toekomstvaste infrastructuur waarop de meest moderne, interactieve diensten aangeboden kunnen worden.

WTC Schiphol, H-toren, 9e verdieping Schiphol Boulevard 371 1118 BJ Schiphol

- advertorial -

Zo gaat de toekomst er uitzien. De samenleving is steeds meer afhankelijk van informatiesystemen die grote hoeveelheden data verwerken. De bestaande netwerken kunnen niet meer voldoen aan de toenemende vraag naar bandbreedte. Met zijn gigantische up- en downloadsnelheden, is glasvezel de infrastructuur van de toekomst. In sommige landen is meer dan de helft van de huishoudens al op glasvezel aangesloten. Daar profiteert iedereen van alle vernieuwende diensten die glasvezel met zich meebrengt. Nu de vraag om meer bandbreedte wereldwijd blijft groeien, kan Nederland niet achterblijven. Glasvezel draagt bij aan economische groei, biedt maatschappelijk rendement en opent deuren naar nieuwe vormen van onderwijs, veiligheid en zorg.

Over Reggefiber. Reggefiber is een joint venture van Reggeborgh en KPN en houdt zich bezig met een grootschalige uitrol van een open glasvezelnetwerk. De ambitie van Reggefiber is om zoveel mogelijk huishoudens in Nederland aan te sluiten op het netwerk van de toekomst. Het percentage Nederlandse huishoudens dat gebruik kan maken van het Reggefiber glasvezelnetwerk groeit naar meer dan 20% eind 2013, wat gelijk staat aan zo’n 1,5 miljoen huishoudens. Op dit moment zijn bijna 850 duizend huishoudens op het glasvezelnetwerk aangesloten, in ruim 150 gemeenten.

De aanleg van glasvezel vergt enorme investeringen. Daarom komt glasvezel in eerste instantie alleen in gebieden en steden waar de bewoners dit nieuwe netwerk enthousiast omarmen.

Het netwerk van Reggefiber is open. Reggefiber laat elke actieve operator toe tot het netwerk. Zo kan elke serviceprovider zijn diensten aanbieden via het glasvezelnetwerk. Onze jarenlange ervaring met de aanleg van glasvezel staat borg voor een netwerk met meer zekerheid, meer dekking, meer serviceproviders en minder risico voor gemeentes en de bewoners dan andere potentiële aanbieders. Afgelopen jaren hebben wij het leveren van diensten op het glasvezelnetwerk kunnen perfectioneren door afspraken te maken met diverse marktspelers op het gebied van televisie, internet en telefonie. Serviceproviders en actieve operators hebben een brede footprint nodig om hun businessmodel rendabel te krijgen. Alleen Reggefiber biedt deze mogelijkheid, waardoor consumenten meer keuzevrijheid hebben en toegang krijgen tot nieuwe diensten.

Glasvezel opent een wereld

aan nieuwe mogelijkheden.

Powered by

Speer IT heeft in de applicaties Cocon, CoconTheWeb en Workon een complete ontwikkelstraat t.b.v. het aanleggen van FTTH netwerken geïmplementeerd. Onderstaand een overzicht van de belangrijkste functionaliteiten.

▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲ ▲

Digitaal voorschouwen (webbased) Ontwerpen van AP en DP gebieden Automatische DP indeling Automatisch DP ontwerpen genereren Plannen van taken t.b.v. de uitvoer Geautomatiseerd brieven/mail versturen (In bulk) digitaal opdrachten afmelden Digitaal schouwen waarbij o.a. de tuinboring direct in het ontwerp aangepast kan worden Vastleggen van NAW gegevens van bewoner, locatie FTU etc. Automatisch schouwformulieren versturen Managementrapportages genereren HAS opdrachten digitaal afmelden inclusief automatisch uploaden van meetgegevens en foto’s Automatisch geulontwerp aanpassen aan de hand van GPS gegevens Complete opleverdocumentatie richting de FTTH operator Automatisch schouwformulier versturen naar bewoners Genereren van export bestanden (lasschets, buiskoppelschema, geultekeningen etc.) Alles in 1 centrale database, alle gegevens steeds up-to-date in alle interfaces

in gebruik bij o.a.:

Cocon Helderheid in Glasvezelregistratie

Ook in het volledige FTTH bouwproces

FttH Platform Nederland

Recommend Documents