Foto: Arjen Born
Ouderen als leerling. Jongeren als docent. 1
Ouderen als leerling. Jongeren als docent. Samen Online Nederland is een basiscomputer- of tabletcursus voor ouderen, van ‘hoe zet je een computer aan’ tot ‘hoe verstuur je een e-mail’. Wat Samen Online onderscheidt van andere cursussen zijn de docenten: het zijn allemaal ICT-leerlingen uit het voorbereidend en middelbaar beroepsonderwijs. Gedurende zes of negen weken nemen de jongeren van het ROC meerdere keren per week ouderen bij de hand op een ontdekkingsreis langs de mogelijkheden van computer of tablet en het internet. De volledige training wordt verzorgd door de jongeren, onder begeleiding van een vrijwilliger. De meeste Samen Online cursussen vinden plaats in verzorgings- of buurthuizen. Ouderen doen mee aan de training omdat ze graag willen leren computeren. Jongeren ontwikkelen nieuwe vaardigheden en leren zich inleven in een wereld die niet de hunne is. Door de training hebben jong en oud intensief contact, leren zij elkaar kennen en ontdekken zij gezamenlijke interesses.
“Bij deze cursus heb je iemand die tussen de cursisten in zit, die er voor jou is. En als er dan even iets niet lukt, dan heb je direct de aandacht. Dat vind ik fantastisch! Je hoeft de docent niet te delen met acht anderen. Dat is een groot pluspunt.”
Ouderen staan meer open voor omgaan met de computer dan ik had gedacht.
Ouderen pikken de basis vaardigheden sneller op dan ik had verwacht.
Jongeren kunnen mij meer leren dan ik had gedacht.
“Met een van de jongens heb ik echt een goed contact. Hij is ook al eens bij mij thuis gekomen om Skype te installeren. Als ik problemen heb met de computer dan bel ik hem. Of ik Skype hem. Ha, ha! Ja, maar echt hoor, dan Skype ik hem!” Oudere cursist
Ouderen zijn aardiger, opener, moderner en meer bij de tijd dan ik had beseft.
Het intensieve contact komt de onderlinge beeld vorming ten goede. De helft van de deelnemende ouderen en jongeren zegt na afloop van de cursus een positiever beeld te hebben van de andere generatie. De andere helft zegt dat ze al een positief beeld hadden. Lees hiernaast in de gedachteblokjes de meest genoemde veranderende beelden.
Jongeren zijn verrassend vaak van buitenlandse afkomst en zijn niet anders dan de Nederlandse jongeren.
Succesformule
Jongeren zijn vriendelijker, geduldiger en beleefder dan ik had verwacht.
Het succes van Samen Online ligt vooral in de zeer praktische aanpak. Samen Online Nederland richt zich op concrete behoeften van zowel jong als oud en zorgt daarmee dat een voor hen minder zichtbare doelstelling ook wordt bereikt: het verbinden van de generaties.
Oudere cursist 2
3 Foto: Moos Hoek
Ouderen als leerling
Internetgebruik 3 maanden na de cursus E-mailen
Ouderen doen mee aan de Samen Online cursus omdat ze computervaardigheden willen opdoen en/of hun computer angst willen overwinnen. Veel cursisten volgden al eens eerder een computercursus, maar wat zij toen leerden is niet beklijfd. De Samen Online cursus onderscheidt zich van andere cursussen door de intensiteit (twee tot drie keer per week les), de persoonlijke begeleiding (meestal 1 jongere op 2 ouderen) en de vele praktijkoefeningen.
Informatie opzoeken Spelletjes spelen Gewoon wat surfen
Chatten (Messenger) Skypen
De cursus is voor veel ouderen een fijne sociale activiteit waarin zij contact opdoen met jongeren en andere ouderen uit de buurt. 50% van de oudere cursisten onderhoudt na afloop van de cursus contact met elkaar. Velen breiden ook virtueel hun sociale netwerk uit. Zo’n 17% heeft drie maanden na de cursus nieuwe sociale contacten opgedaan via het internet. En bijna allemaal onderhouden ze via sociale media, Skype en e-mail contact met vrienden en familie. Hiermee speelt Samen Online ook een rol in het voorkomen of verminderen van vereenzaming.
Foto’s bewerken
8
!
De deelnemende ouderen beoordelen de Samen Online cursus gemiddeld met een 8. Zij waarderen vooral de ongedwongen en
dat ze zelf leren computeren via praktijkoefeningen en dat er altijd hulp en aandacht is. 4
Nooit
14%
14% Dagelijks
Een paar keer per week
45%
49%
Een beetje
25%
Foto: Jeroen Dietz
8%
Redelijk veel Geen
43%
gemoedelijke sfeer tijdens de lessen, de geduldige houding van de jongeren, het feit
Paar keer per maand
Online winkelen
Foto: Moos Hoek
aan d e g d e go
Een paar keer per jaar
Bankieren
Ervaring met computers vóór de cursus
“Ik ben flink opgeschoten, maar ik begrijp nog veel dingen niet helemaal. Maar ik kan nu wel Skypen en ik kan e-mailen. En ik kon helemaal niets! Dat Skypen vind ik echt fantastisch.” Oudere cursist
5
!
Goed zo
Jongeren als docent
7,3
De jongeren beoordelen
de Samen Online cursus
Door het geven van de cursus doen de jongeren verschillende vaardigheden op die nauw aansluiten bij de competenties en vaardigheden die nodig zijn voor hun ICT-opleiding. Zoals ondersteuning leren bieden aan computergebruikers.
zelf met een 7,3. Ze vinden het leuk les te geven en ook leerzaam om een ander iets te leren.
Opgedane competenties volgens de jongeren zelf
Opgedane competenties volgens de vrijwillige begeleiders
Communiceren (70%)
Alle competenties nemen toe,
Aandacht en begrip tonen (70%)
Klantgericht werken (19%)
klantgerichtheid.
Problemen analyseren (18%)
met name communicatie en “Ik ben zo trots op u en wat u geleerd heeft.” Jonge docent tegen 92-jarige cursist
73% verbetert competenties
ROC-docent
6
Foto: Jeroen Dietz
De jongeren zelf vertellen vooral te leren geduldig te zijn en hun uitleg aan te passen aan het tempo en de manier van leren van de individuele cursisten. Veel vrijwillige begeleiders en ROC-docenten zien dat jongeren onverwachte vaardigheden ontwikkelen, met name leiding geven en verantwoordelijkheid nemen. Voor alle jongeren, maar vooral voor de jongeren met een rugzakje (met bijvoorbeeld autisme of ADHD), biedt Samen Online een manier om in een veilige omgeving vaardigheden op te doen die zij nodig zullen hebben op stage en de arbeidsmarkt.
“Ik moet altijd glimlachen als ik leerlingen hoor klagen dat hun lesplan is mislukt omdat ouderen hun huiswerk niet hebben gemaakt.”
Naast verbeterde competenties, leren de jongeren zich ook inleven in een wereld die niet de hunne is. Velen zijn geraakt door de waardering die zij ontvangen en de ontdekking dat ze een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan de samenleving. Dat is vaak ook van hun gezichten af te lezen als zij aan het einde van de cursus de diploma’s overhandigen aan ‘hun leerlingen’.
21% verbetert competenties
in grote mate
7
De brug tussen de generaties Wat voor jongeren vanzelfsprekend is, is dat niet voor ouderen. De meeste ouderen hebben weinig tot geen ervaring met computers en internet. Sommigen hebben zelfs nog nooit een typemachine gebruikt. Het valt voor de jongeren niet altijd mee goed uitleg te geven. Vooral de Engelse en technische termen die zij gewend zijn te gebruiken, maar die de ouderen niet kennen, maken het lastig. Daarom is tijdens de les altijd een vrijwilliger aanwezig, die de studenten begeleidt en de kwaliteit van de cursus bewaakt.
“De vrijwilliger overziet hoe de jongeren lesgeven. Er ontging hem niets. Voor de les was hij al met de jongens bezig en hoorde je hem zeggen: ‘Je moet hier of daar op letten.’ Na afloop riep hij ze weer bijeen voor tips. Bijvoorbeeld over hoe ze de aandacht kunnen opeisen om de les te beginnen. Ik denk dat de jongeren er echt iets van opsteken. Terugkijkend denk ik: die vrijwilliger hadden we een pluim moeten geven!”
“Bedankt! Eindelijk kan ik zonder bibbers achter de computer zitten!” Oudere cursist
Oudere cursist
De vrijwilliger evalueert met de jongeren hoe de les is gegaan, bereidt de volgende les met hen voor en geeft feedback op hun prestaties en presentaties. De vrijwillige begeleider geeft ook feedback aan het ROC en is (mede)verantwoordelijk voor de beoordeling van de competenties van de jongeren. Maar zijn of haar belangrijkste taak is zorgen dat jong en oud daadwerkelijk met elkaar in contact komen. Deze vrijwillige begeleiders hoeven zelf niet veel te weten over computers. Sommige vrijwillige begeleiders zijn zelfs oud-cursisten! Hun voornaamste taak is het slaan van een brug tussen de generaties.
“De jongens moeten echt leren om andere woorden te gebruiken, want wat is dat nou eigenlijk dat downloaden?” Vrijwillige begeleider
8
Foto: Christine van Hoorn
9
De deelnemers Een meting van de Samen Online cursisten en docenten van de afgelopen jaren laat de gemiddelde eigenschappen van de deelnemers zien:
d Ou
eren als leerling .
“Een van de ouderen zei: ‘Ik ben te vroeg geboren.’ Maar dat is niet zo, want hij heeft toch nog leren computeren!” Jonge docent
ge Jon
ren als docen t.
Gemiddeld
71 jaar
< 65 jaar 23% 65-75 jaar 44% > 75 jaar 33%
70% vrouw
15% alleen basisschool 57% lts/mulo/mavo 15% havo/vwo/hts 15% universitair
97% man
Gemiddeld
17-20 jaar
Foto: Jeroen Dietz
Doe mee!
70% niveau 3, vooral eerste (68%) en tweede (29%) studiejaar
“Samen Online verbindt jong en oud. De eerste les zitten de jongeren te kijken: ‘Moet ik daar nou mee werken…?’ En aan het einde van de cursus lijkt het alsof jong en oud elkaar al jaren kennen.” Vrijwillige begeleider
10
Foto: Jeroen Dietz
De Samen Online cursus onderscheidt zich van andere computer- en tabletcursussen door de intensiteit, de persoonlijke begeleiding en de vele praktijkoefeningen. Maar vooral door het contact tussen jong en oud. Wilt u ook in uw stad of regio Samen Online cursussen opzetten? Kijk dan op www.samenonlinenederland.nl. Daar vindt u uitgebreide informatie over het opzetten en uitvoeren van een Samen Online cursus, zoals richtlijnen voor project coördinatoren, voorbeeldcursusboeken, tips voor vrijwillige begeleiders, een informatie filmpje voor de jonge docenten en voorbeeld samenwerkingsovereenkomsten. 11
“Samen Online verbindt ouderen en jongeren. De eerste les zitten de jongeren te kijken: ‘Moet ik daar nou mee werken…?’ En aan het einde van de cursus lijkt het alsof jong en oud elkaar al jaren kennen.” Vrijwillige begeleider
“Ik dacht: waar ben ik aan begonnen? Ik kende de computer helemaal niet en heb zelfs nog nooit achter een typemachine gezeten! Ik had er ontzettend veel moeite mee. Maar ik heb er ook bijzonder veel van genoten en geleerd. En nu heb ik een computer, gekregen van mijn kleinzoon, waarop ik oefen.” Oudere cursist, 92 jaar
“Je oefent wel in de klas, maar hier is het anders. Hier ben je de docent. En dan zie je die ouderen die niet eens wisten hoe je een computer aan moet zetten. Die zitten nu te internetten en op Facebook met hun kleinkinderen. Dat heb jij ze geleerd. Nou, dat is best tof!” Jonge docent
“Na afloop krijgen de oudere cursisten een certificaat. Dat is niet een eindpunt, maar een stap verder in een leven lang leren. Samen Online laat zien dat je nooit bent uitgeleerd.” ROC afdelingsmanager ICT
Colofon: Samen Online Nederland is uitgevoerd door Xina, projectbureau voor de sociale sector. Vormgeving: Tinman Grafisch Ontwerp. Eindredactie: Eke Hagedoorn. Tekst: Christina Mercken, Kaja van Rhijn, Gisela Clarke. Met Samen Online Nederland willen Skanfonds en Stichting DOEN de generatiekloof verkleinen. Dit landelijk uitrolproject is mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van de Nationale Postcode Loterij.
