28
Natuur.oriolus 77(1): 28-32
FOTO-ALBUM
Jaaroverzicht 2010 GERALD DRIESSENS
Januari - Dwerggors
Final teek? Van 4 tot 24 januari kon je op het bedrijventerrein in Hasselt Noord terecht om een Dwerggors Emberiza pusilla van nabij te bestuderen. De vogel zat vaak in gezelschap van een groepje Rietgorzen E. schoeniclus op een kleine ruigte, waar hij doorgaans foerageerde op Bijvoet Artemisia vulgaris. Rond 20 januari zat er een teek op zijn keel, die in de dagen daarna aanzienlijk opzwol. De kans is dan ook groot dat de Dwerggors het loodje legde. Februari - Kramsvogel
Fieldfare Fair Na de invasie van Kramvogels Turdus pilaris op 30 en 31 januari (meer dan 70.000 vogels), bleef Vlaanderen in de eerste helft van februari bezaaid met Kramsvogels. Tal van boomgaarden werden letterlijk geplunderd. De grote hoeveelheden sneeuw elders in Europa hadden deze lijsters massaal richting zuidwest gestuwd. Na een lange periode met zachte winters hadden we dergelijk scenario al lang niet meer gezien. In het vorige nummer van Natuur.oriolus (76-4: 130-131) kon je meer lezen over deze influx en het fenomeen sneeuwtrek.
Dwerggors Emberiza pusilla. 5 januari 2010. Hasselt (L) (Foto: David Verdonck)
Maart
Galantste rover Maart is een klassieke doortrekperiode voor de Rode Wouw Milvus milvus. Deze prachtige roofvogel werd dan ook op heel wat telposten waargenomen. Maar ook als broedvogel in Wallonië doet de soort het niet slecht. De Waalse Broedvogelatlas die onder meer op de Belgische Vogeldag werd gepresenteerd, brengt de verspreiding in beeld. We leren hieruit dat de soort in de jaren ‘90 een belangrijke comeback maakte. De broedpopulatie wordt er thans geschat op een 150-tal paren, een prachtige vooruitgang. Toch is men alert voor de dreiging van grootschalige landbouwteelten, die eveneens een grote opmars kennen in de Ardennen en Lotharingen, waar de soort het best vertegenwoordigd is. Bron: Voskamp P. & S. Van Rijn 2010. Milan Royal, Milvus milvus. pp 176-177 in Jacob J.-P., C. Dehem, A. Burnel, J.-L. Dambiermont, M. Fasol, T. Kinet, D. van der Elst & J.-Y. Paquet 2010. Atlas des oiseaux nicheurs de Wallonie 2001-2007. Serie <
> nr° 5. Aves et Région wallone, Gembloux. 524 pagina’s.
Kramsvogel Turdus pilaris. 6 januari 2006. De Panne (W) (Foto: Rudi Debruyne)
Rode Wouw Milvus milvus adult. 10 april 2010. Oostkantons (Lg) (Foto: Gaston Sallaets)
FOTO-ALBUM
Natuur.oriolus 77(1): 28-32
April
Iberische Tjiftjaf Phylloscopus ibericus. 25 april 2010. Zoniënwoud, Brussel (Foto: Axel Smets)
Iberisch getjiftjaf is vrolijker Tussen 2 april en 10 juni werden op vier plaatsen in België langdurig tjiftjaffen waargenomen met kenmerken van de Iberische Tjiftjaf Phylloscopus ibericus, die ondertussen algemeen werd opgewaardeerd tot soort. Daarnaast waren er nog zeven ééndagswaarnemingen. Minstens enkele van deze reeks vertonen een volledige set positieve kenmerken. Het BAHC maakt melding van drie aanvaarde en drie niet onderzochte meldingen (www.bahc.be) zodat we mogen aannemen dat het aantal Belgische gevallen in 2010 minstens wordt verdubbeld. De vogel van Watermaal-Bosvoorde bij Brussel vertoonde in elk geval mooi de langere handpenprojectie (ca. 1/2de), bleke ondersnavel, gelige wenkbrauwstreep (vooral voor het oog), groenige bovendelen en gelige onderstaartdekveren. De zang is uiteraard de meest opvallende aanwijzing waarmee de soort zijn aanwezigheid verraadt.
Mei
Ondergewaardeerd bruintje Zelden staat de Temmincks Strandloper Calidris temminckii in de aandacht. De soort wordt zeer vaak over het hoofd gezien: het bruine verenkleed, het kleine formaat, de gehurkte en schuifelende houding, en de gewoonte om op drogere slikplaten of oevertjes te foerageren maken deze beestjes erg onopvallend. De beste periode om een Temmincks Strandloper aan te treffen is de eerste helft van mei. Beste kenmerken zijn het bruine verenkleed met een witte buikje, een witte oogring, en –in het voorjaareen variabele hoeveelheid zwart gecentreerde schouderveren. De gele pootkleur is meestal slechts vanop korte afstand zichtbaar. Temmincks Strandloper Calidris temminckii adult zomerkleed. 8 mei 2010. Zoutleeuw (VB) (Foto: Erwin Collaerts)
29
30
Natuur.oriolus 77(1): 28-32
FOTO-ALBUM
Juni - Juli
Invasieve Inventarisatie In het weekend van 17 en 18 juli 2010 gingen onze vrijwilligers in meer dan 180 Oost- en West-Vlaamse gebieden op zoek naar ganzen, in het kader van het INTERREG project rond Invasieve zomerganzen. In 2011 vindt een tweede telling plaats. Op enkele plaatsen werden reeds maatregelen getroffen om deze exotengemeenschap lichtjes in te dijken. De nabije toekomst zal uitwijzen hoe de verschillende soorten hierop reageren.
Brandgans Branta leucopsis. 18 mei 2010. Paal-Beringen (L) (Foto: Dieder Plu)
Augustus
Groot BV-tje Niet elk jaar krijgen we de gelegenheid om de Sperwergrasmus Sylvia nisoria waar te nemen. 2010 bleek echter een superjaar voor deze heimelijke doortrekker. Midden augustus en begin september vormen de beste periode om dit grotere KBV-tje (Klein Bruin Vogeltje) aan te treffen, maar klassiek zijn het de ringvangsten die duidelijk te maken dat vele vogels anders ongezien zouden passeren. Een najaar met –alleen al in waarnemingen.be- minstens vijfentwintig exemplaren is een puike prestatie en een ringvangst van een albino bij Antwerpen op 3 oktober is wel erg ongewoon. In België werd nog nooit een adulte vogel vastgesteld en dat geldt meteen voor de meeste West-Europese landen. In de rubriek ‘Opmerkelijk vogelnieuws’ doen we in en volgend nummer deze mini-influx uit de doeken (Faveyts in voorbereiding). Sperwergrasmus Sylvia nisoria eerste winterkleed. 18 september 2010. Heist (W) (Foto: Johan Buckens)
FOTO-ALBUM
Natuur.oriolus 77(1): 28-32
September
Zand wordt beton – Exit Voorhaven Jarenlang was het een broedhaard van duizenden sterns en meeuwen en een stopplaats voor vele tientuizenden trekvogels. Koningseider, Woestijnplevier, Bonapartes Strandloper, Blonde Ruiter, Kleine Kokmeeuw, Ringsnavelmeeuw, Forsters Stern, Brilstern, Kleine Kortteenleeuwerik, Siberische Boompieper, Blauwstaart, Izabeltapuit, drie Kleine Sprinkhaanzangers, Veldrietzanger, vier Kleine Spotvogels, Daurische Klauwier, Witstuitbarmsijs, Bosgors, Wilgengors… een snelle greep uit bijzondere zeldzaamheden die ooit pleisterden op deze allesbehalve natuurlijk ogende hotspot… min of meer het einde van een vogelhoofdstuk dat een kwart eeuw duurde. We duimen dat het sterneneiland zijn naam waardig blijft in de toekomst. Fitis Phylloscopus trochilus, eerstewinter. 13 september 2008. Voorhaven Zeebrugge (W) (Foto: Patrick Beirens)
De Fitis was tijdens de najaarstrek vaak één van de uitbundig aanwezige zangvogels in de Zeebrugse voorhaven.
Oktober - Witkopstaartmees
De Wollige Watjes-show Dit hadden we nog nooit gezien… Op 20 september verscheen de eerste melding van een Witkopstaartmees Aegithalos caudatus caudatus bij Laakdal, op 12 oktober gevolgd door een eerste groepje van vijf in Mol en op 17 oktober door een ringvangst van een groep van elf in Herselt. Vanaf dan brak de invasie los en werden tot het einde van de winter vrijwel dagelijks Witkopstaartmezen waargenomen. Tal van ‘witkoppige Staartmezen’ zorgden voor verwarring maar groepjes met wollige Witkoppen toonden meestal een zuivere set aan kenmerken. Een volledig overzicht van deze invasie volgt later in Natuur.oriolus in de rubriek ‘Opmerkelijk vogelnieuws’. Opvallend was dat er plots ook enkele oudere gedocumenteerde gevallen verschenen op waarnemingen.be. Eerder waren er geen aanvaarde gevallen van deze ondersoort voor België. Witkopstaartmees Aegithalos caudatus caudatus. 19 november 2010. Nieuwpoort (W) (Foto: Johan Buckens)
31
32
Natuur.oriolus 77(1): 28-32
FOTO-ALBUM
November
Finale doodsteek? Vanaf 27 november 2010 doken de temperaturen onder nul en kreeg Vlaanderen te maken met een eerste stevige winterprik, sneeuw, ijzel, het hele gamma… De start van wat alweer een wat pittigere winter zou worden. Dit moet een aantal soorten parten spelen... Terwijl Cetti’s Zanger Cettia cetti voorlopig toch blijkt stand te houden, vooral dan in de echte bolwerken, lijkt het voor Graszanger Cisticola juncidis nu echt wel einde verhaal. Ook ‘klimaatsoort’ Kleine Zilverreiger Egretta garzetta krijgt harde klappen: er worden meerdere dode vogels aangetroffen. Erger nog is het voor een broedvogel die zich de laatste decennia net goed had kunnen herstellen: onze Kerkuil Tyto alba. Enkele dagen zonder voedsel is fataal voor dit witte spookje. De resultaten waren pakkend: op heel wat plaatsen werden dode of verzwakte Kerkuilen aangetroffen die ten onder gingen aan een koude hongerdood. Tussen 27 november en 30 januari werden minstens 40 winterslachtoffers gemeld die geen 200 gram meer wogen. En dit is vast maar een tipje van de spreekwoordelijke ijsberg… Nu maar allen duimen dat 2011 een goed muizenjaar wordt.
Kerkuil Tyto alba, winterslachtoffers. 27 december 2010. Boutersem (VB) (Foto: Guido Janzegers)
December
Grote onbekende maakt zich kenbaar De Ruigpootbuizerd Buteo lagopus behoort samen met Glanskop Poecile palustris tot de topsoorten die het meest frequent foutief worden gedetermineerd. Op zich is dat geen schande: de variatie binnen Buizerden Buteo buteo wordt zwaar onderschat. De veldgidskenmerken van Ruigpoot zijn bovendien zeer relatief en kunnen –op enkele uitzonderingen na- perfect passen op een bleke Buizerd. Des te meer was de Ruigpootinvasie die we de afgelopen maanden mochten getuigen, erg welkom. Wie vaak in het veld zit, of wel eens de kust bezoekt, kreeg nu de gelegenheid een degelijke ervaring met deze soort op te doen. We koesteren zeker de hoop dat dit zijn sporen zal nalaten op het aantal claims van Ruigpoten in ons invoersysteem. Over de invasie die dit jaar plaatsvond in de Lage Landen volgt een uitgebreide rapportering in een van de volgende nummers van Natuur.oriolus. Bron: www.natuurfotoalbum.be Tekst: Gerald Driessens [email protected]
Ruigpootbuizerd Buteo lagopus juveniel. 25 december 2010. Oostende (W) (Foto: Johan Buckens)
