FORMULA FIZIK SPM

KOLEKSI DEFINISI / MAKNA / ISTILAH / FORMULA FIZIK SPM Disediakan oleh: En. Muhamad Fariez Bin Mustafar B. Ed. Sc. Physics Hons. (UPSI) [email protected]

Ketua Panitia Fizik SMK Tebedu

Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM © 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

1

ISI KANDUNGAN Bab

Tajuk

Muka Surat

1

Pengenalan Kepada Fizik

3–4

2

Daya dan Gerakan

4–8

3

Daya dan Tekanan

9

4

Haba

10 – 11

5

Cahaya

12 – 14

6

Gelombang

15 – 18

7

Elektrik

18 – 20

8

Keelektromagnetan

20 – 21

9

Elektronik

22 – 24

10

Radioaktif

25 – 27


2

BAB 1 : PENGENALAN KEPADA FIZIK Bil .

Istilah

Simbol/ Unit

1

Kuantiti Fizik

Kuantiti yang boleh diukur.

2

Kuantiti Asas

Kuantiti yang tidak boleh diterbitkan dalam sebutan kuantiti-kuantiti fizik yang lain.

3

Kuantiti Terbitan

Gabungan kuantiti-kuantiti asas secara pendaraban atau pembahagian atau kedua-duanya.

Contoh: Panjang, jisim, masa, suhu, arus elektrik. Contoh: Halaju, daya, pecutan, momentum, ketumpatan, kerja.

4

Unit Asas

Unit yang tidak boleh diterbitkan dalam sebutan unit-unit yang lain.

Contoh: Meter, kg, saat, Kelvin, Ampere.

5

Unit Terbitan

Gabungan unit-unit asas secara pendaraban atau pembahagian atau kedua-duanya.

Contoh: m s-1, m s-2, joule, Nm-2, kg ms-1

6

Kejituan

Kejituan pengukuran ialah betapa hampir suatu nilai pengukuran kepada nilai sebenar.

7

Kepersisan

Kebolehan alat mengukur sesuatu kuantiti secara konsisten dengan sedikit atau tiada sisihan relatif antara bacaan-bacaan yang diperolehnya.

8

Kepekaan

Kebolehan suatu alat mengesan perubahan kecil kuantiti fizik yang diukurnya.

9

Ralat

10

Ralat Bersistem

11

Ralat Rawak

12

Ralat Paralaks

13

Ralat Sifar

Definisi / Makna

Perbezaan antara suatu nilai pengukuran dengan nilai sebenar.

Kesilapan pengukuran yang berlaku apabila seseorang membaca tanda skala dari kedudukan yang salah. Penunjuk alat pengukuran tidak berada pada kedudukan ‘0’ apabila alat itu tidak digunakan.


3

Formula / Contoh / Catatan

14 15 16 17 18

BAB 2 : DAYA DAN GERAKAN 1

Kuantiti Skalar

Kuantiti fizik yang mempunyai magnitud (nilai) sahaja.

2

Kuantiti Vektor

Kuantiti fizik yang mempunyai magnitud dan arah.

3

Gerakan linear

Suatu gerakan sepanjang suatu garis lurus.

4

Jarak

5

Sesaran

6

Laju

7

Halaju

8

Pecutan

Contoh: Jisim, masa, ketumpatan, isi padu, laju, dll. Contoh: Halaju, sesaran, daya, momentum, dll.

Jumlah panjang lintasan yang dilalui oleh objek itu. (Kuantiti skalar)

Simbol : s Unit SI : m

Jarak di antara dua lokasi yang diukur dengan lintasan yang paling dekat yang menghubungi lokasi-lokasi itu dalam arah yang tertentu. (Kuantiti vektor)

Simbol : s Unit SI : m

Kadar perubahan jarak. (Kuantiti skalar)

Simbol : v Unit SI : m s-1

Kadar perubahan sesaran. (Kuantiti vektor)

Simbol : v Unit SI : m s-1

Kadar perubahan halaju.

Simbol : a Unit SI : m s-2


4

v

s t

s t v u a t v

9

10

Nyahpecutan (pecutan negatif) Inersia

Simbol : a Unit SI : m s-2

Objek yang bergerak dengan halaju yang semakin berkurang.

a

v u t

Sifat semula jadi suatu objek yang cenderung untuk menentang sebarang perubahan keadaan asalnya, sama ada keadaan pegun atau keadaan bergerak. (Inersia boleh dinyatakan dalam hukum gerakan Newton pertama)

11

Jisim

Kuantiti zarah dalam suatu objek.

Simbol : m Unit SI : kg

12

Berat

Berat suatu objek ialah daya tarikan graviti ke atas objek itu. (Kuantiti skalar)

Simbol : W Unit SI : Newton (N)

13

Momentum

Momentum linear atau momentum sesuatu objek ditakrifkan sebagai hasil darab jisim objek itu dengan halajunya.

Simbol : p Unit SI : kg m s-1

14

Prinsip Keabadian Momentum

Prinsip keabadian momentum menerangkan bahawa dalam suatu sistem yang terdiri daripada beberapa objek yang bertindak balas, jumlah momentum adalah malar jika tiada daya luar bertindak ke atas sistem itu.

Perlanggaran kenyal

Dalam perlanggaran kenyal, i) Momentum diabadikan ii) Tenaga kinetik diabadikan iii) Objek-objek yang berlanggar perlanggaran iv) Jumlah tenaga terabadi.

16

Perlanggaran tidak kenyal

Dalam perlanggaran tidak kenyal, i) Momentum diabadikan ii) Tenaga kinetik tidak diabadikan iii) Objek-objek yang berlanggar bercantum dan bergerak iv) Jumlah tenaga terabadi.

17

Daya paduan

Daya tunggal yang dihasilkan oleh hasil tambah secara vektor dua atau lebih daya yang bertindak ke atas sesuatu objek. (kuantiti vektor)

18

Daya bersih

19

Daya tidak seimbang

15


bergerak

berasingan

5

selepas

W  mg

m1u1  m2u2  m1v1  m2v2

m1u1  m2u2  (m1  m2 )v

20

Daya seimbang / Keseimbangan daya

21

Daya Impuls

22

Impuls

23

Medan graviti

24

Kekuatan medan graviti

25

Pecutan graviti

Daya impuls ditakrifkan sebagai kadar perubahan momentum terhadap Simbol : F masa tindakan yang singkat bagi sesuatu objek yang bergerak, contohnya Unit SI : N semasa perlanggaran.

F

Impuls ditakrifkan sebagai perubahan momentum. (kuantiti vektor)

Ft  mv  mu

Simbol : Ft Unit SI : kg m s-1 @ N s

mv  mu t

g

9.8 N kg-1 Simbol : g Unit : m s-2

F m

g = 10 m s-2

Gerakan sesuatu objek yang jatuh yang hanya bergantung kepada daya graviti sahaja.

26

Jatuh bebas

27

Hukum Gerakan Newton Pertama

Sesuatu objek akan kekal dalam keadaan asalnya, iaitu dalam keadaan pegun atau keadaan gerakan dengan halaju seragam jika tiada daya luar bertindak ke atas objek itu.

Hukum Gerakan Newton Kedua Hukum Gerakan Newton Ketiga

Hukum Gerakan Newton Kedua menyatakan bahawa kadar perubahan Simbol : F momentum adalah berkadar terus dengan daya paduan yang bertindak ke Unit SI : N atas objek itu pada arah yang sama dengan arah tindakan daya paduan itu.

* Jatuh bebas hanya berlaku dalam vakum (tiada udara)

28

29

30

Prinsip Leraian Daya

Hukum Gerakan Newton Ketiga menyatakan bahawa untuk setiap daya tindakan, terdapat satu daya tindak balas yang bermagnitud sama dan bertindak pada arah yang bertentangan. Leraian daya ialah satu proses di mana satu daya tunggal boleh diuraikan kepada dua komponen. Proses ini merupakan songsangan kepada prinsip paduan daya.


6

Contoh: Inersia

F  ma

31

Tenaga

32

Daya geseran

33

Kerja yang dilakukan

Tenaga ialah keupayaan atau kebolehan suatu sistem untuk melakukan kerja. (Kuantiti skalar)

Simbol : E Unit SI : Joule @ J

Hasil darab magnitud sesaran dan komponen daya yang selari dengan arah sesaran itu.

Simbol : W Unit SI : Joule @ J

W  Fs P

34

Kuasa

Kuasa ialah kadar melakukan kerja atau kadar pemindahan tenaga.

Simbol : P Unit SI : Watt @ W

Atau

P 35

1 watt

36

Tenaga Kinetik

37

Tenaga Keupayaan

Tenaga yang dipunyai oleh jasad itu disebabkan oleh kedudukan atau keadaan jasad itu.

38

Tenaga keupayaan graviti

39

Tenaga keupayaan kenyal

40

Ketumpatan

W t

E t


1 E  mv 2 2

Tenaga keupayaan suatu jasad yang disebabkan oleh ketinggian jasad itu.


E  mgh

Tenaga keupayaan suatu jasad yang disebabkan oleh keadaan jasad itu.


E

Jisim per unit isipadu.

Simbol :  Unit : g cm-3 @ kg m-3

Tenaga yang diperoleh oleh suatu jasad apabila jasad itu bergerak.


7

1 Fs 2

41

Prinsip keabadian tenaga

Prinsip keabadian tenaga menyatakan bahawa tenaga tidak boleh dicipta atau dimusnahkan tetapi boleh berubah daripada satu bentuk ke bentuk yang lain.

Kecekapan  42

Kecekapan

Kecekapan suatu alat didefinisikan sebagai peratusan tenaga input yang bertukar kepada tenaga yang berguna.

Atau

Kecekapan 

43

Kekenyalan

Kekenyalan suatu bahan ialah kebolehan bahan itu untuk kembali ke bentuk dan saiz asalnya apabila daya yang dikenakan ke atasnya dialihkan.

44

Hukum Hooke

Hukum Hooke menyatakan bahawa pemanjangan suatu bahan kenyal berubah secara langsung dengan daya regangan yang bertindak terhadapnya jika daya itu tidak melebihi had kekenyalan bahan itu.

45

Had kenyal

Daya maksimum yang boleh dikenakan ke atas spring itu sebelum spring itu kehilangan sifat kekenyalannya. Jika daya regangan melebihi had ini, spring tidak akan kembali ke panjang asalnya.

46

Pemalar spring

Kuasa output yang berguna 100 Kuasa input Contoh: Tali getah, span.

F  kx

k

Daya per unit regangan.

47 48 49 50


Tenaga output yang berguna 100 Tenaga input

8

F x

BAB 3 : DAYA DAN TEKANAN 1

Tekanan

Tekanan ditakrifkan sebagai daya yang bertindak secara normal per unit Simbol : P luas permukaan sentuhan. Unit SI : Pascal @ N m-2

P

Daya, F Luas, A

P  h g 2

Simbol : P Unit SI : Pascal @ N m-2

Tekanan dalam cecair

h  kedalaman air   ketumpatan cecair g  pecutan graviti, 10 m s 2

3 4

5

6

7

1 Pascal @ 1 N m-2 Tekanan atmosfera Prinsip Pascal

Daya apungan

Prinsip Archimedes

Tekanan atmosfera, Pat ialah tekanan yang dikenakan oleh atmosfera ke atas permukaan bumi dan semua jasad di bumi. Prinsip Pascal menyatakan bahawa tekanan yang dikenakan pada permukaan suatu bendalir dalam bekas tertutup akan dipindah dengan seragam ke seluruh bahagian bendalir itu.

Prinsip Bernoulli

Daya apungan = Berat air tersesar. Prinsip Archimedes menyatakan bahawa apabila satu objek direndam sebahagian atau sepenuhnya di dalam suatu bendalir, objek itu akan mengalami satu daya apungan ke atas yang sama dengan berat bendalir yang tersesar.

Prinsip Bernoulli menyatakan bahawa apabila halaju aliran bendalir bertambah, tekanan dalam bendalir itu berkurang. *udara, gas, cecair dan air adalah bendalir, maka kesemua ini mematuhi prinsip Bernoulli.

9


F1  daya input A1  luas keratan rentas silinder input F2  daya output A2  luas keratan rentas silinder output

Simbol : F Unit SI : N

Berat di udara = Berat sebenar Berat dalam bendalir = Berat ketara

8

Simbol : Pat

9

F1 F2  A1 A2 F  berat bendalir yang disesarkan V g

BAB 4 : HABA Suhu ialah darjah kepanasan sesuatu bahan.

1

Suhu

2

Keseimbangan Terma

3

Takat beku

Suhu bagi ais tulen melebur di bawah tekanan atmosfera piawai.

Nilai: 0C

4

Takat didih

Suhu air mendidih di bawah tekanan atmosfera piawai.

Nilai: 100C

i)

5

Muatan haba

6

Muatan haba tentu

7

Haba pendam

ii)

Apabila dua objek berada dalam keseimbangan terma, kadar bersih pemindahan tenaga antara dua objek itu adalah sifar. Dua objek yang berada dalam keseimbangan terma mempunyai suhu yang sama.

Suatu objek yang mempunyai muatan haba yang besar memerlukan Muatan haba suatu objek bergantung pada: kuantiti haba yang lebih besar untuk menaikkan suhunya sebanyak 1OC. i) Jisim objek, dan ii) Jenis bahan objek itu. *semakin besar objek, semakin besar muatan habanya. Muatan haba tentu suatu bahan, c 

Q ialah haba yang diperlukan untuk m

menaikkan suhu sebanyak 1OC bagi 1 kg bahan itu.

Haba yang diserap atau haba yang dibebaskan oleh sesuatu bahan semasa perubahan keadaan jirim tanpa kenaikan suhu.


10

Simbol : c Unit : J kg-1 OC-1

c

Q m

8

Haba pendam tentu pelakuran

Haba pendam tentu: Q L m

Haba pendam tentu pelakuran suatu bahan ialah haba yang diperlukan untuk mengubah 1 kg bahan itu daripada pepejal kepada cecair pada suhu tetap. Simbol : L Unit : J kg-1

Kuantiti haba, Q yang diperlukan: Q  mL Jika haba dibekalkan oleh pemanas elektrik: Pt  mL P  kuasa pemanas dlm. unit W t  masa dlm. saat

9

Haba pendam tentu pengewapan

Haba pendam tentu pengewapan suatu bahan ialah haba yang diperlukan untuk mengubah 1 kg bahan itu daripada cecair kepada gas pada suhu tetap.

10

Hukum Boyle

Hukum Boyle menyatakan bahawa bagi suatu jisim gas yang tetap, tekanan gas itu adalah berkadar songsang dengan isi padunya jika suhu gas itu adalah tetap.

PV 1 1  PV 2 2

11

Hukum Charles

Hukum Charles menyatakan bahawa bagi suatu jisim gas yang tetap, isi padu gas itu berubah secara langsung dengan suhu mutlaknya jika tekanan gas itu adalah tetap.

V1 V2  T1 T2

12

Hukum tekanan

Hukum Tekanan menyatakan bahawa bagi suatu jisim gas yang tetap, tekanan gas itu berubah secara langsung dengan suhu mutlaknya jika isi padu gas itu adalah tetap.

P1 P2  T1 T2

13

Sifar mutlak

14

Suhu mutlak

15

Skala Kelvin

16 17 Koleksi Definisi/Makna/Istilah/Formula Fizik SPM © 2014 Fariez SMK Tebedu, Sarawak.

11

BAB 5 : CAHAYA i) Sudut pantulan, r adalah sentiasa sama dengan sudut tuju, i. ii) Sinar tuju, sinar pantulan, dan garis normal berada pada satah yang sama.

1

Hukum pantulan

2

Paksi utama

3

Pusat lengkungan

Pusat lengkungan, C cermin melengkung ialah pusat sfera bagi cermin melengkung.

Simbol : C

4

Jejari lengkungan

Jejari lengkungan, R ialah jarak di antara C dengan cermin.

Simbol : R

5

Titik fokus

6

Imej nyata

Imej yang dapat ditangkap oleh skrin.

7

Imej maya

Imej yang tidak dapat dilihat pada skrin.

8

Jarak objek

Jarak di antara objek dengan cermin.

Simbol : u

9

Jarak imej

Jarak di antara imej dengan cermin.

Simbol : v

10

11

12

Apabila sinar cahaya ditujukan ke atas permukaan suatu cermin, cahaya Pantulan cahaya tidak merambat melaluinya, tetapi dipantul balik oleh cermin satah. Fenomena ini dikenali sebagai pantulan cahaya. Pembiasan cahaya

Pembiasan cahaya ialah suatu fenomena yang mana alur cahaya mengubah arahnya apabila merambat dari satu medium ke medium lain yang berlainan ketumpatannya.

Hukum pembiasan

Hukum Pembiasan menyatakan bahawa apabila suatu sinar cahaya merambat dari satu medium ke medium yang lain, i) Sinar tuju, sinar pembiasan dan garis normal terletak pada satah yang sama. ii) Nisbah sin i kepada sin r ialah suatu pemalar.


12

sin i  pemalar sin r

13

14

n

Hukum Snell

Indeks pembiasan

n

sin i Nisbah ialah suatu ukuran yang menunjukkan banyaknya sinar sin r cahaya terbias apabila merambat melalui suatu medium dari vakum atau udara.

15

Dalam nyata

Kedalaman yang sebenar.

16

Dalam ketara

Kedalaman yang mana imejnya kelihatan lebih dekat dengan permukaan air.

17

Sudut genting

Sudut tuju apabila sudut pembiasan sama dengan 90O.

18

Pantulan dalam penuh

19

Panjang fokus

20

Kuasa kanta

n

sin i sin r

sin i , sin r

Laju cahaya di dalam vakum @ udara, c Laju cahaya di dalam medium, v

Fenomena pantulan cahaya di permukaan dalam suatu medium dikenali sebagai pantulan dalam penuh.

Rujuk buku Fokus Sukses m/surat 186 – 188.

Jarak di antara titik fokus dengan pusat optik suatu kanta.

Simbol: f

Rujuk buku Fokus Sukses m/surat 192.

Kuasa kanta ditakrifkan sebagai songsangan panjang fokus yang diukur dalam unit meter.

Simbol : Unit : diopter (D)

Kuasa kanta 


13

1 1  panjang fokus f

Pembesaran linear, m 

Tinggi imej Tinggi objek

Nisbah tinggi imej kepada tinggi objek. 21

Pembesaran linear

Atau

atau

m

Jarak imej Jarak objek

m

h1 v  h0 u

Nisbah jarak imej kepada jarak objek.

22

Formula kanta

u = jarak objek v = jarak imej f = panjang fokus

1 1 1   f u v


14

BAB 6 : GELOMBANG 1

Gelombang

Gelombang ialah suatu gangguan yang bergerak merentasi ruang atau medium dalam satu siri ayunan. Punca gelombang ialah getaran atau ayunan. Gelombang memindahkan tenaga dari satu titik ke titik lain. Tenaga dipindahkan tanpa memindahkan medium.

2

Gelombang mekanikal

Gelombang yang terhasil dari zarah-zarah medium yang bergetar.

Contoh: Gelombang bunyi.

3

Gelombang elektromagnet

Gelombang yang terdiri dari ayunan medan elektrik dan medan magnet yang dapat merambat melalui vakum.

Contoh: Gelombang cahaya.

4

Gelombang membujur

Gelombang membujur ialah gelombang yang arah getaran zarah-zarah mediumnya SELARI dengan arah perambatan gelombang.

5

Gelombang melintang

Gelombang melintang ialah gelombang yang arah getaran zarah-zarah mediumnya BERSERENJANG dengan arah perambatan gelombang.

6

Muka gelombang

1. Buku teks – bermula m/surat 2. 2. Buku Kuasai Melalui Diagram – bermula m/surat 128

Muka gelombang ialah garis atau permukaan satah yang menyambungkan semua titik yang bergetar pada fasa yang sama dan berada pada jarak yang sama dari sumber gelombang. Muka gelombang terbahagi kepada dua: i) Muka gelombang membulat ii) Muka gelombang satah

7

Satu ayunan lengkap

8

Amplitud

Sesaran maksimum zarah dari kedudukan keseimbangan. (Rujuk buku teks m/surat 8)

Simbol : a Unit : meter, m

9

Tempoh

Masa yang diambil oleh sesebuah system ayunan untuk melakukan satu ayunan lengkap. (Rujuk buku teks m/surat 9)

Simbol : T Unit : s (saat)

10

Frekuensi

Simbol : f Unit : Hertz (Hz)

Bilangan ayunan lengkap dalam satu saat. (Rujuk buku teks m/surat 9)


15

f 

1 Tempoh, T

11

Panjang gelombang

12

Laju gelombang

Jarak di antara dua titik sefasa yang berturutan. (Rujuk buku teks m/surat 8)

Simbol :  (lambda) Unit : meter, m



Jarak yang dilalui oleh suatu gelombang dalam satu tempoh masa dalam arah perambatan. (Rujuk buku teks m/surat 10)

Simbol : v Unit : m s-1

v f

Sistem mengalami kehilangan tenaga secara beransur-ansur. Pada masa yang sama, amplitud sistem berkurang dan menjadi sifar pada akhirnya. 13

Pelembapan

Pelembapan berpunca daripada: Rujuk buku teks i) Pelembapan luar – sistem kehilangan tenaga untuk mengatasi m/surat 12 - 13 daya rintangan dan geseran udara. ii)

Pelembapan dalam- sistem kehilangan tenaga kerana regangan dan mampatan zarah-zarah dalam sistem tersebut.

14

Frekuensi asli

Frekuensi asli ialah frekuensi sesuatu sistem ketika berayun secara bebas tanpa sebarang tindakan daya luar. Setiap sistem ayunan mempunyai frekuensi asli yang tersendiri. (Rujuk buku teks m/surat 13)

15

Resonans

Resonans berlaku apabila suatu sistem ayunan dikenakan daya luar berfrekuensi sama dengan frekuensi asli sistem ayunan tersebut. Sistem ayunan dikatakan mengalami ayunan paksa. (m/surat 13)

16

Pantulan gelombang

Fenomena perubahan arah perambatan gelombang apabila suatu gelombang terkena pada suatu halangan.

17

Pembiasan gelombang

Perubahan arah perambatan suatu gelombang disebabkan oleh perubahan laju gelombang ketika merambat merentasi dua medium atau keadaan yang berlainan.

18

Pembelauan gelombang


16

v f

Ciri-ciri Fenomena

Pantulan 19

Perbezaan pantulan, pembiasan, pembelauan

Pembiasan

Panjang gelombang,  Tidak berubah Kawasan: Dalam ke cetek (  berkurang)

Frekuensi, f Tidak berubah

Tidak berubah

Cetek ke dalam (  meningkat)

Pembelauan

Tidak berubah

Laju, v Tidak berubah

Tidak berubah

Tidak berubah

Interferens

21

Sumber koheren

Merupakan sumber yang menghasilkan gelombang dengan frekuensi yang sama dan fasa yang sama atau beza fasa yang tetap.

22

Prinsip superposisi

25

Prinsip superposisi menyatakan bahawa apabila dua atau lebih gelombang bertindih pada satu titik pada satu masa yang tertentu, sesaran paduan gelombang pada titik itu adalah sama dengan hasil tambah sesaran setiap komponen gelombang ndividu pada masa itu.

Interferens membina Interferens memusnah Gelombang bunyi


17

Arah perambatan Berubah Kawasan: Dalam ke cetek (mendekati garis normal)

Cetek ke dalam (laju meningkat)

20

24

Tidak berubah

Kawasan: Dalam ke cetek (laju berkurang)

Interferens ialah kesan superposisi dua atau lebih gelombang yang koheren. Interferens berlaku ketika dua atau lebih gelombang bertemu dan bertindih ketika sedang merambat dalam medium yang sama.

23

Amplitud, a

Cetek ke dalam (menjauhi garis normal) Berkurang

Berubah



ax D

1. Buku teks m/surat 57- 59 26

Spektrum elektromagnet

Satu siri susunan gelombang elektromagnet yang disusun mengikut tertib frekuensi atau panjang gelombang.

2. Buku Kuasai Melalui Diagram m/surat 152 – 156

27 28 29 30 31 32 33

BAB 7 : ELEKTRIK 1

Arus elektrik

2

1 Ampere

Simbol : I Unit : Ampere, A

Kadar pengaliran cas elektrik melalui suatu konduktor. Arus elektrik yang mengalir melalui suatu konduktor jika 1 coulomb cas mengalir melalui suatu londuktor dalam masa 1 saat. Kawasan yang mengalami daya elektrik yang bertindak ke atas cas.

3

Medan elektrik

4

Beza keupayaan

5

1 volt beza keupayaan

*Setiap cas elektrik atau jasad bercas menghasilkan medan elektrik di sekelilingnya. Kerja, W, yang dilakukan untuk menggerakkan 1 Coulomb cas, Q, antara dua titik di dalam suatu medan elektrik. Satu kerja sebanyak 1 joule dilakukan untuk memindahkan cas sebanyak 1 C dari satu titik ke titik yang lain di dalam medan elektrik.


18

Simbol : V Unit : volt, V

V

W Q

6

7

Rintangan

Hukum Ohm

Nisbah beza keupayaan, V, kepada arus, I, yang melaluinya. Hukum Ohm menyatakan bahawa arus yang mengalir melalui suatu konduktor adalah berkadar langsung dengan beza keupayaan merentasi hujungnya, dengan keadaan suhu dan keadaan fizikal yang lain adalah tetap.

Simbol : R Unit : ohm, 

R

Kecerunan graf V melawan I adalah R.

V  IR

V I

V I 1. Buku teks m/surat 89- 90 8

Superkonduktor 2. Buku Kuasai Melalui Diagram m/surat 164 – 165

9

Litar bersiri

1. Buku teks – bermula m/surat 92 Rujuk perbandingan antara litar sesiri dengan litar selari di dalam buku teks m/surat 96.

2. Buku Kuasai Melalui Diagram – bermula m/surat 166

10

Litar selari

11

Daya gerak elektrik (d.g.e.)

Jumlah tenaga yang dibekalkan oleh satu sel untuk menggerakkan satu unit cas melalui satu litar lengkap.

Simbol : E Unit : volt, V

12

Rintangan dalaman

Rintangan dalaman ialah rintangan antara suatu sumber yang disebabkan oleh elektrolit atau elektrodnya.

Simbol : r Unit : ohm, 

Kuasa elekrik

Kuasa elektrik ialah kadar pertukaran tenaga elektrik kepada bentuk tenaga yang lain di dalam suatu litar elektrik.

Simbol : P Unit : Watt, W

13

E

E  V  Ir @ E  IR  Ir P  VI @ P  I 2R @ P

14

Kecekapan tenaga


Kecekapan 

19

W Q

V2 R

Kuasa output 100% Kuasa input

15 16 17 18 19 20

BAB 8 : KEELEKTROMAGNETAN 1

Elektromagnet

2

Medan magnet

Elektromagnet ialah suatu alat yang bertindak sebagai satu magnet (magnet sementara) apabila arus mengalir melalui dawai.

3

Kekuatan medan magnet

Kekuatan medan magnet boleh ditambah dengan: i) Menambahkan bilangan lilitan. ii) Menggunakan teras besi lembut untuk menumpukan garis medan magnet. iii) Meningkatkan arus elektrik.

4

Medan lastik (catapult field)

Terhasil apabila medan-medan magnet digabungkan. Ketidakseimbangan kekuatan medan magnet dalam medan lastik akan menghasilkan suatu daya bertindak ke atas dawai itu.

5

Aruhan elektromagnet

Penghasilan arus elektrik dalam suatu konduktor di bawah aruhan suatu medan magnet yang berubah-ubah dikenali sebagai aruhan elektromagnet.

6

Peraturan tangan kiri Fleming


20

7

Peraturan tangan kanan Fleming

8

Hukum Lenz

Hukum Lenz menyatakan bahawa arus teraruh yang terhasil sentiasa mengalir pada arah yang menentang perubahan yang menghasilkannya.

9

Hukum Faraday

Hukum Faraday menyatakan bahawa, magnitud daya gerak elektrik teraruh berubah secara langsung dengan kadar perubahan fluks magnet yang melalui suatu konduktor.

10

Arus terus (d.c.)

Arus seragam yang hanya mengalir dalam satu arah sahaja di dalam suatu litar.

Contoh: Bateri

11

Arus ulang alik (a.c.)

Arus dengan magnitud dan arah pengaliran yang sentiasa berubahubah secara berkala berbanding masa. Arus ulang alik sentiasa mengalir secara berulangan dalam dua arah yang berlawanan dan mempunyai frekuensi.

Contoh: Stesen janakuasa.

12

Transformer

Transformer merupakan suatu alat yang digunakan untuk menukarkan beza keupayaan input kepada output yang dikehendaki.

13

Transformer injak naik

Transformer injak naik digunakan untuk MENAIKKAN beza keupayaan arus ulang-alik.

14

Transformer injak turun

Transformer injak turun digunakan untuk MENURUNKAN beza keupayaan arus ulang-alik.

15

Transformer ideal

16

Arus Eddy (Arus pusar)

Arus teraruh yang terhasil akibat konduktor yang bergerak dalam medan magnet.

17

Sistem Rangkaian Grid Nasional

Merupakan sistem rangkaian kabel penghantar kuasa elektrik dari stesen jana kuasa elektrik kepada pengguna-pengguna di seluruh Malaysia.

Lihat perbandingan dalam buku Kuasai Melalui Diagram m/surat 207.

Vp Vs



Np Ns

1. Buku teks – m/surat 170

18


21

2. Buku Kuasai Melalui Diagram –m/surat 208 Contoh syarikat: TNB (Semenanjung) SESCO (Sarawak) SESB (Sabah)

BAB 9 : ELEKTRONIK 1

Pancaran Termion (Thermionic emission)

Pancaran (pembebasan) elektron daripada permukaan logam yang dipanaskan.

2

Sinar katod

Alur elektron dipancar dari elektrod negatif dan bergerak dengan laju tinggi dalam tiub vakum. Suatu alat yang dapat menukarkan isyarat elektrik kepada bentuk visual dan dipaparkan.

3

Osiloskop Sinar Katod (OSK)

4

Senapang Elektron

3 bahagian utama dalam OSK: 1) Senapang Elektron 2) Sistem Pemesongan 3) Skrin Berpendafluor Bahagian yang menghasilkan alur elektron pada halaju yang tinggi.

5

Sistem Pemesongan

Bahagian ini terdiri daripada filamen, grid, anod memfokus dan anod memecut. Berfungsi untuk memesongkan alur elektron secara menegak dan mengufuk. Sistem ini terdiri daripada dua pasang plat yang selari, iaitu plat-X dan plat-Y. Berfungsi untuk memaparkan isyarat elektrik dalam bentuk visual.

6

Skrin Berpendafluor

Bahagian dalam skrin disalutkan dengan bahan pendafluor zink sulfida. Apabila alur alektron yang berhalaju tinggi melanggar skrin, satu tompok cahaya terhasil. Tenaga kinetik elektron telah ditukarkan kepada tenaga cahaya pada skrin.


22

1. Buku teks – bermula m/surat 188 2. Buku Kuasai Melalui Diagram –bermula m/surat 219

7

Semikonduktor

ialah suatu bahan yang mengkonduksi elektrik lebih baik daripada penebat, tetapi tidak sebaik konduktor.

8

Semikonduktor tulen / intrinsik

Semikonduktor yang ada unsur silikon dan germanium. Mempunyai sifat kekonduksian elektrik yang rendah.

9

Pendopan (doping)

Proses penambahan bendasing ke dalam kekisi hablur semikonduktor yang tulen untuk mengubah sifat kekonduksian elektriknya.

10

Semikonduktor ekstrinsik

Semikonduktor yang telah diubahsuai melalui proses pendopan.

11

Semikonduktor jenis-n

12

Semikonduktor jenis-p

13

Diod semikonduktor

14

Diod pincang ke depan

15

Diod pincang songsang

16

Rektifier

17

Rektifikasi

18

19

Rujuk: 1. Buku teks – bermula m/surat 200 2. Buku Kuasai Melalui Diagram –bermula m/surat 227

Alat yang menukarkan arus ulang-alik kepada arus terus. Proses penukaran arus ulang-alik kepada arus terus.

Rektifikasi gelombang separuh Rektifikasi gelombang penuh



23

Peranti elektronik yang juga diperbuat daripada gabungan semikonduktor jenis-p dan jenis-n. Suatu transistor mempunyai tiga terminal: i) Pengeluar, E (membekalkan pembawa cas ke pengumpul) ii) Tapak, B (mengawal pengaliran cas dari pemancar ke pengumpul) iii) Pengumpul, C (menerima cas yang dating dari E)

20

Transistor

21

Transistor jenis n-p-n

Terdiri daripada satu semikonduktor jenis-p yang diapit oleh dua semikonduktor jenis-n.

22

Transistor jenis p-n-p

Terdiri daripada satu semikonduktor jenis-n yang diapit oleh dua semikonduktor jenis-p.

23

Get logik

24

Jadual kebenaran

Get logik merupakan satu peranti suis (suis elektronik) dengan satu atau lebih terminal input dan satu terminal output. Digunakan untuk mencatat serta menyenaraikan semua input dan output yang sepadan bagi sesuatu get logik.


24


BAB 10 : KERADIOAKTIFAN Bilangan proton di dalam nukleus sesuatu atom. Juga dikenali sebagai nombor atom.

1

Nombor proton, Z

2

Nombor nukleon, A

3

Nuklid

Suatu proses nuklear yang mempunyai bilangan proton dan neutron yang tertentu.

4

Isotop

Isotop ialah atom-atom bagi suatu unsur yang mempunyai nombor proton, Z, yang sama tetapi nombor nukleon, A, yang berlainan.

5

Keradioaktifan

( nukleon ) ( proton )

Jumlah bilangan proton dengan bilangan neutron. Juga dikenali sebagai nombor jisim.

A Z

X

Satu pereputan spontan bagi suatu nukleus yang tidak stabil diikuti dengan pancaran zarah-zarah bertenaga atau foton. Merupakan proses penguraian nukleus yang tidak stabil menjadi nukleus yang lebih stabil dengan membebaskan sinaran radioaktif.

6

Reputan radioaktif

7

Radiasi

i) ii) iii)

Pereputan Alfa Pereputan Beta Pereputan Gamma

Separuh hayat ditakrifkan sebagai:

Simbol : T1

Masa yang diambil untuk keaktifan suatu sampel unsur radioaktif berkurang menjadi setengah daripada nilai asalnya.

Unit : saat/minit/jam/tahun

2

8

Separuh hayat ATAU

9

Radioisotop

Masa yang diambil untuk setengah daripada atom-atom dalam sampel unsur radioaktif mereput. Radioisotop merupakan isotop-isotop yang tidak stabil bagi sesuatu unsur. Radioisotop mengalami proses pereputan radioaktif untuk mencapai kestabilan.


25

Dalam perubatan 1. Penyurih. 2. Pensterilan. 3. Radioterapi. 4. Penyelidikan perubatan. 10

Aplikasi radioisotop

Dalam industri 1. Pengesan kecacatan bahan industri 2. Tolok ketebalan. Dalam pertanian 1. Kawalan seranggan perosak. 2. Pengawetan hasil tanaman. 3. Kajian pertanian.

11

Unit jisim atom (u.j.a.) Atomic mass unit (a.m.u)

Bersamaan dengan

Simbol : u.j.a. Unit : kg

1 daripada jisim 1 atom karbon-12. 12

Pembelahan nucleus (nuclear fission) Pelakuran nucleus (nuclear fusion)

Merupakan suatu tindak balas apabila nuklid berjisim besar DIPECAHKAN menjadi nuklid-nuklid yang lebih kecil.

14

Tindak balas berantai

Suatu tindak balas spontan di mana hasil tindak balas boleh memulakan tindak balas lain yang sama.

15

Tenaga nuklear

16

Cacat jisim

12

13

Merupakan suatu tindak balas PERCANTUMAN nuklid-nuklid yang ringan untuk membentuk nuklid yang lebih berat.

Tenaga yang dibebaskan semasa berlakunya tindak balas nuklear seperti pembelahan nukleus atau pelakuran nukleus. Nilai perbezaan jisim sebelum dan selepas tindak balas.


26

1 u.j.a. 1  1 atom karbon-12 12 1 0.012 kg   12 6.02 1023  1.66 1027 kg

E  mc2

17

Prinsip Kesetaraan Jisim-Tenaga Einstein

Menurut prinsip ini, jisim dan tenaga adalah setara tetapi dalam bentuk yang berlainan.

E ialah tenaga tindak balas nukleus atau tenaga yang dibebaskan dalam unit joule. m ialah cacat jisim dalam unit kg c ialah halaju cahaya dalam vakum, 3 108 m s-1

Baca juga tajuk 5.5 (Tingkatan 5) iaitu Kepentingan Pengurusan Bahan Radioaktif Yang Betul

~~ Tamat.  ~~


27

FORMULA FIZIK SPM

Recommend Documents