FOLDER: OKSELKLIERDISSECTIE

FOLDER: OKSELKLIERDISSECTIE In overleg met uw medisch specialist en verpleegkundige heeft u gekozen voor een okselklierdissectie. De lymfeklieren en lymfevaten zijn onderdeel van het natuurlijk afweersysteem van uw lichaam. Afvalstoffen, bacteriën en virussen komen via de lymfevaten in de lymfeklieren terecht en worden daar gefilterd. Lymfeklieren en lymfevaten bevinden zich op vele plaatsen in uw lichaam. In uw oksel zitten 10 tot 20 lymfeklieren. Borstkanker verspreidt zich meestal het eerst naar de lymfeklieren in de oksel (okselklieren).Vanuit deze klieren kan borstkanker zich verder in het lichaam uitzaaien. Soms moeten deze klieren daarom verwijderd worden. Dit heet een okselkliertoilet of okselklierdissectie. Hierbij worden, in tegenstelling tot het schildwachtklieronderzoek, niet één maar alle lymfklieren in de betreffende oksel verwijderd. Wanneer wordt een okselklierdissectie uitgevoerd? Het verwijderen van de klieren kan op 2 momenten in uw behandeling plaatsvinden: 1. Tegelijkertijd met de operatie aan de borst. Dit gebeurt wanneer er voor de operatie al aangetoond is dat er kwaadaardige cellen in een okselklier zitten. Ook kunnen er andere medische redenen zijn om alle klieren uit de oksel te verwijderen, zonder eerst een schildwachtklierprocedure uit te voeren. 2. Na het onderzoeken van de schildwachtklier. Dit gebeurt wanneer de schildwachtklier bij microscopisch onderzoek kwaadaardige cellen bevat. Dit betekent dat in een tweede operatie alle okselklieren verwijderd worden. Voorbereiding Binnenkort wordt bij u een okselklierdissectie uitgevoerd. U wordt hiervoor opgenomen in het Alexander Monro Borstkankerziekenhuis. Een dag/nachtopname betekent dat u één of meer nachten bij ons verblijft. Belangrijke punten als voorbereiding op uw operatie:  Nuchter zijn. Om braken tijdens en na de operatie te voorkomen, is het belangrijk dat u nuchter bent. Dit betekent dat u tot 6 uur voor de operatie gewoon kunt eten en drinken, maar liever geen extreem vette maaltijden. U kunt tot 2 uur voor de operatie heldere vloeistoffen drinken.  Laxeermiddel. Indien u dit met de specialist heeft afgesproken neemt u de avond voor de operatie een laxeermiddel in.  Medicijnen. De anesthesioloog heeft met u besproken welke medicijnen u voor de operatie kunt blijven gebruiken.  Roken. Wij raden u aan om minstens 6 weken voor de operatie te stoppen met roken. Nicotine vernauwt de bloedvaten waardoor problemen bij de wondgenezing kunnen optreden. Daarnaast zijn de ademhalingswegen van rokers vaak geïrriteerd Folder Okselklierdissectie, versie 2, juli 2014

1

 



en daardoor gevoeliger voor ontstekingen. Tevens stimuleert roken de maagzuurproductie. Bovendien kan hoesten na de operatie erg pijnlijk zijn. Uiterlijke verzorging. Zorg ervoor dat uw huid schoon is wanneer u naar het ziekenhuis komt. Verwijder eventuele make-up, nagellak, nepnagels en piercing(s). Sieraden en andere kostbaarheden kunt u beter thuislaten. Uw kunstgebit en contactlezen kunt u achterlaten op uw kamer. Uw gehoorapparaat kunt u wel inhouden. Ontharen. Wij vragen u uw oksels vanaf drie dagen voor de operatie niet meer zelf te ontharen met een tondeuse, scheermesje of ontharingscrème, omdat u daarmee het risico op infecties na de operatie vergroot. Als de arts van mening is dat in uw situatie het operatiegebied toch onthaard moet worden, dan doet de operatieassistent dit vlak voor de operatie met een speciale tondeuse.

De dag van uw operatie Het is heel belangrijk dat u op de dag van uw operatie de volgende benodigdheden meeneemt:  Een ingevulde PDQ lijst. Deze lijst heeft u tijdens uw gesprek met de mammacareverpleegkundige gekregen.  Een BH zonder beugels die goede steun geeft, liefst een sport BH.  Een pyjama. Neem het liefst een shirt met knoopjes aan de voorkant mee, zodat het makkelijk is om deze na de operatie aan te trekken.  Schone sokken voor tijdens de operatie.  (bad-) Slippers.  Toiletartikelen. Indien u medicatie gebruikt:  Uw medicatie.  Een Algemeen Medicatie Overzicht (A.M.O). Deze is af te halen bij uw apotheek. Wij raden u aan om sieraden en waardevolle spullen thuis te laten. Het is niet nodig om een ochtendjas en handdoek mee te nemen, deze hebben wij voor u klaarliggen. Wij begrijpen dat u liever niet alleen bent op de dag van de operatie. U kunt daarom een persoon meenemen voor wie wij ook lunch en diner verzorgen. Deze persoon kan, indien nodig, ook blijven overnachten. Het kan voorkomen dat u, ondanks de overnachting, toch (tijdelijk) op onze vierpersoonskamer komt te liggen. Het is dan helaas niet mogelijk dat er iemand blijft overnachten. Mocht dit bij u het geval zijn, dan informeren wij u hier tijdig over. Wij vragen hiervoor uw begrip. Voordat u naar de operatieafdeling gaat, vraagt de verpleegkundige u een operatiehemd aan te doen. Soms krijgt u een kalmerend middel van de verpleegkundige via een tablet of een injectie in uw been. Dit middel is een voorbereiding op de verdoving. U kunt hiervan een slaperig gevoel en een droge mond krijgen. Indien nodig krijgt u van de verpleegkundige een injectie om trombose te voorkomen. Folder Okselklierdissectie, versie 2, juli 2014

2

Het tijdstip van uw operatie De arts of verpleegkundige kan u nooit met zekerheid zeggen hoe laat u aan de beurt bent. Operaties duren soms langer dan verwacht. De operatie Een okselklierdissectie is een operatie die onder volledige narcose wordt uitgevoerd. De chirurg maakt een snee van vijf tot acht centimeter in de oksel en verwijdert via deze opening de lymfklieren. Na de ingreep wordt de wond gehecht. De okselklieren die verwijderd zijn, worden (samen met het eventuele andere verwijderde weefsel) opgestuurd voor onderzoek. Na de operatie Om bloed, wond,- en lymfvocht weg te zuigen, worden er tijdens de operatie een of soms twee dunne slangetjes (drains) in het operatiegebied aangebracht. Deze blijven 24 uur na de operatie aanwezig in het wondgebied. Daarna worden ze door de verpleegkundige op de afdeling verwijderd en kunt u met ontslag. Tijdens uw ziekenhuisopname komt de fysiotherapeut bij u langs. Zij legt uit welke oefeningen u kunt doen om de beweeglijkheid van uw arm en schouder te bevorderen. Het is de bedoeling dat u deze oefeningen thuis een tijd blijft doen. U krijgt van de fysiotherapeut schriftelijke informatie mee naar huis. Bij de operatie worden gevoelszenuwen doorgesneden. Als de uiteinden daarvan dichtbij de oppervlakte van de huid komen, kan er een sterke overgevoeligheid ontstaan. Dit kan het geval zijn in het operatiegebied, maar er kan ook een (meestal uitstralende) pijn in de arm worden ervaren. Na verloop van tijd verdwijnt de scherpe pijn, maar er kunnen gevoelsstoornissen blijven bestaan. Heel soms worden de okselzenuwen beschadigd die verbonden zijn met de spieren van het schouderblad. Het schouderblad kan daardoor iets gaan uitsteken. Dit heet een afstaand schouderblad. Het is geen ernstige complicatie, maar kan wel vervelend zijn. U krijgt dan extra fysiotherapie. Meestal kunt u na deze fysiotherapiebehandeling wel weer alle bewegingen maken die u voor de operatie kon maken. Een vervelende complicatie is lymfoedeem. Door de operatie aan de oksel kan lymfevocht moeilijker vanuit de arm en/of de hand worden afgevoerd. Het vocht hoopt zich op, waardoor de arm of hand aan de geopereerde kant dikker wordt. Soms is de zwelling nauwelijks te zien, soms wordt de arm dik. Vaak voelt de arm strak, zwaar, gespannen en moe aan. U kunt ook tintelingen in uw arm en hand voelen. Lymfoedeem kan meteen na de operatie optreden, maar ook pas na jaren. Het is belangrijk om meteen aan de bel te trekken als u last krijgt van lymfoedeem. Hoe eerder het ontdekt wordt, des te beter is het te behandelen. In bijlage 1 van deze folder vindt u meer informatie over lymfoedeem. Onderzoek van de weggenomen klieren Na de operatie worden de weggenomen lymfklieren onderzocht door de patholoog. Het onderzoek levert de volgende informatie op:  Hoeveel lymfklieren zijn verwijderd;  In hoeveel lymfklieren zitten borstkankercellen; Folder Okselklierdissectie, versie 2, juli 2014

3



Of de topokselklier (de klier die naar de rest van het lichaam draineert) borstkankercellen bevat.

Pijnscore (het meten van pijn) Na de operatie heeft u waarschijnlijk in meer of mindere mate pijn. Voor uw herstel is het van belang dat u na de operatie zo min mogelijk last heeft van pijn. Tijdens uw eerste gesprek met de verpleegkundige op de afdeling zal deze u vragen om aan te geven of u op dat moment pijn heeft. Voor een goede pijnbehandeling voor, tijdens en na de ingreep is het van belang dat u de mate van pijn op dat moment aangeeft. Na de ingreep wordt zowel op de uitslaapkamer als op de afdeling gekeken hoeveel pijn u hebt. Dit gebeurt met behulp van een meetlat waarop u de mate van pijn op een schaal van 0 tot 10 kunt aangeven. Complicaties Bij iedere ingreep bestaat er een kans op complicaties. De meest voorkomende complicaties na een okseloperatie kunnen zijn:  Nabloedingen. Direct na een operatie kan er een nabloeding ontstaan. Soms is dan een tweede operatie nodig om de bloeding te verhelpen.  Wondinfectie. Er kan een wondinfectie optreden. Soms is het nodig om de wond deels open te maken om de infectie te behandelen, soms is antibiotica alleen voldoende.  Ophoping van lymfevocht. Na het verwijderen van de okseldrain kan er een ophoping van lymfevocht ontstaan (seroom). Dit vocht kan met een holle naald worden weggezogen. Dit is meestal niet pijnlijk omdat de omgeving van de wond nog gevoelloos is. Dit aanprikken van de wond kan nog tot enkele weken na het verwijderen van de drain nodig zijn.  Andere complicaties kunnen trombose(been) of longontsteking zijn. Alle benodigde voorzorgsmaatregelen worden genomen om deze complicaties te voorkomen. Uitslag Het duurt ongeveer een week voordat de uitslag van de patholoog bekend is. Als de uitslag bekend is, wordt u hierover geïnformeerd door de medisch specialist tijdens het polikliniekbezoek. De informatie van de uitslag gebruikt de medisch specialist om te bepalen of er vervolgbehandelingen nodig zijn. De uitslag wordt opnieuw door het team van specialisten besproken. Daaruit volgt het definitieve advies voor een eventuele vervolgbehandeling. Hoe kunt u zelf meewerken aan uw herstel? Het is belangrijk dat u al snel na uw operatie weer in beweging komt. Dit is goed voor uw bloedcirculatie en uw spijsvertering. Wanneer uw arts geen bezwaar heeft, zijn bewegingen in bed, zoals bijvoorbeeld aanspannen van de spieren van het been, voeten en tenen optrekken en rechtop gaan zitten, goed voor uw herstel. De arts, fysiotherapeut en verpleegkundige zullen u inlichten wanneer en hoe u weer in beweging kunt komen. Wanneer u wilt gaan zitten is het belangrijk uw wond te ontzien. Uw verpleegkundige kan u hier instructies over geven.

Folder Okselklierdissectie, versie 2, juli 2014

4

Nazorg Indien nodig krijgt u van de verpleegkundige een injectie om trombose te voorkomen. Na de operatie krijgt u deze injectie iedere dag, zolang uw specialist dit voor u nodig vindt. Het kan zijn dat u thuis nog enige tijd zelf door moet gaan met deze injecties of dat u onder controle blijft van de trombonedienst. Naar huis Als gevolg van uw operatie bent u meestal niet meteen weer fit, maar als u zich goed voelt kunt u uw normale leefpatroon weer oppakken. Dit verschilt per persoon en per ingreep, Mocht u thuis pijn hebben, dan is een tablet paracetamol meestal voldoende. Bij koorts hoger dan 38,5 ˚C of ergere pijn neemt u contact op met de dienstdoende arts. Zij is te allen tijde bereikbaar op telefoonnummer 030-225 09 10. Informatiebrief bij ontslag U bent geopereerd aan uw oksel(s). Nu gaat u naar huis met instructies over de revalidatie na de operatie. De eerste dag na thuiskomt wordt u een van onze verpleegkundigen gebeld. U kunt met uw vragen of onduidelijkheden omtrent uw operatie of ziekte bij haar terecht. Het is belangrijk is dat u niets forceert t.a.v. het operatiegebied. Wat kunt u de dagen na de operatie doen?: 

  

  



Douchen. Douchen kan pas de dag na de operatie. Douche liever niet te lang en te warm. Probeer de eerste dagen niet de volle douche op het wondgebied te zetten, i.v.m. pijn en te snel loslaten van de hechtingpleisters. Wees matig met douchecrème bij de wond i.v.m. irritatie en/of pijn. Wij adviseren u de wond met een zachte handdoek droog te deppen. Roze kleur. De roze kleur op uw huid in het operatiegebied kunt er u beter niet af boenen. De roze kleur wordt minder na het douchen. Baden of zwemmen. Baden of zwemmen kan pas nadat u voor controle op de polikliniek bent geweest. Pleisters. Verwijder de pleisters niet zelf, deze blijven in principe 1 week zitten. Ze kunnen wel eerder loslaten. Wanneer de pleisters loslaten hoeven ze niet meer vervangen te worden. Verband. Wanneer de wond nog lekt dan kunt u de gazen naar behoefte vervangen. Hechtingen. De hechtingen zijn oplosbaar. Deze hoeven dus niet verwijderd te worden. Drain. Soms krijgt u na een borstsparende operatie een drain. Deze wordt meestal voor ontslag verwijderd. Wanneer u met de drain(s) naar huis gaat dan krijgt u een informatiefolder over drains mee van de verpleegkundige. BH. Het is belangrijk om een goede BH te dragen voor het ondersteunen van de borsten. Liefst dag en nacht. Wij adviseren meestal om deze BH 6 weken, 24 uur per dag te dragen. Wanneer de plastisch chirurg mee heeft geopereerd, kan deze periode langer zijn. De verpleegkundige bespreekt dit met u.


5





 



Pijnstilling. U krijgt een recept voor pijnmedicatie mee. Probeert u zich aan de richtlijntijden te houden. De verpleegkundige zal bij ontslag de gewenste tijden voor inname van de medicijnen met u doornemen. Bij veel pijn kunt u een klein kussentje gebruiken om ‘tegendruk’ bij de wond te geven of onder de arm te leggen. Belangrijk is dat u voldoende pijnmedicatie inneemt. Belasten. Na een okselklierdissectie kunt u de eerste twee weken geen zware dingen tillen (>5 kg) of langdurig eentonige bewegingen maken met de aangedane zijde. Overige medicatie. Indien van toepassing kunt u deze na de operatie hervatten. Mobiliseren. Blijf liever niet te veel in bed liggen. U kunt uw armen op geleide van de pijn bewegen. Dus alleen meer bewegen wanneer het geen pijn doet. Tot de eerstvolgende poliafspraak raden wij u aan om niets forceren. Dus niet tillen, geen zwaar huishoudelijk werk en niet sporten. Autorijden wordt afgeraden totdat u het stuur weer optimaal kunt hanteren. Poliafspraak. Een week na de operatie wordt u bij ons op de poli verwacht. Met uw arts kunt u uw verdere traject ten aanzien van het mobiliseren bespreken.

Neem direct contact met ons op:  wanneer de wond veel nabloedt;  wanneer de drain opeens veel gaat produceren;  bij koorts boven de 38,5 graden;  wanneer de wond kloppende pijn veroorzaakt en de wond er rood en vurig uitziet;  bij te veel vochtophoping (seroom);  bij onvoldoende pijnstilling. Controleer de wonden op roodheid, wondlekkage, harde plekken en het wijken van de wondranden. Bij roodheid van de wond of hevige pijn, is het raadzaam uw temperatuur te controleren. Wij zijn 24/7 voor patiënten bereikbaar op telefoonnummer 030-2250910. Bij vragen of zorgen: laat het ons weten Wij vinden het erg belangrijk dat u het ons laat weten als u vragen heeft of u zich zorgen maakt. Uw behandelend arts en uw verpleegkundige staan altijd voor u klaar om uw vragen te beantwoorden. U kunt ze 24/7 bellen op telefoonnummer 030-2250910 of mailen via [email protected]. Contactgegevens Alexander Monro Borstkankerziekenhuis Terrein Berg en Bosch Professor Bronkhorstlaan 10 Gebouw 94 | Parkeerplaats 9 3723 MB Bilthoven Folder Okselklierdissectie, versie 2, juli 2014

6

T 030-2250910 (24/7 bereikbaar) E [email protected]


7

BIJLAGE 1: LYMFOEDEEM Wat is lymfoedeem en hoe ontstaat het? Na een operatie voor borstkanker waarbij de lymfklieren uit de oksel verwijderd zijn, is er kans op het ontstaan van lymfoedeem. Lymfoedeem is een abnormale ophoping van eiwitten en vocht in een lichaamsweefsel. Dit is een gevolg van een verstoord evenwicht tussen aan,- en afvoer van vocht. Lymfoedeem treedt meestal op in de arm, maar ook in hand, vingers, borst en schouder van de geopereerde zijde. Soms kan het zich uitbreiden naar de andere zijde. Naast het systeem van bloedvaten hebben we in ons lichaam tevens het lymfestelsel. Het lymfestelsel behoort tot de afvoerende systemen. Vanuit het lichaamsweefsel worden de lymfevaten gevuld met lymfe. Dat is vocht dat afvalstoffen opneemt en via de lymfeknopen of lymfeklieren weer afvoert. Die knopen dienen onder andere als filterstations voor de afvoer van ontstekingsprocessen. Pas als het lymfevocht daar is gezuiverd, komt het in de bloedbaan. De kans op lymfoedeem wordt groter als de oksel na een okselklierverwijdering ook nog bestraald moet worden. Lymfoedeem kan jaren na de operatie en/of bestraling nog ontstaan. Daarom blijft het van belang om aandacht te besteden aan het voorkomen ervan. Waaraan herkent u lymfoedeem?  Een zwaar aanvoelende arm en/of hand en vingers  Een dikke arm en/of hand en vingers  Pijn, tintelen, een strak, gespannen gevoel  Vochtophoping, een sponzig gevoel in oksel, schouder, borst en rond het litteken Herkent u een van deze klachten, dan kunt u eerst proberen om de arm minder zwaar te belasten, wel te bewegen en in rust hoog te leggen. Als de klachten de volgende dagen niet verminderen neemt u dan contact op met uw verpleegkundige. Hoe eerder er maatregelen getroffen worden hoe groter de kans is dat lymfoedeem kan worden verholpen. Verschillende behandelmogelijkheden Er zijn verschillende behandelingen van lymfoedeem mogelijk:  Manuele lymfdrainage door een gespecialiseerde fysiotherapeut of huidtherapeut. Deze massage stimuleert de afvoer van het lymfevocht.  Fysiotherapie. Uw fysiotherapeut kan u informeren over zelfmanagement oedeem, het geven van lymfe-oefeningen of oefentherapie gericht op de armfunctie, lymftaping (lymftape kan het oedeem begeleiden naar een gebied waar de afvoer goed op orde is)en hij of zij kan u adviseren over belasting in dagelijkse activiteiten en ten aanzien van sport.  Compressie. Zoals bijvoorbeeld het zwachtelen van de arm in de beginfase van lymfdrainage, het dragen van een speciale compressie BH of het aanmeten van therapeutisch elastische kous. Folder Okselklierdissectie, versie 2, juli 2014

8



Chirurgie. Shunts (omleidingen), Lymfo liposuctie (wanneer het oedeem u dermate beperkt en geen andere therapie meer werkt).

Wat kunt u zelf doen om lymfoedeem te voorkomen?  Leg uw arm hoger als u zit of ligt. Gebruik hiervoor extra kussens.  Laat geen bloeddruk meten aan de arm van de geopereerde zijde.  Laat geen bloed afnemen aan de arm van de geopereerde zijde.  Laat geen infuus aanleggen aan de arm van de geopereerde zijde. Leefregels: Hieronder staan een aantal aandachtspunten vermeld. U hoeft de lijst niet als een opsomming van verboden en geboden op te vatten. Wees attent op de signalen van uw lichaam.  Als u voelt dat uw arm moe wordt of als u pijn in de arm of schouder krijg, leg de arm dan hoog. Als u dit tijdig doet, is de kans groot dat de klachten vanzelf weer verdwijnen.  Probeer wondjes te voorkomen, ontsmet eventuele wondjes goed met een desinfecterend middel en doe er een pleister op. Tip: koop enkele flesjes Sterilon of Betadine jodiumzalf en bewaar deze op handige plaatsen bijv. in de keukenla, badkamer, handtas, etc.  Draag handschoenen bij ruwe karweitjes (tuinieren, huishoudelijk werk).  Vet de huid regelmatig in om kloofjes en kapotte nagelriemen te voorkomen.  Zorg voor schone nagels en handen.  Krab puistjes en insectenbeten niet open.  Gebruik bij het ontharen een crème, geen mesje.  Wees voorzichtig met prikken, snijden en branden.  Neem bij acute pijnklachten, roodheid algehele malaise direct contact op met de huisarts.  Voorkom overbelasting van de arm (bouw activiteiten/werkzaamheden rustig op).  Vermijd in de beginfase zwaar tillen en intensief sporten. Als het oedeem gestabiliseerd is, is intensief sporten weer mogelijk.  Verdeel lichamelijk werk zoveel mogelijk over de dag.  Zoek een evenwicht tussen rust en inspanning.  Probeer de arm niet teveel te ontzien. Normaal bewegen en licht sporten is prima. Bewegen moet echter niet leiden tot vermoeidheid of pijn in de arm/schouder of zwelling van de hand of arm.  Vermijd extreme warmte en kou.  Pas op met heet douchen, baden, saunabezoek en lang zonnebaden. Zoek liever de schaduw op.  Gebruik bij huishoudelijk werk niet te heet water.  Wees voorzichtig met stoom (aardappelen afgieten etc.).  Gebruik geen kruik, ‘kersenpit’, rode lamp, of warme pakkingen op uw arm of schouder.


9

   



Span u bij warm weer niet overmatig in, las pauzes in en doe af en toe arm schouderoefeningen. Draag een goed passende BH met brede banden. Draag geen knellende kleding, sieraden, of mouwophouders. Koop geen zware prothese. Kies eventueel voor een lichtgewicht exemplaar of voor een contactprothese. Deze wordt op de huid geplakt en ‘hangt’ dus minder aan de schouder. Deze prothese is niet geschikt als u pas bestraald bent. Hang geen tas over uw schouder.

Oefeningen bij lymfoedeem Alle oefeningen kunnen zowel zittend op de stoel als liggend in bed worden gedaan. De oefeningen moeten in een heel rustig tempo worden uitgevoerd. Dit is bedoeld om zo het lymfoedeem de kans te geven zich te verplaatsen. Snelle oefeningen geven een minimaal effect en de kans is groot dat er door de snelle bewegingen juist een verhoogde productie van het weefselvocht ontstaat. Dit geeft weer een verergering van het lymfoedeem. Herhaal alle oefeningen in onderstaande volgorde. De fysiotherapeut bespreekt met u het aantal herhalingen per dag. 1. Draai het hoofd rustig van links naar rechts. Herhaal dit 5 keer en houd het hoofd telkens ongeveer 4 seconden vast in de eindstand van de draai. 2. Maak een onderkin. Hierbij mag het hoofd niet worden opgetild. Houd de eindstand 4 seconden vast. Herhaal dit 5 keer. 3. Trek beide schouders in 4 tellen op, houd ze 4 tellen vast en breng ze daarna in 4 tellen zover mogelijk naar beneden. Houd ze hier 4 tellen vast en herhaal deze beweging 5 keer. 4. Adem heel diep in en uit. Dit wordt gevolgd door 2 normale ademhalingen. Herhaal dit 5 keer. (doe dit erg rustig er mag geen duizeligheid ontstaan). Controleer de beweging van de buik en de romp door één hand op de buik te leggen en één hand op het borstbeen. Hiermee kunt u bewegingen volgen en eventueel corrigeren. 5. Breng beide armen omhoog tot naast het hoofd. Breng ze daarna weer terug naast het lichaam. Herhaal dit in rustig tempo 5 keer. 6. Buig beide ellenbogen en strek ze daarna weer. Herhaal dit in rustig tempo 5 keer. Houd eindstand enige seconden vast. 7. Beweeg de handen in de polsen door de handen rustig afwisselend naar de handpalmzijde en daarna naar de handrugzijde te bewegen. 8. Maak een vuist en strek daarna de vingers weer. Doe dit in rustig tempo en houd de hand in de eindstand enkele tellen vast. 9. Sluit deze oefenreeks af met rustig ademhalen. Controleer op dezelfde manier als bij oefening 4. Het normale verloop van de ademhaling is als volgt: het inademen begint met het omhoog komen van de buik, even later gevolgd door het omhoog komen van de borst. Het inademen gaat gelijk over in het uitademen. Bij het uitademen gaan de buik en borst gelijktijdig omlaag. Aan het einde van de uitademing volgt 1 seconde pauze, waarbij geen in- of uitademing plaatsvindt. Daarna begint de inademing weer. Herhaal dit enkele


10

minuten. Dit moet rustig gebeuren. Er mag geen duizeligheid optreden. Treedt dit toch op, dan is dat een teken dat er teveel geademd wordt. Maak de ademhaling dan rustiger Al deze oefeningen zijn bedoeld om het afvoeren van lymfe door de lymfevaten te ondersteunen en te stimuleren. In uw situatie is er een balansverstoring opgetreden in de hoeveelheid weefselvocht dat ontstaat en de hoeveelheid die wordt afgevoerd door opname in de bloedbaan en het lymfesysteem. Het consequent uitvoeren van deze oefeningen vormt een wezenlijke bijdrage tot het optimaliseren van deze balans. Oefeningen

Keer per dag


11

FOLDER: OKSELKLIERDISSECTIE

Recommend Documents