Fietsroute Asten en Heusden 1. Startpunt: Koningsplein / Markt (fietsrichtingwijzer: Deurne 6) Op de plaats van het huidige gemeentehuis aan de Markt stond tot 1940 het oude raadhuis uit de negentiende eeuw. In Asten zijn in 1929 officiële straatnamen ingevoerd. In de volksmond werden straten, pleinen e.d. al eeuwenlang van een naam voorzien. Zo werd de Markt vroeger aangeduid met “marktveld”. Op het marktveld bevond zich lange tijd een brandkuil, die ook gebruikt werd voor het volksgericht beerjagen. Degenen die gestraft werden, trok men aan een touw door het water van de kuil.
2. Prins Bernhardstraat 3. RD bij ’t Eeuwig Levenplein: Prins Bernhardstraat Ook velden, akkers, graslanden en delen van een gebied zijn altijd van een naam voorzien: veldnamen ofwel toponiemen. ’t Eeuwig Leven is zo’n toponiem. Ook al heet het hier ’t Eeuwig Levenplein, het toponiem heeft betrekking op een plek hier ongeveer tien kilometer vandaan. ’t Eeuwig Leven is namelijk een deel van de Astense Peel (Nationaal Park De Groote Peel). Aan het plein en in de Lindestraat staan de begin-negentiende-eeuwse Protestantse kerk en de achttiendeeeuwse, voormalige pastorie / domineeswoning. Beide gemeentelijke monumenten zijn door een muur met elkaar verbonden. Deze is deels een restant van de oude katholieke schuurkerk die hier stond, nadat de middeleeuwse, katholieke kerk van Asten na 1648 in gebruik was bij de protestanten. In 1929 kreeg de Prins Bernhardstraat de naam Stationsstraat. Hier stond namelijk het station van de tramlijn Asten-Helmond (over Ommel). Deze tramlijn is in 1904 aangelegd en heeft gefunctioneerd tot midden jaren dertig, toen autobussen opkwamen en de tramlijnen van plaats tot plaats verdrongen. Het tramstation is verbouwd tot woonhuizen; de nummers 35 en 37 in de Prins Bernhardstraat, de officiële naam na de Tweede Wereldoorlog.
4. RD bij rotonde Ommelseweg (fietspad aan linker zijde) Waar de Keskesweg op de Ommelseweg uitkomt staat de Keskesboom met het kastje (“keske”) met het beeld van Maria met kind. In het eeuwenoude bedevaartsoord Ommel wordt Maria vereerd. Keskesboom, een linde, herinnert aan de oorsprong (rond 1400) van de Mariaverering toen in Ommel een Mariabeeldje gevonden is. Dat bracht men naar de kerk in Asten. Op de plek van Keskesboom stonden vroeger een aantal lindebomen waar, volgens de legende, het Mariabeeld zou hebben gerust nadat het tot driemaal toe van Asten naar Ommel terugkeerde. Het middeleeuwse Mariabeeldje is een rijksmonument en wordt bewaard in de kerk in Ommel.
5. RA Neptunusstraat 6. RD Marsstraat 7. ! LA Floralaan 8. RA Stegen ! RD N279 oversteken 9. RA Achterbosch Stegen en Achterbosch behoren tot de oudst bekende toponiemen van Asten. Ze dateren uit de Middeleeuwen. De Stegen staat voor een pad vanuit het dorp naar de beemden hier aan de Astense Aa. Achterbosch, in de Middeleeuwen Afterbosch, wijst op een bos tussen het dorp en de Astense Aa. Op Achterbosch is in de Middeleeuwen hoeve de Lensdonck ontstaan met een grootte van vier “gebonden”, die in een Astense schepenakte van 4 februari 1464 voorkomt. De grond grenst onder andere aan de eigendommen hier van het Helmondse klooster Binderen, waar de huidige straatnaam Kloostereind op wijst. Twee eeuwen later, in november 1664, is er sprake van dat de Lensdonck is afgebroken en heeft plaatsgemaakt voor de hoeve Achterbosch. De huidige buurtschap Achterbosch bestaat uit meerdere boerderijen, gegroeid uit die ene middeleeuwse hoeve. In de negentiende en twintigste eeuw zijn alleenstaande stallen omgebouwd tot boerderijen; een gebruikelijke ontwikkeling. De hoogteverschillen in het landschap zijn enerzijds het gevolg van het lage dal van de Astense Aa en anderzijds de eeuwenlange
continue bemesting door de hoevenaars. In het dal lagen vroeger de beemden, de natuurlijke hooilanden. De boeren bemestten jaarlijks de akkers op Achterbosch met de mest uit hun potstallen. Door de manier van ploegen - in de rondte vanaf de rand naar het midden - zijn de landschappelijk waardevolle bolle akkers ontstaan. Achterbosch gaat over in Kloostereind. Het adellijke Cisterciënzerinnenklooster uit Helmond had hier in de Middeleeuwen bezittingen. Omdat ze vanuit Binderen het verst in deze richting vanaf het klooster lagen, werd het Kloostereind genoemd.
10. RD bij X met Voordeldonk: Kloostereind 11. RA Brand 12. LA Venbergweg (fietspad) Ook Brand is een toponiem uit de Middeleeuwen. De hoeve Brant wordt al in 1370 genoemd. In de achttiende eeuw is de hoeve decennia lang eigendom van de Astense armentafel, die voor hulpbehoevenden zorgt. Er is (nog) geen af doende verklaring van de naam Brand. Hij kan duiden op de winning van brandstof, zoals turf en dat zou wijzen op de aanwezigheid van vennen, waarin veen is ontstaan. Het wijst in ieder geval niet op de aanwezigheid dieper in de bodem van andere brandstoffen, olie en steenkool. Hier hadden de middeleeuwse Astenaren toen ze aan dit gebied de naam Brand gaven, geen weet van. In 1953 is hier een half jaar vanuit een boortoren tevergeefs geboord naar aardolie. Het zandpad vanaf de Brand langs de bosrand heeft hier de naam Boortorenweg aan over gehouden.
13. RD bij knppnt 89 De bossen zijn aangelegd tussen 1913 en 1929. Omdat dat gebeurde met financiële steun van het Rijk ofwel de Staat, staan ze bekend als de Staatsbossen. Voordien heette dit gebied de Groote Heide van Asten en
was het de drogere landschapszone tussen het peel moeras en het agrarische gebied in het noorden van Asten. Op de heide lagen een aantal bleken, vennen (waaruit turf gewonnen is): De Start, Jan Harings Bleek, Goorkens Bleek, Hermans Bleek, Jan Harks Bleek, de Ossenbleek en de Schaapsbleek. Door de bebossing zijn ze allemaal verdwenen. Bij de bebossing zijn leemskuilen en veldovens voor het bakken
van stenen aangetroffen. De Leemskuilen lagen te midden van de bleken. Iets zuidwestelijker en ter hoogte van de plek waar u nu bent lag de kwekerij, waar jaarlijks honderdduizenden boompjes door Staatsbosbeheer en de gemeente Asten werden gekweekt.
14. RD (einde fietspad) Smientweg Tussen de bossen en de Voordeldonkse Broekloop is in 1927 de Maria-Helena Hoeve verrezen, een gemeentelijk monument. Op de landerijen rondom de
hoeve is zonder succes gepoogd een ‘teencultuur’ te exploiteren. De tenen of twijgen waren bestemd voor de mandenmakerijen. De Voordeldonkse Broekloop is een bijna vier kilometer lange zijbeek van de Aa. Hij ontspringt in de Heitrak en stroomt langs het kasteel van Asten, waar u straks de loop nog eens kruist.
15. RA Zeilhoekweg ! RD N279 oversteken 16. LA Bleekerweg 17. RA Pannehoef De Pannehoef verwijst naar een oude hoeve. Vanaf het kruispunt met de Bleekerweg gaat ze in zuidelijke richting verder als de Gevlochtsebaan. De Gevlochtsebaan is een lange, eeuwenoude peelbaan, die naar ’t Eeuwig Leven in de Astense Peel loopt en waarover de turfstekers hun turfveldjes bereikten en hun turven vervoerden.
18. LA Patrijsweg 19. RD Vorstermansplein Heusden is mogelijk een verbastering van het woord hosdinium, dat pachtboerderij betekent. In de Middeleeuwen liggen hier de Vennehoeve en de hoeve Ter Heyden. Heusden was in het begin van de twintigste eeuw voldoende gegroeid om een zelfstandige RK/parochie te worden. Aan de noordkant van het Vorstermansplein vormen de in 1921 gebouwde pastorie, kerk en school het hart van het dorp Heusden. Alledrie hebben de status van gemeentelijk monument. De naam Vorstermansplein is een hommage aan de architect van het ensemble, Hendrik Vorstermans. De voorbije decennia is de kern van Heusden flink uitgebreid en zijn er veel nieuwe straten gekomen, die een oud toponiem als naam kregen: Hooidries, Den Wingerd, Den Bunder, Den Boogerd, Den Bleek, Den Akker, Aangelag, enzovoort.
HORECA 20. RD Antoniusstraat
21. RA Waardjesweg Tussen de Waardjesweg en de dorpskern is in het landschap een verhoging te zien, die wijst op de bolle akkers die gevormd zijn vanuit de middeleeuwse hoeven in Heusden. De verhoging vormt een tegenstelling met het toponiem waard in Waardjesweg. De betekenis hiervan is laaggelegen gronden , meestal in de buurt van beekjes en die regelmatig onder water stonden. En dat zijn de gronden aan uw linkerhand, ten westen van de Waardjesweg, waar de Aa stroomt.
22. RD Waardjesweg 23. RA Bosweg 24. RA ’t Hoekske De zomer van 1947 was heet en droog. Overal in Noord-Brabant richtten branden veel schade aan. Ook Heusden werd in augustus door een grote brand getroffen. In de Antoniusstraat en ’t Hoekske zijn elf boerderijen in de as gelegd, waardoor tien gezinnen (63 Heusdenaren) enige tijd dakloos waren. In ’t Hoekske verrezen vijf noodwoningen, die daar bleven staan tot in de jaren tachtig.
25. LA Antoniusstraat 26. LA Hooidries 27. LA Voorste Heusden (fietspad) (X Voordeldonkse Broekloop) 28. LA Kasteellaan (tot kasteelpoort) Het kasteel of ’t Huys tot Asten, de zetel van de Astense Heren en Vrouwen, die de heerlijkheid ‘Asten en Ommelen’ in eigendom hadden, wordt in 1399 al vermeld. Het is gebouwd aan de oever van de Voordeldonkse Broekloop. Lange tijd is gedacht dat het kasteel de naamgever van Asten is: Astein, kasteel aan de Aa. Het kasteel is echter veel jonger dan Asten, dat in 1212 voor het eerst vermeld is. Voor de verklaring van de naam Asten zijn meerdere mogelijkheden. Bijvoorbeeld een relatie met het woord eest, een droogoven. Naamkundigen wijzen ook op de mogelijkheid van een oven om ijzer te smelten. Een andere verklaring ligt in ‘asnoth’, wat
bebouwde grond betekent en wijst op het agrarisch gebruik van de grond. In de jaren dertig van de twintigste eeuw is het vervallen kasteel gerestaureerd, maar al snel veranderde het weer in een ruïne. Een brand als gevolg van de bevrijdingsgevechten tussen geallieerden en Duitsers in de
herfst van 1944 was de oorzaak. Het poortgebouw en de kasteelboerderij bleven permanent bewoond. De Stichting Behoud Kasteelerfgoed Asten zorgt sinds midden jaren tachtig voor consolidatie van “de mooiste ruïne van Nederland” en voor herstel van het kasteelterrein en –landschap. Het terrein is tijdens open dagen en op afspraak te bezoeken.
29. Terug naar Voorste Heusden 30. LA Voorste Heusden 31. RD bij rotonde: Wolfsberg 32. RD bij rotonde: Wolfsberg gaat over in Emmastraat 33. LA Julianastraat 34. RA Julianastraat 35. Eindpunt: Koningsplein / Markt
HORECA
