Stallingen 2.0
NS
n n ex i
tceter
a
heels yW
Co
e
RE T
on
Fietsparkeren in de cloud
M
dossier
Langzaam maar zeker vindt de moderne technologie haar weg naar de stallingen. Als de voortekenen niet bedriegen, staan we aan de vooravond van een kleine technologische revolutie in de fietsparkeerwereld. CROW-Fietsberaad heeft een webbased standaard ontwikkeld, om alle toepassingen te koppelen in de cloud. De voordelen: meer regie voor de gemeente en modern gemak voor de fietser. Barcode-stalling
Otto van Boggelen – CROW-Fietsberaad
Het gonst een beetje in de fietspar-
De moderne technologie biedt nog veel
keerbranche. Vrijwel alle fabrikanten
meer kansen om het fietsparkeren effi-
van fietsparkeervoorzieningen (de
ciënter en klantvriendelijker te maken.
rekkenboeren) hebben samenwer-
CROW-Fietsberaad wil daar graag een
king gezocht met high-tech bedrijven
bijdrage aan leveren. Enerzijds door
om intelligentie te kunnen toevoegen
samen met overheden opdrachten te
aan hun fietsparkeersystemen. Pro-
geven voor innovaties, zoals de chip-
rail heeft daar een belangrijke impuls
fietskluis, die in opdracht van het
aan gegeven, met aanbestedingen
Bestuur Regio Utrecht is ontwikkeld.
voor het HBF-systeem waarmee wees-
Aan de andere kant willen we graag de
fietsen opgespoord kunnen worden.
verbindende schakel zijn tussen de ver-
De NS is daarnaast druk bezig met de
schillende toepassingen en technolo-
ontwikkeling van een toegangscon-
gieën, zodat zowel gemeenten als fiet-
trolesysteem voor haar stallingen. Ook
sers kunnen profiteren van de moge-
CROW-Fietsberaad doet samen met
lijkheden die het internet biedt. Populair
twee onderdelen bevat: het Fietspar-
enkele gemeenten pilots om de moge-
gezegd: een open webbased standaard
keerManagementSysteem (FMS) voor
lijkheden van barcodes en OV-kaarten
voor Fietsparkeren 2.0, met gemeen-
gemeenten en de website VeiligStallen.
te benutten.
telijke shareware en open data, waar
nl voor de fietsers. In het FMS komen
marktpartijen hun eigen toepassingen
zoveel mogelijk relevante data voor de
Niet alleen in de stallingen, ook op
op aan kunnen sluiten. Die rol past bij
gemeente bij elkaar, zodat de beleids-
straat en in de fietsdepots wordt de
CROW-Fietsberaad, als onafhankelijk
medewerker fiets(parkeren) één cen-
logistiek geoptimaliseerd. Amsterdam
kenniscentrum van en voor de over-
trale plek heeft om te communiceren,
stuurt handhavers met apps op pad
heden.
te monitoren en eventueel te sturen. Zo
Chip-stalling Fietstag
kan een gemeente haar rol als regisseur
om weesfietsen op te sporen en de gemeente Utrecht heeft samen met het
Nationale stallingendatabase
Centrum Aanpak Fietsdiefstal de afhan-
De 'wolk' op deze pagina maakt het wat
deling in het fietsdepot gestroomlijnd
concreter. Een centrale rol is weggelegd
Voor elke gemeente is op dit moment
met een webbased applicatie.
voor de grote wolk in het midden, die
in het FMS een basisfunctie beschik-
46
Fietsverkeer 34
van het fietsparkeren beter uitvoeren.
W
g ev in g,
e
he
d e rd
oor CROW-Fiets
be
Stallingen 2.0
ra
ad
e
m bo
b
dossier
Ope
jen
Verwij ssy
rti
ass
in ge n , on rm tw i kkeld do o
ar
kt
s et Fi P+
F) HB e( cti ete tsd Fie
t depo Fiets
Handhavers
Chipkluis
ep
to
mp at ible
pa
co
v.
WB
S-
s va n b
AN
F
M
app
or
F ietsparkeer Management Systeem
a n d t a vo
teplan r
Voorkant:
ou
ne
Achterkant:
R
2
OV929
stemen
Inn ov ati es?
baar, waarmee men de beschikbare
kunnen raadplegen via bijvoorbeeld de
Stallingen koppelen
(bewaakte) stallingen op een kaart kan
parkeren-app van de ANWB, de route-
Voor meer mogelijkheden moet de
intekenen. Op deze manier werken we
planner van de Fietsersbond of de ov-
gemeente eerst andere apparatuur kop-
aan een nationaal databestand met
planners van de NS of 9292. Dat is het
pelen aan het FMS. Dat is de onderste rij
alle veilige stallingsmogelijkheden in
wolkje rechts van de centrale wolk.
in het plaatje. Het kan gaan om appa-
Nederland. Fietsers kunnen via de web-
ratuur in de stalling of het fietsdepot of
site VeiligStallen.nl eenvoudig een vei-
Een andere functie van het FMS, die
de apps die handhavers gebruiken op
lige plek vinden voor hun fiets. Belang-
gemeenten relatief eenvoudig kunnen
straat. Via het internet wisselen deze
rijker nog is dat de database met vei-
benutten, is een module om beeld-
toepassingen gegevens uit met het FMS.
lige stallingsmogelijkheden als open
schermen in de stallingen te voorzien
data beschikbaar is voor andere web-
van nuttige of aardige informatie voor
CROW-Fietsberaad heeft gesprekken
sites, routeplanners en app-bouwers.
de klanten van de stalling. Denk aan
gevoerd met verschillende marktpar-
Het streven is dat fietsers in de toe-
buienradar, openingstijden van de stal-
tijen om zoveel mogelijk toepassingen
komst de database met stallingen ook
lingen en plaatselijke nieuwtjes.
te ontwikkelen. We merken bij som-
47
voorjaar 2014
dossier
Stallingen 2.0
mige bedrijven weerstand, omdat ze
een kluis beschikbaar is op een klein
Modern gemak
liever een eigen ‘wolk’ willen hebben,
stationnetje of bij een bushalte. Via de
Het liefst zouden we het de fietser nog
waar vaak ook weer een verdienmodel
website VeiligStallen.nl kan de laatste
makkelijker maken, door een koppe-
aan gekoppeld is. Voor de marktpartijen
fietser de vrije kluis meteen reserveren.
lingen te maken met de klantenbestanden
kunnen er inderdaad nadelen zitten aan
De data over de actuele bezetting is
van relevante (vervoer-)bedrijven. Dat is
een gestandaardiseerde ‘fietsparkeer-
eveneens open data, die we graag ter
de link met het wolkje links van de grote
wolk'. Zo kunnen gemeenten makke-
beschikking stellen aan app-bouwers
wolk. Heb je al een account bij bijvoor-
lijker switchen naar een andere leve-
en andere websites.
beeld de NS, de RET of deelauto-organisatie MyWheels, dan kan het opwaar-
rancier, die ook FMS-compatibele toepassingen levert. Anderzijds denken wij
Gemeenten kunnen met het FMS ook
deren van het stallingstegoed ook via dat
dat een ‘gestandaardiseerde wolk’ de
de tarieven voor de stallingen en de
account. Want dat is wat de consument
toepassing van nieuwe systemen in een
kluizen instellen, bijvoorbeeld de eerste
wil: modern gemak, met zo min mogelijk
stroomversnelling kan brengen. En uit-
8 uur gratis en daarna 1 euro per 24 uur.
verschillende passen en accounts.
eindelijk gaat het om de voordelen voor
Momenteel wordt er nog geen gebruik
de gemeentelijke regisseur en de fiet-
gemaakt van deze betaaloptie, omdat
Tot nu toe hebben we dus alleen stal-
sende klant.
alleen gratis stallingen zijn aangesloten.
lingen en kluizen aan het FMS gekop-
Het FMS is er echter wel op voorbereid.
peld. Graag willen we ook apparatuur van
Op dit moment zijn er vier toepassingen
We denken dat de betaalfunctie kansrijk
handhavers, logistieke systemen van fiets-
beschikbaar die gegevens uitwisselen
is om in de toekomst te sturen op stal-
depots en uitgiftesystemen voor P+Fiets
met het FMS. Het gaat om drie verschil-
lingsduur, om onderscheid te maken
koppelen aan het FMS. Met weinig fantasie
lende toegangscontrolesystemen voor
tussen gunstige en minder gunstige
zijn dan tal van nieuwe mogelijkheden te
de stallingen (barcode, chip en tag), die
locaties en om de tekorten op het fiets-
bedenken voor zowel gemeenten als fiet-
functioneren in Apeldoorn, Helmond
parkeren enigszins te beperken.
sers. Enkele voorbeelden: - Fietsers met een account krijgen auto-
en sinds begin juni ook in Leeuwarden. Ook de chip-fietskluis die in opdracht
Ook fietsers profiteren van de cen-
van het Bestuur-Regio-Utrecht is ont-
trale betaalfunctie. Natuurlijk willen de
wikkeld hangt aan het FMS. Hierdoor
meeste fietsers liever niet betalen, maar
kan de gemeente nauwkeurig het
als het dan toch moet, dan zo mak-
eenvoudig je fiets terugvinden. Staat
gebruik van deze stallingen volgen:
kelijk mogelijk. Het FMS verrekent de
die in sector K van de stationsstalling
de actuele bezetting, de bezetting in
stallingskosten met een centraal stal-
of in het fietsdepot op het industrie-
de loop van de dag, het aantal lang
lingstegoed dat gekoppeld is aan de
terrein?
gestalde fietsen, het drukste uur in het
fiets of de fietser. Geen gehannes meer
- Fietsers die hun fiets foutgeparkeerd
afgelopen jaar, het aantal verschillende
met klein geld en één tegoed voor alle
hebben, kunnen in plaats van een
gebruikers per maand, enzovoort.
aangesloten stallingen in een gemeente
boete ook kiezen voor het opwaar-
of regio, of het nu gaat om een cen-
deren van hun stallingstegoed, zodat
Verwijzen en betalen
trumstalling, een stationsstalling, een
ze bijna dief van hun eigen porte-
Omdat de stallingen en kluizen een
buurtstalling of een fietskluis. Fietsers
monnee zijn als ze de volgende keer
(bijna) real-time verbinding hebben met
kunnen het stallingstegoed op verschil-
geen gebruik maken van de bewaakte
de centrale wolk, kan de informatie over
lende manieren opwaarderen: con-
stalling.
de bezetting ook gebruikt worden voor
tant bij de beheerder, pinnen bij een
verwijssystemen naar vrije plekken. Een
betaalautomaat in de stalling of via
CROW-Fietsberaad nodigt gemeenten
handige functie voor grote stationsge-
een (familie-)account op de website
en marktpartijen uit om met ideeën te
bieden met verschillende stallingen die
VeiligStallen.nl.
komen.
geregeld vol zijn. Maar ook voor een fietser die zeker wil weten dat er nog
48
Fietsverkeer 34
matisch een bericht als hun fiets weggesleept wordt door een handhaver. - Met de app “Zoek mijn fiets” kun je
dossier
Stallingen 2.0
Pilot chipstalling Helmond van start
Gemakkelijk met een OV-chipkaart stallen ‘Handig’, ‘werkt goed’ en ‘snel’, veel positieve geluiden klinken in de nieuwe stationsstalling in Helmond. In de stalling, die sinds 9 februari open is, checken fietsers zelf in en uit met behulp van een OV-chipkaart of een ‘Helmond fietst-kaart'. CROW- Fietsberaad voert samen met de gemeente en de NS een twee jaar durende proef uit om de mogelijkheden te testen van dit nieuwe toegangscontrolesysteem dat is gebaseerd op het Fietsparkeermanagementsysteem.
‘Ik vind het ee n fijn s ik gebr ysteem uik het , elke da werkt g. Dat met ee het n OV-c handig hipkaa . E n de rt is s t a ll ing is o beter d ok vee an die l we h a d Nadja den.’ Z Luyben eg t (22).
Eén van de vragen die centraal staan in de proef is: begrijpt de klant het systeem? Op een regenachtige maandagmiddag in mei lijken de meeste fietsers aardig gewend. Pasjes worden voor de scanners gehouden, fietsen weggezet, of opgehaald, de meeste in geroutineerd forensentempo. ‘Handig, snel’, vindt Femke Blankers. Ze gaat in Eindhoven naar school en gebruikt de stalling iedere dag. En ze is niet de enige die vooral het gebruiksgemak van de stalling roemt. Student Lars Durlinger zegt: ‘Heel handig dat het
Harry de Ruijter: ‘De aanschaf van een OV-chipkaart kost
werkt met een OV-chipkaart, die heb je toch.’ De OV-chip-
geld, veel mensen kopen daarom nog papieren kaartjes. En
kaart wordt namelijk gekoppeld aan een sticker met barcode
er zijn mensen die niet met de trein gaan reizen, maar bij-
op de fiets, waardoor fiets en fietser zijn verbonden.
voorbeeld een evenement in de stad bezoeken.’
Opvallend is dat van de 5500 individuele bezoekers in de
Sectoren
eerste twee maanden, er 2000 geen OV-chipkaart hadden.
De stalling is in vijf sectoren ingedeeld en bij elke sector staat
Deze krijgen bij het eerste bezoek aan de stalling een rood
een scanapparaat. De bedoeling is dat een fietser eerst zijn
pasje uitgereikt met de tekst 'Helmond fietst!'. Beheerder
fiets neerzet en dan zijn kaart bij het dichtstbijzijnde scanapparaat incheckt. In de praktijk blijkt dat een aantal fietsers eerst incheckt bij het scanapparaat bij de ingang en dan op zoek gaat naar een plaats. ‘Die sectoren, daar let ik niet
chill’, stalling e . d d Noten ‘Ik vin er Hub li o h c s a ze g t t ik bijn vergee is t ‘O, nu a .D hecken uit te c erder e t g nie mij no rd.’ g eb e u
op’, geeft Milou van Kemenade (21) toe. ‘Ik zet hem altijd waar plek is.’ Beheerder Marianne de Ruijter (geen familie van de andere beheerder): ‘Ik leg dat altijd heel goed uit als
49
voorjaar 2014
dossier
Stallingen 2.0
je
met eckt uit h c n ) 9 wa s e e ns (1 Eikema pas. ‘Ik ta s uik t in r e b b fi e Sa ug r on d ijt, en n e Helm w d k o is blij t r r e r a Z a ha chipka alling.’ t V s O e d n ij s t, o or tijdje m t s ge p a e pa s v p je fie d s de z o e e d t e s o g rdt g ik no . ‘Er wo eg is.’ talling s e d at hij w t d n me ij z g te iet ban ho e f t n
er iemand voor het eerst komt, maar dat kan blijkbaar nog
op de drukkere tijden vaak nog 800-900 plekken vrij), en het
beter.’
voor fietsers nuttig wordt erop te letten waar de lege plekken zijn. Ook als er in een stalling verschillende tarieven gelden
Het voordeel voor de fietser die wel incheckt bij de sector
voor verschillende sectoren - wat in principe met dit systeem
waar hij zijn fiets plaatst, is dat de fiets gemakkelijker terug
mogelijk is - wordt het voor fietsers belangrijker op om de
te vinden is. Wie zijn pasje dan bij het zogenaamde Pinpoint
sectoren te letten.
of bij de beheerder laat scannen, kan zien in welke sector hij staat ingecheckt. Beheerder Marianne de Ruijter: ‘Soms
Veiligheid
checken mensen ook eerst uit en gaan dan hun fiets zoeken.
De meeste gebruikers zijn positief, maar af en toe uit iemand
Dan kunnen ze hem niet vinden en dan komen ze naar ons.
zijn twijfels. Niki Wouters (18 jaar): ‘Ik vind de stalling niet
Maar dan zien wij alleen maar dat hij uitgecheckt is.’
veilig, iedereen kan binnenlopen en je fiets meenemen. Ik had liever het oude systeem met de bonnetjes.’ Andere oud-
De voordelen van het systeem met de sectoren zullen ook
gebruikers van de bewaakte stalling zijn niet zo bang voor
meer gaan leven als de stalling voller wordt (nu zijn er zelfs
diefstal. Trudie (54) en Albert Croese (59): ‘Er wordt goed opgelet en het is nog gratis ook.’
Schermen geven aan waar de fiets staat, maar ook of er regen wordt verwacht.
Een proef met veel mogelijkheden In deze eerste fase van de pilot wordt vooral de techniek uitgetest. Snappen fietsers hoe het werkt, kunnen beheerders ermee om gaan? Staan de scanpaaltjes op de juiste plek? Programmamanager Otto van Boggelen van CROW-Fietsberaad: ‘Heel belangrijk in dit systeem is het samenspel tussen beheerder en techniek. Dat willen we in hier in Helmond goed testen.’ In een latere fase van de pilot wil CROW-Fietsberaad ook andere functies van het systeem uitproberen. Zo is er nu al het zogenaamde Pinpoint in de stalling gemonteerd, waar het mogelijk is te betalen. De gemeente Helmond heeft besloten voor de eerste twee jaar het stallen gratis te maken. Van Boggelen: ‘Nu mag je hier 10 dagen blijven staan, je kunt als proef een optie mogelijk maken waarbij fietsers langer dan deze limiet mogen blijven staan, maar daarvoor betalen.’ Ook wordt gedacht aan een mogelijkheid van ‘premium-stallen’ waarbij fietsers tegen extra vergoeding een chip in het voorwiel krijgen, die extra comfort en beveiliging biedt, bijvoorbeeld alarmbellen die afgaan als een onbekende met de gechipte fiets vertrekt. Daarnaast kan de stalling ook een rol krijgen bij het handhaven van foutgeparkeerde fietsers. Die zouden dan niet direct naar een depot op een industrieterrein worden weggebracht, maar als een soort tussenstap in de stalling worden gebracht, waar foutparkeerders ze tegen vergoeding kunnen ophalen. De stalling is officieel niet bewaakt (al staat dat wel boven de deur), maar ‘een stalling met toezicht’.
50
Fietsverkeer 34
dossier
Stallingen 2.0
Trudie (54) en Albert blij me Croese t de nie (59) zij uwe st n heel vr alling: o eg n a ‘We ga a r on s w an is er da erk, vo n altijd oraan plaats. lekker Je fiets droog. blijft Er wor en het dt goe is nog d op ge gratis let ook.’
In de vroegere bewaakte en betaalde stationsstalling moest iedereen zijn dagstallingsbewijs of abonnement laten zien bij het verlaten van de stalling. De huidige stalling is officieel geen bewaakte stalling (al staat dat wel boven de deur), maar ‘een stalling met toezicht’. Er is cameratoezicht, de beheerders zijn aanwezig van een kwartier voor de eerste trein tot een kwartier na de laatste trein, de controle is ‘steekproefsgewijs’: af en toe controleert de beheerder bij de uitgang of iemand wel de eigen fiets meeneemt.
Chipkluizen
De beheerders zijn positief over de verandering. Harry de Ruijter: ‘We zijn van de centen af. Vroeger met de bonne-
bij provinciehuis
tjes moest je altijd wisselgeld in kas hebben. Als je tot 01.00 uur ‘s nachts open bent, voelt dat niet veilig. Mijn vrouw zegt
Noord-Holland
altijd: 'Je mag wel moe thuis komen, maar niet beschadigd.’ Weesfietsen Elke middag scannen de beheerders alle fietsen of ze wel
De proef waarbij het Fietsparkeermanagementsysteem
zijn ingecheckt en of ze er niet te lang staan, fietsen die er
wordt ingezet voor de aansturing van chipkluizen die in
langer dan 10 dagen staan, worden apart gezet. Fietsen die
Zeist zou plaatsvinden, is verhuisd naar het provinciehuis
17 dagen blijven staan gaan naar het fietsdepot. Weesfietsen
Noord-Holland. Daar testen nu ambtenaren van de pro-
zijn met het nieuwe systeem gemakkelijk op te sporen.
vincie de fietskluizen. Anders dan de gewone fietskluizen
Beheerder Harry de Ruijter laat een rijtje van 25 fietsen zien.
van de NS zijn deze kluizen gemakkelijk per dag te reser-
‘Dat zijn de weesfietsen, sommige staat er al langer dan 17
veren en te betalen. Als de pilot slaagt, dan wil de pro-
dagen, we zijn nog coulant in de beginperiode.’
vincie de chipkluizen gaan plaatsen bij een aantal haltes van R-Net, het hoogwaardig ov-netwerk in de Randstad.
Ook de fietsen die niet zijn ingecheckt worden apart gezet.
Daar staan nu 270 fietskluizen die slecht worden gebruikt,
Een meisje komt een beetje boos de beheerdersruimte
slechts 40 mensen huren zo’n fietskluis.
binnen: ‘Mijn gestolen fiets staat hier in het rek’. Blijkt dat
Het nadeel van de huidige door NS-fiets geëxploi-
haar fiets al die tijd in stalling heeft gestaan, maar
teerde fietskluizen is dat de kluizen voor een jaar moeten
ze had hem niet ingecheckt en zo was hij niet
worden gehuurd. Gebruikers krijgen dan een sleutel
terug te vinden.
opgestuurd. De chipkluizen kunnen per dag worden gehuurd en gemakkelijk worden gereserveerd, als men wil zelfs voor een jaar. Daartoe moet de gebruiker een
Studen t L ar s D ‘Heel h urlinge andig r: dat he t met ee werkt n OV-c hipkaa r t, die heb je toch .’
OV-chipkaart hebben (of een andere kaart met een RFIDchip) en een account hebben op Veiligstallen.nl. Betaling gaat achteraf. De kluizen zijn gratis in de pilot-periode die op 22 april van start ging.
51
voorjaar 2014
