Fietsongevallen en Infrastructuur
demonstratie van ‘verrijkte’ ongevalsanalyse in Politiezone Antwerpen Tim Asperges
Vlaanderen Fietsland ! 250,0
200,0
150,0
100,0
50,0
-
risico
fietsgebruik
• Maar veiligheid blijft achter…
Verkeersveiligheid en de fiets Fietsslachtoffers in Vlaanderen in 2009:
87 doden, 919 zwaar gewonden, 7.113 licht gewonden
88% van de fietsdoden in België valt in Vlaanderen (90% fietskilometers in Vlaanderen)
daling aantal fietsdoden met 26% tov 2000
daling aantal doden (algemeen) met 35% tov 2000
Fietsers zijn kwetsbaar! Fietsdoden in Nederland Zwaar gewonde fietsers Nederland
In heel Europa daalt het aantal verkeersslachtoffers maar niet onder fietsers…
Wat te doen? maatregelen: wat?
Engineering – Education – Enforcement
autogordel airbag veiligheidskooi
• E1: voertuigtechniek
duurzaam veilig & wegencategorisering
• E1: infrastructuur
verkeersonderwijs rijopleiding permanente verkeerseducatie
• E2: verkeerseducatie
politiecontroles
• E3: handhaving
Aanleiding onderzoek NIS-gegevens ontoereikend voor oorzaakanalyse
Coderingsfouten Gedateerde gegevens Beperkingen beschrijving kenmerken infrastructuur …
Rechtstreeks werken met ongevallengegevens politiezones (PV’s)
Verrijking ongevallengegevens met wegkenmerken en kruispuntkenmerken
Verrijkte ongevallendata ongevalregistratie slachtoffers
locatie
bestuurders ongeval • leeftijd • geslacht • vervoerwijze • onder invloed • etc…
verrijkte gegevens
• tijdstip • locatie • betrokkenen • toedracht • manoeuvre • afloop • omstandigheden • etc…
• wegvak • kruispunt • wegencategorie • voorrang • fietsvoorzieningen • max. snelheid • verkeerslichten • etc…
verkeer • auto intensiteit • fiets intensiteit
Type ongevallenanalyses 1. CASUÏSTIEK = probleemoplossend Op zoek naar ongevallenconcentraties – waar ? zwarte punten verdwijnen en vervagen
2. STATISTIEK = van probleemoplossende naar preventieve aanpak Op zoek naar patronen: welke typen infrastructuur kent veel fietsongevallen? Gerichte vervolganalyses op terrein
Dichtheden versus Risico Relevante gegevens ongeval bestuurders / slachtoffers locatie : weg en kruispuntkenmerken verkeer: intensiteit van het verkeer
ongevalsdichteid versus risico koppeling aan ongevalgegevens: kenmerken infrastructuur: ongevallen / wegendatabank = dichtheid
voorbeeld: per km weglengte op voorrangswegen meer ongevallen dan wegen zonder voorrang
verkeersgegevens: ongevallen / intensiteiten = risico voorbeeld: per gefietste kilometer meer ongevallen op hoofdwegen dan in woonstraten
demonstratiestudie Antwerpen Vlaanderen: Selectie verrijkte ongevallendatabanken PZ’s 15 PZ’s gecontacteerd (GIS: EDL, ViaStat, SATtool, etc.) Enkel PZ Antwerpen heeft verrijkte data Analyse op ongevallendata PZ-Antwerpen:
Ongevallen 2000 – 2010 83.588 ongevallen 8.184 (10%) ongevallen met fietsers
resultaten Antwerpen (1)
ongevallen met fietsers dalen minder snel dan zonder fietsers… aantal fietsslachtoffers stagneert, de overige dalen…
resultaten Antwerpen (2) Correlatie geslacht/leeftijd en infra ? GESLACHT: 57% van de fietsongevallen gebeurt bij mannen, 43% bij vrouwen GEEN correlatie met bepaalde infra-kenmerken
LEEFTIJD: Kinderen (0-11) vaker slachtoffer op woonstraten, minder vaak op hoofdverkeersaders Beperkte verschillen tussen leeftijdsgroepen
resultaten Antwerpen (2) op fietspaden veel eenzijdige ongevallen… Eenzijdige fietsongevallen en soort fietsvoorziening eenzijdig
meerzijdig
alle fietsongevallen
geen fietsvoorziening
31,6%
41,5%
51,4%
fietsstrook of markering
8,9%
9,1%
9,1%
fysiek gescheiden fietspad
59,5%
49,4%
49,6%
totaal
100%
100%
100%
resultaten Antwerpen (3) hogere snelheid betekent zwaarder letsel… Letselernst van fietsers naar maximumsnelheid dood/zwaar gewond
lichtgewond
totaal
20 km/uur
3,8%
96,2%
100%
30 km/uur
7,1%
92,9%
100%
50 km/uur
8,1%
91,9%
100%
70 km/uur
11,3%
88,7%
100%
90 km/uur
12,2%
87,8%
100%
8,2%
91,8%
100%
maximum snelheid
totaal alle fietsslachtoffers
resultaten Antwerpen (4) fietsers extra kwetsbaar op kruispunten… Aandeel fietsongevallen in alle verkeersongevallen:
9,8%
fietsaandeel bij ongevallen op:
Wegvakken
7,1%
Kruispunten
15,1%
voor het overige gelijk op met overige ongevallen, behalve …
Fietsersongevallen met zware voertuigen vooral op kruispunten met gescheiden fietspaden… Fietsongevallen met zware voertuigen op kruispunten
geen fietsvoorziening
fietsstrook of markering
gescheiden fietspad
30,9%
7,1%
62,1%
Specifieke problematiek voor de in Antwerpse regio…
resultaten Antwerpen (5) veel fietsongevallen op rotondes… Ongeval Dichtheid
Aandeel fietsongevallen op kruispunten
15,1,%
1,00
T-kruispunt, 3 takken
15,8%
0,69
X-kruispunt, 4 takken
15,1%
1,14
Complex kruispunt, 5 of meer takken
14,5%
1,64
Rotonde
17,0%
1,74
resultaten Antwerpen (6) kruispunten voorrangswegen met VRI … ongevallendichtheid op kruispunten naar voorrang en verkeerslichten geen VRI
VRI
totaal
gelijkwaardig kruispunt
0,60
0,69
0,60
voorrangskruispunt (B15)
1,40
0,66
1,38
voorrangsweg (B9)
1,26
1,95
1,64
totaal
0,82
1,73
1,00
Combinatie verkeerslichten en fietsvoorzieningen heeft grote invloed… verdeling van fietsongevallen op kruispunten, naar fietsvoorziening en VRI geen VRI
VRI
totaal
gemengd opstellen: geen fietsvoorziening
43,3%
31,5%
39,3%
halfgescheiden opstelling: fietssuggestiestrook, gemarkeerd fietspad of aanliggend fietspad
22,2%
36,2%
27,0%
gescheiden opstelling: vrijliggend fietspad
34,4%
32,3%
33,7%
Totaal
100%
100%
100%
Geen tussenoplossingen bij verkeerslichten !
resultaten Antwerpen (7) Ongevalsdichtheid en infrastructuurkenmerken… Kenmerken wegfunctie
snelheid
Fietsvoorzieningen
categorieën Primaire wegen
Secundaire Lokale I wegen
Lokale II
lokale III 0,47
0,74
1,46
1,48
1,89
20/30
50
70
90
1,16
0,97
0,80
0,46
geen
suggestiestrook
gemark eerd fietspad
aanliggend enkel fietspad
vrijliggend enkel fietspad
aanliggend dubbel fietspad
vrijliggend dubbel fietspad
0,76
2,79
1,07
1,50
1,02
2,56
1,55
Logische combinatie functie – snelheid inrichting is noodzakelijk …
resultaten Antwerpen (8) snelheid leidt niet altijd tot ongevallen… ongevaldichtheid fietsongevallen naar wegfunctie en toegestane snelheid snelheid wegfunctie
20/30
50
70
90
Totaal
-
*
0,41
0,05
0,46
Secundaire weg: hoofdverkeersweg
6,23
1,83
0,67
1,00
1,46
Lokale weg type I: wijkverzamelweg
5,94
1,06
1,74
*
1,48
Lokale weg type II: hoofdstraat
*
1,86
*
-
1,89
Lokale weg type III: woonstraat
0,35
0,50
3,07
-
0,47
Totaal
1,16
0,97
0,80
0,46
1,00
Primaire weg: snelverkeersweg
- : komt niet voor; *: vijf of minder waarnemingen
Wegfunctie en snelheid moeten overeenstemmen…
resultaten Antwerpen (9) fietspaden niet altijd veiliger… ongevaldichtheid naar fietsvoorzieningen en toegestane snelheid snelheid fietsvoorzieningen
20/30
50
70
90
Totaal
geen (gemengd verkeer)
0,61
0,81
1,04
0,18
0,76
fietssuggestiestrook
6,70
1,80
-
-
2,79
gemarkeerd fietspad
2,90
0,87
1,11
-
1,07
aanliggend enkel fietspad
3,88
1,36
0,96
0,99
1,50
vrijliggend enkel fietspad
3,79
0,99
0,55
0,33
1,02
aanliggend dubbel fietspad
-
1,86
1,18
-
3,56
vrijliggend dubbel fietspad
-
1,14
1,10
-
1,55
1,24
0,91
0,80
0,46
1,00
Totaal - : komt niet voor.
logische combinatie wegfunctie, inrichting en snelheid !
Aanbevelingen A. FIETSNETWERK
B. LOCATIES C. METHODE
Aanbevelingen: fietsnetwerk Het ontvlechten van fiets- en autoroutes biedt de meeste verbetermogelijkheden voor de veiligheid van fietsers: ─ Hoofdfietsroutes door verkeersluwe gebieden ─ Bundelen fietsstromen bij kruisingen met hoofdverkeersaders Langeafstandsroutes
Hoofd- en primaire wegen
Bovenlokale routes
Secundaire wegen
Stedelijke routes
Lokale wegen type I en II
Lokale buurt/wijkroutes
Lokale wegen type III
Aantal fietsverplaatsingen
Aantal autoverplaatsingen
Aanbevelingen: fietsnetwerk
Wijk Bovenlokale autoroute
Lokale autoroute Hoofdfietsroute (lokaal)
Bovenlokale fietsroute Extra aandacht voor verkeersveiligheid
Aanbevelingen: fietsnetwerk Consequente uitvoering van wegencategorisering Logisch combinatie functie – snelheid – fietsvoorzieningen Lage snelheid + lage intensiteit = conflictpresentatie (menging) Hoge snelheid + hoge intensiteit = conflictscheiding (vrijliggende fietspaden)
“SECOND BEST” OPLOSSINGEN GEVEN HOGE ONGEVALSDICHTHEDEN
Aanbevelingen: locaties Een greep uit de locatiespecifieke alarmbellen:
kruispunten op voorrangswegen met verkeerslichten (inmiddels in opvolging) (vb. Münster : aparte groenfasen voor fietsers) kruispunten op voorrangswegen met fietspaden ─ Verhogen fietspaden langs de voorrangsweg ten opzicht van de zijweg (Nederland, Denemarken)
Aanbevelingen: locaties Rotondes !? ─ Tegenstrijdige vaststellingen ten opzichte van het buitenland. Vergelijken ontwerprichtlijnen / controle toepassing Zwaar verkeer / kruispunten met vrijliggende fietspaden !? ─ Tegenstrijdige vaststellingen ten opzichte van België, buitenland ─ Voldoende uitbuigen (2-5 m) is veiligste eenzijdige ongevallen op fietspaden
Aanbevelingen: locaties Vrijliggend of aanliggend ─ Ongevalsdichtheid is laagste bij menging ─ Ongevalsdichtheid van vrijliggende is STEEDS lager dan bij aanliggende fietspaden ─ VERMIJDEN VAN CONFLICTEN HEEFT VOORKEUR OP PRESENTATIE VAN CONFLICTEN
Aanbevelingen: methode verrijking van ongevalregistratie verdient navolging in andere politiezones ─ wegenbestand opbouwen in samenwerking met de wegbeheerders ─ kostbaar en tijdrovend veldwerk niet meer nodig ─ snel actuele analyses van recente ontwikkelingen ─ Preventieve aanpak wordt mogelijk ─ introductie nieuwe software PZ biedt momentum voor nieuwe aanpak ─ Koppeling met ongevallen-GIS Vlaams Gewest
Aanbevelingen: methode Registratie aanvullen
─ Uitwerking classificatieprotocol voor manoeuvres maakt statische analyse van manoeuvre-diagrammen mogelijk
