ffio-ruue f ìr Urt t lg\ candea Aftikelen b j stud edagen over echtscheid ng Liesbeth Groenhuijsen 74 juni en 5 november 2072

ffio-rUue f ìr Urt t lg\

candea

Aftikelen b¡j stud¡edagen over echtscheid¡ng

Liesbeth Groenhuijsen 74

juni en 5 november 2072

Reader Echtscheiding: Verlies

Sotto ttoce Zanteef soorten van. íÉ.

verlríct,

noetn ze níe.t.

54.aar één" ftet

afstanl loetl erl scñeílen-

Enníet ñct sniilen loet zonyija rnaør ñet afgesnelen zíjnSfog ß ñct mooí, 't geraørnte vø?L een 6[a6,

vfínler[icñt rustenl oy le anrle, a[feen tØt maør zíjn w ezen.'w aarl, lvlanr tussen le alerenvan fæt tíjlen níets tneer oln u lnpe te verhfíjlen: Tncrz

ell v an vrw afw e zíg fæí.6,

6íj e eng en

e

ñoulen lo or

w øt

y íjn

groter worlenlm.et le

tíjl,

Ann en 6escña.amlzo (n'rnte zfn Maria Vasalis

uit: Vergezichten en gezichten, Van Oorschot 1954

@ E..A..Groenhuijsen, 20 I 2


1.

Verlies door sche¡d¡nq

leder jaar krijgen ongeveer 70.000 thuiswonende kinderen te maken met de scheiding van hun ouders. Een oudedijke scheiding levert een zelfstandige bíjdnge ( dus los van percoonlijkheid en ontwikkeling van de kinderen) aan negatieve effecten voor kinderen. Die effecten worden sterker als er sprake is van langdurig oplaaíende conflicten fussen de ouders. Spruijt,2010)

1.

De wet:wat moeten we

A.Gezaq Mensen die getrouwd zijn hebben van rechtswege samen het gezag. Wat betekent dat? 1.Het ouderlijk gezag omvat de olicht en het recht van de ouder zijn minderjarig kind te verzorgen en op te voeden. 2.Onder verzorging en opvoeding worden mede verstaan de zorg en de verantwoordelijkheid voor het geestelijk en lichamelijk welzijn en de veiligheid van het kind alsmede het bevorderen van de ontwikkeling van zijn persoonl'rjkheid. ln de verzorging en opvoeding van het kínd passen de ouders geen geestelijk of lichamelijk geweld of enige andere vemederende behandeling toe. 3.Het ouderlijk gezag omvat mede de verplichting van de ouder om de ontwikkeling van de banden van z'rjn kind met de andere ouder te bevorderen.

Wanneer we de wetstekst bekijken door een pedagogische bril, dan kunnen we zeggen dat het 'ouderlijk gezag'voor het kind van belang is omdat gezag het voor beide ouders mogel'tjk maakt hun plichten jegens het kind te vervullen. Door dat gezag kunnen zij beslissingen nemen, keuzes maken en het kind beschermen tegen invloeden van buitenaf. Die plichten worden in het heetst van de strijd nogaleens vergeten, als ouders strijden om 'mijn recht','mijn tijd'met'm'tjn kind'. Het kind is een individu, van het begin af aan. Ouders hebben geeug{t_9P_hel-h¡0d, maat zai hebben het recht en de plicht om voor hem te zorgen en hun verantwoordelijkheid waar te maken. Daarnaast hebben zij als ouder ook recht om deze plicht te kunnen waarmaken door een relatie met het kind te kunnen onderhouden.

@

E.A.Groenhuijsen, 20 12


B. Gezaq na scheidino Sinds 1998 behouden ouders die samen het gezag hadden ook na de scheiding gezamenlijk gezag. Eenhoofdig gezag is mogelijk, maar daar moeten gegronde redenen voor zíjn, te weten.

. .

er een onaanvaardbaar risico is dat het kind klem of verloren zou raken tussen de ouders en niet te verwachten is dat hierin binnen a2ienbare tijd voldoende verbetering zou komen, of wijziging van het gezag anderszins in het belang van het kind noodzakelijk is.

Uit CBS-cijfers blijkt dat in ongeveer 90% van de gevallen na 1998 het gezamenl'tjk gezag in stand blijft. Als er eenhoofdig gezag wordt toegekend door de rechter dan is dat in ongeveer 75 % van de gevallen aan de moeder (Spruijt, 2010).

Als na scheíding een ouder het gezag heeft en deze ouder overl'rjdt, dan is het uitganspunt dat het gezag naar de andere ouder gaat, tenzij de vrees bestaat dat inwilliging van dat vezoek de belangen van de kinderen zou verwaarlozen.

Ouders/partners

gezagsverdeling

hoe komt dit tot stand?

Gehuwde ouders

gezamenlijk gezamenlijk moeder alleen gezamenlijk met instemming gezamenlijk zonder instemm. moeder alleen gezamenlijk met ínstemming moeder alleen gezamenlijk met instemming gezamenlijk moeder alleen

automatisch automatisch automatisch griffie rechtbank rechtbank automatisch rechtbank automatisch rechtbank automatisch als derde voor geboorte heeft erkend

Gereqistreerde ouders Onoehuwde moeder en iuridisch vader Ongehuwde moeder en verwekker Onqehuwde moeder en vriendin Twee oehuwde/ qereo istreerde vrouwen

.

G. Nderlandse wet en lnternationaal Verdrao lnzake de Rechten van het Kind Echtscheiding is geregeld in Nederlandse wet gereregeld in de díe in werking trad op I maart 2009. We zien dat de wetgever neeft gezocht naar een mogelijkheid om het verlies van het kind zo beperkt mogelijk te houden. Zo is er sprake van ò gelijkwaardig ouderschap na scheiding . de plicht voor beide ouders om de relatie met de andere ouder te bevorderen . het recht èn de plicht voor beide ouders tot omgang met het kind . het maken van een ouderschapsplan waarin de belangen van het kind vastgelegd zijn

Behalve de Nederlándse wet hebben we bij scheidingen te maken met het IVRK , lnternationaal Verdrao inzake de Rechten van het Kind. door Nederland geratificeerd. Belangrijke artikelen zijn o.a.:

.

ArtikelS: De Staten die partijzijn, eerbiedigen de verantwoordelijkheden, rechten en plichten van de ouders....om te voorzien op een wijze die verenigbaar is met de zich ontwikkelende

@

E.A.Groenhuijsen, 2012


. .

vermogens van het kind, in passende leiding en begeleiding bij de uitoefening door het kind van de in dit Verdrag erkende rechten. Artikel 7: Het kind ....heeft...voor zover mogelijk, het recht zijn ouders te kennen en door hen te worden verzorgd. Artikel 18: De staten die partij zijn, doen alles wat in hun vermogen ligt om de erkenning te verzekeren van het beginsel dat beide ouders de gezamenlijke verantwoordelijkheid dragen voor de opvoeding en de ontwíkkeling van het kind. Ouders of, al naargelang het geval, wettige voogden, hebben de eerste verantwoordelijkheid voor de opvoeding en de ontwikkeling van het kind. Het belang van het kind is hun allereerste zorg.

Kijkend door een pedagogische bril zien we dat het recht van het kind om door beide ouders opgevoed te mogen worden stevig verankerd is. We zien ook dat dit befang niet absoluut is, er kunnen redenen zijn om af te wijken.

2.

De wetenschap: wat weten we Liefde is nauw verbonden met ons beeld van geluk; toch is degene van wie we houden degene die we waarschijnlijk het ergst zullen kwetsen of door wie we het ergst gekwetst zullen worden.

A. Het verlies in ciifers Hoe vaak wordt er eigenlijk gescheiden:

Aantal scheidingen per 1000 inwoners in2007 Nederland EU

VS

Tsjechië België Engeland

Frankrijk Spanje Italië

Bron:OECD,2008

@


2,O 2,O

3,7 3,0 2,9 2,6 2,1

1,7 0,8

Reader Echtscheiding: Verlies We zien dat Nederland een middenmoter is. Ondezoekers melden het verband tussen religie en het aantal echtscheidingen. Zo vallen Spanje en ltalië op door het relatief lage aantal. Ook is er een verband gevonden tussen opleidingsniveau en scheidingen. Dit verband is complex: in landen met een hoog scholingsniveau scheiden de hoogopgeleiden minder dan de laagopgeleiden; in landen met een laagscholingsniveau z'rjn het huist de hoogopgeleiden die meer scheiden (Spruijt, 2O1O).

Tot aan het einde van de vorige eeuw werd waargenomen dat paren met minderjarige kinderen minder scheidden dan paren zonder kinderen. De kinderen leken als het ware een rem te vormen om te gaan scheiden. Dat is de laatste jaren niet meer zo. We zien nu zelfs dat stellen met kinderen vaker scheiden (Spru'rjt, 2010). Dit geldt zowel voor Nederland als voor de ons omringende landen. Opmerkelijk is dat gezinnen met meer kinderen minder scheiden, dit verschil is significant. Men neemt aan dat dit komt omdat de kinderrijke gezinnen veelal een (orthodoxe) religieuze achtergrond hebben die scheiding afteurt. Bij echtscheidingen z'rjn per jaar in Nederland ongeveer 39.000 kinderen betrokken. Als de aantallen scheidende samenwoners worden meegerekend komt het aantal naar schatting op 57.000.

B. Verlies: Wat verliest de ouder op je gerckend heeft hoorl tot de gruweliikste dingen die mensen elkaar aandoen, te gruwetijker omdat het geschiedt door de hand die tot dan toe gekust werd. De achtergebleven pañner weet zich van treurigheid en woede geen nad; hoe kun ie heurig ziin om het verlies van iemand die zo sledtt is dat hii ie uit eigen wil trcurig gemaaK heeft... Vedríet zonder woede zou gaver zijn, woede zonder verdriet zou je bevríiden, maar de combinatie is zo fnuikend dat je jezelf opweet.

lemand verstoten die een half leven tang

Rubinstein, 1978

Het citaat hierboven geeft van binnenuit aan hoe uitermate pijnlijk en ontredderend een scheiding is. Een scheiding betekent voor de ouders aan aanvankel'rjk verlies, verlies en nog eens verlies. Dat verlies is er eerst, pas daama valt de winst te vezilveren. Het is voor iedereen die professioneel iets voor de kinderen wil betekenen van belang om zich te realiseren dat die twee ouders zelf in rouw en verwaning zijn. Vanuit de belangen van het kínd eísen we van ouders dat zij zich constructief opstellen, ze moeten overleggen, geen ruzie maken en een ouderschapsplan maken, maar we vragen dat eigenlik van hen op het slechts denkbare moment. Waarom is dat verlies zo groot? Een scheiding is zo erg omdat de droom zo mooi was. We willen allemaal zo graag geloven in het bestaan van echte, liefst eeuwige tiefde. Als we van iemand houden die ook van ons houdt, maakt ons dat gelukkig en dat is wat we toch graag willen in het leven. Uit onderzoek komt dat mensen op de vraag naar wat hen gelukkig maakt, sociale relaties b'rjna altijd op de eerste plaats zetten. Dat geldt voor vriendschappen maar vooral voor liefdesrelaties. Geld, gezondheid en werk komen pas daarna (

Walburg,2008). Liefde is chemie, chemie tussen twee personen maar ook chemíe in je eigen brein. Stoffen die bij liefde vrijkomen, prikkelen onze hersencellen. Het eerste oogcontact tussen twee aanstaande geliefden activeert de temporale gyrus en de mediale prefontale schors, kettíngreacties in ons organisme zorgen ervoor dat we de ander in ogenschouw blijven nemen en iets moois beginnen. Door van anderen te houden en door ze te beminnen prikkelen we onze eigen hersenen om zich te ontwikketen. We stimuleren onszelf om een bijzonder mens te worden - voor onszelf en voor anderen. En We zoeken in onze pañner vaak ons ideale zelfbeeld. We worden vefliefd op wie we graag zouden witten zijn. Een btik op de hersenen verklaañ de reden. Vediefdheid helptie om ie grenzen te vedeggen en je dat ideale zelfbeeld eigen te maken. Om een beetie te worden als je geliefde. Mleras,2010

@



Liefde wordt steeds persoonlijker naarmate mensen elkaar langer kennen. Liefde groeit doordat onze hersenen zich op den duur op elkaar instellen. Dat gebeurt grotendeels op plaatsen in de hersenen waar onze gedachten niet bij kunnen. Als de liefde uitmondt in een langdurige verbintenis, in de vorm van trouwen dan worden mensen nog gelukkiger. Getrouwde mensen zi¡n 3Oo/o gelukkiger dan nietgetrouwden. Getrouwd zijn maakt volgens een Duits ondezoek zo gelukkig als een inkomenssprong van 250%.(l!) ander onderzoek is wat minder optimistisch. Maar wat nu als de liefde niet langer beantwoord wordt, als de partner droogweg aankondigt te willen scheiden, een andere liefde te hebben?

Dopamine speett zowet bij mannen als vrouwen een rol (bii verliefdheid) en dit kan de basis zijn van verslaving aan elkaar. Dopamine spee/f immers ook een rol bii andere verslavingen. De gevoelens bij een scheiding fussen twee geliefden en bii onthouding van verslavende middeten, tijken flink op elkaar: eenzaamheid, leegte, vedies van eetl ust, slapeloosheid, initatie en temeergeslagen hqid. Walburg,2008

Wie dòor zijn tiefdespaftner ve¡laten wordt kan te maken krijgen met een heftig en ye rlangen om die ander te zien, om het weer goed te maken, om hem of haar weerterug te veroveren. De hersenen sturen aan op een wanhoopsactie. Het is verklaarbaar dat sommþe mensen hun ex gaan stalken of over gaan tot geweld in een paradoxate poging om iets van de vedoren intimiteit terug te vinden.

obsesslef

,

Mieras,2010

t'rjd voor redelijkheid, overleg, communicatie en overleggen over een ouderschapsplan of een omgangsregeling.

Afticken dus, met alle heftige emoties die daarbij horen. Eigenlijk geen beste

Renate Rubinstein beschreef het zo: ken maar zeer weinig vaorbeelden van mensen die op een fatsoenltike manier uiteengingen. Èr zou tes in gegeven moeten worden om verder onheil te voorkom.en. Voor de verlatene zou er iets moeten bestqan a/s de Jellinekktiniek, een ontwenningskuur, niet voor mensen die aan de drank ziin maar voor mens die verslaafd ziin aan het contact met hun ex'paftner.

lk

Rubinstein, 1978

Rubinstein heeft met terugwerkende kracht gelijk gekregen vanuit ondezoek naar de hersenen..'.. Omdat, zoals hierboven beschreven, mensen het zichzelf en elkaar aandoen, is de dynamiek in de verwerking zo gecompliceerd. Om een natuunamp, een sterfgeval of een oorlog rouw je samen, je bent samen boós op het lot of de regering en je zet samen de schouders eronder om er weer bovenop te komen. Maar wie ís de schuld van de ellende van de scheiding? Het is heel menselijk om bij die vraag allereerst te denken: "ik níetl" Wie dan wel? Dan moet het wel die ander z'rjn. Lastig om dan leuk constructief te blijven. Behalve het emotionele verlies is er praktisch verlies. Een aantal vormen van verlies op een rijtje: De ouder verliest: De droom van de liefde De hoop op geborgenheid Het gevoel van verbondenheid De andere ouder als compensatie voor eigen zwakke kanten De andere ouder als medeopvoeder Een deel van het netwerk

. . o . o . . . . o

@

Financiële zekerheid Huis en haard De dagelijkse aanwezigheid van de kinderen De band met de kinderen



G.

Wat verlies het kind?

Scheiden kan aflerlei vormen van schade tot gevolg hebben. Het onderzoek richfte zich lange tüd op de gevolgen van de scheiding voor het kind. Men vond onder andere de volgende schade: Korte termijn: Eetproblemen

.

Schuldgevoelens Agressief gedrag Slaapproblemen Teruggetrokken gedrag Leerproblemen Angsten VerdrieUdepressie

Schaamte Verminderd zelfuertrouwen/zelfrvaardering Lange termijn:

Gedragsproblemen Oppositioneel gedrag Delinquent gedrag Vervroegd seksueel experimenteergedrag Tienerzwangerschap Drugsgebruik Afbuigende schoolcanière Depressie Grotere kans op latere relatieproblemen en echtscheiding Het huidige onderzoek is veel verfijnder qua vraagstelling: we onderzoeken niet meer in het algemeen de gevolgen, maar de vraag luidt welke factoren in welk type scheiding voor welk kind welke gevolgen kunnen hebben.

Onomstotelijk staat vast dat voortgang van conflicten na de scheiding cruciaal is ten aanzien van de schade die gaat ontstaan. Hoewel zelfs daar nu weer een verfijning in te zien is: als ouders hun conflicten constructief op weten te lossen en de kinderen ook vandie oplossing deelgenoot maken, dan kunnen conflicten zelfs positief weken (Cummings e.a. 2010). Uiteraard bekommeren we ons om de schade. Maar allereerst is er, subjectief, het verlies. Dat is wat er gebeurt heel dichtbij, onder de huid en diep van bínnen. Dat is voor ouders en professionals het eerste aanknopingspunt. Wat verlies het kind?

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Het kind verliest zijn wereldbeeld Het kind verliest veiligheid Het kind verliest dagelijks contact Het kind verliest vertrouwen in zichzelf Gevoelvan competentie, de baas-zijn, invloed hebben Het kind verliest vertrouwen in anderen Het kind verliest (tijdelijk/gedeeltelijk) een ouder Het kind verliest zijn twee opvoeders zoals hij ze kende Het kind verliest zijn positie in de familie 10. Het kind verliest een deel van zichzelf, namelíjk dat deel dat van beide ouders houdt, op hen lijkt en van hen wil leren.

Het kind schakelt over naar de stand van overleven, van afweer. Het moet als het ware opnieuw beginnen zich tot zijn gezin en de wereld te verhouden.

@


Reader Echtscheiding: Verlies Bovendien: scheiden is niet één gebeurtenis, het is een proces, wat vaak jaren duurt. ln iedere ontwikkelingsfase na de scheiding moet het kind zich er opnieuw toe leren verhouden. Langdurige scheidingeñ ontnemen kinderen õoms vele jaren van hun kindertijd en beschadigen dan het' kind-zijn' Cummings e.a. (2010) wijzen er op dat langdurige scheidingen ook vaak gepaard gaan met langdurig, onopgelõst en destructieï conflict. De voorbeeldfunctie van de ouders is daardoor aangetast, maar oot<'Ut¡ft dat zij als opvoeders minder goed functioneren. Voor kinderen betekent dit dat zij langdurig leven in een siiuatie àie als emotioneeionveilig wordt beleefd en die hen pedagogisch onvoldoende biedt om zich goed voor te bereiden op hun toekomst, Wat helpt?

beschermende ouders: confrontãtie met conflicten

an kinderen na de

Er zijn ook scheiOing van hun

weinig mogelijk

ilhêtõñtGîgen

van

Steun uit het netwerk heeft een positieve uitwerkin liulpvedçnjng,'gëñmt op het verwerken van de sch, kindãrãn in dezelfde situatie in te schakelen, is een belangrijke factor. Risicofactoren zijn gelegen in het ontbreken van beschermende factoren (bijvoorbeeld veel conflicten of financiële achteruitgang). Vera nderingen bl ijken veranderingen voor een kind, hoe slechter dat is v veaorgende ouder heeft een zeer negatief effect o betekenis is van het functioneren van de niet-vez in elk geval dat ook deze ouder een autoritatieve o aandacht wordt in de literatuur besteed aan de invl scheiding op het welbevinden van de kinderen. Zo bl'ljK dat er een samenhang is tussen de mate van conflict in Ëet agressieve gedrag van adolescente r: hoe meer conflict, des te agressiever hun gedrag. Hetzelfde geldt üoor de mãte waãrin kinderen depressieve gevoelens ervaren. Tevens hebben de kinderen vãn ruziënde ex-partners meer conflicten met hun ouders en met leeft'rjdsgenoten (Spru'tjt, 2007). /--r

v

ç¡Æ.'q1r+Y¡

Nog even op een rijtje:

Beschermende factoren

o . . . ¡ o . ¡

:

goed functionerende thuiswonende ouder zo weinig mogelijk confrontatie met ouderlíjke conflicten autoritatief ouderschap: d.w.z warmte bieden en matige controle uitoefenen kinderalimentatie (materieel prettig maar ook: de andere ouder vindt je nog belangrijk) vaardigheden van het kind zelf: probleemoplossend vermogen en sociale competentie) steun van de sociale omgeving ( familie, buren, leerkrachten, steun eventuele stiefouder ) toegang tot therapeutische interventies, ondersteunende programma's voor scheidingskinderen, trainingen. als belangrijke beschermende factor tegen negatieve effecten van de echtscheiding wordt geñoêmd de band met de uitwonènde ouder zoals die in het verleden is opgebouwd.

Risicofactoren: . ontbreken van beschermende factoren . voortdurende ouderlijke conflict . een niet goed functionerende verzorgende ouder o financiëleachteruitgang . meerderestressvolleveranderingen . ontoereikend (niet autoritatief) ouderschap van de uitwonende ouder

@



3.

De oraktiik wat kunnen we

Voor kinderen is het van belang dat we ons realiseren dat zij door de scheiding een immens verlies lijden, hun wereld wankelt op alle fronten tegel'rjk: hun eigen binnenwereld, de pedagogische omgeving, de fysieke omgeving en de sociale omgeving, alles schuift. Het is van belang om stil te staan bij de enorme machteloosheid die kinderen daarin voelen. Het praten met kinderen, hen helpen hun eigen verhaalterug te vinden het te ordenen en te vertellen, kan aan die machteloosheid iets verbeteren. De hulp aan ouders zou zich ook op dit punt kunnen baseren: luister naar je kind, praat met hem en houdt rekening met datgene wat voor hem van belang is. Als het kind in zijn poging tot overleven zijn draai zoeK in z'rjn sport of club, zorg dan dat de omgangsregeling zich daar omheen plooit! ls het kind tijdelijk te angstig om in een ander huis/bed te slapen? Zeg hem dat je het begrijpt en hem even de tijd geeft. Daarnaast: biedt het kind perspectief! Bespreek dat verdriet en verlies uiteindelijk minder worden en weer over gaan. Help het kind door met hem te inventariseren welke dingen ondanks de scheiding niet veranderen: je ouders houden allebei nog evenveel van jou, we gaan ook dit jaar op vakantie, je houdt je eigen school, je kunt gewoon weer bij oma logeren, je beste vriendje blijft je beste vriendje. Dat geeft houvast. De weg die is ingeslagen met betrekking tot gezamenlijke scheiding en een nadruk op conflíctoplossing dan wel conflicthantering wordt door de wet en de wetenschap breed gesteund. Vanuit de meest recente inzichten weten we nu dat het daarbíj van belang is dat we ouders ook begeleiden om aan hun kinderen te laten dat en hoe ze een conflict hebben opgelost en hen, passend bij de leeftijd, uit te teggen hoe je met ruzies kunt omgaan. Het kan voor kinderen helpen als we een vergelijking maken met hun eigen ruzies met broertjes en zusjes of met vriendjes: h.et verschil is dat die nooit tot een scheiding leiden, maar de overeenkomst is dat ze opgelost moeten worden, net zoals de ouders dat proberen.

@



Geraadpleegde Literatuun

.

.

Cummings, E.M. & P.T.Davies, Maritat confl¡ct and childrcn, an Emotional Securitv PeßDective' Guilford Press, NewYork,2010 Kalverboer, M& E.Zijlstra, Nieuw Mieras, M, Amsterdam Rubinstein, R., Niets te ve¡liezen en toch banq, Meulenhoff, Amsterdam, 1978 , Bohn Stafleu van Loghum, Houten' 2010 Spruijt, e.,n.for-o qetuk, Amsterdam' 2008 in NieuwAmsterdam, investeren Walburg, J.A., Mentaal vermæen. tijdschrift voor Willems, J.C.M. Familie en Jeugdrecht,4, 94-101,

@

E.A.Groenhuijsen, 20 I 2

10

Reader echtscheiding Betekenis vader/betekenis moeder

Betekenis vader- hetekenis moeder

1.

Vaders en moeders. Watzeqt de wet?

Voor de wet zijn vaders en moeders gelijk als het gaat om de kinderen. Een vader en een moeder met gezag hebben dezelfde rechten en plichten. Lange tijd was er nog het voorrecht van de vader om het kind z'ljn achternaam te geven. Sinds de wet van 1998 is dat veranderd in die zin dat de naam van de vader nog altijd de 'norm' is, maar dat ouders die het anders willen dat samen kunnen aangeven

De naamvan de moeder of de naanvan de vader? Sinds de níeuwe naamwet van 1998 is het mogelijk om binnen het hwtelìjk Hnderen de naam vqn de moeder te geven. Hoewel de nieuwe wet al sínds 1998 van lvacht is, wordt er weinig gebruikvan gemaaH. De tradit¡e om kínderen de achternaam van de vader te geven lìiW sterk. Toch zìjn er goede redenen voor aawtaande ouders om zich terdege te bezinnen over de vraag welke familienaam ze aan bet nagesløchl villen doorgeven. Enige tijd geleden stond ín de lçanten een berìchtje over een ondenoek naar achternamen. Uít de onderzoeksresultaten bleek dot zeldzame achternamen verdwijnen, terwìjl veel voorkomende achternamen als De Jong en De Vries juist in aantal loenemen.

Lel op: de naam dÍe u voor uw eersle kínd kìest, is bepalend voor alle kinderen dìe doqrna komen. De wel eist namelijk døt alle kìnderen in een gezin dezelfde achternaam moelen hebben.

Dewet lnvogelvlucht In het kart komt de nqanwet hier op neer: wie gelrouwd ìs en niets regelt, geeft hel kìnd automatisch de achternaam van de vader. l(ie nìet getrouwd is en niels onderneemt, geefi het kínd automalísch de achternaam van de moeder.

AßJe gelrouwd benl EIs en Jan weten al voordat ze trouwen dat de achternaqm van EIs ook de qchîernaam van hun kinderen gaat worden. Wanneer ze trouwen laten ze dit vastleggen. Hel kan ook zijn dat EIs en Jan pas over achternamen gqqn nadenken als EIs zwanger is. Omdat Els het belangriikvindt dat haar kind haar nøam zøl dragen en omdat ze bang is dat ze drie dagen na de bevalling nog niet in støal zal ziin naar het gemeentehuis le gaan, gaat ze al tijdens de zwangerschap mel Jan naar het gemeenlehuis. Samen Iaten ze vastleggen dat hun Hnd haqr achternaom løijgt. Natuurlijk ìs het ook mogelíik dat Jan en Els pas bÍj de geboorte van hun kind een beslissing nemen over de achternaam. Wønt ze hebben afgesprolcen dat een dochter moeders naam lvijgl en een zoon vaders naam en tìidens de zwangerschap weten ze nog niet welk geslacht hun kind heefi. EIs zal dan toch samen met Jan bìnnen drie dagen na de bevalling naar het gemeentehuis moeten om dìt te regelen. Mocht het kìnd via een keizersnede ter wereld zijn gekomen en EIs echt niet in staat zijn de ambtenaar burgerlijke stand te bezoelcen, dan kunnen zij en Jan een qfspraøk maken om de geboorte-aangífie uit te stellen. Als Jan in z'n eentie naar de burgerlijke stand gaøt en er niets van tevoren is vastgelegd, dan lvijgt het kind Jans achternaam.

1


AIs

je níet gelrouwd bent

Marja

en Kees zíjn niet getrotrwd en willen graag dat hun kind de achternaam van Kees

lviigl. AIs

samen naar de burgerlijke stand. In het bi¡'ziin van de aanslaande moeder erlcent Kees het Hid. Op het momenl dal hel kind erkendwordt, wordt ook de achlernaam vastgelegd. Erlrennen þan evenlueei ook na de geboorte van het kind, maar hel verdient de voorlceur hel vooraf te regelen. ll/'anneer Kees en Marja pas na de geboorte besluiÍen dat het kind de achternasm van de vader løìjgt, moeten ze binnen drie iagen na de bevalling samen naar de burgerliilæ stand. Het kan zìin dat Xeãs en Marja er niet over hebben gesproken of geen lceuze hebben gemaakt. Het kind løíigt dan de achternaam van de moeder. Kees ojVor¡o kunnen ín dat geval ookalleen aangifte doen. Bii het doen van aangifie kan Kees het kind niet zijn naam geven als er voorheen niets is vastgelegd in het biiziin van de amblenaqr van de burgerliilce stand.

Mai¡a zwange, ít

goori"

Een-oudergezinnen Roos is níei getrouwd en de vader heefi hel kìnd niet erkend Het kind løijgt de achternaam van de moeder. Gea's echtgenoot is overleden voordat ze hun beslìssing over de achlernaam van Irun eerste kind hebb:en uolryrt"ga. Gea bepaøll ofze het kind haar eigen achternaam ofdie van de vader geefi en laat dít vastleggen bij de ambtenaar burgerliilre stand.

Adoptie-kinderen

l{ii en Anja gaan een kind adopteren. Het wordt hun eerste kind. laten het vastleggen als de adoplie wordt geregeld bij de rechter-

fu

beslìssen over de achternaam en

Twee ouders van hetzelfde geslacht Tina is zwanger van haar eãrsrc kind en wil het samen met haar vriendin Jolce opvoeden. Als ze niets regelen, Iv¡g net kind automatisch de achternaam van Tina. Beiden willen graag dat Jol(e voor de wel ook ouder van het kind wordt en dot het, kind haar achternaam løijqt Jole moet in da-t geval het kind adopteren. Het vastleggen van de achternaam kan gelijlaiidig bij de rechter SergSel! ygrden- Het løn ook zijn dat Tina en J-olce het niet nodig vìnden om Joke lot wettige ouder te maken. l{el wìllen ze graag dat het k¡nd Jokei àchternaom brjCt. Bü de rechter htnnen ze dan een verzoek indienen om, zoals dat heet, belast te worden met het geiamenlijk gezag. Op dat moment moet ook het verzoekworden íngediend om het Hnd de achternaamvon Jolce te geven.

Voor alle duidelijþheid: als de ouders niel getrouwd zijn, en als ze er onderling niet uìtkamen Zou de vader þÍþoorbeeld omdat de relatie meteen al strandt), Iviigt het kind de naam van de moeder. nodig, die dal moeder de handlekeningvan híj de geven, heefi dan kíndwillen aan het zijn eigen naam weigeren. Anders hadden ze er immers geen onenigheid over gehad' ãoorgáont

"ol

Achternaam kind w'ljzigen zonder medeweten vader? ,tk heb een mlnderjarlge zoon dle de achtemaam van de nader heeft. De vader en lk zlJn ult elkaar en nu wil lk

zonder medeweten van de vader de achternaam van mlin zoon

w[zlgen. Hoe doe lk dat?' Antwoord: Het ligt aan de situatie of de vader moet instemmen met het verzoek. Een verzoek

tot naamswijzlging moet

namelijk worden gedaan door degene die het ouderlijk gezag heeft. Als beide ouders het gezag hebben, moeten z'rj

allebei het verzoek ondertekenen. Gebeurt dat niet, dan kan de achternaam niet gewijzigd worden.

2


Klnderen Jonger dan 12 Jaar ls

je kind jonger dan 12 jaar en heb je alleen het gezag, dan nog moet de andere ouder toestemmlng voor de

wijziging geven. ln een aantal gevallen geldt hiervoor een uitzondering. Dat is

veroordeeld voor het plegen van een misdrijf tegert het k¡nd,

¡s

¡s

het geval als de ouder zonder gezag

ontzet uit het ouderlijk gezag of niet of

nauwel'rjks met het klnd in gezinsverband heeft samengeleefd,

Kind moet toestemmlng geven lndien het kind ouder is dan 12 jaar, dan is voor de achternaamwijziging naast de toestemm¡ng van de gezaghebbende vader en moeder ook nodig dat het kind zelf toestemming geeft.

Verzoek Je

tot wflzlng achternaam

kunt het ver¿oek tot wijziging van de achternaam indienen met het aanvraagformulier naamswijziging. Dit

formuller moet worden ingediend met de benodigde bijlagen biJ het ministerie van Veiligheid en Justitie, Dienst Just¡s, Team Koninklijke Besluiten. Voor het indienen van het verzoek heb je

ge€!-edygge! nod¡8'

2. Vaders en moeders. Wat weten we?

2.l.Vaders en moeders in ciifers Na de scheiding wonen de meeste kinderen (vooral) bij hun moeder. Ook nu ouders gezamenlük het gezag houden ís dat zo, zij het dat de cijfers iets verschuiven ten gunste van wonen bij de vader of coouderschap. Oudere kinderen, en dan vooraljongens wonen iets vaker bij de vader.

Woonsituetie ne scheidino I S&G2O|OI

Jongens %

Meisjes%

Moedergezin

73

76

74

Coouders

21

18

20

Vadergezin

6

6

6

Reader echtscheiding Beteken¡s vader/betekenis moeder

Tot voor kort was het zo dat een kwart (l) van de kinderen ieder contact met de uitwonende ouder verloor. De laatste jaren is dat percentage aan het afnemen, naar rond de 18 procent ¡n 2010. Daarnaast is er een forse groep die ouder ziet met een lage frequentie.

Contact met vader in moederoezin(%)

contact met moeder in vaderqezin (%)

18

18

14

21

1-3x oer maand

24

26

1x oer week

31

29

Meer dan 1xo.r,rcek

13

Helemaal niet 12

))

x oe¡ iaar of minder

Va¡la,rç an moadars oeliikwaardio

maar niet oeliik

De verschillen tussen mannen en vrcuwen vinden hun ooßprong in hun functione¡en voor de vootlplanting... Hoewel we in het dagelüks leyen sfeeds verschillen eMaren fussen mannen en vtouwen, hebben we toch moeite om uersohilten d¡e ¡n gedmg uiþedruld wordent, te acæptercn als

1" hun bodem vindend in biotogische þegevenhedøn.

M.Defos,2004

Het al dan niet benadrukken van versch¡llen tussen'mannên én vrouwen is sterk een rnodeverschi¡nsel geweest. Tijdens de wouwenemanc¡pat¡estrijd in dè jaren zegt¡g van de vorige eeuw werden de verschillen sterk benadrukt. Je ziet dat vaak: een groep die onderdrukt werd om geslacht, huidskleur, seksuele geaardheid, ras e,d. neigt er toe om zich juist te gaan onderscheiden door de eigen identiteit, het anders-zijn, te benadrukken. Black is Beautiful, Gay-Pride, Trots op Nederland... Vrouwen deden dat ook. Daamaast is er, als het zo uitkomt, juist een tegenovergestelde behoefte: mannen en vrouwen kunnen dezelfde dingen en zijn daar een goed in, discriminatie vanwege sekse is uit den boze.

Maar als het om sekse gaat zíjn die versch¡llener en ze zitten er al vroeg in en ze z'ljn bij pasgeborenen al goed vast te stellen.

. . .

Mannelüke baby's kijken langer naar voorwerpen, vrouwelijke baby's kijken langer naar mensen; dit geldt al vanaf de eerste dag na de geboorte. Mannelüke baby's hebben over het algemeen een wat minder gevoelige huid en voelen het pas wanneer ze wat steviger worden aangeraakt. Hier zien we dat de veronderstelling dat jongens krachtiger worden benaderd omdat de ouders hen als jongens willen behandelen, , niet klopt. De ouders passen zich juist aan aan de behoefte van de baby. Agress¡ef gedrag wordt in biologische zin hoofdzakelijk bepaald door heet hormoon testosteron, het mannelijk hormoon dus. Maar al te vaak zijn we jarentang vruchteloos bezig te proberen iemand te veranderen vanuit het idee dat hij of dat kan als de wit maar aanwezig is. Vooral pañners ziin daarmee bezig in de hoop hun relatie te vetbeteren. Vruchtbaarder is het om in aanleg

4

Reader echtscheiding Betekenis vader/betekenís moeder

gegeven gedrag te onderkennen en te erkennen en van daaruit veranderingen te bewerkstelligen. Delfos, 2004

Mannen en vrouwen zijn dus verschillend. Ze verschillen heel basaal en dat is door de evolutie gegroeid in miljoenen jaren. Wie tegen die evolutie in de verschillen wil verdoezelen komt niet ver. Toch is er die tendens om, zeker na een scheiding, beide ouders aan elkaar gelijk te willen stellen. Evolutionair gezien is het krijgen van een kind voor moeders altijd een gevaarlijke ondememing geweest. Dat geld voor alle zoogdieren. Er is, uiteraard, het voor de hand liggende feit dat hun lichaam door zwangerschap en baring risico's loopt.

Het heeljonge kind is van de moeder?

Maar omdat de vrouwelijke dieren minder kinderen kunnen krijgen dan mannen (die immers na de paring weer elders hun geluk kunnen beproeven) moeten vrouwen zorgen dat de kinderen die zij krijgen in leven blijven, ook als de mannelijke soortgenoot al lang weer verder is getrokken om andere vrouwtjes znnnger te maken. Vrouwen die niet uitmuntend waren toegerust om hun kroost te verzorgen hebben het in de evolutie minder of niet gered. Het moederinstinct is doorslaggevend en is dus vanuit de evolutie overgedragen,. Van die'supermoeders' stammen de huidige moeders af. Tegenwoordig valt het ook r¡'ætenschappelijk aan te tonen: Ttjdens de zwangerschap spelen zich hormonaal en in het brein interessante processen af

. . ¡ o . . . .

Sterke ontwikkeling van Oxvtocine (het knuffelhormoon) reduceert stress, helpt de weeën en de melkproductie op gang te brengen; Produc'tie van &læ!!!g. stimuleert ook de melkproductie, maar reduceert ook angst en bevorSdert moedig en assertief gedrag: klaar om het jong te verdedigen; Voor de bevalling toename van Ef!f!gú!eo, die pijn bestrijden en een gevoel van geluk oproepen; De zintuigen worden scherper, zo neemt het reukvermogen toe zodat de moeder de geur van haar baby feilloos zal herkennen; het gehoor wordt scñerper zodat ze uit duizenden het geluid van haar baby herkent; Brj het kijken naar de eigen baby (of een foto ervan) wordt het beloningscentrum in haar brein geactiveerd; Het huilen van de baby roept bij de moeder een sterkere hersenreadie op dan b'tj de vadeq Onbewust boobt ze, als het kind troost nodig heefr, zoveel mogelijk de situatie in de baarmoeder na; ze legt de baby tegen haar borst zodat het kind haar hartslag kan horen en ze wiegt hem kalm en ritmisch heen en weer; ln gebieden die betrokken zijn biJ negatieve emoties en kritisch oordelen neemt de hersenactiviteit af. 'haar herænen maken haar liefde blind' (van der Sman,2009)

Zijn moeders hierdoor dan tocfr eigenlijk de enige echte ouder van het jonge kind ? Het is minder absoluut dat ooit werd aangenomen en dan door de evolutie leek te worden gedicteerd. Want ook het lichaam van de aanstaande vader bereidt zich voor op het ouderschap: de dominantie van testosteron, die de man aanzet om een vrouw te zoeken, wordt gereduceerd als hij met een zülangere vrouw samenleeft. Naarmate de bevalling nadert is er zelfs sprake van een dramatische daling. Het gevolg is waarschijnlijk dat de man zich zorgzamer en zachter gedraagt tegenover zijn kind en de moeder. Tot enkele weken na de bevalling houdt deze lage testosteronspiegel aan, daama stijgt ze weer. Er zijn aanwijzingen dat die periode lang genoeg is om een definitieve verandering in zijn brein te veroozaken ( van der Sman, 2009), waardoor hij levenslang van zijn kind kan blijven houden. Dit is een breuk met de dierenwereld, waar mannen niet zelden hun eigen kroost doden of

Reade r echtscheiding Betekenis vader/betekenis moeder

verorberen. Zelß komt het niet zelden voor dat mannen tijdelijk zwangerschapsverschijnselen zoals misselijkheid en vermoeidheid vertonen, die vanzelf verdwijnen na de geboorte van het kind. Vaders van mensenkinderen blijken een buitengewoon belangrijke rol te kunnen spelen voor hun kinderen. Dat is lang onderschat, mogelijk meer als cultuurgegeven dan als onontkoombaar natuurgegeven. ln het recente themanummer van het tijdschrift 'Pedagogiek' beschrijft Tavechio hoe de vaders tot voor zeer kort vergeten werden in boeken over de ontwikkeling van jonge kinderen. Hij wijt dit deels aan de invloed van Freud, die immers de rol van de moeder voor het zeer jonge kind centraal stelde. Ook de hechtingstheorie van Bowlby ging uit van de moeder als centrale figuur. Pas de laatste jaren wordt er systematisch onderzoek gedaan naar de specifieke betekenis van vaders. En die blijkt er volop te zijn'

Waar moeders vooral zorgen, blijken vaders meer te spelen met hun kind,.Kinderen leren het avontuur van hun vader, ze leren risico's inschatten door zijn voorbeeld en stimulans, voor hun socialisatie zijn de ervaringen die ze met hem opdoen van groot belang, o.a. voor de sociale competentie, de acceptatie van leeftijdgenoten' samenwerking.

Wat achtergrondinformatie:

Veranderlenìd vaderschao Uit: Hoogvliegers en Pecfrvogels, Groenhuiijsen' 2010.

Moeders zoÍgen voor de kinde¡en en vaders verdienen de kost, zo was het eeuwenlang, maar zo willen plaats voor niet meer- De vader als'Pater Familias' ( \racht maartot je vaderthuiskomt') maal
we het

vooñeeld uit een kindeñoek ' tk meflcte dat ik eigenlijk nooit over miin ouders had nagedacht als twee gewone mensen, ze warcn gewoon mijn ouders. lkwist niet eens wat ze de hele dag doen...Op de ' tetevisie zie je attedei films over'hoe leven de chimpansees' of 'vriietiidsbesteding bii de stinkdieren' en het tiefdesleven van de duizendpoot'. lk weet echt heel veel over walw'ssen en leeuwen, maar niks over hoe ouderc leven. 'Ouders in hetwitd', nee, dat zie je nooit op tv...Er zijn wel ouderavonden op scâool maar geen kindenvonden op het wefu van ie ouders-'( Groenhuiisen, 2009) Een

Er zijn nog andere vormen van onzichtbaaheid: de verdwijnende vader (na echtscheiding) en de'serial fathe/: de stief vaders die bij de vorming van een nieuw gezin achtereenvolgens hun int¡ede doen. Voor dit verschijnsel las ik eryens de tetm 'chitd-swapping' ( kindie verwisselen). Een leuk woord voor een ingewikketd verschijnsel. Want: Afwezige vaders worden gemist door hun kinderen en dat kan tot problemen leiden. Kndercn gaan vaak eeder 'papa' zeggen dan 'mama', wat mogeliik komt omdat de vader meerweg is en het kind het hañer nodþ heeft om hem door een woo¡d te veruangen. Door diverce psychologen wordt de nodktok getuid over het ontbrcken van de vader. Net nu hii als ouder meer in beeld teek te komen, veñw'rjnt hij uit het teven veel kindercn. De ciiferc ziin alarme¡end: Ongeveer vijfrig procent van de Amerikaanse kinderen grceit op zonder vader. fueken a/s Fatherless America, Confronting Our Most Urgent Social Prcblem' (30) wiizen op de gevaren van vadedoos opgrceien. Maar, vroeger grceiden toch ook vee! Kndercn op zonder vadeû Als U niin liistie bekiiW van kinderen die at jong hun vader vedoten door ovedijden, ziet u dat veten het zonder vader toch nog heel goed hebben kunnen rcdden in het leven. Echtec het ve¡lies van de kinderen van nu is anders. Uit een aantal onderzoeken komt naar voren dat kinderen die hun vader veñiezen door scheiding of die nooit een vader gehad hebben, het op veel levensgebieden slechter doen dan kinde¡en van ovefleden vaders. (33g) De oozaak tijî dat om een ove¡leden vader gezamentiik wo¡dt gerouwd, de herinnering aan hem

6

Reader echtscheid

ing Betekenis vader/beteken

is moeder

wordt in ere gehouden, terwijl na een scheiding de ouders elkaar vaak over en weer zwa¡7 maken. Het kind voelt dan dat het geen verdiet mag hebben om de verdwenen ouder en er zich niet mee mag identificercn. Bovendien kan het veftrek van de vader na een scheiding door het kind ervaren worden als een vrijwillige keuze van de vader, dat is onbegrijpelijk voor het kind en dat maa4 de verwerking lastíq.

Vanuit de psychoanalytische gezichtshoek wotdt vooral gewezen op de vader in de fase van het Oedipale ænflict: de zoon wedijvert met de vader om de liefde van de moeder, de volgende sfap ts de identificatie met de vader die een stetke motor is voor de ontwil
I I

I

Een klein voorbeeld: Er is een pnchtig prentenboekje wor jonge kinderen over een mol die wil weten wie er op zijn hoofd heeft gepoept. Van meerdere moederc om mij heen hoor ik dat dit het favoriete boek is van de vader en het kind. De stoute dingen, die van je maeder niet mogen, die kun je soms zo heerlijk

metje vaderdoen!

Vaderc: Luiers en Liefde Toen Príns Wtllem Alexander ko¡t na de geboofte van zijn eerste kind de pers fe wootd stond, kon je er op wadúen, en ja, het gebeurde, daar was, een beetje spottend, de vmag: ' Hebt U al een luier verschoond?' Het was een wouwelíjke joumaliste die hem stelde. Denken wouwen wefueliik zo zuur in tetmen van poepluierc als het gaat om de ¡ol van mannen als vader? En maaft het aantal ve¡schoonde luiers voor het kind iets uit? Als het gaat om opvoeding moeten we twee aspecten goed uit elkaar houden: Verdelen van zorctaken. dat is primair een belang van de ouders. Veel vrcuwen eNarcn nog altijd dat zij bijna vanzelfsprckend de meeste en ook de veruelendste kJussen krijgen toebedeeld, de poepluier als symbool. Als de baby ve¡schoond moet worden en een ouder zegt'laat mij maar even', is dat een uiting van liefdelzorg jegens de andere oude6 voor het kind maaft het niet uit wie het doet, als het maar gebeuft. (Tenzij een ouder nooit zorgtaken op zich neemt, dan kan dat weer wel gevolgen hebben voor de opbouw van de band met het kind, daarovergaan we het nog hebben.) Aanqaan van een rclatie met het kind: dat is het wefuelijke belang van het kind. Beide ouderc moeten op hun eigen manier gaan houden van het kind en ac'tief deelnemen aan zijn leven. ln het Engels bestaan hier mooie woorden voor, het gaat om het yerscfil fusse n taking care of en to carc about. Een echt Nededands equivalent is er niet, het dichlst bij komt misschien: zorgen voor en zorgzaam zijn, zich zotgzaam voelen? Om dat laatste gaat het. Tot voor ko¡l werd eruan uitgegaan dat heel jonge kinde¡en eigenlijk alleen door de moeders vezorgd kunnen wotden. Een boek'Een beetje zwanger, handboek voor vaders' is illustratief voor de neiging de verschillen tussenmannen en vrouwen te veñeinen. Tegenwootdig is niet meer de vrouw zwanger, maar kondigen stellen aan 'we zijn zwangef. Ondanks de evidente biologiæhe onjuistheid van de uitspraak over de gezamenlijke zwangerschap, wordt uit ondezoek wel duidelijk dat een steunende aanstaande vader de stress over zwangerschap en geboofte bij zíjn vrouw zodanig kan veminde¡en dat dat goed is voor het ongeboren kind. Als het kind er eenmaal is moeten vaders een achterstand inlopen. De moeder drceg het kind al die maanden, zij baarde het en voedt het. Door hun zorghormonen en mogelijk ook door hun verwachting van het moederschap zijn moeders vaak incongruent in hun verwachtingen van de vadenol. Enezijds is het'mijn kind', moeders zijn niet zelden bezitteríg en evaten zichzelf als de beste, de enige echte ouder. Andezijds willen ze dat de vader zijn aandeel leveft. Voor de veerkracht van hun Knd is het de moeite waa¡d hierin een constructieve weg te zoeken. Want wat blijW? Vaders kunnen ook voor baby's zotgen. Ze doen het niet prccies zoals de moede¡s, ze blijken andere dingen te doen met hun kinderen. Moeders zijn meer geneigd te zotgen, te beschetmen, terwíjl vaderc de uitdaging, het spannende spel en het ontdekken van de wijde wereld voor hun rekening nemen. ln veel sptookjes vinden we dit thema terug: de vader stuutt de zoon de wijde wereld in, daar ontmoet hij de nodige uitdagingen en komt als een man ( vaak met een verovetde bruid) terug. Op die momenten komen moederc even niet voor Geen bezorgde adviezen ("trek iets wams aan', 'denk je wel aan je vitamines' of 'kijk uit voor gevaarlijke vrouwen'). Je vleugels uitslaan is bij uitstek het domein van kindercn en hun vaders.

7

Reader echtscheiding Betekenis vader/betekenis moeder hun eigen positie onderynven door te benadrukken dat ze als moeders, daa¡loe (onbewust) aangespoord doorde moeders die zich geen zijn als opvoeder hetzelfde andere vorm van zorg voor het kind kunnen voorstellen dan hun eigen ( immers biologisch verankerde) votm van zory. Het 'zichzelf opnieuw uitvinden' waar ik in de inteiding over sptak, liil
Ik

heb de indruk dat mannen soms

de vrouw als modet. Jammer voor kinderen, want de verschillen kunnen voor hen zo venijkend ziinBehalve door hun sekse verschitlen de twee ouders uitenañ door hun persoonliikheid. Ook dat is mooi. Als de ouderc hun ondertinge verschillen als voo¡deel kunnen zien voor het kind en het niet eruaren als 'elkaar afvallen of beconcuneren', is het toch heertijk ats je mag zien dat papa de dingen andets doet dan mama? De krampachtige houding dat ouders voor alles'op één liin' moeten zitten is dan ook al met

gauwvenrmend. Er zijn in onderzoek ook specifieke bijdragen gevonden van actieve vaderc. lk noem er een

qf.

\

-.

r . c . .

paar

Meer betrokkenheid van de vader bij de pasgeborcne teidt tot beter cognitief functíoneren op de leeftiid van l jaar) (Lamb, 1997) Een duidelijk aanwezige vader zorgÍ voor betere intettectuele prestatles, meer empathie, een stelkere inteme locus of contrcl (veftrcuwen in eigen oordeet) en een minder seksestereotiep beeld van de sociale wereld (5) en voor minderertemalìsercnd en intemaliserend prcbleemgedrcg (Lamb 1997 Een zorgzame vader heeft een positief effect op de retatie tussen de kinderen in het gezin (438) en op gæde contacten met leeftiidgenoten ( Mac Donald, 1984) Of het de vader is of de moeder die voor de kinderen zoryt, tijt
Vadersen hunzonen Voor jongetjes is het betangrijk dat ze een mannetíjk rctmodet hebben om goed op te grceien, zo wo¡dt algemeen aangenomen. Daarin ligt een kem van de speciñeke betekenis die vade¡s voor hun zonen hebben. Zeker, jongens kiezen zich ook anderc uootbeelden (de meester op school, een game-held of een popster)' maar de emotionele band met de vader maaK juist hem tot een betangriike eerste schakel in dit proæs. Toch is het niet vanzetfsprekend dat jongens hun vader tot voorbeeld willen nemen. Uit ondetzoek (244) komt naar vo¡en dat de t<waliteit van de vader-zoon relatie een cruciale voonìtaatde is. Warmte en nabiiheid ziin daarin de centn6 begrippen. Ats de band goed is zijn zonen gemotivee¡d om het vooûeeld van hun vaderte willen volgen, wat dan weer positief is voor hun gevoel van zekerheid en hun neiging zich ook de normen en waarden van de vader eigen te willen maken. Vaders kunnen de mannelijke kant van hun zoons stimule¡en, als tegenwicht tegen de vele vrcuwelijke invloeden in de opvoeding door moeder en veel vtouweliik schoolpersoneet. Jongotjes gaan in de toop van ontwikkeling aoncufferen met hun vaden ze willen niet alleen net zo goot en sterkworden als hij, maar ze witlen hem nog oveñrcffen. Dat is een impuls voor hun ontwikkeling. Veel vaders zijn er als vanzelf toe geneigd om stevig te investeren in de relatie met hun zonen: vaders besteden over het algemeen meertijd en aandacht aan hun zonen dan aan hun dochterc-

Vaders en moeders na sche¡dinq Na scheiding heeft het kind in zeker zin twee nieuwe ouders, in die zin dat beide ouders veranderen.

a. b.

Beiden hebben de behoefte om zichzelf te profileren, af te zetten tegen de ander. 'Vanaf nu ga ik het doen zoals lK het wil' De ouders vullen elkaar niet meer aan, compenseren elkaars zwakke of neurotische kanten

c.

niet meer ln plaats van elkaar te steunen breken ze elkaar af.

8

Reader echtscheidÍng Betekenis vader/betekenis moeder

d. e.

Kanten vanzichzelf die ze tijdens de relatie afzwakten om zich in te voegen in de relatie, worden weer opgepoetst. Ouders gaan vaak weer op het liefdespad, op zoek naar nieuw geluk ( 'zij-instromers op de liefdesmarkt') wat tot een andere gemoedstoestand en ander gedrag leidt.

Een jongetje ín mijn praktijk, die sinds een tijdje

steeds minder naar zijn vader wilde, zei:

ruitct daar anders. Het huis van mijn moeder ruikt naar rozen, vader ruikt naar voetbalveld.

Het

het

huis van miin

Na de scheiding veranderen mensen hun huis, hun kleding, hun zelf en hun opvoeding. Dat moet wel misgaan als de sfeer tussen deze twee toch al niet best was.

3.

Wat kunnen we?

Ook en juist na de scheiding heeft het kind er belang bij dat de ouders hun verschillen niet in stelling brengen als wapentuig, maar datze proberen elkaars compenserende krachten te accepteren en zelfs (soms) te waarderen.

Bijvoorbeeld: vader noemt moeder dwangmatig punctueel en overbezorgd, bij hem daarentegen leren de kinderen tenminste om wat losser te leven en eigen verantwoordelijkheden te dragen. De hulpverlener kan ter ovenreging geven: misschien kan vader juist wat losser zijn omdat hij wel weet dat moeder zorgt dat de kleren schoon zijn en de kinderen leren dat ze zich aan regels moeten houden. Omgekeerd kan moeder er op vertrouwen dat zi¡watstreng en strikt kan zijn omdat de kinderen b'rj vader hun eigen oplossingsstrategieën kunnen leren ontwikkelen. Al met al is er vanuit de wetenschap echt materiaal gekomen om te bl'tjven in te zetten op relatiebehoud met de beide ouders. Beiden hebben een eigen inbreng waar het kind goed groot mee kan worden. Dat laat onverlet dat de bevindingen over de betekenis van conflict in advies en besluit alt'rjd zwaar meegewogen zullen moeten worden.

Literatuur Clement , C., Nieuwe ,sezinnen, Scheidino en de vormins van stiefoezinnen, E-Quality, Den haag, 2008 Delfos, M.,

W,

Harcourt, Lisse, 2004

Groenhuijsen, E.A. Hooqvlieoers en pechvooels. over de veer4racht van kinderen, Balans,

Amsterdam,20l0 Groenhuijsen, E.4., Ouders in het wild. over Fteur en haar stiefoezin, SWP, Amsterdam, 2009 Koestner, R.e.a., The familv orioins of emnathic concem. Joumal of Personality and social Psychology, 58, 709-717, 1990 Lamb, M., The rote of the father in child development. Wiley &Sons, New York, 1997 Mac Donald, K, Devolopment, 55,1265-127 7,'l 984 Poppenoe, D.,

Wllhout

, Ch¡ld

fa!fuI, The Free Press, , New York, 1996

9

I


Sman, J.van der, Ware tiefde. harde feiten over de dieoste emotie, Balans, Amsterdam, 2009 Spruíjt, E. , H.Kormos, Handboek Tavechio, L. & H.Bos,

y@h1p,

scheidin

, Bohn Stafleu van Loghum, Houten, 2010

,

Pedagogiek,3l -1,

3-1

0, 201

1

Zoja, L., the Father. Historical. osvcholooical and cufturat oerspectives, Brunner-rouotledge, Sussex, 2001

10

ffio-ruue f ìr Urt t lg\ candea Aftikelen b j stud edagen over echtscheid ng Liesbeth Groenhuijsen 74 juni en 5 november 2072

Recommend Documents