;s4c-
."k;
':ï..1ï
ffiffi Een gedeelte van de sectie Waterhonden met op de achlerste
Op de voorsle
ij
rij de LagotÍo Ronugtolo. de lerse \|tter Spuniel, de Burbet ett de \\'erteiluiitr
de Spaanse en Portugese Waterhond.
De sectie Waterhonden van rasgroep I ventegenwoordigen een zeer interessante graep binnen de kynolCIgie met een lange en boeiende geschiedenis.
e sectie 8.5, Waterhonden, bestaat uit de Amerikaanse Water
deze sectie thuishorende Cut'h C.rated
schreven dat qua type sterk doet denken
Retriever is nauw verwant aan de Poedel.
Spaniel, de Ierse Water Spaniel,
Zowel de Amerikaanse Watel Spaniel als
aan de waterhonden van nu. Uit -eeschriften uit die tijd lijkt dat de u'aterhond als
de Barbet, de Lagotto Romagnolo,
de
de nog niet erkende Murrar. Rir
el Curlt'
Português en de Wettelhoun. Ook de
Coated Retriever zijn mede ontstaan uit deze Curly Coated Retrier et' en de lerse
Poedel, die als één van de oudste water-
Water Spaniel.
Perro de Agua Espanol. de Cào de Agua
bedoeld wordt, is uiteraard niet zo een-
voudig te achterhalen. Oplallend is dat in de beschrijving van deze dieren ook een uiterlijk genoemd u'ordt r',,at wij te-
hondenrassen wordt beschouu.d. hoorde
40
heilig zou worden beschoun'd. Wat er precies met de aanduiding '*aterhond'
ooit in deze sectie thuis totdat er beslo-
Leeuwer:toil*t
ten werd het ras naar rasgroep 9. Gezel-
Al in de tijd voor Christus in het
gebied
genwoordig kennen als het 'leeuwentoi-
schapshonden, te verplaatsen. De niet in
rond de Perzische Golf u'erd een hond be-
let' en wat algemeen als werktoilet wordt
de HoNDENWERELD
Tekst: Marjolein Roosentlaal. Foto's: Hannie Warendorf, Alice van Kempen, Ineke van Beekum en archíef.
beschouwd. Dat er
in de Middellandse
zeegebieden een waterhond voorkwam,
voor eÍ op uiterlijk zou worden geselecteerd. De uiterlijkheden werden wel ge-
weten we mede aan de hand van gebeeld-
noemd. Linaeus noemt onder Canis fami-
schouwd, heeft eenzelfde type vacht als
uit de Romeinse
liaris drie waterhondentypes: de grote wa-
de Wetterhoun: kort op de benen en de
houwde afbeeldingen
soortgelijke vacht. De Curly Coated Retriever, die als sterk verwant wordt be-
terhond (canis Aquaticus Major), de kleine
voorsnuit en halflang gekruld op staart en
waterhond (canis Aquaticus Minor) en de
lichaam.
lndeling volgens type
Barbet (canis Aquatilis). Volgens Linnaeus
Alle vachten hebben gemeen dat ze zeer
Het is aannemelijk dat in de eeuwen na
zijn deze drie waterhonden verschillend. Zo zott de grote waterhond lang, gekruld
waterbestendig zijn en ook de kleuren van
de Romeinse tijd honden verspreid werden over Europa en zich vermengden met
haar als dat van een schaap hebben en de
sten: bruin komt bij allemaal voor en bont
lokale hondenrassen. Wat we in elk geval
kleine waterhond is een kleinere versie die
en
tijd.
de waterhonden vertonen overeenkomzwatt bij een deel van de honden.
u'eten. is dat er vanaf ongeveer de der-
bovendien lang en gekruld haar heeft dat
tiende eeur.v honden waren van een spe-
over de oren valt. De Barbet tenslotte had
cifiek tvpe in bouw en in vacht die bij en de jacht
over het gehele lichaam een lange grove
De Amerikaanse Water Spaniel ontstond
in het u,ater werden gebruikt in
vacht en een'afgeknotte'staart die onge-
op rvaterwild. Aan de kusten werden ze
veer halverwege was afgesneden (Systema
in het midden van de negentiende eeuw en was, en is nog steeds, een zttiverc
ook -sebruikt door vissers als bewaking
Naturae' Carolus Linnaeus 1 729).
werkhond. Het ras heeft zich voomame-
r an de
boten, als hulp bij het binnenhalen
Amerikaanse Water Spaniel
lijk ontwikkeld in de valleien van de Wolf en Fox River van Wisconsin. Het is vrijwel zeker dat er drie rassen werden gebruikt om deze spaniel te ontwikkelen: de Engelse Water Spaniel, de Curly Coated
van netten en vaak ook op de schepen zelf
Vachten
tijdens het vissen.
Waar in die periode al wel op geselecteerd
In het toenmalige geïsoleerde gebied van Turdetania, het hedendaagse Algarve,
werd, waren bepaalde fysieke eigenschap-
maakten de honden die daar voorkwamen
waterhondenrassen
in elk geval zware
Retriever en de Ierse Water Spaniel. Deze
een min of meer zelfstandige
vachten die beschermden tegen water. Er
drie hondenrassen kwamen mee met im-
door. Al rond de dertiende eeuw zou daar
waren verschillende zienswijzen op wat
migranten.
vrij eenduidig type hond zijn voorge-
voor de honden praktisch was. Zo waren
De eerste officiële erkenning van het ras
een
ontwikkeling
pen. Men wilde voor de verschillende
in
bij de United
uit 1353 stond toe
er de mensen die het leeuwentoilet zinvol
werd verkregen
dat de Portugese vissers mochten vissen
vonden: de Poedelachtige waterhond in
Kennel Club. De American Kennel Club
in Engelse havens. Het lijkt aannemelijk
Frankriik en de Portugese honden werden
erkende het ras
dat de in Portugal gebruikte waterhonden
zo geschoren, zuiver werkgericht.
Het is een primitief ras dat actief werd ge-
op deze manier in aanraking kwamen met
De meeste waterhonden hebben
de lokale dieren en zichzo verspreidden.
vachten, maar niet allemaal; de Wetter-
komen. Een verdrag
lange
houn heeft een korte, krulharige vacht en
in
1920
1940.
fokt in het begin van de twintigste eeuw. Tot voor kort werden deze honden niet altijd gefokt met als doel het uiterlijk en
Uiterlijkheden
geen lange beharing op de voorsnuit en
temperament
Het was ongeveer rond de zestiende eeuw
benen. En hoewel de Ierse Water Spaniel
er simpelweg gekruist met goed bekend
dat de verschillende streken specifiekere
wel een lange vacht heeft, mist deze ook
staande jachthonden. Tegenwoordig
in honden begonnen te ontwikkelen,
de lange beharing op de voorsnuit. Ook
wordt er gericht gefokt met honden met
hoeu'el het nog enkele eeuwen zou duren
de Amerikaanse Water Spaniel heeft een
een evenwichtig temperament. Het ras
t1'pes
uit
Albeeldingvan een waterhond uit The
AJbeelding
uit
A correct delí-
al als een
speci.fiek waterhondtype
Misschien wel een van de bekendste afbeeldíngen van een ,rvaterhond:
Amsterdamse gevelsteen
van een scheepstímmerman.
sportsman's cabinet or
uJkomstig uit De Canibus Britannicis van Iohn Caius (uítgave 1570).
(foto: Onno Boers).
neation of the canine race. Wíllíam Taplin (1803)
1732
te behouden, maar werd
1B0B van
wat toen
werd beschouwd.
de HONDENWERELD
41
te verdwijnen. In het midden van de ja-
dig en baasgericht. Deze honden zijn
tn zltn naam een verwqzlng naat nJn !tterlijk want het Franse woord 'barbe' be-
mensen die de Barbet wilden redden en zij
staat bekend als buitengewoon zelfstan-
slim, vastberaden en eigenzinnig. Deze
tekent baard.
eigenschappen komen goed van pas in het
Linnaeus onderscheidt
in zijn'Systema
vonden de laatst overgebleven Barbets ter
werk, waar zij zelfstandig op grote afstand van de jager moeten kunnen werken. De
Naturae' twee verschillende vachttypes
wereld op de boerderij van de dochter van
hij de honden afzon-
dr. Vincenti. Het is mede dankzij deze in-
Amerikaanse fokkers hechten nog steeds
derlijk beschrijft: een lange, grove vacht
spanningen dat de Barbet niet geheei ver-
zeer veel waarde aan het behouden van
en een gekrulde vacht. Aannemelijk is dat
loren is gegaan en tegenwoordig wint aan
de werkeigenschappen van het ras en zijn
deze twee vachttypes zichin Frankrijk tot
populariteit.
daarom over het algemeen selectief met
twee verschillende rassen hebben ontwik-
het verkopen van hun pups.
keld: de Barbet met de lange vacht en de
Cáo de Agua Português
Poedel met de gekrulde vacht.
De Portugese Waterhond of Cáo de Água
De gekrulde vacht leende zich bij uitstek
Português is
Curly Coated Retriever
aan de hand waarvan
al
eeuwenlang bekend als
De Curly Coated Retriever is een Engels
voor diverse manieren van toiletteren, iets
'maatje' van de Portugese vissers. De
ras dat als meest in het oog springend kenmerk de gekrulde vacht heeft. De
waarvan in de zeventiende en achttiende
Portugese Waterhond houdt van zee,
eeuw al gretig gebruik werd gemaakt. De
zwemt graag in de beweging van de bran-
krullen van de Curly worden omschreven als 'astrakan', wat wil zeggen: kleine, dichte, dicht tegen het lichaam liggende krullen die vettig en waterafstotend zijn.
lange en grover gekrulde vacht van de Bar-
ding en duikt van nature om voorwerpen
bet echter was hiervoor minder geschikt
van onder water terug te brengen. In de jaren dertig van de vorige eeuw werd in
en deze hond werd dan ook voornamelijk
hij
gebruikt voor het waterwerk.
een studie melding gemaakt van het bij-
Toch heeft ook het oorspronkelijke Poedeltoilet een gebruiksdoel gediend: men
zondere aanzien van deze honden: '. . . de
liet de borst, de snuit en de gewrichten
ningslid, te delen in de vis en krijgt een
Curly Coated Retriever, evenals die van
ongeknipt ter bescherming tegen de ele-
kwart van het geld dat elk bemanningslid
de Amerikaanse Water Spaniel, de Mur-
menten, een variatie op het leeuwentoi-
ontvangt...'
ray River Curly Coated Retriever en
de
let zoals dat al vele eeuwen lang bekend
De hond had dan ook een aantal opmer-
Wetterhoun, zowel sterk gekruld als wij
de boeg van het schip en'verwees' naar
denrassen de vacht veel langer is. Ook de
was. Dat toont aan dat ook de Poedel eeuwenlang als jachthond is gebruikt. Het is aannemelijk dat de kleinere vari-
voorouders van de Curly moeten worden
ant van de Poedel zich meer en meer als
plaatsen van het net en ving ontsnapte
gezocht bij de waterhondenrassen, hoewel
gezelschapshond ontwikkelde, terwijl de grotere honden voor de jacht werden
vis, hij moest naar de kust en weet te-
ingezet. Tegenwoordig is de Poedel in-
boodschappen
Evenals bij de Ierse Water Spaniel is ook
bij de Curly het gezicht bedekt met kort haar. Opvallend is dat de vacht van de
kort is, terwijl bij de overige waterhon-
er in de beginperiode waarschijnlijk ook setters ziin ingekruist. Het
is een hond
bij
hond heeft het recht om, zoals elk beman-
kelijke taken uit te voeren: hij stond op scholen vis, hij hielp in het water bij het
rug naar de boot kunnen zwemmen met
of zelfs met voedsel
en
die onaÍhankelijk en zacht van aard is en
gedeeld
de gezelschapshonden, het-
drinkwater. Het werktoilet van de Portu-
kalm en zelfverzekerd werkt.
geen aantoont dat hij nauwelijks meer wordt gezien als de jachthond die hij
gese Waterhond is dan ook zuiver doel-
matig.
ooit was.
In de periode 1930-1974 werd er op
Het ras werd in twee variëteiten erkend in 1856. Ze werden voor het eerst geshowd in 1860 en in 1864 werden er voor de variëteiten aparte klassen ingesteld. De Curly dreigde wat in de vergetelheid
re-
De ongeknipte Barbet is altijd de hond ge-
gelmatige schaal gefokt in Portugal. Maar
bleven die in het veld werd ingezet voor
in
de gebruiksjacht. Hij kon werken onder
revolutie, ontvluchtten veel mensen en ook veel fokkers het land en werden veel
een kleine groep lieÍhebbers en nemen de
barre omstandigheden en stond bekend om het feit dat hij ook uit het koudste
dieren afgemaakt. Slechts enkele dieren
werkeigenschappen weer een belangrijke
water probleemloos wilde apporteren.
bleven over, waaruit de populatie op-
plaats in.
Helaas genoten andere rassen vaak de voorkeur van de Franse jagers zodat de
nieuw werd opgebouwd. Geiukkig waren er enkele jaren voordien ook dieren naar
Barbet en Poedel
populatie van de Barbet sterk terugliep.
Amerika verkocht zodat dit de fokbasis
Aan het begin van de achttiende eeuw
Vanaf ongeveer 1930 zette een zekere dr. Vincenti zich in voor het ras, maar de Tweede Vy'ereldoorlog liet veel sporen
iets verbreedde. De tegenwoordige dieren
noemt Linnaeus drie waterhondentypen: een gïote, een kleinere en een Barbet. De Franse variant van de waterhonden heeft
na in de populatie zodat het ras dreigde
er regelmatig werkproeven gehouden die
te raken maar tegenwoordig kent het ras
42
ren zeventig ontstond er echter een groep
) a"HoNDENWERELD
1974,
in de
periode van de Anjer-
stammen alle af van deze beginhonden.
In zowel Amerika als Portugal worden
r
-
* 19" *:*
.,q."....
*"1.,.'' -.. " -&.a) .'& t,,*.,$; "
,t-:;+:.;"r;
;i;{ï:
.ii.:?+
'--r . ,:.'-." JJ+_ -!*+ í\16.:Y--t*#.i|.. l-!.
i'," 1. Het is vrijtvel
'r.i.
I
(-r.
zeker dot er drie russen gebruikt ziifi om dit rus, de Amerikaanse Water Spaniel, /e onhuíkkelen: de Engelse Water Spaníel, de Curly Coated
Retríever en de lerse Water Spaníel.
2. 3.
De Cutly Coated Retriever valt niet onder de sectie Waterhonden maar stond wel mede aan de basis van diverse waterhonclenrassen. De ongeknipte Barbet werd íngezet voor de gebruiksjacht, kon werken onder barre omstandigheden en stond bekentl om het feít 6at hij ook uit het koudste water probleemloos wilde apporteren.
4. 5.
Alhoewel de Poedel a/s een van de ottdste waterhondenrassen wordt beschouwd, valt het ras tegenwoordig onder de rasgroep Gezelschapshonden. Deze Portugese Waterhond ís geknipt in het traditíonele leeuwentoílet waarbij de voorsnuít kort geknípt of geschoren wordt. Ook het achterlichaam
6'
vanaf de laatste rib geschoren, tenvijl op de rest van het líchaam en op de punt tlan de staart haar blijft staan. De lerse Water Spaniel heeft enkele opvallende kenmerken die bij de meeste andere waterhondenrassen ontbreken: de korte beharing op de voorsnuit en ook de staart ís kort behuard.
7.
Alhoewel vroeger de Lagotto Romagnolo werd ingezet als apporteur in de natte gebíeden, worclen de honden tegenwoorclíg voornamelijk gebruíkt hond naar truffels.
wordt
als speur-
De Perto de Agua Espafrol werd vooral gebruikt 9.
als schaapshond bij de schaapskudden maar blijkt een natuurlijke aanleg te hebben voor het uit het water trekken van de netten en het bínnenbrengen ran ontsnapte vis. Het nog níet erkende ras: de Mvray River Curly Coated Retriever. Hier een pup van tle Streaky Bcy kennel uít Australíë (foto en eigenaar lenny
Schahínger).
10 Een van de Nederlandse rassen: de Wetterhoun, met zijn forse bouw en een krulvacht die zeer sterk op díe van cle Curly Coated Retriner líjkt, werd gebruikt op de otteiacht en staat bekend om zijn geweldige reukzin.
de
HoNDENWrnrLo
j 43
gericht zijn op het behouden van de oor-
Al rond 1600 werd er in
de moerasgebie-
is ontstaan door kruisingen van dieren die
spronkelijke werkeigenschappen van de
den rond Ravenna en de lagunen van Co-
waren meegebracht uit Engeland. Vrijwel
Portugese Waterhond.
macchio een hond van dit type gebruikt voor de jacht op waterwild. De bewoners
niel, de Curly Coated Retriever en de Ierse
lerse Water Spaniel
waren de'vallaroli'
(valleibewoners)
Water Spaniel gebruikt. De gelijkenis met
De Ierse variant van de waterhond is de
de Amerikaanse Water Spaniel is opval-
Ierse Water Spaniel. Het ras heeft enkele
die ook vaak werden aangeduid met de naam 'lagotti' (mensen van de meren).
opvallende kenmerken die bij de meeste
Zij
andere waterhondenrassen ontbreken: de
waren jagers en vissers. De honden wer-
prima kunnen passen in het beeld.
beharing op de voorsnuit is kort en ook de staart is kort behaard. De oudste ver-
den in de natte gebieden ingezet als apporteur maar het waren ook uitstekende
melding van een Ierse Water Spaniel zoals we tegenwoordig nog kennen, is een
speurders. Toen meer en meer moerasge-
Er wordt momenteel gewerkt aan erkenning, hoewel fokkers nog iets terughoudend zijn, bang dat de gebruikseigen-
bied werd drooggelegd, verlegde het werk
schappen verloren zullen gaan.
hond die Boatswain heette. Hij werd in
zichnaar het speuren. De honden werden
1834 in Dublin geboren en was eigendom
gebruikt op een heel speciaal soort geur: die van truffels, een delicatesse waar de
Wetterhoun En tenslotte het
streek bekend om staat. Dit truffelzoeken
Wetterhoun. Hoe de Wetterhoun in het afgelegen Friesland terecht is gekomen,
van fustin McCarthy. Hij zou 18 jaar zijn geworden. Alle Ierse Water Spaniels van
tegenwoordig zouden van deze hond afstammen.
Het ras verscheen voor het eerst op een show in 1862, ínBirmingham. En in I 899
woonden
in de moerasgebieden
en
heeft zich de laatste 100 jaar ontwikkeld tot het kenmerkende specialisme van het ras. De Lagotto Romagnolo werd
in
1955
lend en derhalve is het aannemelijk dat de rassen die genoemd worden als basis
Nederlandse ras: de
is onduidelijk. Er zijnverschillende theorieën over. Zo zouden er honden door zigeuners zijn meegenomen, maar er wordt
erkend.
ook gedacht dat palinghandelaren, die
werd de eerste Ierse Water Spaniel inge-
Perro de Agua Espafrol De Perro de Agua Espaflol is een her-
zowel op Engeland als Friesland voeren,
dershond, die gebruikt wordt voor de visvangst, én een jachthond. Het verhaal
Hoe ze er ook kwamen, de Wetterhoun -
kend genoeg in Australië. Het ras werd snel populair onder de Engelse en Ierse
over de oorsprong kent, zoals bij alle wa-
kent, is een interessante hond die welis-
terhondenrassen, veel verschillende varia-
waar een onduidelijke achtergrond heeft
jagers vanwege zijn doorzettingsvermogen bij het binnenbrengen van het wild,
ties. De dieren werden vooral gebruikt als De
maar ook gelijkenissen kent met andere waterhondenrassen. Zo Iiikt de krulvacht
zijn hardheid in koud water en zijn sterke gestel. Rond 1870 bereikte de faam ook
schaapskudden zwierven door heel Span-
zeer sterk op die van de Curly Coated Re-
triever en is deze in structuur identiek. En
Amerika en er werden honden geëxpor-
je en de schaapshonden met hen. Hoewel de honden belangrijk waren voor de her-
teerd. Ongeveer 5 jaar later mocht de
ders, bleef er een duidelijke aanleg voor
te noemen is, zijn de werkeigenschappen
Ierse Water Spaniel zich tot de meest populaire gebruikshonden van Amerika
de jacht zichtbaar in de dieren. Veel herders gingen vissen en namen hierbij hun
zeer gelijkend op die van de overige wa-
rekenen. Het ras is nog steeds vooral ge-
honden mee. Deze toonden een natuurlij-
De Wetterhoun werd gebruikt op de ot-
liefd om zijnzachte en stabiele aard en de
ke aanleg voor apporteren, maar ook voor
uitmuntende werkkwaliteiten.
het uit het water trekken van de netten en het binnenbrengen van ontsnapte vis.
terjacht. Het ras staat bekend om zijn geweldige reukzin: ze zijn in staat en be-
schreven op een officiële veldwedstrijd.
Aan het einde van de negentiende eeuw verschenen er Ierse Water Spaniels op een show in Nederland en verbazingwek-
Lagotto Romagnolo
schaapshond
bij de schaapskudden.
honden kunnen hebben meegebracht. Fries voor waterhond - die ons eigen land
hoewel zijn bouw fors en bijna dogachtig
terhonden.
reid om in barre omstandigheden sporen
vele kilometers te volgen. De honden
Ook in Italië dook een ruwharige hond op
Meer en meer bleek de veelzijdige inzetbaarheid van de dieren. In 1985 werd het
werden ook gebruikt door jagers en stro-
van hetzelfde waterhondentype als in de
ras voorlopig erkend door de FCI.
pers en als erfhond. Het ras
erkend.
andere Europese streken. Hij kwam voor-
nolo genoemd. De naam'lagotto'komt uit
Murray River Curly Coated Retriever In Australië komen we ook een waterhondenras tegen dat verbluffend veel
het romagnolo-dialect: 'canJagèt' (cane =
gelijkenis vertoont met de Amerikaanse
hond, lago =meer), hondvan demerendus.
Water Spaniel. Deze Murray River Curly
namelijk voor in de uitgestrekte moerasgebieden van de vlakte van Romagna in noordoost Italië en werd Lagotto Romag-
44
zeker zijn daarbij de Engeise \\rater Spa-
de HONDENWERELD
werdin 1942
