Factsheet
Nieuwbouw kantoorruimte Nederland 2013
Nieuwbouw kantoorruimte - 2013
Nieuwbouw kantoren neemt verder af De bouw van nieuwe kantoren in Nederland is in 2013 sterk afgenomen. De matige economische ontwikkeling en vooruitzichten, verminderde financieringsmogelijkheden en de omvangrijke leegstand op de kantorenmarkt zijn daarvoor belangrijke oorzaken. De komende jaren zal de bouw van nieuwe kantoren naar verwachting op een laag niveau blijven. Veel gemeenten (en recentelijk ook de Provincie Utrecht )hebben een rem gezet op de ontwikkeling van nieuwe kantoorruimte en gebruikers overwegen vaker herontwikkeling en renovatie van bestaande gebouwen in plaats van nieuwbouw. Daar waar uitbreiding of veranderde eisen aan het kantoorgebruik niet ingevuld kunnen worden in bestaande bouw zal uiteraard nog wel vraag naar nieuwe kantoorruimte blijven bestaan.
Daling nieuwbouw zet door In 2013 is in totaal circa 375.000 m² kantoorruimte opgeleverd, 42% minder dan in 2012. Circa 115.000 m² betreft eigenbouw. Voor de marktsector werd circa 265.000 m² kantoorruimte opgeleverd. Naar verwachting wordt in 2014 circa 315.000 m² kantoorruimte opgeleverd (waarvan 115.000 m² eigenbouw). Dat is 16% minder dan in 2013.
Oplevering nieuwbouw kantoorruimte in m² (x 1.000) 900 800 700 600 500 400 300 200 100 2009
2010
2011
eigenbouw
Bouw marktsector daalt sterk In 2013 werd circa 255.000 m² nieuwe kantoorruimte in aanbouw genomen (waarvan 150.000 m² eigenbouw). Dat is 32% minder dan in 2012. Per 1 januari was in totaal iets meer dan 500.000 m² kantoorruimte in aanbouw. Naar verwachting zal in 2014 circa 250.000 m² kantoorruimte in aanbouw worden genomen. Dat is ongeveer hetzelfde niveau als in 2013. Deze nieuwbouw betreft vooral eigen bouw.
2013
markt
In aanbouw genomen kantoorruimte in m² (x 1.000) 700 600 500 400 300 200 100 2008
2009
2010
eigenbouw
DO Research Vastgoedresearch
2012
2011
2012 markt
2013
1
Nieuwbouw kantoorruimte - 2013
Nieuwbouw kantoorruimte naar regio Regio Zuid-Holland Noord-Holland Zuid-Nederland Oost-Nederland Midden-Nederland Noord-Nederland
Opgeleverd 2013 130.000 70.000 60.000 57.000 45.000 13.000
In aanbouw per 1-1-2014 195.000 135.000 60.000 37.000 75.000 3.000
Het grootste deel van de kantoorruimte die recent is opgeleverd en per 1-1-2014 nog in aanbouw is, bevindt zich in de provincie Zuid-Holland en dan vooral in Rotterdam en Den Haag. Zo is in Rotterdam vorig jaar het multifunctionele project ‘De Rotterdam’, met daarin onder meer 60.000 m² kantoorruimte, opgeleverd. In Den Haag werd in 2013 circa 46.000 m² in aanbouw genomen voor het Internationale Strafhof en 13.000 m² voor de Hoge Raad. In Noord-Holland vindt het merendeel van de nieuwbouw plaats in Amsterdam (Zuidas) en Hoofddorp (Beukenhorst-Zuid). In Amsterdam was aan het begin van 2014 nog bijna 95.000 m² in aanbouw. In Utrecht is nog circa 75.000 m² kantoorruimte nog in aanbouw. Dat betreft hoofdzakelijk het nieuwe stadskantoor voor de gemeente Utrecht in het stationsgebied (64.000 m²). In Noord-Nederland is in Groningen de nieuwbouw voor de gemeente in het Europapark opgeleverd (13.000 m²). In Oost-Nederland werden onder meer de nieuwbouw voor Tennet in Arnhem (20.000 m²) en de uitbreiding van de rechtbank in Zwolle (16.000 m²) opgeleverd. In Zuid-Nederland werd onder meer in Venlo een nieuw stadskantoor in aanbouw genomen (13.000 m²). In de spoorzone van Tilburg werd vorig jaar gestart met de bouw van een nieuw kantoor voor het UWV en de gemeente (7.500 m²) en in het Bossche Paleiskwartier voor Ricoh (10.000 m²).
Grootste nieuwbouwprojecten in 2013 opgeleverd of nog in aanbouw Project Nieuwbouw EPO Stadskantoor Utrecht De Rotterdam Internationaal Strafhof First Rotterdam Deloitte/AKD Piet Hein Buildings Capgemini Tennet Fluor
DO Research Vastgoedresearch
Plaats Metrage Rijswijk 122.000 Utrecht 64.000 Rotterdam 60.000 Den Haag 46.000 Rotterdam 40.000 Amsterdam 40.000 Amsterdam 30.000 Utrecht 21.000 Arnhem 20.000 Hoofddorp 20.000
Status Opgeleverd In aanbouw Opgeleverd 2013 In aanbouw In aanbouw In aanbouw Opgeleverd 2013 Opgeleverd 2013 Opgeleverd 2013 In aanbouw
2
Nieuwbouw kantoorruimte - 2013
Nieuwbouw kantoorruimte type gebruiker Van de in 2013 opgeleverde kantoorruimte (375.000 m²) en de per 1-1-2014 nog in aanbouw zijnde kantoorruimte (505.000 m²), komt het merendeel voor rekening van (semi-)overheidsinstanties en de non-profitsector. In totaal gaat het om 370.000 m² (ruim 40% van het totaal). De sectoren Bouw en Industrie zijn samen goed voor 23% (bijna 200.000 m² kantoorruimte). De financiële, zakelijke- en overige commerciële dienstverlening nemen samen 177.000 m² (20%) voor hun rekening. Het aandeel van de sector ICT en Telecom is met 40.000 m² zeer bescheiden. Van de 880.000 m² opgeleverde en in aanbouw zijnde kantoorruimte was per 1-1-2014 voor 77.000 m² (9%) nog geen gebruiker gevonden. Bij 22.000 m² kon de (eventuele) gebruiker (nog) niet worden vastgesteld.
Gebruik in 2013 opgeleverde nieuwbouw en nog in aanbouw zijnde kantoren per 1-1-2014 (totaal 890.000 m²) 3% 2%
Semi-overheid en non-profit
5%
Bouw en industrie
5% Zakelijke dienstverlening 9%
42%
Onverhuurd Financieel-economische sector Ict en telecom
12%
Onbekend 22%
Overig commerciële sector
Verwachtingen 2014 De bouw van nieuwe kantoorruimte blijft vooralsnog op een laag niveau. In 2014 wordt naar verwachting circa 315.000 m² kantoorruimte opgeleverd (waarvan 115.000 m² eigenbouw). Dat is 16% minder dan in 2013. Daarnaast zal circa 250.000 m² kantoorruimte in aanbouw worden genomen. Dat is ongeveer hetzelfde niveau als in 2013. Deze nieuwbouw betreft vooral eigen bouw. Zo is begin 2014 gestart met de nieuwbouw van bijna 70.000 m² voor het European Patent Office in Rijswijk. Marktontwikkelingen worden in 2014 slechts in beperkte omvang voorzien.
DO Research Vastgoedresearch
3
Nieuwbouw kantoorruimte - 2013
Over DO Research DO Research levert onafhankelijke analyses van alle typen vastgoed op zowel lokaal, regionaal als nationaal niveau. DO Research is gespecialiseerd in analyse van de markt voor commercieel vastgoed en ondersteunt vastgoedpartijen en professionals die zelf niet beschikken over een researchafdeling, maar wel behoefte hebben aan heldere en betrouwbare marktrapporten. De dienstverlening van DO Research richt zich onder meer op:
Taxateurs
Beleggers
Gemeenten
Projectontwikkelaars
Makelaars en adviseurs
Financiers
DO Research betrekt informatie van diverse betrouwbare dataleveranciers en voert daarnaast ook zelf onderzoek uit. U kunt daardoor rekenen op complete en betrouwbare marktrapporten ter ondersteuning van uw adviezen of beslissingen. Wilt u een marktrapport bestellen of eerst een oriënterend gesprek? Neem dan contact op met DO Research via
[email protected] of bel: 06-23642884
DO Research Vastgoedresearch
4
