Factsheet Helpende in de zorg Kansrijke overstapberoepen
Inhoudsopgave
1. 2. 3. 4. 5.
Aanleiding Inhoudelijk verwante beroepen Overstapberoepen Beschrijving arbeidsmarkt/vacaturemarkt Concluderend
2 2 2 6 8
Colofon
9
Helpende in de zorg
1
1.
Aanleiding
Door de stelselwijziging in de langdurige zorg verandert er veel op de arbeidsmarkt in de Verpleging, verzorging en thuiszorg. Na een jarenlange groei is er vanaf 2013 sprake van een krimpende werkgelegenheid, deels omdat instellingen al vooruitliepen op de stelselherziening die per 1 januari 2015 is ingegaan. Ook de komende jaren zal de werkgelegenheid in de Verpleging en verzorging (zorginstellingen) verder afnemen. In de thuiszorg krimpt het aantal banen, maar is er waarschijnlijk weer sprake van groei na 2015. Een kwetsbare groep in deze transitie vormen de helpenden in de zorg. Het overheidsbeleid is er op gericht om mensen zoveel mogelijk in de thuissituatie te verzorgen en verplegen. Hierdoor neemt de vraag af naar helpende instelling. Door bezuinigingen in de thuiszorg wordt eveneens een afnemende vraag verwacht naar helpende thuiszorg. Het beroep helpende is daarmee op dit moment te zien als één van de grootste overschotberoepen: er is veel aanbod van werkzoekenden ten opzichte van het aantal openstaande vacatures1. Helpenden die op dit moment op zoek moeten naar ander werk hebben daarom op dit moment geen goede uitgangspositie. Voor hen is het belangrijk te weten in welke andere beroepen ze gemakkelijk(er) aan de slag kunnen. De factheet probeert, op basis van een analyse van arbeidsmarktgegevens, inzicht te geven in kansrijke overstapberoepen voor helpende instelling en helpende thuiszorg. Deelvragen zijn: Wat zijn inhoudelijk verwante beroepen? Naar welke beroepen stappen de helpenden in de instelling en helpenden thuiszorg relatief vaak over bij het veranderen van baan? Of bij een overstap van werkloosheid naar baan? Wat zijn relevante ontwikkelingen op de vacaturemarkt voor deze overstapberoepen?
2.
Inhoudelijk verwante beroepen
Overstappen van het ene beroep naar het andere zijn makkelijker naarmate beroepen inhoudelijk meer verwant zijn. De helpenden instelling en helpende thuiszorg vallen onder de cluster ‘helpenden’. Op basis van vakinhoudelijke kenmerken zijn een aantal beroepen voor een belangrijk deel ‘verwant’ aan het beroep van helpende. In tabel 1 zijn deze weergegeven. Gegeven zijn de beroepen met 90% verwantschap.
Tabel 1 Aan helpenden verwante beroepen Assistent-woonbegeleider gezinsvervangend huis / wooncentrum Zorghulp Verpleeghulp Voedingsassistent Helpenden
Helpende instelling Helpende Helpende thuiszorg Alfahulp Inrichtingsassistent
Bron: Binnen UWV onderhoudt de afdeling Beroepen, opleidingen en competenties deze zogenaamde verwantschapstabel.
3.
Overstapberoepen
Naast een min-of-meer theoretische analyse van verwante beroepen is het ook interessant te weten naar welke beroepen helpenden in de praktijk regelmatig overstappen. UWV beschikt over unieke gegevens over het arbeidsverleden van mensen die de afgelopen jaren op enig moment waren ingeschreven als werkzoekende. Uit dit arbeidsverledenbestand is af te leiden in welke mate helpenden thuiszorg en helpenden instelling zijn overgestapt naar een ander beroep, en welke overstappen hierbij het meeste voorkomen. In de analyse hebben we gekeken naar overstappen van-baan-naar-baan en vanwerkloosheid-naar-baan in de periode 2011-2014. De cijfers in deze paragraaf helpen om veel voorkomende stromen in beeld te brengen. Hoewel niet volledig representatief geven de analyses wel een uniek beeld van overstappen die in de praktijk worden gemaakt, en dus van bewezen kansrijke overstapberoepen. De exacte percentages moeten met voorzichtigheid worden benaderd. We beschrijven eerst het overstappen van helpenden instelling en helpenden thuiszorg van-naar-baan, zeg: de baanwisselaars (infosheet 1). Daarna worden het overstappen van werkloosheid naar baan in beeld gebracht (infosheet 2). 1
Zie: Welke beroepen bieden kansen? Overzicht van krapte- en overschotberoepen. UWV, 6 februari 2015.
Helpende in de zorg
2
Infosheet 1 - Helpende zorg, baan-baan mobiliteit Helpende instelling
Helpende thuiszorg
6% 57%
naar elementair beroep
10%
49% 15%
naar ander lager beroep 19% naar middelbaar beroep naar hoger beroep
20% naar wetenschappelijk beroep
16% 2% 5%
0%
zelfde beroep
1%
Naar niveau Overstap beroepsniveau lager/gelijk/hoger neerwaarts
Helpende instelling N=2444
elementaire beroepen zelfde beroep lager helpende (overstap van instelling naar thuiszorg of andersom) lager verzorgend
gelijk
6%
10%
57%
49%
7%
3%
3%
4%
lager verkoop
2%
5%
lager administratief
1%
2%
lager (para)medisch
1%
1%
lager transport
0%
1%
lager overig
1%
1%
14%
7%
middelbaar commercieel
1%
3%
middelbaar (para)medisch
3%
1%
middelbaar administratief
0%
1%
middelbaar sociaal-maatschappelijk
1%
1%
middelbaar overig
1%
3%
hoger sociaal-maatschappelijk
1%
1%
hoger overig
1%
4%
wetenschappelijke beroepen
0%
1%
100%
100%
middelbaar verzorgend
opwaarts
Helpende thuiszorg N=3830
Totaal
Top-25 concrete overstapberoepen In volgorde aan aantal daadwerkelijk gemaakte overstappen 1. Verzorgende individuele gezondheidszorg (ig)
14. Receptionist
2. Schoonmaker (interieur bedrijven, instellingen)
15. Medewerker facilitaire dienst
3. Verzorgende instelling
16. Activiteitenbegeleider
4. Leider kinderopvang
17. Callcentermedewerker (inbound)
5. Productiemedewerker
18. Hulp in de particuliere huishouding
6. Huishoudelijk medewerker (hotel, instelling)
19. Administratief medewerker secretariaat
7. Medewerker bediening horeca
20. Verkoopmedewerker kleding allround
8. Zorghulp
21. Financieel-administratief medewerker
9. Caissière detailhandel
22. Magazijnmedewerker
10. Woonbegeleider gezinsvervangend huis
23. Commercieel medewerker binnendienst
11. Verzorgende thuiszorg
24. Medewerker bedrijfsrestaurant
12. Winkelassistent
25. Assistent-woonbegeleider gezinsvervangend huis
13. Verpleegkundige Bron: gegevens UWV, bewerking ITS
Helpende in de zorg
3
Overstap baan-baan mobiliteit (infosheet 1) Ruim de helft van de baanwisselaars bleef helpende Helpenden in de zorg die de afgelopen jaren van baan zijn gewisseld, bleven vaak werken in hetzelfde beroep: De helpenden instelling die van baan veranderen, stappen het minst vaak over naar een ander beroep: 57% bleef in het eigen beroep werkzaam. Een klein deel blijft ook helpende maar stapt over naar de thuiszorg: 7%. Ongeveer de helft (49%) van de helpenden thuiszorg bleef in hetzelfde beroep werkzaam, 3% maakte de overstap naar helpende instelling. Een op de vijf baanwisselaars vindt beroep op hoger niveau dan helpende Het beroep helpende is binnen de beroepsindeling van het CBS ingedeeld bij de lagere beroepen. Baanwisselaars die een overstap maakten naar een ander beroep gingen vaak op hetzelfde of een hoger niveau aan de slag: 15% van de helpenden instelling en 19% van de helpenden thuiszorg stapte over naar een ander beroep op lager beroepsniveau, veelal andere lagere verzorgende beroepen of lagere verkoopberoepen (bijvoorbeeld medewerker bediening, zorghulp, verkoopmedewerker kleding allround). Hier bleef het beroepsniveau dus gelijk. 22% van de zowel de helpenden instelling als de helpenden thuiszorg stapt over naar een hoger beroepsniveau, meestal naar een beroep op middelbaar niveau maar soms ook naar hogere en wetenschappelijke beroepen. Dit waren mogelijk studenten die als helpende aan het werk waren (mogelijk als bij- of leerbaan) en na het behalen op het betreffende niveau aan de slag zijn gegaan. Het meest komt voor een overstap naar middelbaar verzorgende beroepen (zoals verzorgende, verpleegkundige of leider kinderopvang). Een klein deel, 6-10%, is aan de slag gegaan in een beroep op elementair niveau. Hier is dus sprake van een stap omlaag. Veel voorkomende overstapberoepen op elementair niveau zijn schoonmaker, productiemedewerker of hulp in de particuliere huidhouding. Niveauverhogende opleidingen Wanneer helpenden een niveauverhogende opleiding gevolgd hebben, stappen ze vaker over naar een ander beroep. Hierbij valt op dat de helpende instelling vaak een opverstap maakt naar verzorgende individuele gezondheidszorg, de helpende thuiszorg stapt vaker over naar middelbare algemeen verzorgende beroepen en beroepen buiten de zorg.
Overstap werkzoekend-baan mobiliteit (infosheet 2) Ongeveer één op de drie werklozen weer aan de slag als helpende Ten opzichte van de helpenden die direct van baan naar baan gaan, veranderden de helpenden die na een periode van werkloosheid weer aan de slag zijn gegaan vaker van beroep: nu gaat maar ongeveer één op de drie in hetzelfde beroep aan de slag, tegen ruim de helft van de baanwisselaars: Van de helpende instelling bleef ruim een derde (37%) werkzaam in hetzelfde beroep na een periode van werkloosheid. Daarnaast maakte 11% de overstap naar helpende thuiszorg. Van de helpende thuiszorg bleef bijna een derde (31%) werkzaam in het zelfde beroep, slechts 4% stapte over naar helpende instelling. De overstap helpende instelling naar helpende thuiszorg lijkt hiermee makkelijker te maken dan andersom. Meer neerwaartse mobiliteit na periode werkloosheid, opwaartse mobiliteit blijft op peil Blijkbaar zagen de werkloze helpenden zich de afgelopen jaren meer noodzaak hun scope te verbreden dan de baanwisselaars. Opvallend is dat we hier zowel veel opwaartse als neerwaartse mobiliteit zien: In vergelijking met de directe baanwisselaars gaat een veel groter deel van de (ex-)werklozen aan de slag in een beroep op elementair niveau: 16% van de helpenden instelling en 24% van de helpenden thuiszorg. Deze groep zag zich waarschijnlijk genoodzaakt met een baan op lager niveau genoegen te nemen. Veel voorkomende beroepen zijn wederom schoonmaker, productiemedewerker, huishoudelijk medewerkers in instellingen of bij particulieren. De meesten blijven op hun eigen beroepsniveau actief (rond een kwart van beide groepen). Opvallend is dat toch nog ongeveer 1 op de 5 (20-21%) op een beroepsniveau hoger gaat werken (veelal in middelbare beroepen), waarbij nog een belangrijk deel in de verzorgende of (para) medische beroepen actief blijft.
Helpende in de zorg
4
Infosheet 2 - Helpende zorg werkzoekend-baan mobiliteit Helpende instelling
Helpende thuiszorg naar elementair beroep
16% 24%
37%
naar ander lager beroep
31%
naar middelbaar beroep naar hoger beroep
27% 1%
0%
3%
2%
17%
18%
Naar niveau Overstapberoepsniveau lager/gelijk/hoger neerwaarts
gelijk
opwaarts
naar wetenschappelijk beroep
24%
zelfde beroep
Helpende instelling (N=1129)
elementaire beroepen
Helpende thuiszorg (N=2459)
16%
24%
zelfde beroep
37%
31%
lager helpende (overstap van instelling naar thuiszorg of andersom)
11%
4%
lager verzorgend
4%
6%
lager verkoop
5%
5%
lagere administratief
0%
3%
lager transport
1%
2%
lager (para)medisch
2%
1%
lager overige beroepen
2%
2%
middelbaar verzorgend
11%
8%
middelbaar commercieel
2%
4%
middelbare administratief
0%
1%
middelbare sociaal-maatschappelijk
0%
1%
middelbare (para)medisch
1%
1%
middelbaar verkoop
1%
1%
middelbaar overige beroepen
3%
3%
hogere beroepen
2%
3%
wetenschappelijke beroepen
0%
0%
100%
100%
Totaal
Top-25 concrete overstapberoepen In volgorde aan aantal daadwerkelijk gemaakte overstappen 1. Schoonmaker (interieur bedrijven, instellingen)
14. Callcentermedewerker (inbound)
2. Productiemedewerker
15. Receptionist
3. Huishoudelijk medewerker (hotel, instelling)
16 Medewerker bedrijfsrestaurant
4. Verzorgende individuele gezondheidszorg (ig)
17. Magazijnmedewerker
5. Medewerker bediening horeca
18. Verkoopmedewerker kleding allround
6. Hulp in de particuliere huishouding
19. Medewerker facilitaire dienst
7. Winkelassistent
20. Administratief medewerker secretariaat
8. Zorghulp
21. Taxichauffeur
9. Verzorgende instelling
22. Financieel-administratief medewerker
10. Verzorgende thuiszorg
23. Callcentermedewerker (outbound)
11. Caissière detailhandel
24. Activiteitenbegeleider
12. Leider kinderopvang
25. Assistent-woonbegeleider gezinsvervangend huis
13. Woonbegeleider gezinsvervangend huis Bron: gegevens UWV, bewerking ITS
Helpende in de zorg
5
4.
Beschrijving arbeidsmarkt/vacaturemarkt
De vorige paragraaf gaf een analyse van veel voorkomende overstapberoepen. Maar wat zijn de kansen op werk in die beroepen? Zijn die beter dan in het beroep van helpende? Deze paragraaf schetst de arbeidsmarkt in de meest voorkomende overstapberoepen.
Spanningsindicator Om te weten wat de kansen zijn is het relevant om per beroep(sgroep) te kijken wat de verhouding is tussen vraag en aanbod in het beroep. De spanningsindicator die UWV WERKbedrijf heeft ontwikkeld geeft een indicatie van een krappe of ruime arbeidsmarkt. Deze indicator deelt het aantal openstaande vacatures in de markt door het aantal korter dan een half jaar ingeschreven niet-werkende werkzoekenden in een bepaald beroep2. Als er veel vacatures zijn en er weinig kortdurend ingeschreven werkzoekenden staan ingeschreven is sprake van een krappe arbeidsmarkt: de kans op werk in dat beroep is dan goed. Als het omgekeerde het geval is, is er sprake van een ruime arbeidsmarkt en is de kans op werk minder goed. Er is dan veel concurentie onder werkzoekenden. Over het algemeen geldt: hoe langer de staaf in het diagram, hoe beter de kans op werk in de betreffende beroepsrichting.
Spanningsindicator per overstapberoep(sgroep)
Elementaire beroepen
Lagere verzorgende beroepen
Lagere verkoopberoepen
Lagere administratieve beroepen
Middelbare verzorgende beroepen
Middelbare (para)medische beroepen zeer ruim0,5ruim 0
2013 Q4
gemiddeld 1 1,5 krap 2zeer krap2,5
2014 Q4
De spanningsindicator is alleen op het niveau van bredere beroepsgroepen te berekenen. Helpenden vallen onder de lagere verzorgende beroepen: Voor deze lagere verzorgende beroepen is de arbeidsmarkt op dit moment zeer ruim. Ook de beroepsgroepen waarnaar helpenden in de zorg vaak overstappen kennen een (zeer) ruime arbeidsmarkt. Dit betekent dat er over het algemeen niet zo’n goede kansen in deze beroepen. Mogelijk hebben mensen met ervaring als helpende wel een voorsprong op andere kandidaten die op zoek zijn naar dit sooort banen. Relatief de beste kans op werk is er in de lagere verkoopberoepen en de middelbare (para)medische beroepen. Daar is de arbeidsmarkt ruim, maar in ieder geval gunstiger dan in de andere beroepsrichtingen. Opvallend is dat de arbeidsmarkt in de middelbare verzorgende beroepen zelfs iets ruimer lijkt dan die voor de lagere verzorgende beroepen, Ten opzichte van een jaar geleden is de arbeidsmarkt binnen deze beroepsrichtingen wel wat aangetrokken: de kansen zijn dus wat beter dan een jaar geleden (met uitzondering van de lagere administratieve beroepen).
2
Het aantal openstaande vacatures is gebaseerd op Jobfeed. Dit bestand met internetvacatures is ontdubbeld, herwogen en opgehoogd naar het totaal aantal openstaande vacatures volgens het CBS. Het gaat hier dus om een schatting van de totale vacature-markt, niet slechts de vacatures die bij UWV worden gemeld.
Helpende in de zorg
6
Vacatures Uiteraard is het ook interessant om te kijken naar de vraag in de concrete overstapberoepen: zijn er momenteel veel vacatures voor de genoemde overstapberoepen? In de volgende tabel laten we het aantal nieuwe vacatures zien die online op werk.nl voor de tien belangrijkste overstapberoepen worden aangeboden. Hierbij gaat het met name om vacatures die via het internet worden ´gespiderd’ (naast de vacatures die door werkgevers of contractpartners van UWV op werk.nl worden geplaatst). Hoewel dit niet exact de totale vacaturemarkt weergeeft geeft het wel een goede indicatie van omvang en ontwikkelingen op de vacaturemarkt voor specifieke beroepsgroepen: De meeste online vacatures op werk.nl kent het beroep verzorgende individuele gezondheidszorg (ig). De vacaturemarkt voor dit beroep is het afgelopen jaar wel wat gekrompen, maar niet veel. De vacaturemarkt voor andere zorgberoepen, verzorgende instelling en zorghulpen, is het afgelopen jaar sterker gekrompen. Dit reflecteert de huidige ontwikkelingen in de zorg. Ook voor productiemedewerker, medewerker bediening horeca, schoonmaker en winkelassistent waren er tamelijk veel nieuwe vacatures op werk.nl in 2014. Met uitzondering van de schoonmaker is het aantal vacautres op werk.nl gegroeid voor deze beroepen. De vacatures voor winkelassistenten zijn tussen 2013 en 2014 het hardst gegroeid. Dit komt overeen met het beeld dat de lagere verkoopberoepen relatief betere kansen bieden dan andere overstapberoepen Ook zijn de online-vacatures voor leiders kinderopvang, hulp in de particuliere huishouding en huishoudelijk medewerker hotel/instelling duidelijk in omvang toegenomen. Het gaat hier wel om kleinere aantallen vacatures. Overigens zijn er de afgelopen jaren ook veel leiders kinderpvang werkloos geworden vanwege de bezuinigingen in deze branche. Het beroep leider kinderopvang hoort op dit moment bij de grootste overschotberoepen.
Online-vacatures op werk.nl voor de 10 meest voorkomende overstapberoepen Overstapberoep Verzorgende individuele gezondheidszorg (ig)
Nieuwe vacatures 2013
Nieuwe vacatures 2014
Mutatie
11.300
10.950
0
Productiemedewerker
6.100
9.050
++
Medewerker bediening horeca
5.000
6.250
+
Schoonmaker (interieur bedrijven, instellingen)
6.450
5.600
-
Winkelassistent
2.650
4.600
+++
Hulp in de particuliere huishouding
850
1.100
++
Huishoudelijk medewerker (hotel, instelling)
700
800
+
Leider kinderopvang
500
750
++
Verzorgende instelling
500
300
--
Zorghulp
350
300
-
Bron: UWV, aantallen afgerond. *verklaring tekens: ---: groeipercentage < - 50% --: groeipercentags -50% tot -25% -: -25% tot -5% 0: -5% tot + 5%
Helpende in de zorg
+++: groeipercentage > 50% ++: groeipercentage 25-50% +: groeipercentage 5-25%
7
5.
Concluderend
Helpenden thuiszorg en helpenden instelling die de afgelopen jaren zijn overgestapt van baan naar baan bleven in de helft de gevallen hetzelfde beroep uitoefenen. De overstap van helpende instelling naar helpende thuiszorg lijkt makkelijker te maken dan andersom. Eenmaal werkloos ziet een groter deel van de helpenden zich waarschijnlijk gedwongen in een ander beroep aan de slag te gaan. Een substantieel deel van de (ex)werkloze helpenden gaat bovendien aan de slag op elementair niveau (een neerwaartse stap). De twee beroepen waar het vaakst waarnaar wordt overgestapt – na een periode van werkloosheid – zijn de schoonmaker en de productiemedewerker. Van degene die niet in hetzelfde beroep aan de slag gaan vindt een op de vijf baanwisselaars een beroep op een hoger niveau dan helpende (vooral middelbaar verzorgend personeel). Mogelijk zijn dit studenten die tijdens de opleiding hebben gewerkt als helpende. Beroepen waar men veelal naar overstapt zijn: verzorgende individuele gezondheidszorg (ig), verzorgende instelling en leider kinderopvang. Wanneer helpenden een niveauverhogende opleiding gevolgd hebben, stappen ze vaker over naar een ander beroep. De helpende instelling blijft dan vaak binnen de (gezondheidsheids)zorg werkzaam, de helpende thuiszorg stapt vaker over naar middelbare algemeen verzorgende beroepen en beroepen buiten de zorg. Veel van de overstapberoepen zijn zorggerelateerd, maar er zijn ook andere typen beroepen. Naast de zorgberoepen wordt bijvoorbeeld ook overgestapt naar productiemedewerker, horeca personeel, verkopend personeel of naar callcentermedewerker. Kijkend naar de arbeidsmarkt lijken de kansen in de meeste overstapberoepen ook niet heel groot. Mogelijk hebben kandidaten met ervaring als helpende wel een relatief goede positie bij solliciitaties voor dit soort functies. De stap naar lagere verkoopberoepen lijkt het meest kansrijk vanuit arbeidsmarktperspectief, al is de arbeidsmarkt daar op dit moment ook ruim (maar minder dan in de andere overstapberoepen). Positief is wel dat de vacaturemarkt in veel van de gesignaleerde overstapberoepen weer aantrekt, waar deze in de directe zorgberoepen op dit moment krimpt. De notitie ‘Welke beroepen bieden kansen?’ van UWV geeft een overzicht van krapte- en overschotberoepen. De kansen op werk in de beschreven krapteberoepen zijn goed, voor diegenen met de juiste kwalificaties (of degenen die bereid en in staat zijn om een opleiding te volgen tot dat beroep). De krapteberoepen concentreren zich in de techniek (middelbaar en hoger), ICT (hogere niveaus) en een aantal specifieke segmenten (bijvoorbeeld wijkverpleegkundigen, parktijkondersteuners huisartsen of docenten zorg op het mbo). Qua niveau en richting lijken de krapteberoepen dus geen grote kansen te bieden voor helpenden die op dit moment werkloos worden. Dat betekent dat de meest kansrijke weg voor deze groepen toch is gelegen in de overstapberoepen die in deze factsheet in beeld zijn gebracht. Dat betekent overigens niet dat overstappen naar beroepen die niet in deze notitie zijn genoemd, omdat ze in de praktijk niet of weinig voorkomen, niet kansrijk kunnen zijn.
Helpende in de zorg
8
Colofon
Uitgave UWV in samenwerking met ITS
Postadres Postbus 8071 Postcode 1005 AB
Inlichtingen
[email protected] [email protected]
Auteurs Mechelien van Aalst (UWV) Hedwig Vermeulen (ITS)
Disclaimer Alles uit deze uitgave mag worden overgenomen, echter uitsluitend met bronvermelding. UWV © 2015
Helpende in de zorg
9
Einde rapport
Helpende in de zorg
10
