F ry s l â n: i e p e n e n e i g e n. Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Begroting 2009



Begroting 2009

g e d e p u t e e r d e s tat e n 4 j u n i 0 0 8

va n

Fryslân



Begroting 2009

Fryslân:

Colofon Voor inlichtingen: Provincie Fryslân Provinciehuis Bezoekadres:

Snekertrekweg 1, Leeuwarden

Postadres:

Postbus 20120 8900 HM Leeuwarden

Website:

www.fryslan.nl

Email:

provincie: [email protected]

Email:

Afdeling FP&C: [email protected]

Telefoon:

058-2925973 (afdeling Financiën, Planning en Control)

Fax:

058-2925125

4

iepen en eigen

inhoudsopgave Hoofdstuk

Pagina

Foaropwurd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

1

inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8



samenvatting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11

Beleidsbegroting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17. . . . . . . . . . . . . . 

programmaplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

3.1

Introductie op het programmaplan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

3.2

Programma 1 - Bestuur en veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

3.3

Programma 2 - Verkeer en vervoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

3.4

Programma 3 - Water . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

3.5

Programma 4 - Milieu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

3.6

Programma 5 - Landelijk gebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

3.7

Programma 6 - Economie, recreatie en toerisme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80

3.8

Programma 7 - Sociaal beleid en zorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105

3.9

Programma 8 - Kultuer, taal en ûnderwiis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

3.10

Programma 9 - Ruimte en wonen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142

3.11

Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien (Overzicht 10) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150

4

paragrafen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159

4.1

Introductie op de paragrafen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161

4.2

Paragraaf 1 - Provinciale heffingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162

4.3

Paragraaf 2 - Weerstandsvermogen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167

4.4

Paragraaf 3 - Onderhoud kapitaalgoederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180

4.5

Paragraaf 4 - Financiering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185

4.6

Paragraaf 5 - Verbonden partijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

4.7

Paragraaf 6 - Grondbeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198

4.8

Paragraaf 7 - Bedrijfsvoering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201

4.9

Paragraaf 8 - Inhuur externe adviseurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

4.10

Paragraaf 9 - Handhaving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213

4.11

Paragraaf 10 - Reserve Falcon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217

Inhoudsopgave

5

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Financiële begroting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 5

Financiële begroting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 

5.1

Introductie op de financiële begroting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223

5.2

Financieel kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224

5.3

Overzicht en dekking beleidsvoorstellen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227

5.4

Exploitatie: overzicht van lasten en baten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

5.5

Investeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236

5.6

Uiteenzetting financiële positie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239

Bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 1



Financiële Meerjarenraming verkeer en vervoer 2008 - 2020 . . . . . . . . . . . . . . . . 244

2

Toelichting mutaties financieel kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252

3

Overzicht structurele en tijdelijke budgetten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257

4

Verloop van de vaste activa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260

5

Verloop van de reserves en voorzieningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262

6

Raming EMU-saldo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266

7

Aan arbeidskosten gerelateerde verplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268

8

Gronden waarop de ramingen zijn gebaseerd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269

9

Informatie over incidentele en structurele budgetten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270

Inhoudsopgave

Foaropwurd It docht my deugd om jim hjirby de begrutting foar it jier 2009 oan te bieden. Yn it twadde jier fan dizze Steateperioade wol ús Kolleezje fan DS fol gas jaan om it Koalysje-akkoart ta útfiering te bringen. De provinsjale oerheid is in wichtige gongmakker op it mêd fan kultuer, ekonomy, ynfrastruktuer en ûntjouwings yn it romtlike domein. Wat ús Kolleezje oanbelanget is 2009 ek in wichtich jier om mei jim nei te tinken oer de rol en it plak fan de provinsjale oerheid yn it steatsbestel. De grutte útdagings dêr’t wy foar steane yn syn algemienens en de útfiering fan it Bestjoersakkoart Ryk - Provinsjes yn it bysûnder sette ús oan om ta in aktuele fisy op ús posysje yn it middenbestjoer te kommen. Wat binne ús kearntaken en hokker saken heakje wy oan ús iepen húshâlding ta? Hoe jouwe wy dêrnei op duorsume wize dy taken stal neffens deeglike finansjele ramten? Wy sjogge út nei it debat mei jim dêroer. Yn dizze begrutting sjogge jim hoe’t wy it ôfsprutsen belied ta útfiering bringe wolle. Njonken dat giet it fansels oer jild. Mei in koarting fan it Ryk op it provinsjefûns en in flinke útdaging op it stik fan eksterne fûnsen, wurdt it belied dat wy suniger omgean moatte mei ús frij yn te setten middels al mar strakker. It wurdt foar it provinsjaal bestjoer in grutte útdaging om safolle mooglik jild fan bûten ôf te stimmen op in betreklik beskieden provinsjale bydrage. Alles fansels neffens de ôfsprutsen beliedsramten. Yn dizze begrutting meitsje wy dêr al serieus wurk fan. Wy wolle yn oparbeidzjen mei jim wurkje oan in provinsje dêr’t it foar alle Friezen in libben lang goed learen, studearjen, wenjen, wurkjen en rekreëarjen is! Út namme fan it Kolleezje fan Deputearre Steaten, Sjoerd Galema Deputearre Finânsjes

Foaropwurd



Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

1 inleiding In het vervolg op de vorige Begroting gaat de nu voorliggende Begroting 2009 verder in het realiseren van onze ambities en koersaccenten uit het Coalitieakkoord. Deze Begroting is een concrete en praktische uitwerking van ons beleid voor het komende jaar. In de Begroting 2009 zijn de te realiseren prestaties en inzet van middelen voor dit jaar opgenomen. Hierdoor is deze Begroting een uitwerking van het debat dat wij in april 2008 met u gevoerd hebben over de Kaderbrief 2009. In de Kaderbrief 2009 zijn op hoofdlijnen de financiële en beleidsafwegingen opgenomen. Wij zien de Begroting 2009 als ambitieus en realistisch. In de voorgaande Begroting lag, naast het efficiënt uitvoeren van het bestaande beleid, vooral de nadruk op het opstarten van de ambities en koersaccenten uit het Coalitieakkoord. In 2009 komt de nadruk te liggen op het realiseren ervan. In het komende jaar wordt een extra impuls gegeven om onze doelen en resultaten te bereiken. Deze extra impuls vraagt een realistische aanpak en een nadrukkelijke focus op gewenste resultaten en de inzet van middelen. Deze Begroting geeft hiervoor de kaders en stimuleert het maken van duidelijke beleidsafwegingen en de periodieke monitoring en actualisering van ons beleid. Daarbij zetten wij ons in voor een iepen en eigen provinsje Fryslân en hebben wij fertrouwen yn in Fryslân op maat: mei-inoar foar duorsumheid. In deze Begroting lichten wij een breed scala aan voorstellen toe die in algemene zin te plaatsen zijn in twee ontwikkelingen. Ten eerste gaan wij ook in 2009, naast de reguliere takenuitvoering, een extra impuls geven aan de realisatie van ons Coalitieakkoord. Met deze impuls investeren wij in 2009 ongeveer € 58 miljoen extra in de Friese samenleving. In dit bedrag is een aantal structurele componenten opgenomen, waardoor in de komende jaren (tot en met 2012) in totaal ongeveer € 75 miljoen geïnvesteerd wordt. Hierdoor zijn wij in staat om een belangrijke stap te zetten in het realiseren van ons Coalitieakkoord. In het voorjaar 2009 zullen wij hier in de Kaderbrief 2010 op verder ingaan. Ten tweede zetten wij ons voortdurend in voor een doelgerichte en efficiënte taakuitvoering. Dit past binnen de eerder vastgestelde efficiëntiedoelstellingen en de eisen die een veranderende omgeving aan ons stellen. De extra financiële inzet is vooral mogelijk door het beschikbaar gekomen Nuondividend en een terughoudend gebruik van de leningcapaciteit van Falcon. De inzet van beide financiële bronnen is zorgvuldig afgewogen. Beide zijn tijdelijke financiële middelen en moeten zoveel mogelijk koersversterkend worden gebruikt. Om ook in de jaren na 2009 de inzet van dividenden en Falconleningen zorgvuldig af te stemmen op onze ambities en mogelijkheden, zullen deze afwegingen met ingang van de Begroting 2010 gemaakt worden met behulp van een fonds met specifiek hiervoor opgestelde criteria. Deze Begroting geeft een integraal beeld, maar kan nog niet ingaan op alle te verwachten ontwikkelingen. Zo wordt in de Begroting nog niet ingegaan op de invloed die het RegioSpecifiek Pakket (RSP) heeft op onze

8

1 Inleiding

organisatie. Het RegioSpecifiek Pakket is het compensatiepakket voor het niet doorgaan van de Zuiderzeelijn. De uitvoering van het RSP zal een significante aanspraak doen op onze organisatie en onze financiële middelen en vraagt om een zorgvuldige en integrale voorbereiding. Het komende najaar leggen wij u een voorstel voor dat ingaat op de organisatie van het RSP en de benodigde (financiële) dekking van de bijbehorende projecten. Dit voorstel bouwt voort op de met u in juni 2008 besproken denkrichting. Ook kunnen wij in de Begroting nog geen uitwerking geven van de mogelijke consequenties van de decentralisatie van rijkstaken (zoals onder andere beschreven in het rapport van de Commissie-Lodders). Zoals wij eerder hebben toegezegd, gaan wij hierover graag met u in gesprek. In het najaar van 2008 hebben wij met u een bijeenkomst over de wettelijke taken en de invulling daarvan door onze provincie. Naast deze majeure ontwikkelingen is er ook een aantal bestuurlijke relevante ontwikkelingen waarover deze Begroting nog geen duidelijkheid kan geven. Zo bevindt ons bouwproject voor ons vernieuwde Provinciehuis zich tijdens het opstellen van deze Begroting in de aanbestedingsfase. Vanzelfsprekend bespreken wij de voortgang met u, zodra er meer duidelijk is. Ontwikkeling van de Kaderbrief, Begroting, Bestuursrapportages en Jaarstukken Een randvoorwaarde voor een goed functionerend openbaar bestuur is een transparante informatievoorziening, die op tijd en met de juiste inhoud het bestuur in staat stelt om besluiten te nemen en verantwoording af te leggen. In de afgelopen jaren heeft dit proces geleid tot een stapsgewijze verbetering van zowel de bijbehorende processen als de vast te stellen documenten. Wij zetten ons in om in het komende jaar deze ontwikkelingen verder te stimuleren. De reden hiervoor is dat wij, naast de huidige gedegen jaarlijkse planning en beheersing, de strategische sturing verder willen ontwikkelen. Hiermee willen wij het meerjaarlijks inzicht in en sturing van de beleidsplanning en –realisatie verbeteren, meer ruimte geven aan bestuurlijke afwegingen door vereenvoudiging van de (financieel-technische) onderdelen, de efficiëntie en effectiviteit van de bestuurlijke planning en control bevorderen door het stroomlijnen van processen en documenten en het afbouwen van onderdelen die onvoldoende waarde toevoegen. Deze ontwikkelingen hebben zich vertaald in een aantal concrete voorstellen. Zo willen wij ons inzetten om de Kaderbrief verder te ontwikkelen tot een document dat politieke beschouwingen en meerjaarlijkse afwegingen goed ondersteunt. Ook willen wij de Begroting zodanig ontwikkelen dat het een transparant inzicht biedt in de verwachte beleidsrealisatie, en op hoofdlijnen de taakstellende resultaten bevat voor het komende jaar. Ons streven is u deze Begroting met ingang van het jaar 2010 aan te bieden. Daartoe werken wij een voorbeeldBegroting uit die wij u dit najaar ter bespreking willen voorleggen. De uitgangspunten hiervoor bespreken wij graag in uw Breed Audit Overleg. Natuurlijk gaan wij ook door met de stap-voor-stapverbetering, en zijn ook in deze Begroting 2009 verbeteringen doorgevoerd. Als voorbeeld is er dit jaar nadrukkelijk aandacht voor historische context van het uit te voeren beleid.

1 Inleiding

9

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Daarnaast gaan wij, samen met u, beoordelen of de momenten waarop wij planningen en rapportages opstellen en vaststellen verbeterd kunnen worden. Wij denken hierbij aan het moment van vaststellen van de Jaarstukken, de Kaderbrief en de Begroting, maar ook aan het doel en de inhoud van de Bestuursrapportages (Berap). Ook over andere aspecten die gaan over de Planning & Controlcyclus blijven wij graag met u in gesprek. Ook in de organisatie heeft deze benadering gevolgen. Hierbij staat versimpeling en resultaatgerichtheid centraal. Als gevolg hiervan wordt er voor 2009 geen Productenraming meer opgesteld. Deze raming was voorheen een onderdeel van het Begrotingsproces en werd door ons gebruikt om de organisatie aan te sturen. Vanaf 2009 wordt deze functie overgenomen door Jaarplannen, die worden vastgesteld nadat de Begroting formeel is vastgesteld. Hiermee wordt het beter mogelijk om de beleidsvoornemens vanuit de Begroting 2009 te vertalen naar actuele en taakstellende uitvoeringsplannen. Aanbieding De Begroting is ingericht volgens het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) en volgens de door u vastgestelde Financiële verordening 2005. De behandeling van deze Begroting door uw Staten staat gepland op 5 november 2008. De Beleidsbegroting en de Financiële begroting zijn, net als voorgaande jaren samengevoegd in één boekwerk. Dit vergroot de samenhang tussen beide begrotingsdelen. In dit boekwerk is ook de informatie voor derden opgenomen. Leeswijzer Hoofdstuk 2 biedt de samenvatting van de Begroting. De hoofdstukken 3 en 4 vormen samen de Beleidsbegroting. In hoofdstuk 3 Programmaplan, komen de beleidsprogramma’s aan de orde. De kern van elk programma bestaat uit een weergave van de doelen en gewenste resultaten in relatie tot de inzet van financiële middelen. Enkele voorstellen die gaan over bedrijfsvoering zijn opgenomen in de betreffende Paragraaf 7 Bedrijfsvoering. De paragrafen stellen wij in hoofdstuk 4 aan de orde. Hoofdstuk 5 bevat de Financiële Begroting. Deze begint met een uiteenzetting over het financiële kader voor de meerjarenperiode 2009 - 2012 en de financiële inzet voor nieuw beleid voor die periode (5.2). Onderdeel 5.3 sluit hierop aan met een volledig overzicht van de nieuwe beleidsvoorstellen en hun financiële dekking. Vervolgens komen ook de door u te autoriseren integrale overzichten voor de exploitatie (5.4) en voor de investeringen (5.5) per beleidsprogramma aan de orde. In onderdeel 5.1 treft u overigens een aparte leeswijzer voor dit hoofdstuk aan. De Begroting 2009 wordt afgesloten met een aantal bijlagen, waarin onder meer de overzichten zijn opgenomen die verplicht zijn vanuit het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV).

10

1 Inleiding

 samenvatting Deze Begroting is de tweede in de Statenperiode 2007 – 2011. Wij hebben in deze Begroting onze beleidsvoornemens voor 2009 per beleidsprogramma uitgewerkt, zodat duidelijk zichtbaar is dat wij een belangrijke impuls geven om de ambities uit ons Coalitieakkoord te realiseren. In het debat dat wij in april jongstleden over de Kaderbrief 2009 met u hebben gevoerd, zijn de hoofdlijnen voor het opstellen van deze Begroting besproken. Zowel de beleidsmatige als de financiële kaders voor 2009 zijn toen aan de orde geweest. Een vertrekpunt bij deze afstemming is de raming geweest uit het Coalitieakkoord. Aan het begin van deze collegeperiode is de totale financiële inzet voor de gehele statenperiode indicatief geraamd op ongeveer € 200 miljoen. Nu wij binnenkort twee jaar onderweg zijn, hebben wij het voornemen deze indicatie te actualiseren. Ons streven is om in de Kaderbrief 2010 een actuele prognose van de totale beleidsinzet en financiële consequenties te geven. In dit hoofdstuk is allereerst een samenvatting opgenomen van de beleidsinzet voor 2009. Daarna gaan wij in op de financiële consequenties van deze beleidsinzet. Ook gaan wij hier kort in op de Doorkijk. Afgesloten wordt met samenvattende overzichten.

.1 Beleidsinzet Om de ambities en koersaccenten uit ons Coalitieakkoord concreet te maken, hebben wij die in deze Begroting opgenomen. In onderstaande tabel 1 hebben wij ze samengevat. De voorstellen zelf zijn toegelicht in hoofdstuk 3 Programmaplan onder de onderscheiden programma’s. Het overzicht van alle voorstellen is opgenomen in onderdeel 5.3 van de Financiële Begroting. Tabel 1 thema

009

010

011

01

totaal

bedragen * € 1 miljoen Minsken

14,0

Omjouwing, incl. verkeer en vervoer

13,6

0,5

0,5

0,8

15,5

Wurk

26,9

2,4

2,6

2,7

34,5

3,6

2,4

2,4

2,4

10,7

58,

5,

5,5

5,8

4,8

De wize wêrop totaal

14,0

2 Samenvatting

11

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Zoals opgenomen in het Coalitieakkoord, streven wij naar een min of meer evenredige verdeling van de middelen over de verschillende thema’s. In het thema Wurk zijn echter onderwerpen opgenomen die ook betrekking hebben op de thema’s Minsken en Omjouwing, zoals de uitvoering van het energieakkoord en de cofinanciering van Europese en Rijksmiddelen. Het bedrag dat met de voorstellen is gemoeid, is in 2009 circa € 58 miljoen. In de periode 2009 tot en met 2012 als geheel is het totale bedrag van bijna € 75 miljoen opgenomen. Het oplopen van dit bedrag komt doordat een aantal posten een structureel karakter kent, ofwel ten laste van de begrotingsruimte in latere jaren wordt gebracht. Voor Verkeer en vervoer is, net als vorig jaar, het Overzicht Verkeer en vervoer 2008-2020 opgenomen. In dit overzicht zijn de lasten en baten met betrekking tot de investeringen in infrastructurele werken en tijdelijke budgetten Verkeer en vervoer geactualiseerd. De nieuwe voorstellen zijn hierin opgenomen. Met nieuwe voorstellen is in 2009 een bedrag van € 0,9 miljoen gemoeid, hiervan is € 0,2 miljoen structureel. Daarnaast is voor een bedrag van ongeveer € 14 miljoen provinciale bijdrage aan nieuwe investeringen in infrastructurele werken opgenomen. Van de beleidsvoorstellen is alleen de jaarschijf 2009 opgenomen en ten laste gebracht van het Financieel Kader. Dit betekent dat ook alleen voor dat bedrag verplichtingen kunnen worden aangegaan. De bedragen die voor 2010 en verdere jaren gemoeid zijn met de voorstellen en de voorstellen die wij niet konden honoreren, zijn opgenomen in de Doorkijk. In de Kaderbrief 2010 komen wij met de invulling voor 2010 en verdere jaren. Waar relevant, zijn de opgenomen voorstellen over meer jaarschijven verspreid. Immers: in onze meerjarenraming is niet het moment van het aangaan van verplichtingen maatgevend, maar naar de regels voor het kasritme het jaar waarin de uitgaven daadwerkelijk worden gedaan.

. Financiële inzet Zoals uit de voorgenomen beleidsinzet blijkt, stellen wij voor om voor 2009 naast de reguliere takenuitvoering een extra impuls te geven voor de realisatie van het Coalitieakkoord. Met deze impuls investeren wij het komende jaar ongeveer € 58 miljoen extra in de Friese samenleving. In deze € 58 miljoen is een aantal structurele componenten opgenomen, waardoor de totale investering in de komende vier jaar (tot en met 2012) circa € 75 miljoen is. Deze financiële inzet is vooral mogelijk door het beschikbaar gekomen Nuondividend en door op een terughoudende wijze gebruik te maken van de leningcapaciteit van Falcon. De financiële mogelijkheden hebben wij in drie kaders gesplitst (zie ook paragraaf 5.3 van de Financiële Begroting): • Het Financieel Kader • Overzicht Verkeer en vervoer • Falconmiddelen

1

2 Samenvatting

Per kader is opgenomen welke voorstellen ten laste van welk financieel kader in welk jaar komen. In onderstaande tabel 2 is dit aangegeven: Tabel 2 inzet vanuit bedragen * € 1 miljoen Financieel Kader Verkeer en vervoer Falconmiddelen totaal

tijdelijk of

009

010

011

01

totaal

T

47,2

4,6

4,6

4,6

60,9

S

0,2

0,2

0,2

0,2

0,8

T

0,7

0,3

0,5

0,8

2,3

S

0,2

0,2

0,2

0,2

T

9,9

structureel

58,

0,8 9,9

5,

5,5

5,8

4,8

Wij merken hierbij op dat de bedragen in tabel 2 de bedragen zijn waarvoor verplichtingen aangegaan kunnen worden. In onderdeel 5.3 van de Financiële Begroting zijn de bedragen in kasritme opgenomen. Het Financieel Kader: In dit kader staat de financiële ruimte die resteert na baten en lasten en die dus inzetbaar is voor nieuwe voorstellen. De ruimte in het Financieel Kader die nu ingezet wordt, is vooral door het hoge Nuondividend over 2007 ontstaan. Wij stellen voor om vanuit het Financieel Kader € 1,5 miljoen te benoemen voor onvoorziene uitgaven. Dit bedrag hebben wij opgenomen in Overzicht 10, onderdeel 9, Onvoorzien. Het Financieel Kader wordt nader toegelicht in onderdeel 5.2 van de Financiële Begroting. Verkeer en vervoer: In Bijlage 1 van de Financiële Begroting staat het Overzicht Verkeer en vervoer 2008 - 2020. Hierin is opgenomen wat de geactualiseerde lasten en baten zijn van investeringen en tijdelijke budgetten voor infrastructurele werken. Ook de nieuwe voorstellen zijn in dit overzicht verwerkt. Wij stellen voor om het saldo dat resteert in 2020 te reserveren voor verkeer en vervoer, vanwege de ontwikkeling van het saldo na 2014. In de volgende Kaderbrief wordt het saldo tot en met 2024 bepaald zodat de ontwikkeling van het saldo nader geanalyseerd kan worden. Falconmiddelen: Wij stellen voor om een bedrag van € 9,9 miljoen aan Falconmiddelen in te zetten. Dit betekent dat wij gebruik willen maken van de faciliteit die Falcon heeft om extra middelen aan te trekken door middel van lening(en).

2 Samenvatting

1

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Voor de inzet van deze Falconmiddelen gelden de criteria die u in maart 2008 heeft vastgesteld. Omdat het hier leningen betreft, geldt ook hier het criterium van de maximale provinciale bijdrage van 1/3 deel van het totale bedrag. Tijdens het debat over de criteria heeft u aangegeven dat Falconmiddelen via een fonds onttrokken en gestort moeten worden. Wij stellen voor hiervoor een reserve Falcon te creëren. In Paragraaf 10 van de Beleidsbegroting wordt dit verder uitgewerkt.

. doorkijk Zoals wij in het begin van dit hoofdstuk al hebben aangegeven, is het totale financiële beslag over de coalitieperiode tot en met 2011 € 200 miljoen. Dit bedrag beschouwen wij als richtinggevend. Een actualisatie van de € 200 miljoen en de beleidsinzet voor 2010 en verdere jaren nemen wij op in de Kaderbrief 2010.

.4 samenvattend overzicht van baten en lasten thema

Beleidsprogramma

Minsken

Programma 7 – Sociaal beleid en zorg

Baten Bedragen x € 1.000

Programma 8 – Kultuer, taal en ûnderwiis Omjouwing

Programma 2 – Verkeer en vervoer Programma 3 – Wetter Programma 4 – Milieu Programma 5 – Landelijk gebied Programma 9 – Ruimte en wonen

Wurk

Programma 6 – Economie, recreatie en toerisme

De wize wêrop

Programma 1 – Bestuur en veiligheid Overzicht 10

– Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien

totaal

lasten

009

009

37.584

59.118

-340

40.491

72.768

132.136

962

5.300

5.143

19.508

35.769

62.451

7.489

15.201

18.986

53.865

395

13.886

270.496

46.645

449.5

448.01

Het saldo tussen de lasten en baten in 2009 is ongeveer € 0,7 miljoen. Deze € 0,7 miljoen is begrotingsruimte die nader wordt toegelicht bij het Financieel Kader.

14

2 Samenvatting

Lasten per programma 2009

Baten per programma 2009

0%

0%

17%

3%

1%

10%

3% 30%

9%

10%

58%

1%

13%

1%

11% 0%

12%

4%

15%

2%

Programma 1 – Bestuur en veiligheid

Programma 1 – Bestuur en veiligheid

Programma 2 – Verkeer en vervoer

Programma 2 – Verkeer en vervoer

Programma 3 – Water

Programma 3 – Water

Programma 4 – Milieu

Programma 4 – Milieu

Programma 5 – Landelijk gebied

Programma 5 – Landelijk gebied

Programma 6 – Economie, recreatie en toerisme

Programma 6 – Economie, recreatie en toerisme

Programma 7 – Sociaal beleid en zorg

Programma 7 – Sociaal beleid en zorg

Programma 8 – Kultuer, taal en ûnderwiis

Programma 8 – Kultuer, taal en ûnderwiis

Programma 9 – Ruimte en wonen

Programma 9 – Ruimte en wonen

Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien (Overzicht 10)

Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien (Overzicht 10)

2 Samenvatting

15

Begroting 2009

Fryslân:

1

iepen en eigen

Beleidsbegroting

1

Begroting 2009

Fryslân:

18

iepen en eigen

 programmaplan .1 introductie op het programmaplan In het Programmaplan zijn de negen Beleidsprogramma’s en het Overzicht Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien opgenomen, conform de indeling van de Begroting 2008. In elk beleidsprogramma wordt een zo compleet mogelijk beeld gegeven van onze beleidsvoornemens en hun financiële gevolgen. Om nieuwe beleidsvoorstellen beter toe te lichten, is er per nieuw voorstel een historische context opgenomen. Ook heeft toetsing op haalbaarheid plaatsgevonden. Bij een aantal nieuwe voorstellen is om die reden voor de looptijd van het voorstel budget voor formatie opgenomen. Alle ombuigingen vanuit het Coalitieakkoord zijn verwerkt. De ombuigingen op budgetinstellingen worden per ombuiging in het betreffende Beleidsprogramma toegelicht. De overige ombuigingen zijn door middel van de 4e Begrotingswijziging bij de 1e Bestuursrapportage van 2008 verwerkt. Dit geldt ook voor de efficiencyvoorstellen. Voor de toelichting op deze bedragen verwijzen wij naar de 1e Bestuursrapportage. Behalve de exploitatie-uitgaven zijn van de nieuwe beleidsvoorstellen, voor zover relevant, ook de investeringen opgenomen. Verder wordt onderscheid gemaakt tussen apparaatskosten (geraamde uren binnen het programma) en bedrijfsvoeringkosten (toegerekende overhead). De indeling in thema’s binnen programma 7 Sociaal beleid en zorg is aanzienlijk aangepast. De thema’s 8.6 Taal, media en letteren en 8.8 Ûnderwiis en Wittenskippen zijn beperkt aangepast. Om een beeld te krijgen van de toedeling van de beleidsprogramma’s naar de drie thema’s die in het Coalitieakkoord zijn opgenomen, is onderstaande tabel opgenomen. thema

Beleidsprogramma

Minsken

7 Sociaal beleid en zorg

Omjouwing

2 Verkeer en vervoer

8 Kultuer, taal en ûnderwiis 3 Water 4 Milieu 5 Landelijk gebied 9 Ruimte en wonen Wurk De wize wêrop

6 Economie, recreatie en toerisme Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien (Overzicht 10) Bedrijfsvoeringparagraaf (7)

Introductie op het programmaplan

19

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

. programma 1 – Bestuur en veiligheid Portefeuillehouders: J.A. Jorritsma, S.H. Galema

I Doel en inzet van middelen totale programma Doel Het scheppen van voorwaarden voor het effectief en efficiënt besturen van de provincie Fryslân en voor een zo groot mogelijk draagvlak onder de inwoners van Fryslân. De doelstellingen van dit programma zijn velerlei. Binnen dit programma worden de thema’s verantwoord die betrekking hebben op het functioneren van het provinciaal bestuur. Het gaat dan om de middelen met betrekking tot Provinciale Staten, Gedeputeerde Staten en de Commissaris van de Koningin. Daarnaast wordt een beperkt aantal beleidsthema’s verantwoord: communicatie en openbare orde en veiligheid. Binnen het thema Bestuurlijke Zaken wordt naast het provinciale beleid met betrekking tot de bestuurlijke organisatie van de provincie, ook een aantal meer going concernaangelegenheden vermeld, zoals algemene juridische zaken, Europa en interprovinciale samenwerking. Deze laatste zaken laten zich maar zeer beperkt vertalen in concrete en materieel meetbare doelstellingen. Op bestuurlijk terrein komen in 2009 twee grote agendapunten voor: de versterking van de bestuurskracht van de Friese gemeenten enerzijds en anderzijds de discussie over decentralisatie van taken van het Rijk naar de provincie en van de provincie naar de gemeenten. Deze discussies hebben een duidelijk herkenbaar verband. Krachtige gemeenten mogen worden aangesproken op hun taakuitoefening en dienen de ruimte te krijgen daarin zelf hun keuzes te maken. In lijn met het Coalitieakkoord mogen gemeenten die actief willen werken aan de versterking van hun bestuurskracht rekenen op inhoudelijke steun van de provincie. Daar waar besluiten tot herindeling zijn of zullen worden genomen, zullen wij met die gemeenten streven naar tijdige verwerkelijking van die besluiten. Waar gemeenten kiezen voor andere oplossingen zullen wij die eveneens steunen. In beide gevallen achten wij het onze taak met die gemeenten het gesprek aan te gaan over de mate waarin de door hen gekozen oplossingen daadwerkelijk bijdragen aan het wegwerken van gesignaleerde problemen. In ieder geval willen wij in 2009 nadrukkelijk aandacht geven aan de versterking van Leeuwarden, als hoofdstad van onze provincie en als belangrijke motor van de regionale economie. Op basis van de rapporten van de Commissies Lodders en d’Hond kunnen op Rijksniveau de nodige beslissingen verwacht worden. Daarnaast bereiden wij, overeenkomstig toezeggingen die aan u zijn gedaan, een visie voor op taakbestanddelen die binnen de Friese verhoudingen voor overdracht aan de gemeenten in aanmerking komen. Hierbij is een interactieve benadering met die gemeenten en uw Staten een voorwaarde.

0

3 Programmaplan

De Wet op de Veiligheidsregio’s wordt naar verwachting pas na de zomer 2008 in de Tweede Kamer behandeld. Dit heeft tot gevolg dat er nog steeds geen duidelijkheid is over de toekomstige rol van de provincies en de Commissarissen van de Koningin op dit beleidsterrein. Omdat invoering van die wet nu op zijn vroegst per 1 januari 2010 wordt verwacht, worden er voor het komende begrotingsjaar nog geen ingrijpende veranderingen voorzien. In zowel het Koersdocument als in het Coalitieakkoord staat dat de beleidsafdelingen van de provincie Fryslân rechtstreeks moeten communiceren met de samenleving en dat de organisatie zichtbaarder moet worden. Het nieuwe ‘Beleidskader Communicatie’ richt zich daarom op de volgende uitgangspunten: het communicatiever maken van de organisatie en het vergroten van de zichtbaarheid van de provincie Fryslân. Dit sluit ook aan bij het organisatieontwikkelingsproces ‘De schitterende organisatie’, waarin externe oriëntatie een grote rol speelt. Met het nieuwe communicatiebeleid is een beweging ingezet om de verantwoordelijkheid voor de communicatie rond projecten en activiteiten meer bij de programma’s/afdelingen zelf te leggen. Dit Inzet van middelen totale programma (inclusief nieuw beleidsvoorstel en ombuiging) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

6.650

6.384

6.185

6.119

6.119

6.119

492

760

143

33

0

0

lasten Structurele programmabudgetten Tijdelijke programmabudgetten Res./voorz. op exploitatie en overl. Passiva Apparaatskosten Bedrijfsvoeringskosten totaal lasten

295

0

0

0

295

0

3.364

3.728

3.728

3.462

3.462

3.462

4.241

3.941

3.830

3.540

4.164

4.148

15.04

14.81

1.88

1.154

14.09

1.9

646

475

385

385

385

385

2

0

0

0

0

0

Baten Structurele programmabudgetten Tijdelijke programmabudgetten Res./voorz. op exploitatie en overl. passiva

0

0

0

0

0

0

totaal Baten

48

45

85

85

85

85

14.95

14.8

1.501

1.9

1.54

1.44

lasten - Baten

Programma 1 - Bestuur en veiligheid

1

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

wordt ondersteund door onder andere een samenhangend pakket van trainingen en activiteiten gericht op het ontwikkelen van bestuurlijke sensitiviteit en communicatieve vaardigheden van medewerkers. Om de zichtbaarheid en de herkenbaarheid van de provinciale organisatie te vergroten zal de communicatie van de provincie meer dan voorheen gericht zijn op de uitvoering van beleid. Daarbij willen we komen tot meer eenduidigheid in onze communicatie-uitingen door stelselmatig gebruik van logo en huisstijl. Toelichting op de belangrijkste financiële afwijkingen Structurele programmabudgetten Vanaf 2009 is er een ombuiging begroot bij Provinciale Staten van € 300.000. In 2008 is bij de baten reInvesteringen kening Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

179

0

0

0

0

0

Baten

0

0

0

0

0

0

19

0

0

0

0

0

lasten - Baten

Voorzieningen passiva gehouden met en eenoverlopende teruggaaf van de statenfracties van € 90.000. Bedragen x € 1.000 Lasten Baten

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

109

0

0

0

295

0

387

278

0

0

295

0

-8

-8

0

0

0

0

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

- Project versterking bestuurskracht gemeenten

100

0

0

0

totaal

100

0

0

0

lasten - Baten

Nieuwe beleidsvoorstel Exploitatielasten Bedragen x € 1.000 nieuw beleidsvoorstel



3 Programmaplan

Tijdelijke programmabudgetten In 2008 is het tijdelijke project Koninginnedag begroot voor € 300.000. Voorzieningen via exploitatie In 2011 is de voorziening wachtgeld PS-leden aangevuld met € 295.000.

II

Thema’s

II Thema’s Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000 Lasten Baten lasten - Baten

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

2.998

3.000

2.679

2.679

2.941

2.646

144

90

0

0

0

0

.854

.910

.9

.9

.941

.4

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

179

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

19

0

0

0

0

0

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

109

0

0

0

295

0

Investeringen Bedragen x € 1.000 Lasten Baten lasten - Baten

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000 Lasten Baten lasten - Baten

387

278

0

0

295

0

-8

-8

0

0

0

0

Programma 1 - Bestuur en veiligheid



Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Thema 1.1 Provinciale Staten en Statengriffie Doel Het in het kader van duaal bestuur effectief en efficiënt laten functioneren van Provinciale Staten, zowel het individuele Statenlid als het bestuursorgaan in zijn geheel. Gewenst resultaat 1. Adequate ondersteuning voor het effectief en efficiënt laten functioneren van Provinciale Staten. Inzet Thema van middelen 1.2 Gedeputeerde Staten Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

2.742

2.646

2.277

2.177

2.177

2.177

Baten

29

22

22

22

22

22

.1

.4

.55

.155

.155

.155

lasten - Baten Doel

Het effectief en efficiënt laten functioneren van het College van Gedeputeerde Staten, zowel het individuele lid van Gedeputeerde Staten als het collectief. Gewenst resultaat 1. Adequate ondersteuning voor het effectief en efficiënt laten functioneren van het College van Gedeputeerde Staten.

Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000 Lasten Baten lasten - Baten

4

3 Programmaplan

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

692

696

696

646

646

646

0

0

0

0

0

0

9

9

9

4

4

4

Thema 1.3 Ondersteuning van de Commissaris van de Koningin in zijn rol als rijksorgaan Doel Het bijdragen aan en bevorderen van een goed functionerend openbaar bestuur door het ondersteunen van de Commissaris van de Koningin (CdK) met name in zijn functie als rijksorgaan. Gewenst resultaat Inzet van voldoet middelen beleidsvoorstel) 1. De CdK aan (inclusief de wettelijknieuw gestelde voorschriften in zijn rol als rijksorgaan.

Thema 1.4 Bestuurskwaliteit gemeenten Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

444

637

469

309

309

309

Baten

0

0

0

0

0

0

444



49

09

09

09

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

008

009

010

011

− Project versterking bestuurskracht gemeenten

100

0

0

0

totaal

100

0

0

0

lasten - Baten

Doel Nieuw beleidsvoorstel Het Exploitatielasten bevorderen van financieel sterke en bestuurskrachtige Friese gemeenten. Bedragen x € 1.000 Nieuw beleidsvoorstel

Gewenste resultaten 1. Geen gemeenten onder repressief toezicht. 2. Het openbaar bestuur van Fryslân is op deugdelijke en bestuurlijk toereikende wijze georganiseerd.

Toelichting op nieuw beleidsvoorstel

Programma 1 - Bestuur en veiligheid

5

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Project versterking bestuurskracht gemeenten Het Koersdocument bevat de uitspraak dat intergemeentelijke samenwerking behulpzaam kan zijn als gemeenten niet in staat zijn alle opgedragen taken zelfstandig uit te voeren en/of tekort schieten in hun taken en verantwoordelijkheden. De discussie binnen en tussen gemeenten over een gerichte aanpak van de versterking van hun lokale bestuurskracht is allerwegen op gang gekomen. In de diverse regio's binnen de provincie lopen processen waarvan het zich laat aanzien dat deze binnen een tijdsbestek van een à twee jaren zullen uitmonden in bestuurlijke keuzen en deels in de implementatie daarvan. Conform het Koersdocument willen wij bij initiatieven “van onder op” een faciliterende rol richting gemeenten vervullen, onder andere in financiële zin. Net als in de begroting 2008 wordt ten behoeve van de continuering van beleid om die reden een nieuw beleidsvoorstel gedaan, voor 2009 een tijdelijk budget van € 100.000.

Thema 1.5 Communicatie Doel Inzet van middelen Het Exploitatie soepel en beheersbaar laten verlopen van de communicatie van de provincie Fryslân en het vergroten van Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

912

1.211

1.252

1.166

1.166

1.166

Baten

0

0

0

0

0

0

91

1.11

1.5

1.1

1.1

1.1

lasten - Baten

de herkenbaarheid en zichtbaarheid van de organisatie. Gewenste resultaten 1. Adequate ondersteuning van de ambtelijke organisatie. 2. Adequate ondersteuning van het provinciaal bestuur. 3. Adequate voorlichting van de massamedia.

Thema 1.6 Bestuurlijke Zaken Doel



3 Programmaplan

van de kwaliteit van het bestuur. Bevorderen Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000 Lasten Baten lasten - Baten

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

2.538

2.192

2.170

2.124

2.124

2.124

326

228

228

228

228

228

.1

1.95

1.94

1.89

1.89

1.89

Gewenste resultaten 1. De belangen van Fryslân worden integraal en interprovinciaal op toereikende wijze behartigd. Er wordt samengewerkt met internationale partners om Europese fondsen maximaal te benutten voor het realiseren van doelen van de provincie. 2. De rechtsbescherming voor de Friese burgers tegen besluiten van het provinciaal bestuur is toereikend georganiseerd. 3. De juridische kwaliteitszorg voor de provinciale producten is gewaarborgd.

Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

475

490

512

512

512

512

Baten

149

136

136

136

136

136

lasten - Baten



54









Programma 1 - Bestuur en veiligheid



Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Thema 1.7 Openbare orde en veiligheid Doel Het bijdragen aan en het bevorderen van een veilige Friese samenleving. Gewenste resultaten 1. Fryslân is voorbereid op het bestuurlijk coördineren van de bestrijding van crises. 2. De provincie werkt nauw samen met andere partners op het gebied van hulpverlening en crisisbestrijding. 3. De Friese gemeenten hebben een als voldoende beoordeeld rampen- en rampenbestrijdingsplan.

. programma  – verkeer en vervoer Portefeuillehouder: P. Adema

I Doel en inzet van middelen totale programma Doel Het realiseren van een duurzaam verkeer- en vervoersysteem in Fryslân, dat • voldoet aan de verplaatsingsbehoefte van inwoners en bezoekers van Fryslân. • voldoet aan de behoefte om goederen te transporteren. • bijdraagt aan de versterking van de economie. • veilig is. • schade aan natuur, landschap en milieu weet te beperken. In het Provinciaal Verkeer- en Vervoer Plan (PVVP) 2006 is dit ook als hoofddoel opgenomen en in het Coalitieakkoord 2007-2011 als uitgangspunt genomen. Ons doel realiseren wij door onze eigen inspanningen en door samenwerking met het Rijk, gemeenten en andere partijen. Daarbij gaat het om verbetering en instandhouding van infrastructuur, om het bieden van openbaar vervoer dat tegemoet komt aan de vraag en om verkeerseducatie en handhaving. De beschikbaarheid van goed openbaar vervoer voor iedereen heeft bijzondere aandacht. Knelpunten in het huidige openbaar vervoernet zullen wij waar mogelijk oplossen. Daarbij willen wij voorkomen dat kwetsbare groepen buiten de boot vallen. Om blijvend te voldoen aan de maatschappelijke behoefte zal het openbaar vervoer zich steeds moeten vernieuwen. Innovaties in het openbaar vervoer zullen wij gericht stimuleren.

8

3 Programmaplan

Inzet van middelen totale programma (inclusief nieuwe beleidsvoorstel en ombuiging) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

- Structurele programmabudgetten

25.504

23.733

26.620

29.384

33.526

37.913

- Tijdelijke programmabudgetten

3.389

12.167

11.312

4.875

4.000

3.000

lasten

- Res./voorz. op exploitatie en 88.153

63.507

56.434

57.936

54.986

54.305

- Apparaatskosten

overl. Passiva

6.778

12.219

12.219

12.219

12.219

12.219

- Bedrijfsvoeringskosten

5.281

8.173

7.931

7.679

9.031

8.997

6.899

1.959

1.855

1.855

1.855

1.855

473

187

0

0

0

0

85.026

59.279

54.280

54.332

54.380

54.380

totaal Baten

9.98

1.44

5.15

5.18

5.4

5.4

lasten - Baten

.0

58.

58.81

55.90

5.5

0.00

Baten - Structurele programmabudgetten - Tijdelijke programmabudgetten - Res./voorz. op exploitatie en overl. passiva

Duurzaamheid vormt een belangrijk kwaliteitsaspect van het verkeer- en vervoersysteem. Dit leidt onder andere tot extra aandacht voor fietsverkeer, duurzame brandstoffen en elektrisch vervoer. De (jaarlijkse) actualisatie van het overzicht Verkeer en vervoer is opgenomen als bijlage 1 van de Financiële Begroting. Dit overzicht geeft de dekking aan van majeure infrastructurele projecten, nieuwe beleidsvoorstellen en een deel van de fase A projecten van het uitvoeringsprogramma PVVP (MPI). De toelichting treft u eveneens aan in bijlage 1 van de Financiële Begroting.

Toelichting op de belangrijkste financiële afwijkingen Structurele programmabudgetten De structurele budgetten stijgen de komende jaren vanwege meer kapitaallasten in verband met afgeronde investeringswerken. Hieronder vallen naast de reguliere MPI projecten onder andere de Rondweg Franeker, de A31 Haak om Leeuwarden en diverse Friese Meren Projecten.

Programma 2 - Verkeer en vervoer

9

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Investeringen Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

39.404

26.649

99.987

93.938

137.488

139.223

Baten

22.328

-5.619

36.404

79.187

42.577

10.391

lasten - Baten

1.0

.8

.58

14.51

94.911

18.8

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

72.965

59.279

54.280

54.332

54.380

54.380

Baten

110.787

96.592

55.682

55.734

55.782

55.782

lasten - Baten

-.8

-.1

-1.40

-1.40

-1.40

-1.40

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

600

0

0

0

75

75

0

0

0

243

237

232

0

0

0

221

200

200

200

200

0

0

110

108

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000

Nieuwe beleidsvoorstellen en ombuigingen Exploitatielasten Bedragen x € 1.000 nieuwe beleidsvoorstellen - Duurzaamheid in verkeer en vervoer: stimuleren fietsverkeer - Integrale aanpak Lemmer - Verwijderen drempel vaarweg Boontjes (investering, zie 5.5 van Financiële Begroting) - Vervanging hoofdbrug Oosterwolde (investering, zie 5.5 van Financiële Begroting) - Energiekosten openbare verlichting - Vervanging brug Vrouwbuurtstermolen (investering, zie 5.5 van Financiële Begroting) - Spoorbrug Grou* (investering, zie 5.5 van Financiële Begroting) - Budget Grou - besluitvorming PS 19 september 2007

0

0

193

190

0

0

-204

-201

0

0

0

98

164

161

00

1.009

- Rijksweg A32/Hoflânsbrêge* (investering, zie 5.5 van Financiële Begroting) - Stoomtrein Sneek* (investering, zie 5.5 van Financiële Begroting) totaal

85

518

* Voor de inhoudelijke toelichting op deze nieuwe investeringen verwijzen wij u naar Programma 6.

0

3 Programmaplan

Tijdelijke programmabudgetten In dit programma zijn onder andere de volgende tijdelijke projecten opgenomen met de begrote bedragen in de periode 2008-2012: Haak om Leeuwarden € 15.800.000, Korting OV scholieren € 4.000.000, Baggeren € 2.100.000, Verstaling houten brugdekken € 1.900.000, N31 Harlingen € 3.400.000 en Rotonde Joure € 1.700.000 Reserves/voorzieningen via exploitatie Naar verwachting zal in 2008 een hogere Rijksbijdrage worden ontvangen voor de Brede Doel Uitkering en Openbaar Vervoer.

II Thema’s Thema 2.1 Planvorming en programmering, bestuurlijke samenwerking Doelen • Er zijn actuele beleidskaders. • De investeringen en overige provinciale inspanningen zijn op inzichtelijke wijze geprogrammeerd. • De ontwikkelingen in, en de effecten van, beleid op bereikbaarheid, veiligheid en leefbaarheidsaspecten van het verkeer- en vervoersysteem zijn bekend. • Samenhang in het verkeer en vervoersysteem, ongeacht de verantwoordelijke overheidsinstantie. Gewenste resultaten 1. Actueel beleid. 2. Een jaarlijks terugkerend overzichtelijk uitvoeringsprogramma, opgesteld voor het komende jaar. 3. Inzicht in ontwikkeling en effecten van beleid; neergelegd in de monitor verkeer en vervoer, in het uitvoeringsprogramma en op hoofdlijnen in het jaarverslag. 4. Samenwerking met het Rijk aan de hand van voortschrijdende afspraken met de Minister van Verkeer Inzet van middelen totale programma (inclusief nieuw beleidsvoorstel) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

9.542

9.119

10.595

10.040

9.948

9.948

Baten

8.502

9.991

8.532

8.532

8.532

8.532

lasten - Baten

1.040

-8

.0

1.508

1.415

1.415

Programma 2 - Verkeer en vervoer

1

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000

realisatie

Baten

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

4.606

9.709

8.263

8.263

8.263

8.263

22.233

28.042

8.996

8.996

8.996

8.996

-1.

-18.

-

-

-

-

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

600

0

0

0

75

75

0

0

5

5

0

0

Lasten lasten - Baten

Begroting

Nieuwe beleidsvoorstellen Exploitatielasten Bedragen x € 1.000 nieuwe beleidsvoorstellen - Stimuleren fietsverkeer - Integrale aanpak Lemmer totaal en Waterstaat over de samenwerkingsagenda met het Rijk. 5. Samenwerking met de Friese gemeenten aan de hand van een samenwerkingsagenda per gemeente. 6. Gemeentelijke verkeer- en vervoerplannen zijn afgestemd met het PVVP. 7. Geregeld overleg met de Friese gemeenten en Rijkswaterstaat Noord-Nederland, politie en justitie gericht op een eenduidige uitvoering. 8. Medefinanciering van gemeentelijke projecten op basis van prioriteiten in het PVVP. 9. Structurele samenwerking met andere provincies, gericht op kennisuitwisseling, efficiency en gezamenlijk optreden naar het Rijk. 10. Besteding van de Brede DoelUitkering verkeer en vervoer (BDU) op een wijze die bijdraagt aan de doelen van het PVVP 2006. Toelichting op nieuwe beleidsvoorstellen Stimuleren fietsverkeer Het stimuleren van fietsverkeer vindt vanaf 2001 plaats in de vorm van een subsidiemogelijkheid voor gemeenten in samenhang met de subsidiemogelijkheden in de BDU. Gemeenten kunnen een bijdrage krijgen voor investeringen ten behoeve van fietsverkeer die passen in de netwerkvisie volgens Fryslân Fytslân en het PVVP 2006. Daarbij zijn de afgelopen jaren de doelen verschoven van sociale veiligheid op fietsroutes in de vorm van verlichtingsplannen naar het verbeteren van routes naar werkgelegenheidscentra. Op jaarbasis gaat het om een



3 Programmaplan

bedrag van € 600.000. In de begroting 2008 en 2009 zijn jaarschijven opgenomen van € 600.000. De jaarschijven 2010 t/m 2012 staan in de Doorkijk Begroting 2010 e.v. In 2011 zal de evaluatie van de regeling plaatsvinden ter beoordeling van verlenging van de regeling. Integrale Aanpak Lemmer Door de combinatie van ruimtelijke plannen, het stijgende waterpeil, de capaciteit van de Prinses Margrietsluis en de verkeersproblematiek op de Rondweg Lemmer is een integrale visie op de aanpak van de problematiek in Lemmer nodig. Hiervoor wordt een integrale provinciale projectgroep geformeerd die relevante studies uit laat voeren ten behoeve van de integrale aanpak Lemmer. Voor deze aanpak is in 2009 een bedrag van € 150.000 nodig.

Thema 2.2 Verbetering infrastructuur Inzet van middelen (inclusief nieuwe beleidsvoorstellen) Doelen Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

32.171

22.043

22.209

20.794

21.110

22.771

Baten

22.668

2.285

0

0

0

0

9.50

19.58

.09

0.94

1.110

.1

lasten - Baten

•Investeringen Een provinciale infrastructuur conform de in het PVVP aangegeven inrichtingseisen en categorisering. Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

39.251

23.201

99.987

93.938

137.488

139.223

Baten

22.305

-5.619

36.404

79.187

42.577

10.391

lasten - Baten

1.94

8.80

.58

14.51

94.911

18.8

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

- Verwijderen drempel Vaarweg Boontjes

0

243

237

232

- Vervanging hoofdbrug Oosterwolde

0

0

0

221

- Vervanging brug Vrouwbuurtstermolen

0

0

110

108

totaal lasten

0

4

4

51

• Realisatie van de provinciale projecten uit het PVVP 2006. • Verbetering Rijkswegen overeenkomstig gemaakte afspraken met het Rijk. Investeringen Bedragen x € 1.000 nieuwe beleidsvoorstellen

Programma 2 - Verkeer en vervoer



Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Gewenste resultaten 1. Voorbereiding en uitvoering conform de aangegeven jaarplanning van de projecten in het uitvoeringsprogramma 2008 PVVP.

Nieuwe beleidsvoorstellen Toelichting op nieuwe beleidsvoorstellen Verwijderen drempel Vaarweg Boontjes Het opheffen van het knelpunt in de vaarweg Boontjes (Amsterdam – Harlingen via Kornwerderzand) is opgenomen in het PVVP en Coalitieakkoord. Uit vooronderzoek blijkt dat het verwijderen van de drempel voor lage kosten in verhouding grote baten oplevert. De vaargeul is eigendom van het Rijk. Er wordt in 2008 een MIRT-verkenning (Meerjarenprogramma infrastructuur, ruimte en transport) uitgevoerd. Over de financiering van het project wordt onderhandeld met het Rijk. De kostenraming is afhankelijk van de baggermethode en de zandopbrengsten. Vooralsnog wordt uitgegaan van de meest waarschijnlijke variant van € 2,5 miljoen. M.b.t. de kostenverdeling wordt er vanuit gegaan dat de provincie Fryslân de eenmalige investering betaalt en dat het Rijk de instandhouding verzorgt. Vervanging hoofdbrug Oosterwolde Bij de planuitwerking voor het verstalen van brugdek Oosterwolde is gebleken dat de hoofdbrug Oosterwolde in een slechte onderhoudstoestand verkeert. De totale brug zal vervangen moeten worden. Bij de gebruikelijke visuele inspecties was dit niet eerder naar voren gekomen. De kosten voor vervanging van de brug worden geraamd op € 3 miljoen. Vervanging brug Vrouwbuurtstermolen Bij de voorbereiding voor het ophogen van de brug Vrouwbuurtstermolen is gebleken dat de grondgesteldheid erg slecht is, waardoor de brug in de huidige toestand niet aan de wettelijk vereiste veiligheid voldoet en ophogen van de brug te risicovol is. De brug zal vervangen moeten worden. De kosten voor vervanging worden geraamd op € 1,5 miljoen. Een voorstel voor het beschikbaar stellen van een voorbereidingskrediet van € 50.000 is u reeds voorgelegd.

Thema 2.3 Instandhouding provinciale infrastructuur Doelen

4

3 Programmaplan

Inzet van middelen (inclusief nieuwe beleidsvoorstellen) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

41.411

36.040

34.102

33.838

34.270

36.307

Baten

21.433

8.472

8.257

8.309

8.357

8.357

lasten - Baten

19.98

.58

5.844

5.50

5.91

.950

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

153

3.448

0

0

0

0

Baten

24

0

0

0

0

0

19

.448

0

0

0

0

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Investeringen Bedragen x € 1.000

lasten - Baten

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000

realisatie 00

008

009

010

011

01

Lasten

13.827

8.893

6.672

6.723

6.771

6.771

Baten

19.366

12.633

6.732

6.783

6.831

6.831

lasten - Baten

-5.59

-.40

-0

-0

-0

-0

• Het provinciale (vaar-) wegennet en de daarin opgenomen provinciale eigendommen zijn constructief veilig en functioneel onderhouden. •Exploitatielasten Optimale bereikbaarheid voor weg- en vaarwegverkeer door brug- en sluisbediening. Bedragen x € 1.000

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

- Energiekosten openbare verlichting

200

200

200

200

totaal

00

00

00

00

nieuw beleidsvoorstel

Gewenste resultaten 1. Het uitvoeren van het jaarlijks terugkerend onderhoud (jto) en het niet jaarlijks terugkerend onderhoud (njto) van de provinciale infrastructuur zoals vastgelegd in de onderhoudsbeleidskaders. 2. Het inlopen van onderhoudsachterstanden overeenkomstig het onderhoudsbeleidsplan. 3. De bediening van bruggen en sluizen volgens de vastgestelde provinciale verordening en conform overeenkomsten met derden.

Programma 2 - Verkeer en vervoer

5

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Nieuw beleidsvoorstel

Toelichting op nieuw beleidsvoorstel Energiekosten openbare verlichting Door de forse stijging van de huidige energieprijzen en het gunstige Fries collectief (zie ook nieuw beleidsvoorstel energiekosten huisvesting in de paragraaf bedrijfsvoering) zullen de kosten van de levering van elektriciteit voor de openbare verlichting fors stijgen. In 2007 bedroegen de kosten van het elektriciteitsverbruik van openbare verlichting e.d. € 380.000. Bij openbare verlichting is sprake van een prijsstijging van ca. 70% door een sterke prijsstijging van het laagtarief (nachttarief). Op jaarbasis betekent dit een kostenverhoging van de energiekosten openbare verlichting van € 267.000. De alternatieve vorm van verlichting LED (Licht Emitterende Diode) heeft een bijzonder laag energieverbruik. Hierover is helaas nog niet genoeg bekend om deze vorm van verlichting nu op grote schaal in te voeren. De ontwikkelingen op dit gebied worden scherp in de gaten gehouden. Om de prijsstijging voor elektriciteit voor de openbare verlichting op te vangen is het begrotingsvoorstel geraamd op een structureel bedrag van € 200.000.

Thema 2.4 Openbaar Vervoer Doelen • Het OV-systeem is zowel in kwalitatieve als kwantitatieve zin afgestemd op de vraag. • Het aantal reizigers groeit met tenminste 1% per jaar. • Het openbaar vervoer wordt verbeterd op sterke relaties, waaronder het regionale spoor. • Elk dorp is dagelijks bereikbaar met een vorm van openbaar vervoer. • Het openbaar vervoer is betaalbaar voor de gebruikers, ook voor kwetsbare groepen. • Het openbaar vervoer is sociaal veilig. Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

40.526

46.308

41.502

41.502

41.502

40.502

Baten

39.795

40.676

39.345

39.345

39.345

39.345

1

5.

.15

.15

.15

1.15

lasten - Baten



3 Programmaplan

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000 Lasten Baten lasten - Baten

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

31.927

40.676

39.345

39.345

39.345

39.345

46.582

55.917

39.954

39.954

39.954

39.954

-14.55

-15.41

-09

-09

-09

-09

Gewenste resultaten 1. De OV-concessies worden zodanig beheerd dat de vervoerders aan de reizigers leveren wat met de provincie is afgesproken. 2. Vervoerders maken gebruik van duurzame brandstoffen in de mate en op de wijze die is overeengekomen. 3. 44% van de haltes voor het stads- en streekvervoer zijn eind 2010 toegankelijk volgens de nieuwe norm; eind 2009 is de helft hiervan gerealiseerd. 4. De spoorwegprojecten overeenkomstig het PVVP en de afspraken inzake het Regiospecifiek pakket Zuiderzeelijn zijn in voorbereiding. 5. Er is een regeling voor een bijdrage in de kosten van het openbaar vervoer voor scholieren.

Thema 2.5 Verkeerseducatie en mobiliteitsbeïnvloeding Doelen • Het gedrag van verkeersdeelnemers is veilig, doordat zij: - bewust zijn van de risico’s van het verkeer. - bekend zijn met de maatregelen om zichzelf en anderen te beschermen. - bekend zijn met de principes van Duurzaam Veilig. • Inwoners van Fryslân zijn bekend met voorzieningen op het gebied van fietsen, openbaar vervoer en carpoolen en maken hier meer gebruik van.

Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000 Lasten Baten lasten - Baten

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

174

171

171

171

171

171

0

0

0

0

0

0

14

11

11

11

11

11

Programma 2 - Verkeer en vervoer



Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

22.606

0

0

0

0

0

Baten

22.606

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

lasten - Baten

8

realisatie

3 Programmaplan

Gewenste resultaten Het werkplan gedrag 2009 is uitgevoerd. Belangrijke resultaten hierin zijn: 1. Ook organisaties als Veilig Verkeer Nederland regio Noord, de Stichting Bevordering verkeerseducatie en de Verkeersafdeling van de onderwijsbegeleidingsdienst CEDIN zijn gehuisvest in het VEC te Drachten. 2. 75 scholen beschikken over het Verkeersveiligheidslabel Fryslân. 3. 50 scholen zitten in het traject om het Verkeersveiligheidslabel Fryslân te halen. 4. Er is een strategisch meerjarenplan verkeersveiligheid voor de periode 2010-2025. 5. Er is een geactualiseerde samenwerkingsovereenkomst met politie en justitie in voorbereiding (looptijd huidige overeenkomst tot en met 31 maart 2009). 6. Promotieacties fiets en carpoolen zijn uitgevoerd.

.4 programma  - Wetter Portefúljehâlder: C. Schokker-Strampel

I Doel en ynset fan middels totale programma Doel It hawwen en hâlden fan in feilige en bewenbere provinsje en it ynstânhâlden en fersterkjen fan sûne en fearkrêftige wettersystemen, wêrby’t in duorsum gebrûk garandearre bliuwt. It giet dêrby om wettersystemen, wêrby´t ekonomyske en ekologyske ûntwikkelingen mei elkoar yn lykwicht binne. Wy hawwe op it mêd fan de wetterhúshâlding in regissearjende rol. Fia it Twadde Wetterhúshâldingsplan (fan 2000) hawwe wy dêroan foarm en ynhâld jûn troch op ‘e takomst rjochte linen út te setten om sa op ‘e tiid klear te wêzen foar saken as seespegelstiging, klimaatferoaring en de boaiemdelgong. De kommende ieu moat Nederlân troch feroaring fan it klimaat rekken hâlde mei mear delslach yn in koartere perioade. Boppedat wurdt ferwachte dat dizze klimaatferoaring soargje sil foar in stiging fan de seespegel. De seespegelstiging laat der yn kombinaasje mei in fuortgeande boaiemdelgong yn Fryslân ûnder oare ta dat it yn ús provinsje dreger wurdt om it bûtenwetter ûnder frij ferfal (sûnder dat der in gemaal oan te pas komt) nei see ôf te fieren. De kâns op wetteroerlêst yn ús wettersystemen nimt dêrtroch ta. Ek mei de wetterkwaliteit is der it nedige te dwaan. De Europeeske Kaderrjochtline Wetter (KRW) fan 2000 twingt ta ekstra ynspannings. Foar de provinsje betsjut dit dat hja op koarte termyn ekologyske doelen foar de regionale wetters fêststelle moat. Alle oerheden binnen it dielstreamgebiet Rijn-Noard wurkje yn dit ferbân gear om der foar te soargjen, dat uterlik yn 2009 de wetterkwaliteitsdoelstellings

Programma 3 - Wetter

9

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Ynset fan middels folsleine programma Eksploitaasje Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

008

009

010

011

01

2.252

2.219

2.260

2.260

2.260

2.260

250

550

76

0

0

0

687

728

724

724

724

724

- Apparaatskosten

784

1.347

1.347

1.347

1.347

1.347

- Bedriuwsfieringskosten

864

911

884

856

1.006

1.002

4.8

5.55

5.90

5.18

5.

5.

245

217

217

217

217

217

0

125

0

0

0

0

644

685

680

680

680

680

890

1.0

89

89

89

89

.948

4.8

4.9

4.90

4.440

4.4

lêsten - Strukturele programmabudzjetten - Tydlike programmabudzjetten - Reserves/foarsjennings fia eksploitaasje en oerrinnende passiva

lesten mei-inoar Baten - Strukturele programmabudzjetten - Tydlike programmabudzjetten - Reserves/foarsjennings fia eksploitaasje en oerrinnende passiva Baten mei-inoar lesten - Baten

formulearre binne. Njonken dat binne der oare aspekten dy’t de kommende perioade karren freegje, lykas de peilen. Yn 2006 hawwe wy oan de hân fan in oankundigingsbrief it trajekt útset foar de tarieding fan it tredde provinsjaal wetterhúshâldingsplan. Dat trajekt Foarsjennings en oerinnende passiva Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

40

008

009

010

011

01

Lêsten mei-inoar

651

685

685

685

685

Baten mei-inoar

2.815

2.892

729

729

729

729

lêsten - Baten

-.14

-.0

-44

-44

-44

-44

3 Programmaplan

foarsjocht deryn dat yn de kommende tiid oan de hân fan in tal boustiennen de koers útset wurdt foar spesifike ûnderwerpen. Sa hawwe wy yn 2007 in beslút naam oer de rjochting, dêr’t it hinne moat mei de takomstige ôfwettering fan Fryslân (fêsthâlde, bergje en ôffiere fan wetter). De yntegrale ôfweaging fynt plak by de úteinlike beslútfoarming oer it ûntwerp tredde wetterhúshâldingsplan yn 2009. De koers dy’t yn de ôfrûne jierren ynset is foar it beliedsfjild Wetter past goed binnen de kaders fan it Koersdokumint sa’t dat nei de steateferkiezings fêststeld is, benammen duorsumheid en kwaliteit fan ‘e romte. Yn de haaddoelstelling fan it hjoeddeistige wetterhúshâldingsplan komt de duorsumheid ta utering, wylst dit begryp Ynset fan middels yn de ferskate tema’s hannen en fuotten jûn is en wurde sil. Foarbylden binne de beliedsûntwikkeling Eksploitaasje foar de Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting

Lêsten mei-inoar

00

008

009

010

011

01

464

740

740

740

740

740

Baten mei-inoar

0

0

0

0

0

0

lêsten - Baten

44

40

40

40

40

40

takomstige ôfwettering fan Fryslân, dêr’t sjoen is nei in tiidshoarizon fan 50 oant 100 jier, it ûndersyk nei boarnen foar in duorsume drinkwetterwinning en it útgongspunt dat herstelwurk oan wâlen en kaaidiken foldwaan moat oan de easken fan lânskiplike ynpassing. Taljochting op de wichtichste finansjele ôfwikings Tydlike budzjetten It tydlike projekt Praktyk proeven heech simmerpeil rint ôf yn 2009.

II Tema’s Tema 3.1 Planfoarming Doel In adekwate planstruktuer foar de wetterhúshâlding. Winske resultaat 1. In foardere planproses dat optimaal ôfstimd is mei de oare oerheden, mei geregelde oandacht foar de publike partisipaasje. De fierdere útwurking is opnaam yn de oare tema’s fan dit programma.

Programma 3 - Wetter

41

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Tema 3.2 Feiligens, ynrjochting wettersystemen en oerflaktewetterkwantiteit Doelen • Feilige kearings tsjin see-, Iselmar-, bûten-, polder- en beekwetter yn de hiele provinsje en genôch útwetteringsen/of bergingskapasiteit. By de oanlis, oanpassing en behear fan de wetterkearings wurdt rekken hâlden mei de wearden fan lânskip, natuer en kultuerhistoarje. • Duorsume ôfwettering fan Fryslân. • De oan- en trochfier fan genôch Iselmarwetter en de ôffier fan oertallich bûtenwetter binne yn prinsipe fersekere mei achtslaan fan de ekologyske potinsjes en it multyfunksjonele karakter fan de boezem. fan middels •Ynset Wettersystemen binne sa ynrjochte dat in gruttere fearkrêft binnen dy systemen oanwêzich is. Dit jout romte Eksploitaasje oan it opfangen fan wetteroerskotten of –tekoarten likegoed as oan de ekologyske mooglikheden fan it Bedraggen x € 1.000 Lêsten Baten lêsten - Baten

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

008

009

010

011

01

2.222

2.326

2.283

2.278

2.278

2.278

0

0

0

0

0

0

.

.

.8

.8

.8

.8

wettersysteem. Winske resultaten 1. Genôch omtinken op ryksnivo foar provinsjale en wetterkearingssaken. 2. Nijere útwurking fan de koers foar de ôfwettering fan Fryslân, sa’t jo Steaten dy oanjûn hawwe, ynklusyf in fisy op de ynrjochting fan de Lauwersmar en de gefolgen foar de ôfwettering fan Fryslân. 3. De provinsjale belangen hawwe maksimale oandacht yn it Ryksbelied foar Iselmarwetter. 4. Sa’n tafersjoch op de primêre wetterkearings, dat ôfdwaande beskerming bean wurdt oan it efterlân; ynsjoch yn de risiko’s fan dyktrochbraak fan de primêre wetterkearings. 5. Wetterskip Fryslân jout ynfolling oan de provinsjale doelen oangeande de bestriding fan de muskusrotten. Dat hâldt yn sa’n populaasje dat it gemiddeld per fjildoere fongen muskusrôt sakket fan 0,60 yn 2005 oant 0,25 yn 2008 en fjierdere jierren. Om’t it delegaasjebeslút mei Wetterskip Fryslân oangeande de muskusrottenbestriding ynlutsen is, moatte de ôfspraken dy’t hjiroer makke binne yn kontraktfoarm ferfette wurde. It kontrakt foar de muskusrottenbestriding wurd derom op ‘e nij besjoen.

4

3 Programmaplan

Ynset fan middels Eksploitaasje Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting

Lêsten Baten lêsten - Baten

00

008

009

010

011

01

86

172

98

77

77

77

0

0

0

0

0

0

8

1

98







6. Ynsjoch yn de mooglike wettertekoarten as gefolch fan klimaatferoaring en yn de te nimmen maatregels troch wetteropjefte Wetterskip Fryslân.

Tema 3.3 Oerflaktewetterkwaliteit Doelen • It oerflaktewetter hat in essinsjele funksje foar tal fan minsklike en ekologyske belangen. De oerflaktewetterkwaliteit is sa, dat it wetter dizze funksjes bliuwend ferfolje kin. Dat hâldt ûnder oare yn, dat de gruttere wetters geskikt binne om yn te swimmen. It hâldt ek yn dat der libbens- en fuortplantingskânsen binne foar libbensmienskippen yn it wetter, dêr’t ek hegere organismen (lykas ferskate fisksoarten) diel fan útmeitsje. En teffens, dat ek oare fan it wetter ôfhinklike organismen dêrfan gjin skea ûnderfine. Ynset fan middels Eksploitaasje Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

008

009

010

011

01

Lêsten

1.161

1.471

1.150

1.100

1.100

1.100

Baten

890

1.027

897

897

897

897

lêsten - Baten

1

444

54

04

04

04

Foarsjennings en oerrinde passiva Bedraggen x € 1.000 Lêsten mei-inoar

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

008

009

010

011

01

651

685

685

685

685

685

Baten mei-inoar

2.815

2.892

729

729

729

729

lêsten - Baten

-.14

-.0

-44

-44

-44

-44

Programma 3 - Wetter

4

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

• Noed stean foar sa’n kwaliteit en ynrjochting fan it oerflaktewetter, dat dy gjin gefaar opleverje foar de sûnens en feiligens fan swimmers. Winske resultaten 1. Foardere útfiering Plan fan Oanpak Europeeske Kaderrjochtline Wetter. 2. Utfiering riolearringsbelied. 3. De KRW-doelen foar it oerflakte- en grûnwetter fan de beskerme gebieten binne bekend.

Tema 3.4 Grûnwetterbelied en - behear (ynklusyf drinkwetterfoarsjenning) Doelen • It ynstânhâlden fan de essinsjele funksje fan it grûnwetter foar minsk, bist en plant. Om dy reden wurdt der sekuer omgien mei it ûndjippe likegoed as it djippe grûnwetter, dat de fan natuere oanwêzige kwaliteit hat. • De levering fan wetter oan húshâldens en bedriuwslibben is feilich steld. Dizze wetterfoarsjenning is yn harmony mei it stribjen nei it behâld en it skeppen fan mooglikheden foar de ûntwikkeling fan duorsume wettersystemen. Der wurdt sunich omgien mei grûnwetter. Winske resultaten Ynset fan middels Eksploitaasje Bedraggen x € 1.000

00

008

009

010

011

01

Lêsten

40

135

135

135

135

135

Baten

0

0

0

0

0

0

40

15

15

15

15

15

lêsten - Baten

44

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting

3 Programmaplan

1. Troch regeljouwing foar drinkwetterwinning en it bewarjen dêrfan derfoar soargje dat de kwantiteit en kwaliteit fan de grûnwettersystemen net werom rinne. 2. Tidige en korrekte ôfdwaning fan yntsjinne fergunningsoanfragen en beswier- en beropskriften. 3. Ynsjoch yn de reële mooglikheden fan de drinkwetterfoarsjenning op de langere termyn op it fêste lân en op de Waadeilannen.

Tema 3.5 Relaasje Provinsje – Wetterskip Fryslân - Gemeenten Doelen • Ta realisearring fan de haaddoelstelling foar de wetterhúshâlding beskikt Fryslân oer in Wetterskipsorganisaasje dy’t optimaal ôfstimd is op de easken dy’t dêroan fan yntegraal wetterbehear út steld wurde. • In goede relaasje mei Wetterskip Frylân is fan belang foar optimaal oerlis op it nivo fan operasjoneel wetterbehear. • De oerflaktewetters yn beboud gebiet binne geskikt foar mearfâldich gebrûk dat rjocht docht oan de potinsjes fan de wettersystemen. Dit sil de ekologyske, lânskiplike en rekreative betsjutting en belibbingswearde fan it oerflaktewetter fergrutsje. • Fryske ynfolling fan Milleniumdoelen (Schoklandakkoart). Winske resultaten 1. In goed funksjonearjend Wetterskip Fryslân dat goede relaasjes ûnderhâldt mei de oare oerheden en dat rekkenje kin op in breed draachflak yn de Fryske maatskippij. 2. Alle nije romtlike plannen foldogge oan de wettertoets. 3. 1,8 miljoen minsken sille sanitaasje ta harren beskikking krije.

.5 programma 4 - Milieu Portefeuillehouder: P. Adema

I Doel en inzet van middelen totale programma Doel We willen en moeten zuinig zijn op ons milieu, onze ruimte en onze rust. We willen echter ook het belang van economische groei niet uit het oog verliezen. Daarom blijven wij streven naar duurzame ontwikkeling. Duurzame ontwikkeling gaat verder dan alleen ecologische aspecten. Het gaat zowel over natuur en milieu, als over economie en sociale kwaliteit. Bij duurzame ontwikkeling wordt rekening gehouden met deze drie dimensies. Vooral bij ontwikkelingen op het gebied van bedrijvigheid, landbouw, bodembeleid en vergunningverlening en handhaving willen we deze vier aspecten van duurzaamheid meenemen. Ook bij de internationale samenwerking spelen de vier onderdelen van duurzaamheid een wezenlijke rol. De provincie kan op drie manieren bijdragen aan het verbeteren van de milieukwaliteit in Fryslân; via

Programma 4 - Milieu

45

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

het uitvoeren van autonome taken, medebewindstaken en wettelijke taken. Vooral de autonome taken willen we inzetten om te investeren in een schoon, gezond en veilig Fryslân. Bij autonome taken vervullen wij de rol van stimulator, coördinator en regisseur. Wij willen onze autonome taken inzetten bij de volgende drie speerpunten: 1. Waterkwaliteit Nieuwe Europese regelgeving in de vorm van de Kaderrichtlijn Water verplicht ons op een andere, vaak innovatieve wijze naar de oppervlaktewaterkwaliteit te kijken: het stroomgebied wordt de bepalende factor. Ondanks deze nieuwe benadering willen we graag de door ons verworven positie op het gebied van watertechnologie behouden. Aanbieding van kwalitatief goed onderwijs en verdere versterking van de kenniseconomie zijn daarbij essentieel. Wij hechten hierbij grote waarde aan goede onderlinge samenwerking op het gebied van watertechnologie tussen de Friese kennisinstellingen als Wetsus, de Waddenacademie, het Cartesiusinstituut etc. Voorop staat echter dat wij zoveel mogelijk het bedrijfsleven bij de ontwikkeling op het gebied van waterkwaliteit willen betrekken, ter verbetering van diens concurrentiepositie. 2. Energie Op het gebied van duurzame energie zetten wij in op nieuwe vormen en experimenten. Zo willen we de komende jaren nieuwe initiatieven op het gebied van duurzaamheid stimuleren door het instellen van doe-fondsen voor Inzet van middelen totale programma (inclusief nieuwe beleidsvoorstellen en ombuiging) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

- Structurele programmabudgetten

1.154

1.269

1.170

1.200

1.275

1.275

- Tijdelijke programmabudgetten

850

2.375

1.056

140

0

0

10.578

6.264

4.899

818

151

151

lasten

- Reserves/voorz. via exploitatie en overl. passiva - Apparaatskosten

5.591

7.139

7.201

7.139

7.038

7.038

- Bedrijfsvoeringskosten

5.171

4.962

5.085

4.906

5.694

5.673

.44

.010

19.411

14.0

14.158

14.1

totaal lasten

4

3 Programmaplan

Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

Begroting

Begroting

- Structurele programmabudgetten

223

228

229

124

124

124

- Tijdelijke programmabudgetten

279

11

0

0

0

0

10.676

6.114

4.749

667

0

0

totaal Baten

11.18

.5

4.98

91

14

14

lasten - Baten

1.1

15.5

14.44

1.411

14.04

14.01

011 01Baten

- Reserves/voorz. via exploitatie en overl. passiva

innovatie van duurzame ontwikkeling. Projecten en initiatieven kunnen van dit fonds gebruik maken. Uitvoering moet plaatsvinden via de verschillende beleidsprogramma’s. Ten behoeve van terugdringing van de CO2-uitstoot en daarmee samenhangende klimaatverandering willen we Fryslân minder afhankelijk maken van fossiele brandstoffen door ons meer te gaan oriënteren op decentrale opwekking. Op het gebied van energie liggen in Fryslân daardoor terdege kansen voor de werkgelegenheid. Energieprojecten met als input biomassa en afval nemen in aantal toe. Kansrijke projecten in het kader van onder andere het Europese Interreg programma dienen hierbij als voorbeeld. 3. Milieukwaliteit in het landelijk gebied Wij willen het beleid betreffende milieukwaliteit in het landelijke gebied zo inrichten dat de voor Fryslân bepalende, met elkaar verbonden kernkwaliteiten worden behouden, in het bijzonder de enge relatie tussen landbouw, Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

112.662

111.187

95

95

95

95

Baten

123.898

122.479

151

151

151

151

lasten - Baten

-11.

-11.9

-5

-5

-5

-5

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

Nieuwe beleidsvoorstellen en ombuiging Exploitatielasten Bedragen x € 1.000 nieuwe beleidsvoorstellen - Geurmetingen

60

0

0

0

266

111

0

0

- Friese Mileu Federatie

-33

-33

-33

-33

totaal

9

8

-

-

- Wabo Ombuiging

Programma 4 - Milieu

4

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

natuur en water. Als onderdeel van het streekplan 2007, waarin een ontwikkelingsgerichte werkwijze wordt voorgestaan, waaronder bescherming en verhoging van de ruimtelijke kwaliteit, zal het milieubeleid krachtig en voortvarend worden opgepakt. Hierbij verliezen we niet de belangen voor de landbouw uit het oog. Effecten van het milieubeleid voor de landbouw komen mogelijkerwijs voor compensatie in aanmerking. Een schoon, gezond en veilig Fryslân kan niet alleen door het inzetten van de autonome taken worden bereikt. Ook de inzet van wettelijke en medebewindstaken is hiervoor nodig. Bij de inzet van de wettelijke taken zijn uiteraard de wettelijke vereisten het uitgangspunt. Ook hierbij zullen we ons zoveel mogelijk richten op de hierboven genoemde speerpunten. In het licht van het Coalitieakkoord is besloten een deel van het budget van het Frysk Miljeuplan - en dan met name middelen voor duurzame energie - om te buigen en de uitvoering van het PMP op een minimumniveau te zetten. Dit heeft als consequentie dat de in het Frysk Miljeuplan geformuleerde doelen later en de in het Coalitieakkoord geformuleerde doelen eerder worden gerealiseerd. De vrijkomende middelen zijn nu gekoppeld aan het project ‘Integrale visie voor een duurzame ontwikkeling’, met duurzame energie als belangrijk speerpunt. Het project levert een korte, bondige en praktijkgerichte integrale strategie voor een duurzame ontwikkeling op. Deze strategie bestaat grofweg uit enerzijds een strategische visie formuleren op duurzame ontwikkeling en anderzijds een uitvoeringsgericht deel (implementatieplan provinciale organisatie en concrete programma’s) realiseren. Doelen en beoogde resultaten van deze visie zijn toegevoegd aan thema 4.1 Leefomgeving. Toelichting op de belangrijkste financiële afwijkingen Structurele programmabudgetten In de jaren 2009 en 2010 zijn budgetten bij milieu ingeleverd ten behoeve van de ombuigingen. In 2008 en 2009 zijn bijdragen van derden begroot voor de inzet van personeel op het gebied van kwaliteitszorg bodemsanering. Tijdelijke programmabudgetten Het tijdelijk project provinciaal milieubeleidsplan is in 2008-2009 begroot op € 1.620.000. Reserves/voorzieningen via exploitatie De Rijksbijdrage voor de uitvoering van bodemsanering is vooralsnog voor de periode tot en met 2009 op (€ 4 miljoen). Begroot in 2008 is een bijdrage van derden in de bodemsaneringsprojecten opgenomen van

48

3 Programmaplan

€ 1,3 miljoen. De Rijksbijdrage externe veiligheid is geraamd tot en met 2010 op € 677.000

II Thema’s Thema 4.1 Leefomgeving Doelen • Het oppervlakte- en grondwater in Fryslân voldoet aan de normen van de Kaderrichtlijn Water. • Als provincie willen we milieubelangen vroegtijdig een volwaardige plaats geven in de besluitvorming over activiteiten die mogelijk nadelig kunnen zijn voor het milieu. • De provincie werkt in overeenstemming met de Europees rechtelijke normen. • Het versterken van het milieubeleid in samenwerking met andere overheden, organisaties en groeperingen. • De informatievoorziening ten behoeve van Planning en Control en management Stêd en Lân is efficiënter georganiseerd. • Het leveren van een bijdrage aan het door de EU en het Rijk geformuleerde streefwaarden, doel- en taakstellingen op het gebied van milieu. • Kompas-projecten dragen bij aan duurzame ontwikkeling. • Het aantal mensen dat last heeft van geluidsoverlast mag in de planperiode niet toenemen ten opzichte van het aantal in 2000. • Het voorkomen van te hoog geluidbelaste woningen en andere geluidsgevoelige bestemmingen (voorkomen van hoog geluidbelaste bewoners en gebruikers). • Voldoen aan de wettelijke verplichting uit de Wet Milieubeheer. • Realiseren van een versnelling van duurzame ontwikkeling in Fryslân. Inzet van middelen (inclusief ombuiging) Exploitatie Bedragen x € 1.000 Lasten Baten lasten - Baten

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

1.337

1.826

1.385

1.405

1.265

1.265

216

41

30

30

30

30

1.11

1.85

1.55

1.5

1.5

1.5

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000

00

008

009

010

011

01

Lasten

38

0

0

0

0

0

Baten

38

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

lasten - Baten

Programma 4 - Milieu

49

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Ombuiging Exploitatielasten Bedragen x € 1.000

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

- Friese Milieu Federatie

-33

-33

-33

-33

totaal

-

-

-

-

Ombuiging

Gewenste resultaten 1. In samenwerking met verschillende doelgroepen worden projecten uitgevoerd, gericht op het terugdringen van verontreinigingen door diffuse bronnen. 2. Door uitvoering van het stimuleringsproject ‘inzameling vuilwater chartervaart’ wordt een bijdrage geleverd aan de vermindering van de belasting van het oppervlaktewater en wordt het imago van Fryslân als recreatieprovincie versterkt. 3. Het voldoende en tijdig in beeld brengen van milieuaspecten door het slagvaardig inzetten van de instrumenten SMB bij plannen en MER bij besluiten. 4. Beleidsdoelstellingen uit het PMP worden ingebracht in het waterhuishoudingsplan. 5. Adequate integratie van het onderdeel geluid in provinciale plannen. 6. Provinciaal beleid en regelgeving dat voldoet aan de Europees rechtelijke normen wordt doorvertaald naar de doelgroepen. 7. Betere afstemming van beleid, vergunningverlening en handhaving op het gebied van milieu tussen de provincies. 8. Gestructureerd en planmatig communiceren met de doelgroepen over de uitvoering van het PMP. 9. Betere afstemming van standpuntbepaling van Fryslân t.a.v. IPO-milieubeleid. 10. De belangenbehartiging voor natuur en milieu in Fryslân is geïnstitutionaliseerd. 11. Verbetering handhaving provincie Fryslân door faciliteren Landelijk Meldpunt Afvalstoffen. 12. Duurzaamheidsaspecten worden op een structurele en planmatige wijze meegenomen in Kompasprojecten en andere beleidsvelden waar de provincie verantwoordelijk voor is. 13. Positieversterking van duurzaamheid bij bestuur, onderwijs en maatschappelijke organisaties door het uitvoeren van door de provincie gesubsidieerde acties en projecten op het gebied van duurzaamheid. 14. Deskundigen en belangstellenden krijgen jaarlijks (SMART-) inzicht in de behaalde doelen (D), resultaten (R), bijdragen van derden (A) en provinciale producten (P). 15. Een efficiënt werkend beheersysteem voor managementinformatie over Programma 4 Milieu. 16. Inzicht in en verhogen van de klanttevredenheid. 17. Procedures waarvoor de provincie het bevoegde gezag is, worden zorgvuldig, tijdig en afgestemd doorlopen. Inzicht in de mogelijke subsidies voor de REC. Heldere open en betrouwbare communi-

50

3 Programmaplan

catie richting doelgroepen en belanghebbenden. 18. Provinciale wegen en projecten of programma's in het kader van de EU-richtlijn Omgevingslawaai voldoen Inzet van aan demiddelen normen van de Wet Geluidhinder. Exploitatie 19. Het vastleggen van de geluidbelasting van een woning/geluidgevoelige bestemming. Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

188

146

122

78

78

78

Baten

17

25

25

25

25

25

11

1

9

5

5

5

lasten - Baten

20. Het vastleggen van het bestaande geluidsniveau in de Friese Stiltegebieden en het inventariseren van de belangrijkste bronnen van verstoring daarbinnen. 21. Actuele provinciale regelgeving. 22. De provincie hanteert duurzame ontwikkeling als leidend principe bij beleids- en projectontwikkeling en de uitvoering daarvan. 23. De provincie maakt de rol die duurzaamheid speelt in besluitvorming inzichtelijk voor de Friese samenleving. Toelichting op ombuiging Friese Milieu Federatie (FMF) In 2008 ontving de FMF een subsidie van € 397.102. Dit bedrag is 55% van haar totale begroting (€ 719.374). Een andere belangrijke subsidieverstrekker is de Postcode Loterij. Wij willen dat de Friese Milieu Federatie in een eerder stadium in projecten participeert en gebruik maakt van experts en landschap- en natuurbureaus die door de provincie bij projecten worden ingezet. Deze nieuwe werkwijze betekent voor de FMF dat ze zelf minder expertise hoeft in te zetten en dat natuurwaarden er versterkt Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

639

22

12

12

12

12

Baten

566

0

0

0

0

0





1

1

1

1

lasten - Baten

Programma 4 - Milieu

51

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

uitkomen. Ook zal aan het eind van het project minder tijd en geld verloren gaan aan procederen. Daarom stellen wij nu voor om de Friese Milieu Federatie vanaf 2009 structureel te korten met een jaarlijks bedrag van € 33.000. Dit is 4,5% van haar totale begroting.

Thema 4.2 Bedrijvigheid Doelen • Het bevorderen van een duurzame ontwikkeling in het Friese MKB. • Het geven van het goede voorbeeld door ons als provinciale organisatie milieuverantwoord te gedragen. Inzet van middelen • De gesloten stortplaatsen in Fryslân veroorzaken geen milieuverontreiniging voor hun omgeving. Exploitatie • Geen opslag van afval in zoutkoepels en geen opslag van radioactief afval op of in de bodem van de proBedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

2

0

0

0

0

0

Baten

0

0

0

0

0

0

lasten - Baten



0

0

0

0

0

vincie Fryslân. • In Fryslân wordt innovatief omgegaan met afvalpreventie en verwerking en winning van energie uit afval, onder andere door het tot stand brengen van regionale en internationale projecten op het gebied van milieu, afval, energie en leefomgeving. Gewenste resultaten 1. Friese bedrijven gaan daar waar mogelijk realistisch (kosteneffectief) duurzame alternatieven inzetten. 2. Binnen de provinciale organisatie wordt milieuverantwoord werken onderdeel van de reguliere bedrijfsvoering en werkzaamheden. 3. Van alle officieel door ons gesloten verklaarde stortplaatsen worden de nazorgvoorzieningen conform het nazorgplan gecontroleerd, in stand gehouden en zonodig vervangen. Het fonds Nazorg Gesloten stortplaatsen bevat voldoende geld om deze taken uit te voeren. 4. Alle mogelijkheden die wij bezitten zijn benut om opslag van gevaarlijk en radioactief afval op of in de bodem tegen te gaan. 5. Het tot stand brengen van innovatieve projecten op het snijvlak van afval en energie.

5

3 Programmaplan

Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

184

123

72

0

0

0

Lasten Baten lasten - Baten

65

0

0

0

0

0

119

1



0

0

0

Thema 4.3 Landbouw Doelen • De Friese land- en tuinbouw voldoet aan zowel de nationale als de Europese richtlijnen voor nitraat, fosfaat, ammoniak en bestrijdingsmiddelen. • De Friese land- en tuinbouw levert een bijdrage aan de productie van duurzame energie uit biomassa. • De Friese landbouw voldoet aan de nationale wetgeving voor ammoniak. Gewenste resultaten 1. Het in uitvoering zijn van minimaal vijf duurzame landbouwprojecten in het kader van het Actieprogramma Duurzame Landbouw. 2. Minimaal enkele tientallen mestvergistingsinstallaties wekken in 2009 duurzame energie op uit biomassa. 3. Veehouderijbedrijven kunnen bij hun gemeente een milieuvergunning aanvragen die gebaseerd is op het (herziene) provinciaal besluit Wet ammoniak en veehouderij.

Thema 4.4 Milieubeleid voor het landelijk gebied Doelen • Het grondwater wordt zodanig beschermd, dat de huidige kwaliteit van het drinkwater gehandhaafd blijft. • Het voorkomen van te hoog geluidsbelaste woningen en andere geluidsgevoelige bestemmingen (voorkomen van hoog geluidbelaste bewoners en gebruikers). Gewenste resultaten 1. Beschermen grondwater beschermingsgebieden. 2. Minimaliseren / beperken van lawaai in stiltegebieden.

Thema 4.5 Bagger

Programma 4 - Milieu

5

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Doelen • Friese watergangen zodanig op diepte brengen en houden dat een onbelemmerde doorvaart voor de beroepsen recreatievaart mogelijk is. Even belangrijk is het om de afwatering en de overige functies van het oppervlaktewater in Fryslân optimaal tot hun recht te laten komen. De hierbij geborgen baggerspecie mag voor de omgeving geen schade of risico opleveren. • Ontwikkelen en realiseren van een verantwoorde oplossing voor de baggerproblematiek. Gewenste resultaten 1. Zorgdragen dat er structureel een gezamenlijke baggeropgave in Fryslân wordt gerealiseerd van minimaal 750.000 m³ en bij voorkeur 1 miljoen m³ per jaar en daartoe binnen technische en economische mogelijkheden zoveel mogelijk vrijkomende baggerspecie op een verantwoorde wijze verwerken en hergebruiken. Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

10.858

7.636

6.119

1.786

1.786

1.786

Baten

9.214

5.551

4.186

0

0

0

lasten - Baten

1.44

.084

1.9

1.8

1.8

1.8

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000

54

realisatie 00

008

009

010

011

01

Lasten

109.060

110.520

95

95

95

95

Baten

119.567

121.083

151

151

151

151

lasten - Baten

-10.50

-10.5

-5

-5

-5

-5

3 Programmaplan

2. Vertalen van de geformuleerde doelstelling in een gezamenlijke structurele baggeropgave in Fryslân van minimaal 750.000 m³ en bij voorkeur 1 miljoen m³ per jaar en uitvoering van dit beleid ondersteunen. 3. Bedrijven, burgers en overheden kunnen zich via het Baggerinformatiepunt op de hoogte stellen van gegevens over beschikbare depotruimte, gebaggerde en nog te baggeren hoeveelheden, kwaliteitsgegevens van bagger en informatie over de toepassingsmogelijkheden voor hergebruik.

Thema 4.6 Bodem Inzet van middelen Doelen Exploitatie Bedragen x € 1.000 Lasten Baten lasten - Baten

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

51

373

279

102

102

102

0

0

0

0

0

0

51



9

10

10

10

• Het provinciale bodembeleid wil bijdragen aan een duurzaam bodemgebruik. Daarbij spelen natuur en milieu, economie en sociale omgeving hun eigen rol, die onderling in balans blijft. Uitgangspunt is zoveel mogelijk aan te sluiten bij maatschappelijke en ruimtelijke processen. • Beperking van milieukundige en gezondheidsrisico’s van aanwezigheid en verspreiding van verontreiniging in de bodem. Gewenste resultaten 1. Provincie, gemeenten en Waterschap hebben (daar waar) nodig beleid om de bodem zodanig te beschermen dat de huidige bodemkwaliteit, -functies en -waarden worden behouden en waar mogelijk worden afgestemd op het (voorgenomen) gebruik van de bodem. Concreet houdt dit voor de periode tot eind 2009 in ieder geval in dat: - de provincie een integraal bodemkwaliteitsplan (bodemvisie) opstelt waarbij er tevens inzicht is in de kwaliteit, functies en waarden van de bodem. - gemeenten, in het verlengde van dit plan en in het kader van het nieuwe besluit Bodemkwaliteit bodemkwaliteitskaarten en bodembeheersplannen maken. - er inzicht is in locaties die vanuit milieuhygiënisch oogpunt met spoed moeten worden aangepakt en dat de overige locaties geprioriteerd zijn. - er provinciaal beleid komt om aardkundige waarden zodanig te beschermen dat de geologische en geomorfo-

Programma 4 - Milieu

55

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

logische waarden en daaraan gerelateerde abiotische, biotische en antropogene waarden worden behouden. Over de periode na 2009 valt op dit moment nog vrij weinig te zeggen. Dit is mede afhankelijk van de uitkomsten van een drietal bodemconferenties die in 2008 op initiatief van de minister van VROM worden georganiseerd. De output van de bodemconferenties zal de agenda voor de toekomst bepalen. 2. De meldingen van nieuwe bodemverontreiniging worden adequaat opgepakt en afgehandeld. Verontreinigingen ontstaan door ongewone voorvallen zijn zoveel mogelijk verwijderd. 3. Beschikkingen op bodemonderzoeken, saneringsplannen, evaluatierapporten, ISV, ILG, het budget Wet bodembescherming (Wbb) en bijdragen op grond van de bedrijvenregeling worden op efficiënte wijze en binnen de wettelijke termijn afgegeven. 4. Weigerachtige derden die locaties moeten onderzoeken of saneren worden daartoe gestimuleerd op grond van het vastgestelde flankerend beleid. 5. Saneringen zijn in overeenstemming met de Wet Bodembescherming uitgevoerd, waarbij het toezicht op een (voor het Rijk) acceptabel niveau is geregeld. 6. De werkvoorraad aan mogelijk verontreinigde locaties, zoals beschreven in het meerjarenprogramma Wbb 2005-2009, is jaarlijks met ca. 2% afgenomen. Jaarlijks zijn ca. 90.000 Bodemprestatie eenheden (BPE’s) gerealiseerd. 7. Locaties waar (deels) is gesaneerd of verontreiniging is geïsoleerd, worden ondermeer via beschikkingen op nazorgplannen door de daarvoor verantwoordelijke instantie adequaat beheerst. 8. Gasfabrieksterreinen worden gesaneerd daar waar de maatschappelijke dynamiek het toestaat of daar waar sprake is van onaanvaardbare milieurisico’s.

Thema 4.7 Klimaat Doel • In 2010 heeft de provincie Fryslân een evenredige bijdrage geleverd aan de Nederlandse Kyotodoelstelling. Gewenste resultaten 1. De vergroting van productie, distributie en het gebruik van duurzame brandstoffen.

5

3 Programmaplan

Inzet van middelen (inclusief nieuwe beleidsvoorstellen) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

4.914

6.922

6.337

5.914

5.221

5.221

Baten

1.100

737

737

737

70

70

lasten - Baten

.814

.18

5.599

5.1

5.150

5.150

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000

00

008

009

010

011

01

Lasten

3.563

667

0

0

0

0

Baten

4.293

1.397

0

0

0

0

-0

-0

0

0

0

0

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

60

0

0

0

- Wabo

266

111

0

0

totaal



111

0

0

lasten - Baten

Nieuwe beleidsvoorstellen Exploitatielasten Bedragen x € 1.000 nieuwe beleidsvoorstellen - Geurmetingen

2. Compensatie van CO2 emissie door provincie.

Thema 4.8 Vergunningverlening en handhaving Doelen • Bedrijven (inrichtingen) en initiatiefnemers (activiteiten) voeren hun werkzaamheden zodanig uit, dat de milieudruk, hinder en veiligheid aan de daarvoor gestelde normen voldoen.

Programma 4 - Milieu

5

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

• Een adequaat toezicht-, handhaving- en gedoogbeleid in de provincie Fryslân. • Uitvoering geven aan een doelmatige handhaving in de provincie Fryslân. • Verbetering en borgen van de veiligheid buiten inrichtingen waar gevaarlijke stoffen aanwezig zijn en buiten transportroutes en buisleidingen waarvoor en waardoor gevaarlijke stoffen worden vervoerd, voorzover die veiligheid kan worden beïnvloed door een ongeval waarbij gevaarlijke stoffen zijn betrokken, alsmede verbetering van de veiligheid buiten luchthaventerreinen (de zogenaamde externe veiligheid). • Tijdige en adequate implementatie van de Wet Algemene bepalingen omgevingsrecht (WABO) in de organisatie van de provincie Fryslân en afstemmen van de werkwijze met andere overheden. De aanvrager krijgt te maken met één (digitaal) loket. De invoeringsdatum is 1 januari 2009, maar uitstel ligt in het verschiet. Gewenste resultaten 1. Elk bedrijf en iedere initiatiefnemer beschikt in de reguliere situatie en bij oprichting, verandering of uitbreiding tijdig over een goed te handhaven en actuele vergunning op maat. Dat geldt voor alle inrichtingen en activiteiten waarvoor de provincie als bevoegd gezag is aangewezen in het kader van de Wet Milieubeheer, Ontgrondingenwet, het Vuurwerkbesluit, Luchtvaartwet en provinciale milieu en ontgrondingenverordening. Binnen het kader worden voorschriften opgenomen, zodat kan worden voldaan aan alle hierin van toepassing zijnde richtlijnen, besluiten, circulaires, zoals vastgelegd in: Luchtvaartwet, Wet Milieugevaarlijke stoffen, Wet luchtverontreiniging, Wet geluidshinder, Flora en Fauna wet, Vogel en Habitat richtlijn, Natuurbeschermingswet en Wet Bodembescherming. Tevens valt hieronder het rekening houden met archeologische aspecten en provinciale coördinatie vuurwerkbesluit. 2. Uiterlijk op de invoeringsdatum van de Wabo willen we bij nieuwe procedures in het kader van de doelen van een VROM- of omgevingsvergunning de verschillende vergunningen voor één bedrijf of activiteit, zowel procedureel als inhoudelijk, op elkaar afstemmen. 3. Bedrijven en burgers moeten zich digitaal, via internet, op de hoogte kunnen stellen van ons vergunningverleningproces (2009). 4. We geven uitvoering aan een actueel vergunningenbeleid. 5. Alle bedrijven en activiteiten, waarvoor de provincie in de betreffende wet- en regelgeving is aangewezen als bevoegd gezag, zijn conform de jaarlijkse handhavingsprogrammering gecontroleerd. Daar waar de provincie overtredingen heeft geconstateerd, is het handhavinginstrumentarium gericht op het beëindigen van die overtredingen. Overtredingen bij inrichtingen en activiteiten, waarvoor wij het bevoegd gezag zijn, worden door ons alleen gedoogd als wij hiertoe schriftelijk hebben besloten. 6. De milieualarmnummer-piketdienst en de piketdienst Wet Hygiëne en Veiligheid Badinrichtingen en Zwem-

58

3 Programmaplan

gelegenheden (Whvbz) handelt milieumeldingen en klachten af. 7. Verbetering van de kwaliteit van handhaving door coördinatie en afstemming van handhavingstaken binnen de provinciale organisatie en partners in de keten. 8. De uitvoeringspraktijk van vergunningverlening voldoet aan de eisen die hieraan door de Nederlandse en Europese wetgever zijn gesteld. 9. Een actueel provinciaal handhavingsbeleid, dat voldoet aan landelijk vastgestelde kwaliteitscriteria en mede is gericht op bevordering van naleefgedrag. 10. Alle bestuurlijke handhavingsorganisaties in Fryslân voldoen minimaal aan de eisen van het Besluit Kwaliteitseisen handhaving milieubeheer. 11. Het ten gelde maken van de door het Ministerie van VROM beschikbaar gestelde programmafinanciering, het stimuleren van een structurele, adequate uitvoering van het externe veiligheidsbeleid en het hiertoe bevorderen van een samenwerking tussen Friese gemeenten, regionale samenwerkingsverbanden en provincie op een effectief en efficiënt niveau. 12. Een organisatie die op de invoeringsdatum van de Wabo op een adequate wijze een omgevingsvergunning kan verlenen en handhaven. Er wordt maximaal gebruik gemaakt van de ICT- en internetvoorzieningen. Er wordt probleemloos samengewerkt met interne en externe partners. Toelichting op nieuwe beleidsvoorstellen Geurmetingen In maart 2005 is door ons het “Kader voor acceptabel geurhinderniveau Sonac Burgum B.V.” vastgesteld. In dit Kader zijn normen, met onderscheid tussen streef- en bovenwaarde, opgenomen waaraan Sonac moet (gaan) voldoen om een acceptabele geursituatie te realiseren (een situatie waarbij niet of nauwelijks sprake is van geurhinder). Daarnaast zijn in het Kader bepalingen opgenomen, op grond waarvan wij tijdelijk in kunnen stemmen met geurnormen waarbij geen sprake is van een acceptabele geursituatie. Omdat Sonac op dit moment nog niet kan voldoen aan de gewenste normen, is in de revisievergunning van maart 2007 van deze bepalingen gebruik gemaakt. Tevens zijn in deze vergunning voorschriften opgenomen die Sonac verplichten de geursanering verder door te voeren. Sonac heeft in dat kader te kennen gegeven dat zij in 2012 de geuremissie tenminste met 35% zal hebben teruggebracht ten opzichte van de in maart 2007 vergunde norm. Hiertoe dient Sonac eens per vijf jaar een plan van aanpak op te stellen, met een jaarlijkse evaluatie van genomen maatregelen. Indien daartoe aanleiding bestaat zal de vergunde norm hierop worden aangescherpt. Eind 2007 is de procedure doorlopen voor eerste aanscherping (nadat verlaging van de emissienorm in de revisienorm had plaatsgevonden). De emissienorm is

Programma 4 - Milieu

59

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

dan met bijna 25% teruggebracht: van 3800 tot circa 2900 geureenheden per uur. Alhoewel het een behoorlijke reductie betreft, zal hiermee nog steeds niet worden voldaan aan bovengenoemd Kader, waardoor verdere geursanering dient plaats te vinden. Vanuit onze bevoegdheid zien wij toe op enerzijds naleving van de vergunde normen en anderzijds progressie in het geursaneringsproces. Voorgesteld wordt om daartoe in 2009 tot en met 2012 geurmetingen en Telefonisch Leefbaarheidsonderzoeken uit te laten voeren. Voor 2009 stellen wij voor een bedrag van € 60.000 hiervoor beschikbaar te stellen. Op basis van de uit de geurmetingen verkregen informatie zal in de periode 2009 – 2012 jaarlijks door ons worden beoordeeld of het aantal geurmetingen in het daaropvolgende jaar naar beneden kan worden bijgesteld (Handhavingsprogramma Toezicht Milieu). In 2012 zal worden geëvalueerd of voortzetting van het verrichten van geurmetingen nog nodig is en, zo ja, met welke frequentie. Wabo De Wet Algemene bepaling omgevingsrecht (Wabo) betreft nieuwe regelgeving waarin 25 omgevingsgerichte wetten (zoals milieu, natuur, ruimtelijke ordening, woningwet) procedureel worden samengebracht met als doel een aanzienlijke beperking van de administratieve lasten voor het bedrijfsleven. De invoeringsdatum stond oorspronkelijk gepland op 1 januari 2008. Deze datum is in 2007 doorgeschoven naar 1 januari 2009 en dreigt nu opnieuw doorgeschoven te worden naar eind 2009. Aan de bestaande provinciale taken verandert niets. De invoering van één verantwoordelijk bevoegd gezag en het gebruikmaken van een digitale aanvraagmodule brengt wel extra taken met zich mee. De structurele overname van reguliere taken van gemeenten door provincie voor vergunningverlening en het toezicht is niet opgenomen, omdat ze hoogstwaarschijnlijk worden gedekt uit te innen leges c.q. vanuit het gemeentefonds te verschuiven middelen. Er zijn echter wel incidentele projectkosten en structurele afstemmings-, coördinatie- en administratiekosten en extra ICT-kosten voor de provincie. IPO en VROM zijn in gesprek over dekking van de bestuurslasten, tot nu toe echter nog zonder resultaat. Na de implementatie zal er een intensief evaluatietraject plaatsvinden. De Wabo en de doorgaande vereenvoudiging en vervanging van vergunningverlening door een meldingsplicht met vaste regels leiden ertoe dat de uitvoeringssituatie van vergunningverlening en toezicht in de provincie om herziening en provinciale regie vragen. Hiervoor zijn binnen het Wabo-traject bestuurlijke initiatieven gestart. Omdat het voor de Wabo om een volkomen nieuwe aanpak gaat, wordt de financiële paragraaf van de Wabo in de loop van het traject verfijnd. Het gevraagde budget (€ 377.000) is voor 2009 en 2010. Dekking voor structurele capaciteit en het faciliteren van de uitvoeringssamenwerking is ook nodig voor de periode daarna. Zodra hierover meer duidelijkheid is, informeren wij u via de Bestuursrapportages. In de kaderbrief 2010 zal zonodig een aangepast budget worden gevraagd.

0

3 Programmaplan

. programma 5 – landelijk gebied Portefeuillehouder: A.M Andriesen

I Doel en inzet van middelen totale programma Doel Wij streven in 2009 naar een landelijk gebied in Fryslân met een hoogstaande ecologische en ruimtelijke kwaliteit (planet), met een renderende landbouw en plattelandseconomie (profit), waarin mensen zich welbevinden en oog hebben voor de waarde van ecologie en ruimtelijke kwaliteit (people). Dit streven is neergelegd in strategische nota’s en in werkplannen uitgewerkt. Ook wordt dit gemonitord. De informatie over ecologie stellen we aan de burger ter beschikking op grond van het verdrag van Aarhus. De realisatie van de beleidsdoelen doen we integraal en ontwikkelingsgericht in het kader van het Provinciaal Meerjarenprogramma Landelijk Gebied. De Rijksdoelen, de Europese doelen en de provinciale doelen zijn daarin benoemd. De sterke samenhang van natuur en landschap, landbouw en water vergt namelijk een integrale aanpak. In 2009 zullen we daarom het samengaan van een goede ontwikkeling van landbouw en natuur en water weer verder met kracht aanzetten en stimuleren. Dat doen we door in te zetten op verdere integrale gebiedsontwikkeling, samenwerken met de streek. Na Dongeradeel, Noordwest-Fryslân, Ferwerderadeel en Appelscha zullen andere projecten volgen. In bepaalde gevallen voeren we hierbij een actief grondbeleid. De plannen die we aan het maken zijn voor Natura 2000 en de Kaderrichtlijn water stemmen we goed op elkaar af en pakken we van onder op aan. We pakken de kans die de minister ons heeft geboden om eerst beheerplannen te maken en dan pas de instandhoudingsdoelen vast te stellen. Steeds zal daarbij de externe werking van natuur voor de landbouw punt van discussie zijn. We gaan ook met betrokkenen eerste deelplannen maken voor een mogelijke invulling van de zogenaamde robuuste natte ecologische verbindingszone, waarbij Inzet van middelen totale programma (inclusief nieuwe beleidsvoorstellen en ombuigingen) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

- Structurele programmabudgetten

2.243

5.249

2.728

2.747

2.747

2.800

- Tijdelijke programmabudgetten

9.457

31.288

18.200

5.463

4.831

4.226

en overl. passiva

27.768

39.148

33.820

37.929

36.912

36.912

- Apparaatskosten

4.592

5.377

5.504

5.443

5.443

5.443

- Reserves/voorz. via exploitatie

- Bedrijfsvoeringskosten totaal lasten

2.063

2.266

2.199

2.129

2.503

2.493

4.14

8.8

.451

5.11

5.4

51.84

Programma 5 - Landelijk Gebied

1

Begroting 2009

Fryslân:

Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

iepen en eigen

Begroting

Begroting

00

008

009

010

- Structurele programmabudgetten

856

749

752

752

011 01Baten 752

680

- Tijdelijke programmabudgetten

1.122

2.010

0

0

0

0

- Reserves/voorz. via exploitatie en overl. passiva

27.780

38.990

33.716

37.842

36.842

36.842

totaal Baten

9.58

41.49

4.48

8.594

.594

.51

lasten - Baten

1.

41.59

.98

15.118

14.84

14.5

soms uitruil van landbouw en natuur als maatwerk aan de orde kan zijn, maar alleen op basis van vrijwilligheid. Dit op basis van het werkplan Natte Robuuste As dat in 2008 is opgesteld. We maken ons zorgen over de regeldichtheid in het landelijk gebied. Een handzamer subsidiestelsel voor (agrarisch) natuur- en landschapsbeheer door de omvorming van het Programma Beheer moet in 2009 klaar zijn en resulteren in het verder terugdringen van regels en bureaucratische last. We zullen ons inzetten voor integratie van natuurwetten in het kader van het rapport van de commisie Lodders. Door middel van het programma landelijk gebied voeren we het Streekplan krachtig en voortvarend ontwikkelingsgericht uit. De ruimtelijke kwaliteit van het landelijk gebied is nadrukkelijk punt van aandacht, met name ook door provinciale inbreng vroeg in het planproces. Fryslân wil proeftuin zijn voor ruimtelijke kwaliteit aansluitend bij de plannen van het kabinet. We gaan het Streekplankader verder uitwerken in een tot uitvoering inspirerend werkplan, samen met betrokkenen zoals de gemeenten. We voeren bij de ontwikkeling van het landelijk gebied een sterke provinciale regie. De budgetten van het Rijk Investeringen Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

0

8.983

0

0

0

0

Baten

0

6.560

560

560

0

0

lasten - Baten

0

.4

-50

-50

0

0

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000

00

008

009

010

011

01

Lasten

1.084

40.366

33.728

37.854

36.854

36.854

Baten

1.667

40.956

33.735

37.861

36.861

36.861

-58

-590

-

-

-

-

lasten - Baten



3 Programmaplan

Nieuwe beleidsvoorstellen en ombuigingen Exploitatielasten Bedragen x € 1.000

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

- Moai Fryslân, Investeren in mooi landschap

187

438

625

0

- Voortzetting extra budgetsubsidie It Frykse Gea

250

0

0

0

- Uitvoering Werkplan Weidevogels

250

0

0

0

75

0

0

0

7.000

0

0

0

nieuwe beleidsvoorstellen

- Samenwerkingsverband Agrarische Natuur- en Landschapsbeheer - Budget PMJP Ombuigingen - IVN-consulentschap Fryslân

-9

-9

-9

-9

- Landschapsbeheer Friesland

-11

-11

-11

-11

- Stichting Doarpswurk

-31

-31-

-31

-31

- It Fryske Gea

-41

-41

-41

-41

.0

4

5

-9

totaal

van ILG, de Europese middelen van POP en de provinciale middelen zijn bijeengebracht in één provinciale regeling. Werkendeweg komen we zo samen met de streek tot stevige investeringen. We werken het beleid gebiedsgericht uit: de aanpak door middel van onze Plattelânsprojekten is gedegen en succesvol gebleken en wordt ook in 2009 verder uitgevoerd. In 2009 wordt het landbouwbeleid voortgezet door het stimuleren van vernieuwing van de landbouw in alle soorten en maten. Uitgangspunt is dat de sector schoon en gezond is, breed en divers en goed en efficiënt. De biologische landbouw wordt daarin mee gestimuleerd. Gewerkt wordt met provinciale projecten die de sector stimuleren en aansluiten bij projecten van de sector zelf. De nota landbouwbeleid zal in 2009 samen met de sector opgesteld worden. Voor de uitvoering is € 350.000 op jaarbasis beschikbaar, hetgeen goed belegd is met projecten, zoals de Melkveeacademie en de Waddenkas. Deze middelen zijn opgenomen in het pMJP. In 2009 zal meer ingezet wordt op de kenniseconomie voor landbouw. Het werk van de agro-alliantie van 2008 moet leiden tot projecten. In de agro-alliantie werken de primaire sector, LTO en de opleidingen met het agri-nutri bedrijfsleven samen voor ontwikkeling van kennis, verspreiding van kennis en verkoop van kennis in (met name Oost-)Europa. In het plattelandsbeleid richten we ons op een platteland dat leefbaar en vitaal is, waar mensen zich welbevinden

Programma 5 - Landelijk Gebied



Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

en een blijvend toekomstperspectief hebben. De nota plattelandsbeleid spreekt van “Fan boppe ôf ynspirearje en fan ûnder op stimulearje”. Gewerkt wordt met projecten die de vernieuwingskracht van het platteland versterken en met projecten waarop ingestoken wordt op initiatieven van onderop. Van groot belang is dat er goede basisvoorzieningen zijn en dat het MKB en de recreatie gestimuleerd worden. De nota plattelandsbeleid (inclusief dorpshuizen) zal in 2009 vernieuwd worden. We kijken naar nog effectievere methoden om leefbaarheid te ontwikkelen. Toelichting op de belangrijkste financiële afwijkingen Structurele programmabudgetten In 2008 is bij het ILG € 2,5 miljoen begroot als bijdrage in de investeringsagenda van het Rijk.

Inzet van middelen totale programma (inclusief nieuwe beleidsvoorstellen en ombuiging) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

3.636

5.027

5.203

5.118

4.756

4.184

Baten

533

592

594

594

594

521

.10

4.45

4.09

4.54

4.1

.

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

0

2.983

0

0

0

0

Baten

0

560

560

560

0

0

lasten - Baten

0

.4

-50

-50

0

0

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

135

275

275

275

275

275

313

459

282

282

282

282

-18

-184

-

-

-

-

lasten - Baten Investeringen Bedragen x € 1.000

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000 Lasten Baten lasten - Baten

4

3 Programmaplan

Nieuwe beleidsvoorstellen en ombuigingen Exploitatielasten Bedragen x € 1.000

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

- Moai Fryslân, Investeren in het landschap

187

438

625

0

- Voortzetting extra budgetsubsidie It Frykse Gea

250

0

0

0

- Uitvoering Werkplan Weidevogels

250

0

0

0

75

0

0

0

- IVN-consulentschap Fryslân

-9

-9

-9

-9

- Landschapsbeheer Friesland

-11

-11

-11

-11

- Sichting Dorpswurk

-31

-31-

-31

-31

nieuwe beleidsvoorstellen

- Samenwerkingsverband Agrarische Natuur- en Landschapsbeheer Ombuigingen

- It Fryske Gea

-41

-41

-41

-41

totaal

0

4

5

-9

Tijdelijke budgetten In dit programma is een aantal tijdelijke projecten opgenomen met als budget in de periode 2008-2012: Weidevogelreservaten € 1,7 miljoen, Economische gevolgen MKZ-crisis € 1.450.000, Doelgroepenbudget € 2.269.000, Fryske Gea € 0,5 miljoen, Landbouwvalley € 0,5 miljoen, natuurbeschermingswet € 850.000 en het project Investeren in mooi landschap in 2009 € 1.253.000. Reserves/voorzieningen via exploitatie De rijksbijdrage ILG is in kasritme gezet.

II Thema’s Thema 5.1 Beleid, natuur en landschap Doelen • De natuur en de flora en fauna in Fryslân zijn van hoge kwaliteit. • Een mooi en aantrekkelijk landschap in Fryslân met grote ruimtelijke kwaliteit en eigenheid. • De Friese burgers zijn zich bewust van de waarde van de natuur; zij zijn bekend met de regels van groene wetgeving, dat wil zeggen dat zij het juiste initiatief op de juiste plaats nemen. Gewenste resultaten 1. De na te streven natuurdoelen, de ecologische hoofdstructuur, de ecologische verbindingszones en de gewenste stand van flora en fauna zijn vastgelegd, worden in werkplannen en gebiedsplannen uitgewerkt en bij uitvoering worden adviezen gegeven aan de uitvoerders zodat ecologisch rendement wordt gehaald. 2. Natura2000 beheerplannen zijn in die gebieden waar de provincie het “voortouw” heeft vastgesteld conform

Programma 5 - Landelijk Gebied

5

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

het omkeringsprincipe van eerst beheerplan en dan de instandhoudingsdoelen en met draagvlak. Daarnaast zijn tijdige, pro-actieve en inhoudelijk heldere provinciale standpunten in de overige Natura2000 beheerplannen en in de Nationale Parken verwerkt. 3. Uitvoering binnen gestelde termijnen, zonder vormfouten en met een voldoende geïnformeerde doelgroep, volgens wettelijk gestelde eisen en provinciale beleidsregels van de Groene Wetten. Door goed vooroverleg over initiatieven wordt het juiste initiatief op de juiste plaats genomen en kwaliteit toegevoegd. 4. Het na te streven beeld van het Friese landschap is vastgelegd in het kader van het Streekplan en de nationale landschappen, het is in subsidiekaders en in een werkplan vastgelegd en bij uitvoering worden adviezen gegeven aan de uitvoerders zodat ruimtelijke kwaliteit wordt toegevoegd. 5. Zorgen voor adequate afspraken wat betreft de uitvoering van beheer en inrichting in de natuurgebieden die in eigendom zijn van It Fryske Gea, bekendheid bij het publiek van de terreinen en de waarden ervan en recreatief medegebruik; adequate ondersteuning van de agrarische natuurverenigingen, draagvlak voor natuur en milieu met name bij de Friese jeugd en ontwikkeling; coördinatie, begeleiding en uitvoering van projecten voor landschapsonderhoud en –beheer. De budgetsubsidieinstellingen leveren hun produkten met 5% minder subsidie dan in 2008. Toelichting op nieuwe beleidsvoorstellen Moai Fryslân, Investeren in mooi landschap Voor het investeren in het landschap buiten de Nationale landschappen zijn landelijk en provinciaal geen middelen beschikbaar. In het Streekplan Fryslân is ruimtelijke kwaliteit in alle landschappen als belangrijk uitgangspunt opgenomen. In het Koersdocument hebben we aangegeven dat we het Streekplan ontwikkelingsgericht en “mei faazje” willen uitvoeren. Binnen ruimtelijke kwaliteit is landschap een cruciaal punt. In het Koersdocument is aandacht voor het landschap opgenomen o.a. door te spreken van een voorbeeldproject voor de Noordelijke Schil. In het Rijksbeleid wordt door de ministeries van VROM en LNV grote waarde gehecht aan alternatieve investeringsmogelijkheden in het landschap en projecten waarin verrommeling wordt tegengegaan. De minister van LNV heeft het initiatief genomen om project in het kader van “Investeren in het landschap” buiten de nationale landschappen van de grond te krijgen. In Zuidoost-Fryslân wordt gewerkt aan diverse projecten om herstel en inrichting van bijvoorbeeld houtwallen te bekostigen. Onder andere gaat het dan om het stoken van de verwarming van een instelling met kaphout. In Oranjewoud-Katlijk wordt gewerkt aan een methode van fondsvorming waarbij voor 30 jaar behoud en herstel van landschapselementen is gewaarborgd. Voorgesteld wordt om voor dit soort projecten als provincie mee te investeren. Voor het project Katlijk wordt de provinciale bijdrage geraamd op een investering van € 1.250.000 op een totaal van € 6.000.000. Wij stellen daarom voor € 1.250.000 te investeren in dergelijke projecten. Met de provinciale investeringen zal extra Rijksgeld binnen gehaald moeten worden uit de programma’s Investeren in het Landschap en Mooi Nederland.



3 Programmaplan

Voortzetting extra budgetsubsidie It Fryske Gea 2005-2008 ook in 2009 It Fryske Gea voert het provinciaal beleid op het gebied van natuur- en landschapsbeheer uit. Hiervoor zijn de provincie Fryslân en It Fryske Gea in 1999 een overeenkomst budgetsubsidie aangegaan. In het jaarlijkse productplan wordt aangegeven op welke wijze It Fryske Gea vorm en inhoud geeft aan het provinciale beleid en de producten en diensten die het in dat kader levert. Door u is in 2005, voor een periode van 4 jaar, naast de in de jaarlijkse begroting van de provincie Fryslân opgenomen subsidie een extra bijdrage toegekend van € 250.000 per jaar. Deze vergoeding werd noodzakelijk geacht vanwege een toename in het aantal beheerde hectares natuurgebied en de daarmee samenhangende extra werkzaamheden. Ook vormde dit een compensatie voor het feit dat de uitkeringen in het kader van het Programma Beheer in de periode 1999 – 2002 niet waren geïndexeerd. In 2009 begint een nieuwe periode van budgetsubsidiëring, dit loopt tot en met 2012. Momenteel werkt It Fryske Gea aan een meerjarenoverzicht voor de door haar in deze periode aan te provincie Fryslân te leveren producten en diensten. De uitvoering van het provinciale beleid op het gebied van natuur- en landschapsbeheer door It Fryske Gea is één van de steunpilaren voor het aspect Omjouwing uit het Coalitieakkoord 2007 – 2011. Voorgesteld wordt om voor 2009 de jaarlijkse extra bijdrage voor It Fryske Gea van € 250.000 te continueren. De extra bijdrage per jaar voor de periode 2010 – 2012 is opgenomen in de Doorkijk. Een korting op of halvering van de gevraagde extra bijdrage betekent dat It Fryske Gea een aantal producten, die van belang zijn voor de realisatie van het provinciale beleid, niet meer kan realiseren. De vraag welke producten dit zijn wordt dan beantwoord in het jaarlijkse productplan. Er mag worden uitgegaan van het gegeven dat er geen invloed is op de producten natuurbeheer, landschapsbescherming en inventarisatie/monitoring. Wel zijn effecten te verwachten voor de producten recreatief medegebruik, informatie/educatie en beleidsadvisering. Consequentie hiervan is dat de toegankelijkheid van natuurgebieden, de informatievoorziening daarover en de inbreng van It Fryske Gea in de provinciale beleidsformulering onder druk komen te staan. We stellen voor de extra bijdrage te continueren, zodat er geen gaten vallen in de producten van het Fryske Gea. Uitvoering Werkplan Weidevogels Dit is een verlengingsvoorstel. In 2006 is in nauw overleg met de partijen in het veld het ‘Werkplan Weidevogels in Fryslân 2007-2013’ vastgesteld. In 2007 is een begin gemaakt met de uitvoering. In 2007 is bijvoorbeeld de Bond van Friese Vogelbeschermingwachten (BFVW) met een eigen coördinator aan de slag gegaan, werd er gewerkt aan de totstandkoming van 8 skriesekriten en werkten de natuurorganisaties opkrikplannen voor hun reservaatsgebieden uit. In het Werkplan Weidevogels is aangegeven dat we ons provinciale weidevogelbeleid met kracht willen voortzetten en nieuwe impulsen willen geven. Het doel waarop gekoerst wordt is 25.000 paren van de doelsoort de grutto. Het weidevogelbeleid is een van onze koersspeerpunten: het koerst op duurzame natuur,

Programma 5 - Landelijk Gebied



Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

ondersteuning van boeren bij natuur en het Frysk eigene, in die zin dat Fryslân uniek in Europa is voor wat betreft de aantallen weidevogels. De ter beschikking staande instrumenten en middelen zullen worden ingezet op: 1. een gebiedsgerichte samenwerking (gruttokringen met een zogenaamd mozaïekbeheer) binnen minimaal 50.000 ha open weidegebied. 2. de inzet van vrijwilligers voor nazorgactiviteiten in de gebieden binnen en buiten de gruttokringen. 3. de optimalisering van het weidevogelbeheer in de begrensde beheersgebieden, natuurgebieden en via de vrij inzetbare hectaren. De uitvoering van het Werkplan Weidevogels vraagt de continuering van de huidige financiële inzet plus enkele aanvullende middelen. Van de zijde van de Rijksoverheid komt daarnaast een forse extra impuls. De bekostiging van de activiteiten uit het Werkplan Weidevogels loopt via meerdere sporen: a. Bestaande structurele begrotingsposten: ‘regie weidevogels’ en ‘monitoring’. b. De gebiedsgerichte inzet die is opgenomen in het provinciaal Meerjarenprogramma Landelijk Gebied 20072013 (pMJP). In het vastgestelde pMJP zijn opgenomen: ‘vliegende €€’ en ‘inrichting’ en er is een aanvullend pMJP-voorstel voor het ‘weidevogelcompensatiefonds’ (zie het desbetreffende begrotingsvoorstel). c. Tijdelijke budgetten voor provinciedekkende activiteiten (die naar hun aard niet passen in het pMJP). Er zijn twee tijdelijke budgetten, ‘BoerenNatuur’ en ‘vrijwillige weidevogelbescherming’, die in 2008 aflopen en waarvan wordt voorgesteld deze voort te zetten. Daarnaast is er een voorstel voor een derde tijdelijk budget voor ‘uitbreiding monitoring weidevogels’. Dit begrotingsvoorstel betreft de tijdelijke budgetten, zoals benoemd onder voorgaand punt c. BoerenNatuur BoerenNatuur verricht als Federatie van agrarische natuurverenigingen een aantal overkoepelende taken, die de werkzaamheden van de individuele verenigingen overstijgen en een beter resultaat opleveren door bundeling van kracht en kennis. Daarmee levert het een meerwaarde voor het agrarisch natuur- en landschapsbeheer in onze provincie. In het Werkplan Weidevogels is de belangrijke rol voor BoerenNatuur voor het weidevogelbeheer aangegeven en in dit verband met name de ondersteunende en stimulerende rol naar de agrarische natuurverenigingen en de gruttokringen. BoerenNatuur zorgt daarbij voor de instelling van de gruttokringen, de ondersteuning van de organisatie en de planmatige gebiedsgerichte aanpak voor de weidevogelbescherming. Verder ondersteunt en coördineert BoerenNatuur de aanpak in de ganzenfoerageergebieden. De afgelopen drie jaar (2006 – 2008) ontving BoerenNatuur een provinciale budgetsubsidie van € 140.000 per jaar. Voorgesteld wordt voortzetting op hetzelfde niveau in 2009 van € 140.000. De provinciale budgetsubsidie per jaar voor de periode 2010 – 2011 is opgenomen in de Doorkijk. Vrijwillige weidevogelbescherming Al een aantal jaren zijn we als provincie actief op het gebied van de vrijwillige weidevogelbescherming. Sinds 1999 wordt geld beschikbaar gesteld voor een coördinator die, samen met de BFVW, de vrijwillige weidevogelbescherming in onze provincie stimuleert. In het Werkplan Weidevogels is aangegeven dat we de

8

3 Programmaplan

vrijwillige weidevogelbescherming willen voortzetten en deze taak onderbrengen bij de BFVW. Hiertoe sluiten we een prestatiecontract met de BFVW. De afgelopen periode stelden we € 90.000 per jaar beschikbaar voor de weidevogelcoördinator. Dit tijdelijke budget loopt in 2008 af. Voorgesteld wordt voortzetting op hetzelfde niveau in 2009 van € 90.000. De provinciale bijdrage per jaar voor de periode 2010 – 2011 is opgenomen in de Doorkijk. Uitbreiding monitoring weidevogels In het Werkplan Weidevogels is aangegeven dat we blijven investeren in de weidevogelmonitoring in Fryslân en dat aanvullende middelen nodig zijn voor: • Beter volgen van de ontwikkeling van de kievitpopulatie. De instandhouding van de populatie is nauw gerelateerd aan de ruimte die we kunnen bieden voor het zoeken en rapen van kievitseieren. Als de basis van gegevensverzameling niet toereikend is, kan gelet op de Vogelrichtlijn het zoeken en rapen niet of lastiger verdedigd worden. In de akkerbouwgebieden in Fryslân ontbreken in de huidige monitoring zogenaamde kievitplots. Daardoor is het niet mogelijk een goede provinciaal dekkende trend te meten. Voor uitbreiding van de monitoring met 10 extra plots in het akkerbouwgebied is € 10.000 per jaar nodig. • Ondersteunen van het ringonderzoek. De broedende weidevogels in Fryslân zijn trekvogels die in de winter voornamelijk in Zuidwest Europa en Afrika overwinteren. De overlevingskansen van onze broedvogels in de overwinteringsgebieden bepalen mede het succes van ons weidevogelbeheer. Via ringgegevens kunnen we meer te weten komen over het verblijf en overlevingskansen in de overwinteringsgebieden, maar ook over de hervestiging in Nederland. Het internationale ringonderzoek is in handen van het Vogeltrekstation in Arnhem. Voorgesteld wordt om het Vogeltrekstation in 2009 met € 10.000 te ondersteunen. Daarmee wordt een netwerk van vrijwilligers voor het kuikenringproject in Fryslân opgezet: vrijwilligers opleiden en begeleiden, de aanschaf van ringmateriaal en eventueel dataloggers waarmee vogels via satellietverbindingen kunnen worden gevolgd. Voor 2009 is voor de aanvulling van de weidevogelmonitoring daarom in totaal € 20.000 per jaar nodig. De provinciale bijdrage per jaar voor de periode 2010 – 2011 is opgenomen in de Doorkijk. Samenvattend gaat het voor de uitvoering van het Werkplan Weidevogels voor 2009 om een bedrag van € 250.000. Samenwerkingsverband Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer Dit is een verlengingsvoorstel. Al sinds 1998 werkt het Samenwerkingsverband Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (SANL) in Fryslân aan ondersteuning van de uitvoering van agrarisch natuur en landschap door directe voorlichting aan agrariërs en andere grondeigenaren en door vernieuwende projecten en experimenten samen op te zetten. Bijzonder is dat elk jaar de meest in het oog springende initiatieven een aanmoedigingsprijs ontvangen, waarbij aan de beste de Sulveren Skries wordt uitgereikt. Het secretariaat en de informatiesteunpunt van het Samenwerkingsverband is ondergebracht bij de Dienst Landelijk Gebied (DLG). In het samenwerkingsverband zijn verder de BFVW, BoerenNatuur, Landschapsbeheer Friesland, LTO-Noord en de terreinbeherende organisaties vertegenwoordigd. Het samenwerkingsverband vormt daarmee een breed platform om de ontwikkelingen rondom de uitvoering van Programma Beheer, dat onder de verantwoordelijkheid van de provincie valt, te bespreken en

Programma 5 - Landelijk Gebied

9

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

daaromtrent werkafspraken te maken. In 2009 zal het huidige programmabeheer moeten zijn omgevormd tot een nieuw systeem. Het SANL zal de voorlichting over het nieuwe systeem mee moeten dragen. Het werk van het SANL richt zich op de kwaliteit van het agrarisch natuurbeheer en past daardoor uitstekend in het Koersdocument waarin sprake is van een goed samengaan van natuur en landbouw, duurzame natuur. Met name gaat het om het koersaccent uitwerking programma beheer en compensatie voor boeren bij natuurbeleid. Als provincie stelden we de afgelopen jaren € 65.000 per jaar beschikbaar. Dit tijdelijke budget loopt in 2008 af. Vanwege de belangrijke functie van het agrarisch natuur- en landschapsbeheer in Fryslân stellen wij voor om een vervolg aan het Samenwerkingsverband, inclusief de bijdrage voor de vernieuwende/experimentele projecten, te geven voor 2009. Aanvullend stellen we voor om de bijdrage met € 10.000 te verhogen. Deze extra bijdrage is bestemd om het SANL uit te laten groeien tot een forum voor de uitvoeringspraktijk rondom Programma Beheer. De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van Programma Beheer ligt nu bij de provincie. De provinciale bijdrage per jaar voor de periode tot en met 2010 is opgenomen in de Doorkijk. Toelichting op ombuigingen Vermindering budgetsubsidie IVN-Consulentschap Fryslân Voorgesteld wordt de jaarlijkse budgetsubsidie aan IVN-Consulentschap Fryslân per 1 januari 2009 te verminderen met een bedrag van € 9.300, zijnde 5% van de bestaande budgetsubsidie van € 186.015. De basis voor de provinciale bijdrage is de realisatie van de producten die zijn opgenomen in het door het Consulentschap opgestelde productplan. De uitvoering van dit productplan acht de provincie van belang om uitvoering te geven aan het beleid op het gebied van deskundigheidsbevordering van vrijwilligersgroepen en NMEorganisaties met betrekking tot natuur- en milieueducatie, netwerkontwikkeling en invoering van NME in verschillende maatschappelijke sectoren. De verlaging van de budgetsubsidie leidt niet tot vermindering van de resultaten van het productplan van het IVNConsulentschap Fryslân. Ook betekent het niet dat de provincie minder waardering heeft voor het IVN als belangenbehartiger voor natuur en milieueducatie. De subsidieverlaging is haalbaar door een efficiëntere aanpak. Hierbij valt te denken aan: • winst behalen uit samenwerking met andere in dit werkterrein actieve partijen. Zo hebben It Fryske Gea en Landschapsbeheer Friesland eveneens te maken met communicatie en educatie m.b.t. NME. • het uitbuiten van die punten waar IVN al sinds jaar en dag goed in is: educatie en het op heldere en concrete wijze betrekken van mensen bij maatschappelijke vraagstukken. Wij denken dat deze know-how het beste tot zijn recht komt door met nadruk in te zetten op jeugd en jongeren (die de volwassenen van de komende decennia zullen zijn) en IVN-vrijwilligers. De andere IVN-doelgroepen: recreanten/ toeristen, bewoners NP en ouderen worden via andere kanalen in de gelegenheid gesteld de NME-kennis tot zich te nemen en hoeven daarom minder actief te worden benaderd. Vermindering budgetsubsidie Landschapsbeheer Friesland(LBF)

0

3 Programmaplan

De totaal aan LBF te verlenen subsidie bedraagt op jaarbasis € 772.669. Van dit totaal bedraagt het provinciale deel € 215.617. De rest van de subsidie is Rijksgeld. Voorgesteld wordt de jaarlijkse budgetsubsidie aan Landschapsbeheer Friesland per 1 januari 2009 te verminderen met 5% van de bestaande budgetsubsidie op het provinciaal deel van € 215.617: een bedrag van € 10.800. De basis van de provinciale bijdrage die wordt gegeven aan Landschapsbeheer Friesland is de afstemming van het provinciaal beleid op het gebied van de ontwikkeling, coördinatie, begeleiding en uitvoering van projecten voor landschapsonderhoud/ beheer in Fryslân met de LBF Beleidsvisie/ Meerjarenplan 2008-2013. De keuzes ten aanzien van de door de provincie Fryslân af te nemen producten worden gemaakt op grond van de overeenkomsten tussen provinciaal beleid en genoemde LBF beleidsvisie. De verlaging van de subsidie zal niet leiden tot vermindering van de door de provincie van LBF af te nemen producten. De door de provincie verwachte resultaten veranderen niet. Ook verandert de waardering van de provincie niet voor LBF als belangenbehartiger voor het onderhoud en het behoud van de kwaliteit van het Friese landschap. De subsidieverlaging is haalbaar door een efficiëntere aanpak. Hierbij valt te denken aan: • winst behalen uit samenwerking met andere in dit werkterrein actieve partijen (zoals bijvoorbeeld It Fryske Gea) waarbij optimaal gebruik kan worden gemaakt van elkaars sterke punten. Natuur en landschapsonderhoud vraagt regelmatig om een integrale aanpak. • duidelijke afstemming met de provincie over de planning van de inzet van de te besteden middelen voor landschapsonderhoud (ROL-middelen). • primair richten op het sterke punt van LBF, dat ligt op het gebied van landschapsbeheer en onderhoud. Hier ligt de expertise en daarom valt daar efficiency winst te boeken. Efficiencykorting van 5% op de Stichting Doarpswurk Voorgesteld wordt de jaarlijkse budgetsubsidie aan de Stichting Doarpswurk met ingang van 1 januari 2009 te verminderen met een bedrag van € 31.000. Dit is 5% van het in 2008 in de provinciale begroting opgenomen bedrag voor budgetsubsidie van € 623.952. Vóór de fusie van Stichting Doarpshûzen Fryslân (SDF) en Feriening fan Lytse Doarpen (FLD) tot Stichting Doarpswurk hadden de beide afzonderlijke instellingen samen een budget van € 321.041. Na de fusie is de provinciale bijdrage stapsgewijs verhoogd via € 500.000 in 2006 (met indexering € 505.528), € 550.000 in 2007 (met indexering € 563.723) tot € 600.000 (met indexering € 623.952) met ingang van 2008. Er is derhalve al een aanzienlijke som extra geld naar Doarpswurk gegaan om de fusie te laten slagen. Het is niet gebruikelijk om bij een fusie van twee instellingen het budget te verdubbelen. Vaak worden fusies mede ingegeven door efficiencyoverwegingen, zodat de nieuwe instelling met minder middelen toe zal kunnen. Ook van de fusie van SDF en FLD mag worden verwacht dat er enige efficiencywinst is behaald. Daar zijn beide instellingen echter niet op gevergd: in plaats van een korting op de provinciale bijdrage is juist meer geld aan Doarpswurk toegekend. De combinatie van efficiencywinst en meer geld kan een korting van 5% nu rechtvaardigen. Plattelandsbeleid is een speerpunt van provinciaal beleid. Voor de uitvoering daarvan is Doarpswurk van belang. Daar ligt een goede kans voor Doarpswurk om extra middelen te genereren. Wanneer goede projectvoorstellen worden ingediend, buiten het reguliere werk van Doarpswurk, dan bestaat de kans dat dergelijke projecten voor Programma 5 - Landelijk Gebied

1

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

een provinciale bijdrage in aanmerking komen. Bovendien zijn er naast provinciale middelen vele andere bronnen, die bij Doarpswurk ook bekend zijn, waaruit mogelijk geput kan worden. De keuze om een relatief kleine bezuiniging door te voeren in de jaarlijkse budgetsubsidie aan Doarpswurk betekent niet dat wij het werk van deze organisatie niet waarderen. Integendeel, de werkzaamheden van Doarpswurk zijn van belang voor het (mede) uitvoeren van provinciale plattelandsbeleid. Dit blijkt ook uit de door de provincie verleende subsidie en de verhoging van de provinciale bijdrage na de fusie. Juist omdat het een relatief kleine bezuiniging betreft, zijn wij van mening dat deze niet hoeft te leiden tot een vermindering in de producten en diensten van Doarpswurk. Wij vragen Doarpswurk het pakket van door de provincie Fryslân af te nemen producten te leveren via een efficiëntere aanpak. Over de productbegroting voor de periode 2009-2012, waar afspraken worden gemaakt met Doarpswurk over te leveren producten en diensten tegen bepaalde bedragen, vindt afzonderlijk overleg plaats; dit vanuit de door u vastgestelde beleidskaders. Efficiencykorting It Fryske Gea Wij stellen voor de jaarlijkse budgetsubsidie aan It Fryske Gea met ingang van 1 januari 2009 te verminderen met een bedrag van € 41.000. Dit is 5 % van het in de begroting opgenomen bedrag voor budgetsubsidie van € 824.000 (peiljaar 2008). De totale jaarlijkse provinciale bijdrage aan It Fryske Gea bedraagt € 1.175.000. Het in deze bijdrage opgenomen bedrag van € 250.000, de jaarlijkse extra bijdrage aan It Fryske Gea en € 101.000 voor het toezicht aan de Friese IJsselmeerkust en Zuidwest Fryslân, blijven daarmee buiten beschouwing wat betreft de 5% bezuiniging. Uit het meerjaren productenoverzicht van It Fryske Gea blijkt dat de indicatieve begroting voor 2009 sluit op een bedrag van € 4.200.000. De totale omzet van It Fryske Gea beweegt zich jaarlijks rond de € 8,9 miljoen. De financiële positie van It Fryske Gea is gezond te noemen. De afgelopen jaren is het eigen vermogen gestegen van € 5.937.000 naar € 9.135.000 en slaagt men er in om, hoewel telkens een negatief bedrijfsresultaat wordt begroot, het begrotingsjaar af te sluiten met een positief resultaat. Dit is het gevolg van incidentele inkomsten, die niet op voorhand kunnen worden begroot. Het verweer van It Fryske Gea dat de provincie een financiële bijdrage moet leveren aan het begrote exploitatietekort, snijdt geen hout omdat de subsidie van de provincie is gebaseerd op te leveren producten en diensten. De keuze om een relatief kleine bezuiniging door te voeren in de jaarlijkse budgetsubsidie aan It Fryske Gea betekent niet dat wij het werk van deze organisatie niet waarderen. Integendeel, de werkzaamheden van It Fryske Gea zijn van belang voor het (mede) uitvoering geven aan het provinciale beleid op het terrein van natuur- en landschapsbeheer. In het op 10 juni 2003 vastgestelde “Provinciaal Beleidskader Natuurbeheer t.b.v. de door It Fryske Gea op te stellen Productbegroting” is dit belang bevestigd. En het blijkt ook uit de door de provincie verleende subsidie. Juist omdat het een relatief kleine bezuiniging betreft, zijn wij van mening dat deze niet behoeft te leiden tot een vermindering in de producten en diensten van It Fryske Gea. Wij vragen It Fryske Gea het pakket van door de provincie Fryslân af te nemen producten te leveren via een efficiëntere aanpak.



3 Programmaplan

Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

3.398

4.578

3.356

2.895

2.895

2.895

Baten

512

434

372

372

372

372

.88

4.144

.984

.5

.5

.5

lasten - Baten

Over de productbegroting voor de periode 2009-2012, waar afspraken worden gemaakt met It Fryske Gea over te leveren producten en diensten tegen bepaalde bedragen, vindt afzonderlijk overleg plaats; dit vanuit de door u vastgestelde beleidskaders. Bovendien zijn er voor It Fryske Gea wat betreft nieuwe koersaccenten mogelijkheden om (incidentele) projectsubsidies te verkrijgen.

Thema 5.2 Beleid plattelandsontwikkeling, landbouw en visserij Doelen • Het Friese platteland is leefbaar en vitaal, de bewoners van het platteland hebben een gevoel van welbevinden en een blijvend toekomstperspectief. • De Friese land- en tuinbouw (inclusief de biologische landbouw) is een economisch levensvatbare en duurzame sector, binnen randvoorwaarden van biodiversiteit en landschap. De sector is schoon en gezond, breed en divers, goed en efficiënt. • De Friese visserijsector is een economisch levensvatbare en duurzame sector binnen randvoorwaarden van biodiversiteit. De sector is volop in vernieuwing is en werkt goed samen. Gewenste resultaten 1. Het na te streven beeld van plattelandsontwikkeling is vastgesteld in de nota Plattelandsbeleid; op grond van de nota zijn provinciale projecten opgezet die tot vernieuwing van plattelandsontwikkeling leiden (in 2009 passend binnen micro-ondernemingen, (verbrede) landbouw en een nieuw thema) en bij uitvoering worden adviezen gegeven die zorgen voor toevoeging van ontwikkelingskwaliteiten van het platteland. 2. Zorgen voor adequate afspraken wat betreft de ondersteuning van dorpsbelangen en andere groepen op het Friese platteland bij het bevorderen van leefbaarheid en een efficient werkende steunfunctieorganisatie. 3. Plattelânsprojekten verwerft projecten die o.a. bijdragen aan de realisering van de doelen van het pMJP. Daarnaast dragen de projecten bij aan overig provinciaal beleid zoals geformuleerd in hoofdstuk 6 Economie, Toerisme en Recreatie en hoofdstuk 7 Sociaal Beleid en Zorg.

Programma 5 - Landelijk Gebied



Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

4. Het na te streven beeld van land- en tuinbouw is vastgelegd in de nota Sociaal-Economisch Landbouwbeleid; op grond van de nota zijn provinciale projecten opgezet die tot vernieuwing van de sector leiden (in 2009 passend binnen klimaat, kennis en energie binnen een totaalprogramma Duurzame Groene Sector) en bij uitvoering worden adviezen gegeven die zorgen voor toevoeging van vernieuwingskracht van de sector. 5. Het na te streven beeld en de rol van de provincie ten aanzien van de visserij is vastgelegd in de Visserijnota. Eventuele projectvoorstellen vanuit de visserijsector worden behandeld conform het provinciaal sociaal economisch beleid. Specifieke aandacht in plattelandsprojecten zal gegeven worden aan visserijgemeenschappen met Europees geld en cofinanciering.

Thema 5.3 Provinciaal Meerjarenprogramma Landelijk Gebied 2007 – 2013 (pMJP) Doelen De doelen in het landelijk gebied worden zo veel mogelijk in samenhang uitgevoerd via integrale gebiedontwikkeling. Dat gebeurt door: a. Het verlenen van opdrachten aan de Dienst Landelijk Gebied en bestuurcommissies; b. Het toekennen van subsidies aan initiatiefnemers, op grond van het provinciaal Jaarprogramma Landelijk Gebied en de Gebiedskaders en Jaarplannen van de zes plattelandsgebieden waar Plattelânsprojekten actief is. De doelen die worden uitgevoerd, hebben betrekking op de volgende thema’s: • Landbouw en visserij • Natuur, inclusief Nationale Parken • Landschap, cultuurhistorie en archeologie, inclusief Nationale Landschappen • Water • Bodem • Recreatie en toerisme • Sociaal economische vitaliteit van het platteland Gewenste resultaten 1.

grondgebonden landbouw Wij gaan in de pMJP-periode 2007– 2013 de structuur voor grondgebonden landbouw verbeteren door herverkaveling (50.000 ha).

.

niet grondgebonden landbouw In Noordwest Fryslân (Sexbierum) gaan wij in de periode 2007-2010 450 ha glastuinbouw realiseren.

.

duurzaam ondernemen Wij gaan in de pMJP-periode 28 projecten uitvoeren gericht op beheer mineralen, bodemgebruik, energie en ’bio-based’ economie.

4

3 Programmaplan

4.

Kennis en innovatie en versterken landbouw In de pMJP-periode 2007 – 2013 gaan wij uit van realisering van ca. 80 projecten gericht op kennisoverdracht en versterking, verbreding of vernieuwing in de sectoren landbouw en het agro-cluster. De realisering van dit doel hangt af van de beschikbaarheid van extra Rijksmiddelen; op dit moment is daar nog geen zekerheid over.

5.

visserij De beroepsvisserij in Fryslân wordt ondersteund door op de beroepsgroep gerichte vernieuwende projecten en verbetering van de vismogelijkheden (ca. 10 projecten). De mogelijkheden zijn mede afhankelijk van de beschikbaarheid van Rijksmiddelen voor dit doel; op dit moment is daar nog geen zekerheid over.

.

realisatie eHs In de pMJP-periode 2007 – 2013 wordt voor de realisering van de EHS 2.200 ha grond aangekocht en ca. 3.400 ha ingericht. Daarnaast worden de natuurgebieden beheerd door natuurbeheerorganisaties, particuliere natuurbeheerders en via agrarisch natuurbeheer. Het beheer door Staatsbosbeheer valt buiten het kader van pMJP. De oppervlakte die beheerd wordt, zal in de pMJP-periode toenemen door aankoop en inrichting van natuurgebieden en toename van agrarisch natuurbeheer. Totaal betreft het ca. 45.000 ha aan het begin van de pMJP-periode, toenemend tot ca. 50.000 ha aan het eind van de pMJP-periode.

.

natuur buiten eHs Ook buiten de EHS wordt in de pMJP-periode natuur beheerd door Natuurbeheersorganisaties en op basis van particulier (agrarisch) natuurbeheer. Hierbij gaat het om ca 41.000 ha. Qua oppervlakte zijn hierbij de ‘ganzengedooggebieden’ het belangrijkst. Buiten de EHS is er, in het kader van het pMJP, weinig ruimte tot verdere uitbreiding van (agrarisch) natuurbeheer.

8.

natuur, overig Afgezien van de onder 6 en 7 genoemde doelen gaan wij in de pMJP-periode aandacht besteden aan stimuleringsprogramma’s voor agrarisch natuurbeheer, inrichtingsprojecten voor kleine natuurgebieden buiten de EHS (ca. 35 projecten) en internationale samenwerkingsprogramma’s m.b.t. natuur.

9.

Milieukwaliteit eHs / vHr / nb-wet In de pMJP-periode gaan we verder met verdrogingsbestrijding en verbetering van de overige milieukwaliteit, hoofdzakelijk in Natura 2000 gebieden (ca. 3.500 ha).

10. nationale parken schiermonnikoog en âlde Feanen In de twee Nationale Parken in Fryslân wordt het beleid m.b.t. ontwikkeling en beheer van de natuur voortgezet. Daarnaast is er aandacht voor voorlichting en educatie, natuurgerichte recreatie en onderzoek en monitoring t.a.v. de natuur in deze parken. Basis voor de uitvoering vormen de vastgestelde Beheers- en inrichtingsplannen (Bip’s). 11. soortenbescherming In de pMJP-periode gaan wij ten gunste van specifieke beschermde dier- en plantensoorten voorzieningen

Programma 5 - Landelijk Gebied

5

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

treffen; met name t.g.v. de otter (ca. 20 projecten). 1. regionale watersystemen In combinatie met de aanpak van Oevers en Kaden door Wetterskip Fryslân gaan wij integrale projecten uitvoeren op het gebied van natuur, recreatie en mogelijk ook dorpsvernieuwing. Bij natuurprojecten kan er ook sprake zijn van extra waterberging (gekoppeld aan ca. 100 km aan te pakken Oevers en Kaden in de periode 2007 – 2013). Voor integrale O&K-projecten binnen de EHS kunnen ook middelen voor natuurinrichting ingezet worden. In dorpen kan eventueel gecombineerd worden met middelen voor dorpsvernieuwing. 1. Waterkwaliteit In de pMJP-periode worden projecten gestimuleerd ter verbetering van de ecologische en chemische kwaliteit van het oppervlakte water o.a. door waterbodemsanering (ca. 120.000 m³ bagger) en vergroting van het zelfreinigend vermogen van het water. De mogelijkheden zijn mede afhankelijk van de beschikbaarheid van Rijksmiddelen. Voor waterbodemsanering in het kader van het pMJP komen vanaf 2010 rijksmiddelen beschikbaar. 14. duurzaam bodemgebruik In 2007/ 2008 wordt een visie opgesteld voor de verbetering van de bodemkwaliteit opgesteld. 15. Bodemkwaliteit (sanering) De eerste jaren is dit doel nog niet aan de orde in het kader van het pMJP. Pas vanaf 2010 komen er ILGrijksmiddelen beschikbaar voor dit doel. In de periode 2010 – 2013 worden ca. 53.000 BPE’s (Bodemprestatie eenheden = een maat voor prestatie m.b.t. bodemsanering) gesaneerd. 1. recreatief groen In de pMJP-periode 2007 – 2013 zullen wij een aantal dagrecreatieve voorzieningen realiseren in de naaste omgeving van steden en dorpen. Hiervoor moet ca. 50 ha verworven en ingericht worden 1. Ontwikkelen en versterken toegankelijkheid (routenetwerken) In de pMJP-periode wordt verder gegaan met het ontwikkelen en verbeteren van landelijke en provinciale routenetwerken voor o.a. wandelen (125 km), fietsen (80 km) en varen (290 km). 18. Beheer recreatievoorzieningen binnen eHs Dit doel vormt onderdeel van de doelstelling ‘beheer’ binnen de EHS (doelstelling 6). 19. versterken en verbeteren kwaliteit toeristisch voorzieningenniveau In de pMJP-periode 2007 – 2013 wordt het toeristisch voorzieningenniveau van het landelijk gebied verder versterkt,via het realiseren van ca. 130 projecten. 0. landschap (generiek) Door middel van gerichte projecten worden de natuurlijke, cultuurhistorische en karakteristieke kwaliteiten van het Friese landschap behouden en/of versterkt (ca. 6.100 ha, 2.700 km lijnelementen, 5.800 puntelementen). 1. archeologie In het landelijk gebied worden in de pMJP-periode archeologische objecten veilig gesteld (ca. 12 objecten) en archeologische steunpunten ingericht (6 steunpunten). . nationale landschappen noordelijke Friese Wouden en Zuidwest-Fryslân In de pMJP-periode gaan wij extra aandacht besteden aan de landschappelijke en cultuurhistorische waarden in de twee Nationale landschappen in Fryslân. De landschappelijke doelstellingen zullen veelal in integrale projecten gerealiseerd worden waarbij ook andere doelstellingen aan de orde zijn zoals bijvoorbeeld m.b.t.



3 Programmaplan

Inzet van middelen (inclusief nieuw beleidsvoorstel) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

37.036

71.467

51.703

43.579

42.292

42.312

Baten

28.713

40.724

33.502

37.628

36.628

36.628

8.4

0.4

18.01

5.951

5.4

5.84

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

0

6.000

0

0

0

0

Baten

0

6.000

0

0

0

0

lasten - Baten

0

0

0

0

0

0

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

948

40.092

33.453

37.579

36.579

36.579

Baten

1.354

40.497

33.453

37.579

36.579

36.579

-40

-405

0

-0

0

0

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

- Budget Provinciaal Meerjarenplan Landelijk Gebied

7.000

0

0

0

totaal

.000

0

0

0

lasten - Baten Investeringen Bedragen x € 1.000

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000

lasten - Baten

Nieuw beleidsvoorstel Exploitatie Bedragen x € 1.000 nieuw beleidsvoorstellen

landbouw en/of natuur. . stichting landschapsbeheer Friesland Wij stellen jaarlijks een subsidiebudget beschikbaar aan de Stichting landschapsbeheer Friesland. 4. Beheer landschap In de pMJP-periode worden voor waardevolle en karakteristieke landschapselementen jaarlijkse beheersvergoedingen gegeven; hoofdzakelijk in de Nationale Landschappen. De omvang daarvan kan in de loop van de periode iets variëren, afhankelijk van de afgesloten contracten. Totaal per jaar voor ca.130 ha, 1.240 km lijnelementen, 2.000 puntelementen. Voor landschapsbeheer zijn er, in het kader van het pMJP, nauwelijks middelen voor uitbreiding van het beheer. 5. verbetering leefbaarheid plattelandsgebieden Programma 5 - Landelijk Gebied



Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

In de pMJP-periode 2007 – 2013 wordt de leefbaarheid van het landelijk gebied verbeterd door de bouw en verbouw van dorpshuizen, multifunctionele centra e.d. (ca. 70 st.), woon-zorgzones (28 st.) en diverse andere (kleinschalige) projecten (ca. 450 projecten). . verbetering fysieke woonomgeving De fysieke woonomgeving wordt in pMJP-periode verbeterd door herinrichting ca. van dorpskernen (ca. 40 projecten). . verbetering bereikbaarheid Voor dit doel zijn middelen beschikbaar in het kader van het pMJP. 8. stimuleren en verbreden plattelandseconomie In de pMJP-periode gaan wij de plattelandseconomie stimuleren en verbreden d.m.v. diverse projecten (ca. 385 projecten). 9. erfgoed en monumentenzorg () In de pMJP-periode dragen wij bij aan het behoud en herstel van monumenten en erfgoed in Fryslân (ca. 200 objecten). 0. Cultuur In de pMJP-periode dragen wij bij aan de promotie en versterking van de streekeigen en Friese cultuur (ca. 60 projecten). 1. plattelânsprojekten, leader Het EU-Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP) is opgenomen in ons pMJP. In dat kader gaan wij de Leadersystematiek in de 6 Friese Plattelânsgebieden toepassen. . proceskosten Voor de uitvoering van het pMJP worden (externe) proceskosten gemaakt die niet rechtstreeks aan een specifiek doel gekoppeld kunnen worden. Achteraf worden deze proceskosten verdeeld over de afzonderlijke doelen. . grondmobiliteit We willen de grondmobiliteit bevorderen. Dit draagt in hoge mate bij aan de realisering van de pMJP-doelen. Met name aan landbouw- en natuurdoelen, maar ook in bredere zin aan de gewenste ruimtelijke inrichting en kwaliteit van het landelijk gebied.

Toelichting op nieuw beleidsvoorstel Provinciaal Meerjarenplan Landelijk Gebied Het pMJP, één pot voor alle gewenste resultaten In 2009 is er geen sprake van extra middelen voor het pMJP, alleen dekking van aflopende cofinancieringbudgetten en het aflopen van tijdelijke budgetten die verlengd dienen te worden, omdat het beleid doorgaat op grond van nota’s en werkplannen landelijk gebied. Het gaat dit keer dus puur om voortzetting of verlenging van bestaand beleid.

8

3 Programmaplan

In het pMJP is de uitvoering geregeld van alle doelen en gewenste resultaten op de onderdelen landbouw, natuur, water, bodem, recreatie en toerisme, landschap en sociaal-economische vitaliteit van het platteland. Hiermee wordt uitvoering gegeven aan het Streekplan, de nota’s Erfgoed en Recreatie en Toerisme, de nota Sociaaleconomisch Landbouwbeleid, inclusief biologische landbouw, delen van het waterbeleid (bv. oevers en kaden), het bodembeleid en de nota Plattelandsbeleid. In december 2006 heeft u het totale programma 2007-2013 vastgesteld. In het pMJP zijn diverse middelen bijeengebracht. Europese middelen: dit betreft met name POP-middelen, waaronder de Leader-middelen. Aan Rijksmiddelen ontvangen we de middelen van het Rijk voor de zogenaamde ILG-doelen. Aan ILG-middelen ontvangt de provincie van het Rijk totaal in de jaren 2007-2013 € 253 miljoen (basis = hernieuwde bestuursafspraak tussen provincie en LNV van december 2007) en aan POP-middelen € 45 miljoen. In het pMJP 2007-2013 zijn de Rijksgelden en de Europese gelden verdeeld over de Rijksdoelen en de Europese doelen. Deze middelen zijn geen onderdeel van de beraadslagingen van uw Staten, het gaat om de inzet van de provinciale middelen in het zogenaamde Frysk Ynvestearringsbudzjet Lanlik Gebiet (FYLG). Daarbij gaan we uit van een ontschot totaalbudget voor 7 jaar. Aan het eind van de termijn dienen alle gewenste resultaten (hetzij Europese doelen, hetzij landelijke doelen, hetzij provinciale doelen) in samenhang gehaald te zijn. Voor het jaar 2009 worden geen extra gewenste provinciale resultaten voorzien. In 2009 zullen naar verwachting wel extra Rijksgelden toegevoegd worden voor weidevogels en bijvoorbeeld Europees geld voor visserijgemeenschappen. De werkwijze met het ontschotte pMJP is dat in de tijd met de gelden geschoven kan worden als de gewenste resultaten eerder dan gepland gehaald kunnen worden. Het provinciale deel van het pMJP In het FYLG zit: a.Een deel cofinanciering van ILG en POP dat rechtstreeks verband houdt met de ILG-bestuursovereenkomst (de provincie betaalt bijvoorbeeld een deel van landbouwstructuurversterking volgens afspraak). b.Een deel uitvoering landelijk gebied gedekt door het samenbrengen van de budgetten die de provincie al eerder inzette voor provinciale doelen in het landelijk gebied (bijvoorbeeld het budget voor dorpshuizen en de middelen leefbaarheid die via Plattelandsprojecten worden ingezet). De provinciale middelen voor de periode 2007-2013 zijn geraamd op € 127,7 miljoen. Daarvan is circa 50%

Programma 5 - Landelijk Gebied

9

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

bedoeld voor cofinanciering van ILG en POP. Zetten we deze middelen niet in, dan kunnen we het genoemde Rijks- en Europese budget ook niet benutten. De ILG-bijdrage in 2009 bedraagt € 34 miljoen, de POP-bijdrage circa € 5 miljoen. Het voorstel voor 2009 is € 7 miljoen. In de Doorkijk is voor de jaren 2010 – 2012 een totaalbedrag van ongeveer € 51 miljoen opgenomen. De reden voor dit hoge bedrag is het aflopen van huidige tijdelijke budgetten: • Voor landbouw: de middelen voor structuurversterking (cofinanciering Rijksdoelen) en de middelen van de nota Sociaal-economisch Landbouwbeleid 2004-2008 voor wat betreft de onderdelen actieprogramma duurzame landbouw. • Voor natuur: de middelen voor weidevogels en natuur zoals die zijn toegevoegd als nieuw beleid voor 2008. Daarnaast de middelen voor de Noordelijke Friese Wouden en het Experiment Gaasterland. Het nieuwe beleidsplan voor NFW en voor Gaasterland zal u worden toegezonden in 2008. • Voor water: de budgetten voor oevers en kaden. • Voor recreatie en toerisme: geen • Voor landschap: de middelen voor de Nationale Landschappen die ingaande 2007 geraamd zijn. • Voor sociaal-economische vitaliteit: de middelen voor dorpshuizen en multifunctionele accommodaties en subsidies projecten plattelandsbeleid op grond van de nota Plattelandsbeleid en de leefbaarheidprojecten van plattelandsprojecten. • Voor cofinanciering: de co-financieringsmiddelen die aflopen dienen verlengd te worden. Midtermreview en ambities We merken hierbij nog op dat in 2010 een zogenaamde midtermreview zal worden gehouden over de inzet van het ILG en de realisatie van het hele pMJP. Dit kan leiden tot herverdeling van Rijksmiddelen over het land. Het is zaak de ambities en de daadwerkelijke uitvoering hoog te houden, om zo de inrichting, het beheer en de voorzieningen in het landelijk gebied in Fryslân maximaal te laten zijn. In de vorige periode van POPprogrammeren 2000 -2006 zijn we er steeds in geslaagd om extra Rijksmiddelen bij herverdeling op basis van de midtermreview naar onze provincie te krijgen. We blijven ons daarvoor inzetten.

80

3 Programmaplan

. programma  – economie, toerisme en recreatie Portefeuillehouders: S.H. Galema, J.A. de Vries en A.M. Andriesen.

I Doel en inzet van middelen totale programma Doel Onze doelstelling voor het economische beleid luidt: “Een duurzame economische ontwikkeling van de provincie Fryslân, waarbij nadrukkelijk wordt ingezet op een transitie naar een op kennis en innovatie gebaseerde economie”. Het huidige economische beleid legt steeds meer de nadruk op het belang van innovatie. Innovatie levert een belangrijke bijdrage aan de versterking van de concurrentiepositie van een land of een regio. Innovatie is een noodzakelijke voorwaarde voor behoud en toename van werkgelegenheid. Naast haar bijdrage aan de economische ontwikkeling speelt innovatie eveneens een rol in een brede welvaartsontwikkeling, omdat beter op de maatschappelijke vraag (lees veranderend consumptiepatroon) kan worden ingespeeld. Naast innovatie willen wij de komende periode investeren in duurzaamheid. Om ons uitdrukkelijk de komende tijd Inzet van middelen totale programma (inclusief nieuwe beleidsvoorstellen) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

lasten - Structurele programmabudgetten

3.020

3.421

3.337

3.396

3.560

3.557

- Tijdelijke programmabudgetten

33.190

55.232

40.336

16.368

6.225

5.334

0

478

449

0

0

0

- Apparaatskosten

3.140

2.964

3.253

3.033

2.895

2.895

- Bedrijfsvoeringskosten

2.134

1.995

1.896

1.675

1.868

1.861

41.484

4.091

49.

4.4

14.548

1.4

- Res./voorz. op exploitatie en overl. passiva

totaal lasten Baten - Structurele programmabudgetten

519

130

530

530

530

530

- Tijdelijke programmabudgetten

2.640

8.129

761

0

0

0

0

433

449

0

0

0

.158

8.91

1.40

50

50

50

8.

55.99

4.5

.94

14.018

1.11

- Res./voorz. op exploitatie en overl. passiva totaal Baten lasten - Baten

Programma 6 - Economie, Toerisme en recreatie

81

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

te profileren op het gebied van innovatie gekoppeld aan duurzaamheid, maar ook om in te spelen op de toekomstige uitdagingen (mondialisering, vergrijzing en klimaatverandering) zullen wij ons op een aantal speerpunten richten: • water(technologie) • (duurzame) energie • toerisme • metaal • groene life sciences • zorgeconomie Innovaties ontstaan niet zomaar, daar is o.a. een goed toegeruste beroepsbevolking voor nodig. Wij willen stimuleren dat de beroepsbevolking voldoende is gekwalificeerd om de innovatiekracht van het bedrijfsleven te vergroten, vandaar dat het arbeidsmarktbeleid is vervangen door het sociale innovatiebeleid. Hiermee sluit onze beleidsinzet, verder uitgewerkt in de navolgende thema’s goed aan bij het Koersdocument/Coalitieakkoord 2007-2011 met als trefwoorden werkgelegenheid, duurzaamheid en innovatie. Ter uitvoering van het Coalitieakkoord wordt een integrale visie opgesteld op een duurzame ontwikkeling van onze provincie vanwege de gevolgen van klimaatverandering. Op voorhand zijn voor de uitvoering van deze visie geen kosten te ramen. Indien nodig komen wij daar separaat op terug. Voor de uitvoering van ons economie beleid zijn wij als provincie mede afhankelijk van de geldbronnen die ons ter beschikking staan. Te noemen zijn o.a: • Europese structuurfondsen (EFRO, ESF) • nationale middelen (EZ/Pieken in de Delta, diverse regelingen, Waddenfonds, FES) • budgetten gelieerd aan de convenanten (Westergo, Stadsconvenant Leeuwarden en A7) • eigen provinciale budgetten SEB en Toerisme & Recreatie projectontwikkeling & knelpunten en overige provinciale (co)financiering. De middelen van de voormalige Verordening Toerisme & Recreatie zijn per 2007 overgegaan naar de Verordening inrichting landelijk gebeid (pMJP) Ons eigen provinciale beleid wordt dus mede ingegeven door een aantal nota’s die zijn verbonden aan de genoemde geldbronnen. Investeringen Bedragen x € 1.000

8

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

51.453

64.134

8.710

12.581

11.706

3.064

Baten

32.908

54.528

828

0

500

1.370

lasten - Baten

18.545

9.0

.88

1.581

11.0

1.94

3 Programmaplan

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

741

5.392

0

0

0

0

Baten

6.143

5.402

0

0

0

0

-5.40

-10

0

0

0

0

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

665

285

0

0

1.000

1.300

0

0

lasten - Baten

Nieuwe beleidsvoorstellen Exploitatie Bedragen x € 1.000 nieuwe beleidsvoorstellen - Duurzame energie - Project Leef- en leerplaats Wyldemerk - Fryslân topattractie van Nederland

300

200

0

0

- Hogere bijdrage Marrekrite

106

106

106

106

- Toerdata Noord

25

0

0

0

- Friese Meren - spoor I

3.718

0

0

0

- Friese Meren - spoor II: voorbereidingskosten

3.016

0

0

0

- Cofinanciering EFRO/EZ, Waddenfonds en Interreg

1.200

2.400

1.200

1.134

- Werkbudget Kompas

20

13

13

13

4.000

1.000

0

0

- Convenant A7 zone

600

1.300

1.300

2.000

- Convenant Westergozone

400

1.000

1.000

1.600

- Stadsconvenant Leeuwarden

- Fryske Fiersichten totaal lasten

3.000

0

0

0

18.050

.04

.19

4.85

Voor de Kompasperiode 2007-2013 zijn andere speerpunten in beleid vastgesteld dan in de periode daarvoor. Dit is met ingang van de Begroting 2008 in de opzet van Beleidsprogramma 6 aangepast. In Noordelijk verband trekken we op economisch terrein veelal samen op met de provincies Groningen en Drenthe. Voor de periode 2007-2013 is het gezamenlijke beleid en de strategiedoor het SNN vastgelegd in de Strategische Agenda voor Noord-Nederland 2007-2013. Op basis hiervan is een tweetal uitvoeringsprogramma’s opgesteld. Het programma Koers Noord en het Operationeel Programma EFRO Noord. Het Koers Noord-document beslaat dat deel

Programma 6 - Economie, Toerisme en recreatie

8

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

van de Strategische Agenda dat met EZ-middelen gefinancierd kan worden. Het Operationeel Programma EFRO is de uitvoeringsagenda voor dát deel van de Strategische Agenda dat met Europese middelen kan worden gefinancierd. Toelichting op de belangrijkste financiële afwijkingen Structurele budgetten Vanaf 2009 is een bijdrage van derden begroot voor de inzet van menskracht bij Interreg-projecten. Tijdelijke budgetten In programma 6 zijn nu alle uitvoeringsprogramma’s opgenomen zoals Kompas/ Efro/EZ, Friese Meren Project, Convenanten, Interreg water en Waddenfonds. In 2007 is een groot gedeelte van de beschikbare budgetten voor de tijdelijke projecten doorgeschoven naar 2008 en 2009 door de kasritmeovergang. De gelden voor deze programma’s worden fasegewijs beschikbaar gesteld in de begroting vandaar de afname van de budgetten vanaf 2010/2011. In de periode 2008 – 2012 zijn de volgende bedragen beschikbaar voor de volgende onderdelen: • Kompas € 17.852.000, Efro/EZ € 13.655.000. • Friese meren spoor I fase I € 15.466.000, fase II € 6.687.000 en spoor II € 3.391.000 • Convenant Leeuwarden €22.053.000 • Convenant A7-zone € 11.500.000 • Convenant Westergozone € 2.506.000 • Interreg € 5.271.000 • Waddenfonds € 3.545.000 Bij de baten betreft het met name ontvangsten in de Friese Meren Projecten en de projecten van Interreg-water. Naast de uitvoeringsprogramma’s zijn de volgende tijdelijke projecten opgenomen: Wyldemerk € 3.800.000. Project Noordelijke elfstedenvaarroute € 2.608.000 en Project Fries Banenplan € 1.491.000. Reserves/voorzieningen via de exploitatie en overlopende passiva Het betreft hier het Interregproject North Sea Bio-energy. Apparaatskosten De apparaatskosten voor het convenant A7-zone zijn opgenomen tot en met 2009 (€ 300.000). Voor de personeelsinzet bij Interreg projecten is vanaf 2009 € 350.000 in de begroting opgenomen.

II Thema’s 6.1 Economisch beleid

84

3 Programmaplan

Het economie beleid wordt verwoord in de ‘Agenda Economie 2008 – 2013’ voor de provincie Fryslân die uw Staten in het najaar van 2008 wordt aangeboden. Dit is voor onze provincie een verbijzondering van de ‘Strategische Agenda Noord-Nederland 2007-2013’. Doelen Water (technologie) Op het gebied van watertechnologie zijn voor 2015 drie doelen geformuleerd: • In Leeuwarden is het belangrijkste Europese watercluster ontstaan van bedrijven, instellingen en onderzoekscentra van multinationals. • Fryslân is een aansprekende voorbeeldregio waar wordt aangetoond hoe door gebruik en beleving van schoon water nieuwe activiteiten kunnen ontstaan op het gebied van watertechnologie, duurzame energie, sensortechnologie, toerisme, landbouw, visserij, jachtbouw, ICT en woningbouw. • Minimaal verdubbeling van de export vanuit de water(technologie) sector. (Duurzame) energie • Fryslân is een nationale en Europese expertregio op het gebied van kleinschalige decentrale duurzame energietoepassingen. • Hoger aandeel van duurzame energie in de totale energieconsumptie en –productie. • Meer innovaties. Metaal • Versterken van de concurrentiekracht van de sector door het stimuleren van innovatief vermogen. • Nevendoelstelling is zorg dragen voor voldoende adequaat opgeleid personeel (aantrekkelijkheid van de sector verbeteren). Groene life sciences • Meer innovaties. • Hogere werkgelegenheid bij bedrijven gelieerd aan de life sciences. • Meer omzet bij bedrijven gelieerd aan de life sciences. Zorgeconomie • Meer innovaties. • Hogere werkgelegenheid bij bedrijven gelieerd aan de zorgeconomie. • Meer omzet bij bedrijven gelieerd aan de zorgeconomie.

Programma 6 - Economie, Toerisme en recreatie

85

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Inzet van middelen (inclusief nieuwe beleidsvoorstellen) Exploitatie Bedragen x € 1.000 Lasten

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

5.733

6.678

4.070

3.574

2.764

2.764

Baten lasten - Baten

Begroting

912

2.264

82

82

82

82

4.81

4.415

.989

.49

.8

.8

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000

00

008

009

010

011

01

Lasten

121

0

0

0

0

0

Baten

130

9

0

0

0

0

-9

-9

0

0

0

0

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

lasten - Baten

Nieuwe beleidsvoorstellen Exploitatie Bedragen x € 1.000 nieuwe beleidsvoorstellen - Duurzame energie

665

285

0

0

- Project Leef- en leerplaats Wyldemerk

1.000

1.300

0

0

totaal lasten

1.5

1.585

0

0

Sociale innovatie • Een goed gekwalificeerde beroepsbevolking die aansluit bij de innovatieve ontwikkelingen in het bedrijfsleven. Dit thema vervangt het thema Arbeidsmarkt en scholing. Gewenste resultaten: Water (technologie) • Afgerond waterprogramma waarin afspraken zijn gemaakt over de verantwoordelijkheden van de diverse stakeholders. (Duurzame) energie • Twintig bedrijven mobiliseren.

8

3 Programmaplan

• Vijf innovatie clusterprojecten. Metaal • Verankeren/doorontwikkelen van bestaande kenniscentra jachtbouw, roestvaststaal en mechatronica. • Ten minste één project gericht op samenwerking en innovatie. • Een project gericht op verhogen instroom in het technisch onderwijs. • Een project gericht op samenwerking tussen onderwijsveld en bedrijfsleven. • Een project gericht op stimuleren van EVC toepassing onder werknemers in de sector. • Stimuleren implementatie van fenomeen ScholarShips bij bedrijven (scheepsbouw). • Implementeren van Sociale Innovatie. Groene life sciences • Twee clusterprojecten gestart. Zorgeconomie • Vijf clusterprojecten waarin partijen uit de vraagzijde en aanbodzijde van de markt bij elkaar zijn gebracht. • Een centrum voor kennisontwikkeling, kenniscirculatie en kennisapplicatie op een aantal deelgebieden van de zorgeconomie. • Een nieuwe opleiding. Sociale innovatie • Een operationeel kenniscentrum Sociale Innovatie. • Een structuur van leerwerkloketten, inspelend op vraagstukken EVC en duaal. • Een operationeel mobiliteitsproject RAI Fryslân. • Een inbedding van de BTO structuur, samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven. • Een project gericht stimulering van techniek in het onderwijsveld. • Een project gericht op investering in bovenreguliere infrastructuur van onderwijs (techniek).

Toelichting op nieuwe beleidsvoorstellen Duurzame energie Duurzaamheid en duurzame energie in het bijzonder is een belangrijke pijler in ons Collegeprogramma. Het project Energy Valley is één van de speerpunten in ons economisch beleid. Op 8 oktober 2007 hebben wij met onze ambtgenoten van Groningen, Drenthe en Noord-Holland een energieakkoord gesloten met de ministers van Economische Zaken en van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu. Er zijn doelstellingen overeengekomen en ook is aangegeven welke inspanningen de provincies zullen

Programma 6 - Economie, Toerisme en recreatie

8

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

verrichten om de doelstellingen te halen. Noord-Nederland heeft in het akkoord verklaard in te zetten op vijf strategische thema’s, te weten energiebesparing in de gebouwde omgeving, duurzame energie, biotransportbrandstoffen & duurzame mobiliteit, schoon fossiele energie (het voorbereiden voor en eventuele realisatie van CO2-opslag) en kennis & innovatie. U heeft op 13 februari 2008 het energieakkoord unaniem overgenomen en bekrachtigd. Tevens heeft u ons opgedragen zo spoedig mogelijk met een concrete, inhoudelijke en financiële uitwerking van het akkoord te komen. Voor de uitvoering van dit uitvoeringsprogramma is voor 2009 een bedrag van € 950.000 opgenomen. In de Doorkijk is dit bedrag per jaar voor de periode 2010 – 2012 opgenomen. Project Leef- en leerplaats Wyldemerk Inzet van middelen (inclusief nieuwe beleidsvoorstellen) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

2.432

2.701

2.988

2.663

1.977

1.974

Baten

161

46

62

62

62

62

.1

.55

.9

.01

1.915

1.91

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

0

0

1.023

1.069

0

0

Baten

0

0

0

0

0

0

lasten - Baten

0

0

1.0

1.09

0

0

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

- Fryslân topattractie van Nederland

300

200

0

0

- Hogere bijdrage Marrekrite

106

106

106

106

25

0

0

0

0

0

164

161

41

0

0



lasten - Baten Investeringen Bedragen x € 1.000

Nieuwe beleidsvoorstellen Exploitatie Bedragen x € 1.000 nieuwe beleidsvoorstellen

- Toerdata Noord - Stoomtrein Sneek totaal lasten

88

3 Programmaplan

Het kabinet Balkende III heeft voor 2007 en volgende jaren extra middelen uitgetrokken voor projecten die ten doel hebben de problematiek van onwillige jongeren versneld aan te pakken. Het Friese initiatief ’Leef- en leerplaats Wyldemerk’ is uitgekozen als één van de nationale pilotprojecten. Het gaat hier om een landelijke onderwijsvoorziening voor jongeren die vastlopen in het onderwijs of in hun persoonlijk leven. Het initiatief betreft het realiseren van een 24-uurs onderwijscampus voor ca. 100 leerlingen (15-22 jaar en op vrijwillige basis) grotendeels te ontwikkelen op het terrein van de voormalige grasdrogerij te Harich. Op 13 december 2006 heeft u besloten aan dit initiatief een financiële bijdrage in de investeringskosten te verstrekken van maximaal € 4,7 miljoen met een looptijd van vijf jaar. Door de opstelling van het departement van OC&W dat in eerste instantie slechts een exploitatiesubsidie van twee jaar verstrekt met uitzicht op een structurele vervolgsubsidie zijn wij genoodzaakt de vijfjarige periode in tweeën te splitsen, nl. een pilotfase en een vervolgfase van beide tweeënhalf jaar. Met de pilotfase is een subsidie gemoeid van € 2,4 miljoen en met de eventuele vervolgfase van € 2,3 miljoen tesamen optellend tot het oorspronkelijke bedrag van € 4,7 miljoen. Indien het Rijk na de pilotfase, expirerend ultimo 2009, geen structurele subsidie verstrekt zal het project worden beëindigd en zal de provinciale subsidie voor de vervolgfase niet ter beschikking worden gesteld. In 2007 werd door de provincie een bedrag van € 950.419 beschikbaar gesteld en in 2008 € 1,5 miljoen.

6.2 Toerisme en recreatie Het beleid aangaande Toerisme en Recreatie is verwoord in de door u op 21 februari 2007 vastgestelde nota ‘Fryslân, toeristische topattractie van Nederland’. Deze nota is een herijking van de ’Beleidsnota Recreatie en Toerisme 2002-2010’. De oorspronkelijke doelstelling om in 2010 15% meer overnachtingen te realiseren werd gehandhaafd. Uit de evaluatie bleek echter dat er een extra impuls aan de toeristische sector moest worden gegeven om die doelstelling te realiseren, hetgeen neerkomt op 18% meer overnachtingen in de jaren 2007 – 2010. Doelen • Toename van de toeristische bezoekerstroom (aantal overnachtingen + dagtochten) met 18% in de periode 2007-2010, waaronder een hoger aandeel toeristen uit het buitenland. • Betere samenwerking tussen kennisinstellingen en bedrijven uit de toeristisch-recreatieve sector. Gewenste resultaten: • Acht tot tien vernieuwende clusterprojecten binnen de drie actielijnen Wadden (1), Grenzeloos varen (2) en Friese elf steden (3). • Fryslân Marketing heeft het toeristische beeldmerk Fryslân beter in de markt gezet (elke twee jaar wordt er

Programma 6 - Economie, Toerisme en recreatie

89

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

onderzoek gedaan naar het imago van Fryslân). • Er is een goed functionerende en sterke VVV-organisatie in de markt gezet (er is een nieuwe toekomstbestendige structuur). Toelichting op nieuwe beleidsvoorstellen Fryslân topattractie van Nederland Voor de uitvoering is in 2009 € 500.000 voor projecten beschikbaar gesteld. Hoewel toerisme één van de speerpunten is in de SNN-nota Strategische Agenda 2007-2013, denkt het ministerie van Economische Zaken anders over toerisme dan het SNN en wij. Bij EZ gaat het vooral om toeristen van buiten Nederland. Daarenboven moeten de twee uitvoeringsprogramma’s, te weten ‘Koers Noord’ en het ‘Operationeel Programma EFRO-Noord’, een bijdrage leveren aan het bereiken van de Lissabondoelstelling. Veel van de activiteiten, die in de Nota “Fryslân toeristische topattractie van Nederland” zijn opgenomen, passen niet in dat kader. Wij houden echter vast aan onze doelstelling. Voor de begroting 2009 stellen wij een bedrag van € 500.000 voor ten behoeve van ondermeer de volgende initiatieven: Sportexperience Center Heerenveen, Elf stedenattracties, Gameland, toeristisch topinstituut. Hogere bijdrage recreatieschap Marrekrite Het Recreatieschap de Marrekrite bestaat sinds 1957. Het is een gemeenschappelijke regeling van de Provincie Fryslân en 21 Friese gemeenten. Het doel is de gemeenschappelijke belangen van de deelnemers te behartigen op het gebied van een evenwichtige en gecoördineerde ontwikkeling van de watersport, daarbij rekening houdend met de belangen van landschap en natuur. De aanwezigheid van goede watersportvoorzieningen is een essentiële voorwaarde om watersporttoeristen te blijven trekken. Het maken van aanlegvoorzieningen in het buitengebied en ook het beheer en onderhoud ervan vormen nog steeds de hoofdactiviteit. Om die taak naar behoren uit te kunnen voeren werkt de Marrekrite nauw samen met provinciale en gemeentelijke diensten en met natuurbeschermingsorganisaties. Om zijn taken goed uit te kunnen voeren wordt van de deelnemers een hogere bijdrage gevraagd. Wij stellen daarom voor de bijdrage aan Marrekrite structureel te verhogen met € 106.000 per jaar. Toerdata Noord Toerdata Noord is sinds 1996 een samenwerkingsverband van onze provincie met de provincies Drenthe en Groningen op het gebied van toeristische dataverzameling. Het jaar 2009 is het tweede jaar van de nieuwe vierjarige contractperiode 2008 t/m 2011, waarvoor een Europese aanbesteding heeft plaatsgevonden. Wij stellen voor de Begroting 2009 een bedrag van € 25.000 voor. Stoomtrein Sneek

90

3 Programmaplan

Het toeristisch en recreatief aanbod in onze provincie wordt vergroot door een financiële bijdrage te leveren aan de totstandkoming van de toeristische stoomtrein Sneek – Stavoren. Het project wordt gesteund door de drie betrokken gemeenten en Arriva (de exploitant van het reguliere treinverkeer tussen Sneek en Stavoren). Het project is van belang met de bijzondere kenmerken: • het verbindt 5 van de 11 steden. • het is het langste toeristische stoomtraject in Nederland. • het is het enige traject dat zowel voor regulier als toeristisch verkeer wordt bediend. • het project is ingebed in de versterking van de toeristische infrastructuur van zowel de Friese Steden als Friese merengebied door: - samenwerking met Arriva door combikaarten (heen per stoomtrein terug per reguliere trein) en boot Enkhuizen /Stavoren. - samenwerkingsarrangementen met musea, horeca en toeristische attracties in het gebied. - samenwerking met MBO- en HBO-onderwijs door opleidingen/cursussen stoomtechniek. - draagvlak in de regio door huidige stichting. - bundeling met modelspoorwegmuseum te Sneek door bundeling van de aan te leggen remise, expositie, horeca en activiteiten.

6.3 Friese Meren Project Op 20 december 2000 heeft u het Plan van Aanpak Friese Meren vastgesteld. In 2001 is het project van start gegaan. De geplande looptijd van het Friese Merenproject was toen 10 jaar. Het Friese merenproject levert een strategische bijdrage aan de economische ontwikkeling van het Friese merengebied door in alle opzichten een kwaliteitsverbetering van het merengebied te realiseren. Daarmee willen we bereiken dat dit gebied over tien jaar zijn marktpositie in de toeristische sector heeft versterkt. De programmasturing en –budgettering waarover wij in de Kaderbrief 2009 een aantal uitgangspunten hebben opgenomen, worden op dit moment verder uitgewerkt. Voor de toepassing van programmamanagement als besturingsmethodiek voor de 2e fase van het Friese Meren Project leggen wij u in het najaar van 2008 een voorstel voor. Inzet van middelen (inclusief nieuwe beleidsvoorstellen) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

7.231

13.918

12.562

199

480

480

Baten

100

1.330

59

0

0

0

.11

1.588

1.50

199

480

480

lasten - Baten

Programma 6 - Economie, Toerisme en recreatie

91

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Investeringen Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

51.453

64.134

7.687

11.513

11.706

3.064

Baten

32.908

54.528

828

0

500

1.370

lasten - Baten

18.545

9.0

.859

11.51

11.0

1.94

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000 Lasten

0

5.392

0

0

0

0

Baten

5.392

5.392

0

0

0

0

-5.9

0

0

0

0

0

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

- Friese Meren - spoor I

3.718

0

0

0

- Friese Meren - spoor II

3.016

0

0

0

- Hoflânbrêge (Rijksweg A32)

0

0

0

98

- Spoorbrug Grou

0

0

193

190

.4

0

19

88

lasten - Baten

Nieuwe beleidsvoorstellen Exploitatie Bedragen x € 1.000 nieuwe beleidsvoorstellen

totaal lasten

Doelen Spoor I van 2000 Algemene kwaliteitsverbetering van het Friese Merengebied: • Vergroten van het vaargebied. • Opheffen van knelpunten bij weg-/waterkruisingen. • Verbetering watersportvoorzieningen. • Integrale aanpak. Spoor II Algehele kwaliteitsverbetering van het Friese Merengebied, die moet leiden tot een groei van de werkgelegenheid

9

3 Programmaplan

van 30% in de Friese watersport over tien jaar 2008 – 2013: A. Grenzeloos varen. B. Stimuleren van extra bestedingen aan de wal. C. Innovatieve toepassingen in de watersport bevorderen. Gewenste resultaten Spoor I • Uitdiepen vaarwegen 330 - 550 km. • Opwaardering vaarwegen 40 - 50 km. • Ophoging bruggen 53 stuks. • Oplossen 17 knelpunten land / water (aanleg van vijf aquaducten en aanpassing van twaalf bruggen). • Aanleggen van 2.000 aanlegplaatsen. • Opwaardering van vijf watersportkernen.

Begroting Bedragen x € 1.000 Provinciale bijdrage spoor I - 2e fase

doorkijk

009

010

011

01

totaal

3.718

7.363

7.981

3.238

22.300

Spoor II • Versterking/optimalisering toegangspoorten

7 stuks

• Vermindering wachttijden

1 stuks

• Oplossen knelpunten in vaarroute

1 stuks

• Nieuwe vaarverbindingen

2 stuks

• Opwaardering vaarroutes

1 stuks

• Masterplannen ruimtelijke kwaliteit

10 - 20 stuks

• Ontwikkeling evenementenbureau Fryslân

1 stuks

• Uitzetten prijsvraag watersportactiviteitencentrum Fryslân

1 stuks

• Taskforce regelgeving toeristisch bedrijfsleven

1 stuks

• Verruiming bedieningstijden bruggen en sluizen

60 stuks

• Toepassing informatie- en communicatietechnologie

1 stuks

Begroting Bedragen x € 1.000 Provinciale bijdrage spoor II

doorkijk

009

010

011

01

totaal

3.016

9.905

12.688

12.197

37.806

Programma 6 - Economie, Toerisme en recreatie

9

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Toelichting op nieuwe beleidsvoorstellen Fries Merenproject: tweede fase Om te kunnen bijsturen in de programmering van projecten tijdens de tienjarige uitvoeringsperiode heeft het projectbureau FMP medio 2006 (halverwege de uitvoeringsperiode) een tussentijds meetmoment ingelast. In verband hiermee wordt de periode van 2001 tot medio 2006 aangeduid als eerste fase en de periode vanaf medio 2006 als tweede fase van het Friese Meren Project. Voor de eerste fase is een tussenbalans opgesteld met de titel “It Fryske Marreprojekt yn balâns”. De eerste fase is medio 2006 afgerond en het project is daarmee halverwege. U heeft op 21 februari 2007 het Plan van Aanpak “Koers op Fryslân, Friese Merenproject tweede fase (20062013)” als beleidskader vastgesteld. Het programma voor de tweede fase is onderverdeeld in twee sporen. Spoor I bestaat uit het afronden van het eerste Plan van Aanpak 2000. Spoor II behelst een bijstelling van de koers teneinde de gewenste banengroei van 30% volledig te kunnen behalen. Spoor I: Doorzetten huidige programma in de tweede fase De uitvoering van spoor I ondersteunt de volgende doelstellingen: • Vergroten van het vaargebied. • Opheffen van knelpunten bij weg-/waterkruisingen. • Verbetering watersportvoorzieningen. • Integrale aanpak. De totale kosten van Spoor 1 in de eerste en tweede fase samen bedragen € 345 miljoen. Daarvan is € 245 miljoen gefinancierd en in uitvoering of al uitgevoerd. Van de resterende kosten van € 100 miljoen in Spoor I is inmiddels in totaal € 16,7 miljoen gedekt. De provinciale bijdrage bedraagt in totaal € 33 miljoen (33% van € 100 miljoen). Voor de resterende € 83,3 miljoen aan maatregelen zijn wel bestuurlijke intenties uitgesproken maar deze intenties zijn (nog) niet financieel gedekt. Wij stellen in de begroting 2009 een bedrag van € 3.718.000 voor. De overige jaarschijven hebben wij opgenomen in de Doorkijk. Dit is weergegeven in onderstaande tabel. Spoor II Het Plan van Aanpak tweede fase “Koers op Fryslân” kent drie extra maatregelenprogramma’s: A. Grenzeloos varen. B. Stimuleren van extra bestedingen aan de wal. C. Innovatieve toepassingen in de watersport. De extra inspanning tot 2013 van spoor II is in totaal geraamd op € 150 miljoen. Als gevolg van de toepassing van de Falconcriteria op de provinciale cofinanciering is de bijdrage van de provincie Fryslân bijgesteld van € 75 miljoen naar € 50 miljoen. Wij stellen in de begroting 2009 een bedrag van € 3.016.000 voor. Dit is verdeeld over de verschillende thema’s van spoor II van het Friese Merenprogramma. De overige jaarschijven hebben wij opgenomen in de Doorkijk. Dit is

94

3 Programmaplan

weergegeven in onderstaande tabel. Financiering In het Plan van Aanpak tweede fase “Koers op Fryslân” dat in februari 2007 door u is vastgesteld werd uitgegaan van gemiddelde provinciale cofinanciering van 50%. Deze provinciale cofinanciering is hoger geraamd dan de bijdrage in de eerste fase (33%) aangezien in de eerste fase al een groot beroep is gedaan op de financiële bijdrage van met name gemeenten. Wij hebben echter een aantal programma’s, waaronder de tweede fase van het FMP onder de Falcon-criteria (1/3 cofinanciering) geplaatst. Dit betekent dat de provincie voor projecten van derden maximaal 33% bijdraagt. Daardoor zal er een grotere bijdrage van gemeenten en andere partijen worden verlangd. Op deze wijze leidt de provinciale cofinanciering tot een multiplier-effect en zetten wij in op het aantrekken van aanvullende externe middelen. Wij treden graag middels de reguliere bestuursrapportages met u in overleg om na te gaan of de beschikbare middelen en het ambitieniveau in overeenstemming te brengen zijn. Bij de driejaarlijkse tussenbalans Friese Meren 2009 zullen wij u uitgebreid informeren over de stand van het programma en de mate waarin wij in staat zijn gebleken om een grotere externe bijdrage te verwerven. De externe financiering in beide sporen zal deels moeten komen uit externe bronnen, zoals die in de 1e fase Kompasmiddelen zijn binnengehaald voor een bedrag van ca. € 60 miljoen. Omdat in het kader van “Koers Noord” de beschikbare EZ-middelen vooral worden ingezet op innovatie en duurzaamheid, is dit voor de FMPmaatregelen een bron met beperkte mogelijkheden. Hoewel daarnaast in bescheiden mate een beroep kan worden gedaan op EFRO, ILG en Waddenfonds, is een externe financiering voor een bedrag van tenminste € 165 miljoen noodzakelijk. Investeringen Hoflânsbrêge (rijksweg A32) en Spoorbrug Grou Voor traject H+ Boarnsterhim is een Uitvoeringsprogramma opgesteld en een bestuursovereenkomst met de gemeente Boarnsterhim is afgesloten. Eén van de projecten is de verhoging van de spoorbrug Grou van 1.80 naar 3.00 meter. Deze spoorbrug is een belangrijke schakel in de opwaardering van de vaarroute Grou-Jirnsum naar CM (vaarweg-classificatie PVVP). In de Begroting 2008 is de spoorbrug Grou indicatief geraamd op € 5 miljoen met een provinciale bijdrage van € 2,7 miljoen. Gezien de ervaringen met de spoorbrug Akkrum is het totale investeringsbedrag voor de spoorbrug Grou p.m. opgenomen. De provinciale bijdrage is ongewijzigd gebleven. Op basis van het voorontwerp dat in 2009 zal worden gemaakt, zal de kostenraming verder worden gedetailleerd. Wij zullen u hierover informeren. De Hoflânbrêge is in deze Begroting 2009 indicatief opgenomen voor € 2,6 miljoen met een provinciale bijdrage van € 1,3 miljoen. Voor de uitvoering van de Hoflânbrêge en Spoorbrug Grou geldt dat er nog nadere besluitvorming door u plaats moet vinden. Wij verwachten u in de tweede helft van 2010 een voorstel voor de uitvoering voor te kunnen

Programma 6 - Economie, Toerisme en recreatie

95

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

leggen. Onze bevoegdheid tot het aangaan van verplichtingen en het doen van uitgaven voor de uitvoering gaat pas in bij positieve besluitvorming door uw Staten. Wij verzoeken u nu een voorbereidingskrediet van € 900.000 beschikbaar te stellen voor het opstellen van voorontwerpen voor beide bruggen.

6.4 Koers Noord - EFRO/EZ-programma De financiële afronding van de Kompasperiode 2000-2006 kan pas plaatsvinden nadat alle projecten zijn uitgevoerd. Hierover zal de komende jaren nog worden gerapporteerd. Inhoudelijk zijn er voor de nieuwe periode (2007-2013) andere speerpunten geformuleerd. Voor de periode 2007-2013 is het gezamenlijke beleid en de strategie van het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN) vastgelegd in de ‘Strategische Agenda Noord-Nederland 2007-2013’. Gezamenlijk wordt een tweetal Inzet van middelen (inclusief nieuwe beleidsvoorstellen) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

11.586

17.652

8.966

8.961

3.768

2.177

Baten

109

3

3

3

3

3

11.4

1.49

8.94

8.958

.5

.14

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

1.200

2.400

1.200

1.134

20

13

13

13

1.0

.41

1.1

1.14

lasten - Baten

Nieuwe beleidsvoorstellen Exploitatie Bedragen x € 1.000 nieuwe beleidsvoorstellen: - Cofinanciering EFRO/EZ, Waddenfonds en Interreg - Werkbudget Kompas totaal lasten

programma’s uitgevoerd. Het programma Koers Noord en het Operationeel Programma EFRO Noord. Het Koers Noord-document beslaat dat deel van de Strategische Agenda dat met EZ middelen gefinancierd kan worden. Het Operationeel Programma EFRO is de uitvoeringsagenda voor dát deel van de Strategische Agenda dat met Europese middelen gefinancierd kan worden. Beide programma’s zullen ondermeer met provinciale middelen worden gecofinancierd.

9

3 Programmaplan

Doelen Het Koers Noord Programma (EZ) richt zich op het versterken van de internationale concurrentiekracht van de regio langs een drietal actielijnen: 1. Het uitbouwen van economische pieken van nationaal belang (water, energie en sensortechnologie). 2. Het bewerkstelligen van een transitie in een drietal regionaal belangrijke sectoren naar meer kennisintensieve, innovatieve toepassingen en naar ontwikkeling van nichemarkten met spin-offs voor de regionale werkgelegenheid (agribusiness, life sciences en toerisme). 3. Het realiseren van een algehele transitie naar een meer hoogwaardige, kennisintensieve economie. Voor de uitvoering van dit programma is voor de jaren 2007-2010 € 120 miljoen beschikbaar. Het Operationele programma EFRO Noord Nederland geeft invulling aan doelstelling 2 ’regionale concurrentiekracht en werkgelegenheid’ van de Europese Unie. 5% voor prioriteit 1 innovatie, kenniseconomie en ondernemerschap Maatregel 1.A

Versterking kennispositie en innovatiekracht Noord-Nederland

Maatregel 1.B

Versterking kennisniveau MKB

Maatregel 1.C

Stimulering van ondernemerschap

Maatregel 1.D

Versterking arbeidsmarktinfrastructuur

0% voor prioriteit  aantrekkelijke steden Maatregel 2.A

Opwaardering stedelijk voorzieningenniveau

Maatregel 2.B

Locaties voor kennisgeoriënteerde bedrijvigheid

0% voor prioriteit  aantrekkelijke regio’s Maatregel 3.A

Aantrekkelijk landelijk gebied

Maatregel 3.B

Bereikbaarheid en mobiliteit

Maatregel 3.C

Opwaardering van bedrijfslocaties

4% voor prioriteit 4 technische Bijstand Voor de uitvoering van dit programma is voor de jaren 2007 – 2013 € 237 miljoen beschikbaar. Gewenste resultaten Het betreft een tweetal Noordelijke uitvoeringsprogramma’s. De subsidie dient een bijdrage te leveren aan de in de programma’s verwoorde doelen. Toelichting op nieuwe beleidsvoorstellen Cofinanciering EFRO/EZ, Waddenfonds en Interreg Veel uitgavenposten zijn in het thema ’Wurk’ concreet benoemd, waarvan sommige vastliggen en anderen afspraken met derden betreffen. Een drietal uitgavenposten betreft de provinciale co-financiering van Friese

Programma 6 - Economie, Toerisme en recreatie

9

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

projecten die met extern geld worden gefinancierd. Het gaat hier zoals reeds opgemerkt om provinciale medefinanciering van te ontwikkelen projecten. De genoemde bedragen zijn tot stand gekomen op basis van ervaringen uit het verleden met Kompasprojecten. Op dit moment weten we niet om welke projecten het zal gaan, we weten ook niet hoeveel geld aan co-financiering exact nodig zal zijn, het zijn ramingen. Daarom hebben wij besloten deze drie uitgavencategorieën voor 2009 te bundelen tot één categorie en die te noemen zoals de tekst van deze passage luidt. Wij stellen voor € 5.934.000 beschikbaar te stellen voor 2009. Werkbudget ten behoeve van Kompas (accountantscontroles) Dit voorstel gaat over een werkbudget voor het laten uitvoeren van bestek- en accountantscontroles van projecten in het kader van het uitvoeringsprogramma Koers Noord / OP EFRO Noord, de convenanten Westergo, Leeuwarden en A7 en het Waddenfonds voor de periode 2008-2013 (provinciale cofinanciering). Het werkbudget is noodzakelijk om vast te kunnen stellen of een project al dan niet volgens de voorschriften van doel- en rechtmatigheid is uitgevoerd om zo tot een correcte en gefundeerde vaststelling van de provinciale bijdrage te Inzet van middelen (inclusief nieuwebeleidsvoorstel) Exploitatie Bedragen x € 1.000 Lasten Baten lasten - Baten

realisatie

Begroting

00

008

170

673

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

1.768

1.248

48

48

0

0

0

0

0

0

10



1.8

1.48

48

48

komen. Voorgesteld wordt voor dit doel € 20.000 in 2009 beschikbaar te stellen en daarna gedurende de Kompasperiode € 13.000 per jaar.

6.5 Waddenfonds Het kabinet heeft naar aanleiding van het op 1 april 2004 uitgebrachte advies van de Adviesgroep Waddenzeebeleid (AGW) besloten om in een periode van 20 jaar € 800 miljoen uit te trekken voor extra investeringen in de Waddenzee en het Waddengebied. Voor deze investeringen is een apart Waddenfonds opgericht dat onder beheer staat van de minister van VROM. Het Waddenfonds is een subsidie-regeling die extra investeringen in projecten in en rond de Waddenzee op ecologisch en economisch gebied mogelijk maakt. Het Waddenfonds kent vier hoofddoelstellingen, waarbinnen voor de komende vijf jaar investeringsprioriteiten zijn

98

3 Programmaplan

vastgesteld. a. Het vergroten en versterken van de natuur- en landschapswaarden van het Waddengebied; b. Het verminderen of wegnemen van externe bedreigingen van de natuurlijke rijkdom van de Waddenzee; c. Een duurzame economische ontwikkeling in het Waddengebied bewerkstelligen dan wel gericht zijn op een substantiële transitie naar een duurzame energiehuishouding in het Waddengebied en de direct aangrenzende gebieden; d. Het ontwikkelen van een duurzame kennishuishouding ten aanzien van het Waddengebied. In september 2007 werd de eerste tender opengesteld met een beperkte reikwijdte vanwege staatssteungevoeligheid van sommige investeringsprioriteiten. Onze provincie kreeg 17 projecten gehonoreerd waarvan zes provinciale co-financiering nodig hadden. Deze gehonoreerde projecten belopen een bedrag van € 24 miljoen Waddenfondsgeld. In september 2008 wordt de tweede tender opengesteld, opnieuw met een beperkte reikwijdte. In 2010 wordt de derde tender opengesteld, deze zal over de volle breedte van het Waddenfonds werkzaam zijn. Doel Het zorgdragen voor een optimale besteding in het Friese Waddengebied van de ter beschikking staande middelen uit het op de Rijksbegroting staande Waddenfonds. Op deze wijze kan uitvoering worden gegeven aan een duurzame bescherming en een evenwichtige ontwikkeling van ecologische en andere, waaronder economische, waarden van de Waddenzee en het daarmee samenhangende gebied. Gewenste resultaten • Een evenredig deel van de middelen uit het Waddenfonds voor het Friese gebied. • Een pro-actieve ontwikkeling en bescherming van de Waddenzee c.q. het Waddengebied door middel van concrete programma’s / projecten. • Integrale aanpak van de maatregelen vanuit het Waddenfonds. • Koppeling met andere geldstromen, waaronder de Europese programma’s en Koers Noord/OP EFRO Noord. • Verwezenlijking van de beleidsmatige doelstellingen en opgaven m.b.t. het innovatie- en investeringsbeleid. Toelichting op nieuw beleidsvoorstel Waddenfonds Voor de toelichting op het nieuwe beleidsvoorstel verwijzen wij u naar thema 6.4.

6.6 Europese projecten (Interreg) Om de doelstellingen van het Europese Verdrag te verwezenlijken, met name het streven naar reële economische convergentie, moeten de maatregelen die met de voor het cohesiebeleid beschikbare middelen worden onder-

Programma 6 - Economie, Toerisme en recreatie

99

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Inzet van middelen (inclusief nieuw beleidsvoorstel) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

2.649

6.236

1.276

634

634

634

Baten

1.637

4.439

1.235

384

384

384

lasten - Baten

1.011

1.9

41

51

51

51

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

621

0

0

0

0

0

Baten

621

1

0

0

0

0

0

-1

0

0

0

0

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000

lasten - Baten

steund, gelet op de hernieuwde Lissabonagenda, worden geconcentreerd op het bevorderen van duurzame groei, het concurrentievermogen en de werkgelegenheid in de periode 2007-2013. Voor de doelstelling ’Europese territoriale samenwerking’ zijn maatregelen genomen ter bevordering van grensoverschrijdende, transnationale, interregionale samenwerking. Als gevolg daarvan moet de nauwere samenwerking tussen de EU-regio's leiden tot een versnelde economische ontwikkeling en meer groei. De nationale grenzen vormen vaak een hinderpaal voor de ontwikkeling van het Europese grondgebied in zijn geheel en voor het Europese potentieel voor een volledig concurrentievermogen. Er zijn drie verschillende vormen van samenwerking in de EU: • Interreg A: grensoverschrijdende samenwerking, in het EDR-gebied; • Interreg B: transnationale samenwerking, Noord-Nederland participeert in het programmagebied Noordzee en partieel in dat voor de Oostzee; • Interreg C: interregionale samenwerking, dat is samenwerking met welke andere regio(‘s) dan ook in de Gemeenschap. Noord-Nederland participeert in het kaderprogramma Hanse Passage. Doelen Door samenwerking met andere Europese regio’s: • Het verbeteren van de Friese leefomgeving en daarmee het versterken van de regionale economie. Dit wordt bereikt door middel van internationale projecten op het gebied van innovaties, de kenniseconomie en het milieu. • Uitvoering geven aan het provinciaal beleid dat erop gericht is om Europese fondsen zo goed mogelijk te

100

3 Programmaplan

benutten door de uitvoering van (Europese) projecten, waardoor provinciaal beleid versneld kan worden uitgevoerd. • Actief op zoek naar vergelijbare regio’s om op het gebied van economische en culturele ontwikkeling van en met elkaar te leren. Gewenste resultaten: Initiëren dan wel deelnemen aan projecten die zijn gericht op: • Innovatieve technieken en werkwijzen worden in de praktijk getoetst. Daarvan wordt tevens de kostenefficiency bepaald, zodat duidelijk wordt of bredere invoering hier of elders mogelijk is. • Kansen van nieuwe technieken en werkwijzen worden voor bedrijven en burgers duidelijk in beeld gebracht. Met het uitvoeren van projecten: - worden bedrijven en organisaties gestimuleerd in Fryslân te investeren. - worden nieuwe financiële middelen aangeboord. - wordt de werkgelegenheid in Fryslân gestimuleerd. - wordt in Fryslân kennis opgebouwd over nieuwe technieken en ervaring met Europese regels en financieringsmogelijkheden. - worden beleidsvoornemens door extra financiering (versneld) uitgevoerd. • Toepassing van innovatieve technieken en werkwijzen. Stimuleren van brede invoering hiervan in Fryslân. Verbeteren van de economische en concurrentiepositie van Fryslân. Toelichting op nieuw beleidsvoorstel Interreg Voor de toelichting op het nieuwe beleidsvoorstel verwijzen wij u naar thema 6.4.

6.7 Convenanten De provincie heeft destijds de filosofie van mal en contra mal in haar ruimtelijk-economisch beleid opgenomen. De mal wordt gevormd door twee kernzones waar een concentratie van werken en wonen wordt nagestreefd om op deze wijze enerzijds economische groei te bevorderen (tegen gaan van de ijlheid van de economie) en anderzijds de unieke eigenschappen van het landelijk gebied (de contra mal) in stand te kunnen houden. De provincie heeft met de gemeenten in de kernzones convenanten gesloten om inhoud te geven aan dit gebiedsgerichte beleid. Eén met de provinciale hoofdstad Leeuwarden, één met de Westergozone en één met de A7-zone. Doelen Stadsconvenant Leeuwarden Versterking en uitbreiding van de centrumpositie van Leeuwarden zowel in Fryslân als in Noord-Nederland. Het

Programma 6 - Economie, Toerisme en recreatie

101

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

versterken van de HBO-instellingen en de kenniscentra om innovaties en technologische vernieuwingen bij de Friese marktsector te stimuleren. Convenant Westergozone Centraal in de samenwerking staat de verbetering van de werkgelegenheidssituatie, versterking van de economische structuur, met name voor de middellange en lange termijn en het benutten van de ontwikkelingspotenties van de Westergozone door middel van een daarop toegesneden samenwerking en wederzijdse ondersteuning. Een afgeleid doel is het vergroten van de uitstraling en beeldvorming van de Westergozone. De betrokken partijen achten het daartoe noodzakelijk om de onderlinge samenwerking op ruimtelijk-economisch terrein te intensiveren, in overleg en in samenwerking met het bedrijfsleven; daarbij wordt een duurzame vorm Inzet van middelen (inclusief nieuwe beleidsvoorstellen) van samenwerking gezocht. Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

9.550

13.896

12.483

5.488

2.991

3.691

Baten

239

610

300

0

0

0

9.10

1.8

1.18

5.488

.991

.91

lasten - Baten Nieuwe beleidsvoorstellen Convenant A7-zone

Exploitatie De hoofddoelstelling van de samenwerking in de ‘A7-zone, Landstad Fryslân’, is een krachtige impuls te geven Bedragen x € 1.000

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

4.000

1.000

0

0

- Convenant A7 zone

600

1.300

1.300

2.000

- Convenant Westergozone

400

1.000

1.000

1.600

5.000

.00

.00

.00

nieuwe beleidsvoorstellen: - Stadsconvenant Leeuwarden

totaal lasten

aan de economie van de zone en daarmee zowel aan de Friese economie als aan de economie van NoordNederland als geheel. Gewenste resultaten Stadsconvenant Leeuwarden Er zijn projecten gerealiseerd die hebben bijgedragen aan het: • optimaliseren van de bereikbaarheid en de ontsluiting van Leeuwarden. • versterken van de positie van Leeuwarden als centrum van werkgelegenheid in de provincie Fryslân, in NoordNederland en (inter)nationaal met een accent op diensten en kennis.

10

3 Programmaplan

• creëren van een aantrekkelijke en goed functionerende regionale woningmarkt met een goed gedifferentieerd, zowel kwantitatief als kwalitatief, voldoende aanbod van woningen. • vergroten van de kwaliteit en multifunctionaliteit van het stadscentrum en het aanbod van cultuur en toerisme. • versterken van de sociale infrastructuur en het verbeteren van de afstemming van zorgvoorzieningen met de regio. • er is samen met het bedrijfsleven gewerkt aan het opstellen van een visie op de vaarrecreatie (in het kader van het project Friese Meren), op basis waarvan een uitvoeringsprogramma wordt opgesteld. Convenant Westergozone: Er zijn projecten gerealiseerd, die hebben bijgedragen aan: • uitbreiding van het glastuinbouwareaal. • realisering van de kas voor de toekomst. • business-development en innovatie in bedrijven. • arrangementen voor toeristen/cultuur in bedrijf. • integrale ontwikkeling van Harlingen. • communicatie, marketing en promotiestrategie. Convenant A7-zone: Er zijn projecten gerealiseerd die hebben bijgedragen aan: • versterking van de economische positie van de kernzone op het gebied van de werkgelegenheid in de provincie Fryslân, in Noord-Nederland en (inter)nationaal met een accent op diensten, kennis en (maak-)industrie, innovatie, duurzaamheid, logistiek, recreatie en toerisme. • versterking van de kwaliteiten en de centrumfunctie van de stedelijke centra naast het behouden van een vitaal platteland. • stimulering van een aantrekkelijk gebied waar ‘quality of life and quality of business’ centraal staat. • een zowel kwantitatief als kwalitatief voldoende aanbod van woningen.

Toelichting op nieuwe beleidsvoorstellen

Programma 6 - Economie, Toerisme en recreatie

10

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Inzet van middelen (inclusief nieuw beleidsvoorstel) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

0

340

3.263

29

17

17

Baten

0

0

0

0

0

0

lasten - Baten

0

40

.

9

1

11

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

Fryske Fiersichten

3.000

0

0

0

totaal

.000

0

0

0

Nieuw beleidsvoorstel Exploitatie Bedragen x € 1.000 nieuw beleidsvoorstel:

Stadsconvenant Leeuwarden In juni 2005 heeft u het geactualiseerde Stadsconvenant Leeuwarden 2002-2010 vastgesteld. De provinciale bijdragen aan projecten en acties zijn hierin geraamd op € 25 miljoen. In de begroting 2009 wordt als vervolg hierop € 5 miljoen voorgesteld. In 2008 is een tussenevaluatie opgesteld over de jaren 2006-2007 om te bekijken of men met de uitvoering van het convenant op de goede weg is. Convenant A7 zone De actualisatie van het Convenant A7-zone is in februari 2006 door u vastgesteld. Uitgangspunt is een provinciale cofinanciering van projecten van € 1 miljoen per jaar t/m 2013, aangevuld met jaarlijks € 0,3 miljoen voor het projectbureau en projectenfonds. In de begroting 2009 stellen wij een bedrag van € 1,3 miljoen voor. Convenant Westergozone Het convenant is vernieuwd en is nu geldig voor de periode 2007-2013. Uitgangspunt is een provinciale cofinanciering van projecten van € 1 miljoen per jaar. In de begroting 2009 wordt een bedrag voor projecten van € 1 miljoen voorgesteld.

6.8 Fryske Fiersichten In 2006 heeft de provincie Fryslân met de Friese bevolking toekomstdebatten gevoerd over de vraag hoe Fryslân er in 2030 uit moet of kan zien. Het debat heeft een rijke oogst van 700 projectideeën opgeleverd die is neergelegd in de eindrapportage Fryske Fiersichten.

104

3 Programmaplan

In het Coalitieakkoord 2007-2011 is de volgende passage opgenomen: “Als onderdeel van het werken aan Fryslân zijn in het afgelopen jaar ruim 700 fiersichten in beeld gebracht door de Friese bevolking. Wij willen díe initiatieven en projecten uitvoeren die passen binnen de in het Koersdocument genoemde doelstellingen: Frysk

Koersdocument/Coalitieakkoord 2007-2011: Frysk eigen, duurzaam, werkgelegenheidsbevorderend, sociaal en met oog voor de menselijke maat. Gewenst resultaat Er zijn projectideeën geconcretiseerd tot uitvoerbare plannen van de ingediende ideeën. Toelichting op nieuw beleidsvoorstel Fryske Fiersichten In 2008 is binnen de bestaande begroting en formatie gestart met de uitvoering van 19 voorstellen voor Fryske Fiersichten, de zogenaamde ’úteinsetters’. U heeft bij behandeling (19-03-2008) van de Ramtnotysje Kritearia Fryske Fiersichten aangegeven dat u een afzonderlijk budget voor Fryske Fiersichten niet wenselijk acht en dat er een verdeling van de fiersichten over de verschillende begrotingsprogramma’s dient plaats te vinden. Gehoord de beraadslaging van uw Staten worden voor de tien beste Fiersichten actieplannen opgesteld. De uitvoering van deze grotendeels nieuwe projecten geeft een versnelling aan de bestaande provinciale doelstellingen. Fryske Fiersichten is daarmee een extra middel om invulling te geven aan onze koersaccenten uit het Coalitieakkoord. Voor het traject van projectidee tot uitvoering zijn aanvullend op de geraamde middelen in de bestaande begrotingsprogramma’s extra financiën noodzakelijk, daarbij substantiële bijdragen van derden uitlokkend. Met deze middelen kan een serieus vervolg worden gegeven aan de rijke oogst aan ideeën uit het toekomstdebat en de daarbij gewekte verwachtingen bij de Friese samenleving. Wij stellen voor deze met de uitvoering gemoeide middelen (co-financiering en projectontwikkeling) tot een maximum van € 3 miljoen in de begroting 2009 op te nemen, ondergebracht in de diverse begrotingsprogramma’s.

Programma 7 - Sociaal beleid en zorg

105

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

.8 programma  – sociaal beleid en zorg Portefeuillehouders: C. Schokker-Strampel en P. Adema

I Doel en inzet van middelen totale programma Doel Bij provinciaal sociaal beleid gaat het om de bijdrage die de provincie wil leveren om de sociale infrastructuur in stand te houden en te verbeteren. Onder sociale infrastructuur verstaan wij ‘het geheel van voorzieningen en betrekkingen die het mogelijk maken dat mensen in redelijkheid en in sociale verbanden kunnen leven en deelnemen aan de samenleving’. Bij sociaal denken wij aan de belangen van mensen en de kwaliteit van hun bestaan. In het Coalitieakkoord 2007-2011 zijn de volgende aspecten leidraad voor provinciaal handelen: • sociale samenhang met oog voor de menselijke maat. • maatschappelijke participatie gericht op duurzaamheid. Provinciale focus Als provincie richten wij ons niet direct op de individuele burger, maar op de omstandigheden waarin burgers leven. Het Sociaal Beleid, zoals verwoord in de Sociale Agenda 2008-2011, vormt de leidraad en het raamwerk voor: • het kunnen invullen van de sociale dimensie van het provinciale beleid op alle terreinen. • het partnerschap van de provincie voor andere overheden en maatschappelijke organisaties en daarbij. • het regisseurschap van de provincie bij de (gebiedsgerichte) aanpak van sociaal maatschappelijke vraagstukken. • taken die we de steunfunctie-instellingen willen geven. In de Sociale Agenda worden de inhoudelijke doelstellingen, randvoorwaarden en uitvoeringswijzen van het provinciale sociale beleid uitgewerkt. Er zijn een aantal thema’s benoemd die als speerpunten van het beleid dienen. De thema’s zijn: • Jeugd en Gezin • Maatschappelijke participatie • Vermaatschappelijking en leefbaarheid • Zorg Wettelijke taken Hieronder volgt een korte beschrijving van (onderdelen van) beleidsterreinen waarvoor de provincie een wettelijke taak heeft. Jeugdzorg De provincie voert de Wet op de jeugdzorg uit (2005). Deze kent twee pijlers. De ene taak is gericht op financiering van Bureau Jeugdzorg en de inkoop van jeugdzorgaanbod. De andere taak is de planningstaak. Deze twee samen worden de regie genoemd. De provincie geeft hier invulling aan door verbinding te leggen

10

3 Programmaplan

tussen de verschillende terreinen binnen het jeugdbeleid (Jeugdzorg, Onderwijs, Gezondheid, Arbeid en Veiligheid) en de ketensamenwerking te bevorderen. Ambulancevervoer Op grond van de Wet Ambulancevervoer stelt de provincie een spreidingsplan op. Hierin worden de standplaatsen van ambulanceposten in de provincie bepaald en het aantal ambulances per post. Op basis van dit plan verleent de provincie vergunningen aan de regionale ambulancevoorziening (RAV), die als samenwerkingsverband van ambulancevervoerders fungeert. De financiering van ambulancediensten is een zaak van zorgverzekeraars. Sociaal beleid (welzijn) Met ingang van 1 januari 2007 is de Welzijnswet (1994) vervangen door de Wet Maatschappelijke ondersteuning (WMO). In deze wet staat beschreven dat ‘Provinciale Staten onderscheidenlijk Gedeputeerde Staten zorg dragen voor het voeren van beleid betreffende het steunfunctiewerk’. In de praktijk betekent dit dat de provincie aan (vier provinciaal werkende) steunorganisaties opdracht geeft om ondersteuning te bieden aan gemeenten en welzijnsorganisaties bij het ontwikkelen en uitvoeren van sociaal beleid op lokaal en regionaal niveau. De ondersteuning kan bestaan uit: het leveren van beleidsinformatie, het vervullen van een vraagbaakfunctie en/of het aanjagen van ontwikkelingen binnen het sociale domein. Het steunfunctiewerk wordt in de provincie Fryslân uitgevoerd door: • Partoer • Sport Fryslân • Doarpswurk (zit in programma 5) • Zorgbelang Fryslân Autonoom beleid De provincie ontwikkelt naast beleid met betrekking tot de wettelijke taken ook autonoom beleid. Dit beleid heeft geen wettelijke status, maar komt tot stand doordat de provincie zelf middelen vrij maakt om bepaald beleid tot uitvoering te laten brengen of dat ze samen met verschillende partijen tot een overeenkomst komt (afstemming). Voorbeelden hiervan zijn Sociaal beleid, Zorgbeleid, Armoedebeleid, Sportbeleid (2006). Sociaal Beleid De provincie wil een bijdrage leveren aan het in stand houden en verbeteren van de sociale infrastructuur. Onder sociale infrastructuur wordt verstaan ‘het geheel van voorzieningen en betrekkingen die het mogelijk maken dat mensen in redelijkheid en sociale verbanden kunnen leven en deelnemen aan de samenleving’. Om dat doel te bereiken ontwikkelt de provincie sociaal beleid. Dit komt in samenspraak met gemeenten en partijen in het veld (sociale debatten) tot stand. Naar aanleiding van de sociale debatten worden speerpunten van beleid beschreven in de Sociale Agenda. Bij de uitvoering van sociaal beleid wordt o.a. gebruik gemaakt van de inzet van maatschappelijke organisaties die een bepaalde positie hebben verworven binnen de provincie. Deze organisaties leveren producten die aansluiten

Programma 7 - Sociaal beleid en zorg

10

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

bij de speerpunten van de sociale agenda. Dit zijn: • Humanitas, afdeling Friesland • Solidair Friesland Inzet van middelen totale programma (inclusief nieuwe beleidsvoorstellen en ombuigingen) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

7.677

5.414

5.522

5.219

5.219

5.219

lasten - Structurele programmabudgetten - Tijdelijke programmabudgetten - Res./voorz. op exploitatie

2.666

15.518

5.219

2.225

0

0

41.579

40.974

9.456

37.055

37.055

37.055

1.166

1.369

42.355

878

878

878

en overl. Passiva - Apparaatskosten - Bedrijfsvoeringskosten totaal lasten

932

868

778

480

564

562

54.01

4.144

59.118

45.85

4.1

4.14

2.682

1

0

0

0

0

0

90

0

0

0

0

41.400

40.751

36.822

36.822

36.822

42.122

44.08

40.84

.8

.8

.8

4.1

9.99

.0

.9

9.05

.894

1.59

Baten - Structurele programmabudgetten - Tijdelijke programmabudgetten - Res./voorz. op exploitatie en overl. passiva totaal Baten lasten - Baten

• Protestants Dienstencentrum Friesland • Fries Samenwerkingsverband Uitkeringsgerechtigden • COC Friesland • Centrum Tûmba • Stichting Friese Ouderenbonden • Provinciale Federatie van Ouderverenigingen Friesland • Fries Centrum voor Doven en Slechthorenden • SOS THD Zorgbeleid Op het terrein van care en cure wil de provincie zich inzetten om te voorkomen dat er hiaten vallen op het brede

108

3 Programmaplan

terrein van zorg (formeel en informeel). Daartoe wil zij projectmatig een bijdrage leveren in het oplossen van knelpunten die buiten de huidige reguliere financieringsstromen van zorg vallen. Verder wil de provincie de belangen van haar inwoners behartigen door vraaggestuurde zorg te stimuleren. De provincie geeft hier invulling aan door het instellen en faciliteren van het provinciaal Overleg- en Adviesplatform Zorg (Platform Zorg Fryslân). Dit platform signaleert en inventariseert knelpunten en geeft adviezen aan de provincie inzake ingediende projecten. Het zorgbeleid komt in de sociale agenda aan de orde bij het Thema Zorg. De sectorale regiovisies zijn hiermee definitief komen te vervallen. Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

42.108

40.751

36.822

36.822

36.822

36.822

Baten

47.062

45.927

37.055

37.055

37.055

37.055

lasten - Baten

-4.954

-5.1

-

-

-

-

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

- SIF (overbrugging 2009 en voortzetting 2010/2011

2.239

211

0

0

- Steunen initiatieven beperking instroom jeugdzorg

1.000

0

0

0

504

56

0

0

- Pact (tegen schooluitval)

931

104

0

0

- Pilot gezinscoaches

585

65

0

0

- Stimulering Centra voor jeugd en gezin in Fryslân

900

100

0

0

- Sport ontwikkeling en ontwikkelingen in sport

224

0

0

0

- Financiering beleidsnota Impuls Vrijwilligerswerk

180

20

0

0

25

0

0

0

900

100

0

0

Nieuw beleidsvoorstellen en ombuigingen Exploitatie Bedragen x € 1.000 nieuwe beleidsvoorstellen

- Pact (tegen alcoholmisbruik)

- Zorgtoerisme - Budget Zorg 2009-2010 Ombuigingen - Stichting Sport Friesland - Stichting Partoer (incl Equa) totaal

-31

-31

-31

-31

-154

-154

-154

-154

.0

41

-185

-185

Programma 7 - Sociaal beleid en zorg

109

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Armoedebeleid Het Armoedebeleid van de provincie is gericht op het bestrijden van de gevolgen van armoede door het bevorderen van maatschappelijke participatie van mensen in armoede en achterstand. Om dit mogelijk te maken is een Taskforce ingesteld. Deze Taskforce geeft inhoud en uitvoering aan het provinciale beleid en is tevens verantwoordelijk voor de meting van de beleidseffecten. Het accent ligt vooral op het voorkómen van armoede. Daarbij is afstemming en samenwerking met de sociale teams van gemeenten een voorwaarde. Dit beleidsonderwerp is in de Sociale Agenda te vinden onder het thema Maatschappelijke participatie. Sportbeleid Naast de wettelijke taak, uitgevoerd door de steunfunctieorganisatie Sport Fryslân, voert de provincie autonoom beleid ter ondersteuning van het Rijks- en gemeentebeleid en voor activiteiten die zich op provinciaal niveau afspelen of waarmee een duidelijk provinciaal belang gemoeid is. Voorbeelden daarvan zijn de extra middelen voor de Breedtesport impuls, de subsidiëring van de Friese sporten en vanuit promotioneel en economisch belang de subsidiëring van grootschalige sportevenementen. Hoewel het feit dat er een speciale notitie over Sportbeleid bestaat, maakt dit beleidsonderwerp integraal deel uit van het sociaal beleid. Als facetbeleid komt het terug bij de thema’s Jeugd en gezin, Vermaatschappelijking en leefbaarheid en Maatschappelijke participatie. Toelichting op de belangrijkste financiële afwijkingen Structurele programmabudgetten Bij de invulling van de ombuigingen is een aantal budgetinstellingen met ingang van 2009 gekort. Deze worden bij de betreffende thema’s nader toegelicht. Tijdelijke programmabudgetten In dit programma zijn een aantal tijdelijke projecten met als budget in de periode 2008 – 2012: Project stimuleren initiatieven jeugdzorg € 5 miljoen, project initiatieven instroom jeugd € 4,2 miljoen, project Sociaal Investerings Fonds € 8.210.000, project budget zorg € 2 miljoen, project stille armoede € 3.666.000. Reserves/voorzieningen via exploitatie. overlopende passiva In 2009 is voor jeugdhulpverlening een extra uitgave geraamd van € 5,3 miljoen, het betreft hier een voorfinanciering van Rijksmiddelen. Naar verwachting zal dit bedrag in 2012 terug worden ontvangen van het Rijk, zie ook de toelichting bij thema 7.2). Apparaatskosten

110

3 Programmaplan

Inzet van middelen (incl. nieuw beleidsvoorstel) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Lasten Baten lasten - Baten

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

5.333

7.902

7.129

4.655

4.445

4.445

0

1

0

0

0

0

5.

.901

.19

4.55

4.445

4.445

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

2.239

211

0

0

.9

11

0

0

Nieuw beleidsvoorstel Exploitatie Bedragen x € 1.000 nieuw beleidsvoorstel - SIF (overbrugging 2009 en voortzetting 2010/2011) totaal lasten

In de begroting is tijdelijke formatie opgenomen voor de inzet bij het Sociaal InvesteringsFonds.

II Thema’s 7.1 De Sociale Agenda 2008-2011 Doel Een actueel en breed gedragen kader voor het maken van beleidskeuzes op het gebied van de sociale infrastructuur. Het kader moet inzicht geven in: • rol en taak van de provincie en zijn sociale partners op het gebied van sociaal beleid; • uitvoering van de wettelijke taken, de provinciale welzijnstaak en autonoom beleid; • de relevante sociale ontwikkelingen in de provincie Fryslân. Gewenste resultaten 1. Cyclus Sociale agenda, voor 2009: • Opstellen van het uitvoeringsprogramma Sociaal Beleid 2010 • Verantwoording resultaten Uitvoeringsprogramma 2008. 2. Sociaal Investerings Fonds • Doelmatig en rechtmatig inzetten van de middelen uit het Sociaal Investerings Fonds (SIF) als instrument voor het behalen van de gestelde doelen en resultaten uit de Sociale Agenda 2008-2011 en het Uitvoerings-

Programma 7 - Sociaal beleid en zorg

111

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

programma 2009 (UP 2009). • Aanbieden van de eindevaluatie SIF aan u, ter bespreking door u rond april 2009. Op basis van deze evaluatie wordt besloten of, en zo ja hoe, continuering van het fonds voor 2010 en volgende jaren aan de orde is. 3. Doelmatig en rechtmatig inzetten van middelen voor Steunfunctie-instellingen Partoer, Sport Fryslân en Zorgbelang Fryslân ten einde de gestelde doelen en resultaten uit de Sociale Agenda 2008-2011 en het UP 2009 te behalen. De specifieke inzet van de het steunfunctiewerk richt zich in 2009 op: • Gezamenlijke integrale beleidsontwikkeling en uitvoering op het gebied van wonen, zorg en welzijn en bevordering participatie diverse doelgroepen. • Verminderen inzet op IKP’s bij Partoer in 2009 met 10% ten behoeve van projecten op andere terreinen van Zorg & Welzijn. • In de eerste helft van 2008 heeft er op uw verzoek een onderzoek plaatsgevonden naar de consequenties van de wens van Zorgbelang om te transformeren naar een maatschappelijke organisatie. De bevindingen uit dit onderzoek zullen mede van invloed zijn in welke hoedanigheid (Steunfunctieorganisatie of maatschappelijke organisatie) Zorgbelang in 2009 verder zal gaan. Het besluit hierover wordt door u in november /december 2008 genomen. Toelichting op nieuw beleidsvoorstel SIF (overbrugging 2009 en voortzetting 2010/2011) Om op een adequate manier uitwerking te kunnen geven aan de beleidsvoornemens, zoals geformuleerd in ons Coalitieakkoord en de weerslag daarvan in de Sociale Agenda 2008 -2011, is het noodzakelijk om het budget voor het SIF te continueren. Op 24 januari 2007 heeft u motie nummer 4 (Middelen, ex. artikel 27 Reglement van Orde) aangenomen. Deze motie beoogt 1) voor het jaar 2009 in de Kadernota 2008-2012 te regelen dat er middelen beschikbaar worden gesteld voor het Sociaal Investeringsfonds (SIF) en 2) zorg te dragen voor een eindevaluatie voordat de Kadernota 2010-2014 wordt behandeld. De middelen zijn bedoeld om het jaar 2009 te overbruggen met als doel om, in afwachting van de eindevaluatie, geen lacune te laten ontstaan in de mogelijkheid SIF-aanvragen te honoreren. T.a.v. vervolg SIF in 2010 en 2011 Afhankelijk van de uitkomsten van de evaluatie van het SIF, die voorjaar 2009 aan u zal worden aangeboden en uw besluitvorming daarover, zullen de bedragen vervallen, of naar boven of naar beneden worden bijgesteld. Vooralsnog gaan we uit van een voortzetting van het SIF op het niveau van 2009.

7.2 Jeugd en Gezin Doel

11

3 Programmaplan

Jeugdigen groeien in Fryslân op in een goede en veilige leef- en leeromgeving tot sociale en zelfredzame burgers. Kinderen en jongeren moeten voldoende mogelijkheden hebben om naar school te gaan, werk te vinden en deel te nemen aan de maatschappij. Daarnaast het waarborgen van een vraaggericht, effectief, waar nodig intersectoraal aanbod aan jeugdzorg op grond van kostprijzen / zorgmodules wat ook voldoet aan de wettelijke normen voor wachtlijsten. Gewenste resultaten 1. Bureau Jeugdzorg (doeluitkering) Het Bureau Jeugdzorg Fryslân (BJZ) voert zijn in de Wet op de jeugdzorg vastgelegde taken op een adequate manier uit. De begroting van BJZ is ingericht o.b.v. kostprijzenmodules (P) maal de hoeveelheid af te nemen producten (Q). BJZ voldoet aan de wettelijke normen voor wachtlijsten en caseload per medewerker. 2. Zorgaanbod Jeugdzorg (doeluitkering) Een vraaggericht, effectief, waar nodig intersectoraal aanbod aan jeugdzorg op grond van kostprijzen / zorgmodules. Geen wachtende op jeugdzorg in Fryslân boven de wettelijk vastgestelde kaders, zijnde langer dan 9 weken vanaf het indicatiebesluit. 3. Experimenten (doeluitkering) Verdere verbetering van de kwaliteit van de jeugdzorg en het jeugdbeleid (doelmatigheid, positie van de cliënt, onderzoek, ontwikkeling kennisnetwerk jeugd etc). 4. Adequaat antwoord op ontwikkelingen in de jeugdzorg • Instroom jeugdzorg; Bureau Jeugdzorg en Stichting Jeugdzorg Friesland prognosticeren een groei van gemiddeld 10-15% per jaar met een stabilisatie per 2011. De uitkering van het Rijk wordt slechts met vertraging aangepast. Dit betekent dat uitgaven en inkomsten in enig jaar niet parallel lopen. Uitgangspunt blijft budgettair neutrale financiering van wettelijke taken, binnen de financiële kaders van de doeluitkering. Wij stellen voor de uitgaven voor 2009 voor te financieren en gaan ervan uit dat dit voor te financieren bedrag terugvloeit naar de provincie. Er zijn echter op dit moment ontwikkelingen die wij nog niet goed kunnen vertalen naar financiële consequenties, zoals een veranderende financieringssystematiek (zie bullet 3). Wij blijven ondertussen druk uitoefenen op het ministerie om tijdig voldoende middelen voor de dekking van de provinciale taak in de jeugdzorg te krijgen en houden u hiervan, voor wat betreft de relevante punten, op Inzet van middelen (inclusief nieuwe beleidsvoorstellen en ombuiging) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

44.439

50.705

46.685

37.701

37.376

37.376

Baten

43.900

40.751

36.822

36.822

36.822

42.122

59

9.954

9.8

89

554

-4.4

lasten - Baten

Programma 7 - Sociaal beleid en zorg

11

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

42.108

40.751

36.822

36.822

36.822

36.822

Baten

47.062

45.927

37.055

37.055

37.055

37.055

lasten - Baten

-4.954

-5.1

-

-

-

-

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

Nieuwe beleidsvoorstellen en ombuiging Exploitatie Bedragen x € 1.000 nieuwe beleidsvoorstellen - Steunen initiatieven beperking instroom jeugdzorg

1.000

0

0

0

- Pact (tegen alcoholmisbruik)

504

56

0

0

- Pact (tegen schooluitval)

931

104

0

0

- Pilot gezinscoaches

585

65

0

0

- Stimulering Centra voor jeugd en gezin in Fryslân

900

100

0

0

Ombuiging - Stichting Sport Friesland totaal

-31

-31

-31

-31

.889

94

-1

-1

de hoogte. • De uitkering van het Rijk voor jeugdzorg wordt slechts met vertraging aangepast. Wij stellen voor deze vertraging voor te financieren. Dit is verwerkt in 5.3 van de Financiële Begroting. Wij blijven in 2009 druk uitoefenen op het ministerie om voldoende middelen voor de dekking van de provinciale taak in de jeugdzorg te krijgen. • De vraag naar een residentiële voorziening; met het vaststellen van de begroting 2007 heeft de provincie besloten een subsidie toe te kennen voor de aanschaf van de locatie en het oprichten van de residentiële voorziening Kortehemmen door Stichting Jeugdhulp Friesland. In 2009 blijven wij het proces monitoren volgens de gemaakte afspraken van de subsidiebeschikking. • Voor de jaren 2009 en verder wordt door het ministerie van Jeugd en Gezin een nieuw rekenmodel ontwikkeld, op basis waarvan de budgetten voor de jeugdzorg verdeeld worden. De effectuering hiervan zal waarschijnlijk pas per 2010 zijn beslag krijgen. 2009 wordt dan een overgangsjaar. In 2009 zal ingezet worden op een succesvolle implementatie van dit nieuwe rekenmodel voor de provincie Fryslân. 5. Pilot gezinscoaches • Jeugdhulp Friesland ontwikkelt met behulp van een provinciale subsidie voor de komende 2 jaar een nieuwe integrale aanpak voor 25 multi-problem gezinnen per jaar. 6. Ontwikkeling Centra Jeugd en Gezin in Fryslân

114

3 Programmaplan

• Aansluiting lokaal jeugdbeleid/provinciale jeugdzorg (continuering JIF). • Invoering effectieve methodieken voor opvoedingsondersteuning in Fryslân. • Start implementatie landelijke invoering RAAK (kindermishandeling). • Regionale samenwerkingsafspraken onderwijs/jeugdzorg. • Pilot crisisopvang jongeren. • Friese uitrol verwijsindex risicosignalering. • Voorschoolse periode: professionalisering peuterspeelzaalwerk en kinderopvang. 7. Jeugd en Alcohol • Uitvoering provinciale projectplan Fries Jeugd en Alcoholbeleid. • Aanbieden interventies en activiteiten tbv alcoholmatiging jeugdigen 10-24 jaar. 8. Voortijdig Schoolverlaten • Daling van het aantal nieuwe Voortijdig Schoolverlaters. • Regionale samenwerkingsafspraken t.b.v. een sluitende aanpak. • Uitvoering leerwerktrajecten en projecten die gericht zijn op vormen van dagbesteding en/of systeemgerichte aanpak van problemen van jongeren. Toelichting op nieuwe beleidsvoorstellen Steunen initiatieven beperking instroom jeugdzorg De kosten voor de oprichting van een residentiële voorziening door Stichting Jeugdhulp Friesland zijn in totaal € 14 miljoen, waarvan € 6 miljoen door de provincie bijgedragen moet worden voor de aanschaf van de locatie en het gedeeltelijk exploitabel maken van de voorziening. In maart 2007 hebben wij aan Jeugdhulp Friesland toestemming verleend een lening aan te trekken voor de aanschaf van De Woodbrookers. Dit voorstel behelst tevens de aflossing van een deel van deze lening. In de begroting 2008 was hiervoor al € 4 miljoen opgenomen. De resterende € 2 miljoen is verdeeld over de begrotingen 2009 en 2010. Voor 2009 wordt daarom voorgesteld een bedrag van €1 miljoen op te nemen. Pact (tegen alcoholmisbruik) In juni 2008 is de provinciale inzet bij het projectplan Fries Jeugd en Alcoholbeleid door u vastgesteld. De provinciale bijdrage aan het project bestaat in 2009-2012 uit het ondersteunen van gemeenten, het realiseren van vernieuwende interventies passend bij de doelgroep, het organiseren van alcoholvrije activiteiten voor en door jongeren, voorlichting en interventies gericht op kwetsbare groepen jongeren, activiteiten om veilig weggebruik te stimuleren en een communicatiecampagne. In totaal stellen wij voor om in 2009 € 560.000 beschikbaar te stellen. Eenzelfde bedrag nemen we op in de Doorkijk voor de jaren 2010 – 2012. Pact (tegen schooluitval) Op 23 april 2008 is het beleidsvoorstel Pact tegen schooluitval 2009-2011 door u vastgesteld. De inzet van de

Programma 7 - Sociaal beleid en zorg

115

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

provincie richt zich op 1. Het realiseren van een sluitende aanpak van voortijdige schoolverlaters, door middel van: a.Het stimuleren van projecten die inzet vanuit zowel onderwijs als welzijn en zorg of werk kennen. Wij stellen in 2009 e.v. voor om voor deze projecten € 600.000 per jaar beschikbaar te stellen. Dit bedrag is gebaseerd op de verwachting dat vanuit de 3 RMC- regio’s ongeveer 150 leerlingen per regio deel zullen nemen, plus 100 MBO-leerlingen, plus 50 -100 leerlingen vanuit het REC ad € 1.000 per leerling. b.Het versterken van de hele keten VSV. In dit verband vragen wij in 2009 € 50.000 voor het organiseren van bijeenkomsten. Bij de kadernota 2010 zullen we eventuele aanvullende financiering aan u voorleggen. 2.Het realiseren van 300 leerwerktrajecten per jaar met als doel terugkeer naar onderwijs of toeleiding naar werk. De kosten voor het realiseren van deze voorzieningen zijn begroot op € 800.000 per jaar voor de jaren 2009-2011. Wij stellen in 2009 voor hiervoor een bedrag beschikbaar te stellen van € 400.000. Het resterende bedrag, maximaal € 400.000 brengen we ten laste van het SIF. In de Doorkijk presenteren wij u eenzelfde bedrag voor de jaarschijven 2010 en 2011. Pilot gezinscoaches Het betreft een voortzetting van dit project dat in 2008 al van start is gegaan. De bedragen in het begrotingsvoorstel zijn gebaseerd op de ingediende projectbegroting van Jeugdhulp Friesland. Wij stellen voor 2009 een bedrag van € 650.000 voorgesteld. Stimulering Centra voor jeugd en gezin in Fryslân 1) Continuering Jong in Fryslân (JIF) in Centrum Jeugd en Gezin (CJG). Gevraagd bedrag is gebaseerd op halvering van het huidige budget dat wordt ingezet voor JIF. De provincie zal geen aanjagende rol meer vervullen, maar een faciliterende. Ondersteuning peuterspeelzaalwerk t.b.v. verbeteren signalering en uitvoering preventieve programma’s. 2) Inzet effectieve methodieken. Het bedrag is gebaseerd op berekening en projectvoorstellen van o.a. de Hulpverleningsdienst (HVD = voormalige GGD) en Bureau Jeugdzorg. 3) Provinciaal actieprogramma kindermishandeling. Het gevraagde bedrag is een eerste raming van kosten voor de provincie. Het bedrag wordt vooral ingezet om projecten te initiëren. 4) Verbinding Zorg en Advies Teams (ZAT) en CJG. Het gevraagde bedrag is een eerste raming van kosten voor de provincie. Het bedrag zal worden ingezet om regionale initiatieven te ondersteunen. Inzet van middelen (inclusief ombuiging) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

876

1.652

2.157

2.009

509

509

Baten

0

0

0

0

0

0

8

1.5

.15

.009

509

509

lasten - Baten

11

3 Programmaplan

Ombuiging Exploitatie Bedragen x € 1.000

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

- Stichtin Partoer (incl. Aqua)

-154

-154

-154

-154

totaal

-154

-154

-154

-154

Ombuiging

5) Crisisopvang jongeren. Het bedrag wordt ingezet ten behoeve van de uitbreiding van het bestaande aanbod en als middel om te komen tot één provinciaal model rond crisisopvang. In totaal stellen wij voor in 2009 een bedrag van €1.000.000 beschikbaar te stellen voor stimulering centra voor jeugd en gezin in Fryslân. Toelichting op ombuiging Stichting Sport Friesland Sport Fryslân leverde tot 2008 eerstelijns diensten aan sporters met een beperking. Dit is echter niet in overeenstemming met de tweedelijnsdienstverlening die een provinciale steunfunctieorganisatie behoort te leveren. Daarom zal Sport Fryslân zich met ingang van 2009 gaan richten op het ondersteunen van sportverenigingen ten behoeve van sporters met een beperking. De omzetting van deze dienstverlening levert een structurele efficiencykorting op van 5%.

7.3 Maatschappelijke participatie Doel De provincie maakt zich sterk om achterstandgroepen aan het maatschappelijke- en economische verkeer te laten deelnemen. Dit doet zij in samenwerking en afstemming met gemeenten door het zelfoplossend vermogen van de achterstandsgroepen te vergroten en de infrastructuur van het hulpverleningsnetwerk te versterken. Gewenste resultaten 1. Budget Armoede Doelmatig en rechtmatig inzetten van de middelen uit het Budget Armoede via de Task force Armoedebestrijding om de doelstellingen op het thema maatschappelijke Participatie uit de Sociale Agenda 2008-2011 en het Uitvoeringprogramma 2009 te behalen. De speerpunten voor 2009 en 2010 worden in het najaar van 2008 vastgesteld. 2. Friese gemeenten hebben meer zicht op de aard, omvang en lokalisering van mensen die in een sociale achterstandssituatie verkeren. 3. Friese burgers in achterstandsituaties maken meer gebruik van faciliteiten van gemeenten en Rijksoverheid die hun situatie kunnen verbeteren.

Programma 7 - Sociaal beleid en zorg

11

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

4. De relatieve situatie van de risicogroepen verbeterd op het gebied van de sociale participatie. Hiervoor zijn in 2008 10 projecten geïnitieerd die doorlopen in 2009. Deze worden uitgevoerd door de steunfunctie organisaties, de maatschappelijke organisaties en via het SIF. 5. Verminderde eenzaamheid onder ouderen en mensen met beperkingen. In 2009 worden 2 projecten gestart, gericht op voorzieningen en diensten die ouderen en mensen met een beperking ondersteunen het sociale netwerk te vergroten of die belemmeringen daarvoor wegnemen. Toelichting op ombuiging Stichting Partoer (incl. Equa) Wij zien bij Stichting Partoer mogelijkheden om de huidige ureninzet met 10% te verminderen door enerzijds het aantal IKP’s (Informatie en kennispunten) terug te brengen en de onderliggende vergaderstructuur te vereenvoudigen. Anderzijds zien wij mogelijkheden om de huidige ureninzet terug te brengen, doordat de 0-metingen uitgevoerd in 2008 opgevolgd worden door monitoring van hetzelfde proces, wat veel minder arbeidsintensief is. Daarom stellen wij voor het subsidiebedrag voor Stichting Partoer vanaf 2009 structureel te korten met 5%.

7.4 Vermaatschappelijking en leefbaarheid Doel Mensen in Fryslân wonen zo lang mogelijk zelfstandig thuis en kunnen hun leven zo inrichten als ze dat zelf willen. Er is keuze in betaalbare woningen en ondersteuningsmogelijkheden. Voorzieningen moeten vooral goed bereikbaar zijn. Er zijn actieve medeburgers en ook organisaties zetten zich in het dorp in. De (lokale) samenleving heeft voldoende veerkracht om burgers en andere stakeholders te betrekken en samen met oplossingen te komen voor sociale vraagstukken van nu en de toekomst, dichtbij en verder weg. Gewenste resultaten 1. Actief (wereld) burgerschap • Er zijn meer soorten vrijwilligers; afhankelijk van de besluitvorming in 2008 zal er vanaf 2009 een extra impuls worden gegeven aan het vrijwilligerswerk in het algemeen. • Er is voldoende deskundigheid en kwaliteit aanwezig bij vrijwilligersorganisaties • Mantelzorgers worden voldoende ondersteund. • Meer jongeren nemen deel aan maatschappelijke activiteiten op lokaal en provinciaal niveau. 2. Adequaat voorzieningenniveau, a) Er is keuzemogelijkheid voor inwoners van Fryslân om zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen wonen op een veilige manier in eigen woning of omgeving. • In 2009 is er 1 bewustwordingsproject om bij ouder wordende burgers het keuzemoment rondom woonwensen te vervroegen (partoer). • In 2009 bundelen we de successen en valkuilen van de pilots ‘geryflik wenjen’ en doen aanbevelingen op welke wijze het best bij de ISV-projecten de sociale cohesie en de eigen woningbezitters gestimuleerd kunnen worden.

118

3 Programmaplan

Inzet van middelen (inclusief nieuwe beleidsvoorstellen) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

1.354

1.138

949

545

455

455

Baten

176

0

0

0

0

0

1.18

1.18

949

545

455

455

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

- Sport ontwikkeling en ontwikkelingen in sport

224

0

0

0

- Financiering beleidsnota Impuls Vrijwilligerswerk

180

20

0

0

totaal lasten

404

0

0

0

lasten - Baten

Nieuwe beleidsvoorstellen Exploitatie Bedragen x € 1.000 nieuwe beleidsvoorstellen

• In 2009 krijgt de implementatie van de ICT-applicatie bij WMO-loketten van de gemeenten vorm (Foar Elkoar). b) De gebruikswaarde, kwaliteit en spreiding van dorpshuizen, multifunctionele (wijk)centra en zorgvoorzieningen is verbeterd. • In 2009 zijn 2 projecten in gang gezet om de gebruikswaarden en kwaliteit en spreiding van dorpshuizen, multifunctionele (wijk)centra en zorgvoorzieningen te verbeteren. • De resultaten van de onderzoeken naar spreiding van dorpshuizen en voorzieningen zijn begin 2009 beschikbaar. Ambtelijk en in goed overleg met het veld worden de resultaten verwerkt in een plan van aanpak de spreiding te verbeteren. c) Er is zicht op de gewenste spreiding van voorzieningen en diensten op het gebied van zorg en welzijn. • In 2009 ligt er een provinciaal visiedocument over spreiding van voorzieningen en diensten op het gebied van zorg en welzijn. • In 2009 worden best practices voor spreiding en (basis)niveau van voorzieningen en diensten beschikbaar gesteld/gepresenteerd (Partoer). 3. Samen zijn, denken en doen. a) Er zijn voldoende mogelijkheden voor burgers om met elkaar te wonen, elkaar te ontmoeten, kennis uit te wisselen en elkaar te accepteren. • In 2009 worden 2 initiatieven van groepen burgers gestart om met elkaar te wonen en/of elkaar te ontmoeten en/of van elkaar te leren via (best) practices die bijdragen aan sociale samenhang en een duurzame samenleving. b) Er zijn mogelijkheden voor gemeenten om van elkaar te leren en kennis uit te wisselen rondom sociale samenhang. • In 2009 organiseert de provincie een cyclus van bijeenkomsten voor gemeenten met als doel kennisProgramma 7 - Sociaal beleid en zorg

119

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

uitwisseling rondom sociale cohesie en sociaal beleid c) Er zijn nieuwe samenwerkingsverbanden ten behoeve van sociale samenhang gerealiseerd. • In 2009 willen we met een project realiseren dat er op nieuwe manieren samengewerkt wordt. Hiervoor ondersteunen wij nieuwe samenwerkingsvormen. Sport wordt ingezet als middel om sociale samenhang te versterken. In 2009 wordt ingezet op: • Stimulering van de Friese sporten. • Toekennen van de (jaarlijkse) sportwisselprijs. • Een zestal breedtesport projecten gericht op sport en bewegen in het dagelijks leven en ondersteuning aan gemeenten en andere lokale organisaties bij de coördinatie en uitvoering van Buurt Onderwijs en Sport (BOS)projecten. • Subsidie voor de realisatie van 50 kleinschalige bovenprovinciale sportevenementen. • Subsidie voor de realisatie van een vijftiental grootschalige (internationale) sportevenementen. • Subsidie aan Top Sport Noord Nederland (TSNN) voor de scouting en begeleiding van Friese sporttalenten. Toelichting op nieuwe beleidsvoorstellen Sport ontwikkeling en ontwikkelingen in sport In het kader van stimulering van Friese sporten en talentontwikkeling wordt in 2009 een onderzoek naar de mogelijkheden voor een sportaanbod in Fryske sporten uitgevoerd. De aanstelling van een docent 0,5 fte, begroot op € 50.000, is hier onderdeel van. Voor deze aanstelling wordt in de jaren 2010 – 2012 een zelfde bedrag opgenomen in de Doorkijk. De kosten voor een provinciale bijdrage aan het ontwikkelen van een Talenten Academie worden begroot op € 30.000 voor 2009. De overige jaarschijven staan benoemd in de Doorkijk. Voor het organiseren van een provinciaal sportgala wordt voor 2009 € 11.000 begroot. De jaren 2010-2012 staan in de Doorkijk. In 2007 ontving Topsport Steunpunt Noord (TSN) een subsidie van € 25.000. Ruim 200 erkende sporters worden ondersteund. In 2008 is het beleid van de TSN geëvalueerd. Uit de evaluatie blijkt dat de huidige subsidie niet toereikend is. Met het uitgangspunt extra inzet voor het scouten en begeleiden van talenten wordt een extra toelage van € 25.000 voorgesteld. De volgende jaren staan benoemd in de Doorkijk. De provincie draagt bij aan de ondersteuning en evaluatie van de breedtesportprojecten. Daarnaast ondersteunt de provincie de coördinatie en uitvoering van Buurt Onderwijs en Sport projecten (BOS-projecten). Beide trajecten worden uitgevoerd door Sport Fryslân. Om aan de stijgende vraag te kunnen voldoen, worden de kosten voor het verhogen van het budget voor grote sportevenementen begroot op € 50.000 voor 2009. Voor de jaren 2010 – 2012 is eenzelfde bedrag in de Doorkijk opgenomen.

10

3 Programmaplan

Naast een verhoging van het budget voor grootschalige sportevenementen vragen wij voor 2009 € 57.500 voor een zestal sportprojecten. Dit bedrag betreft één vierde deel van de totale kosten van de zes projecten, één vierde wordt lokaal geworven (gemeenten, bedrijven, scholen), de andere helft bestaat uit VWS-subsidie (met uitzondering van het project BOS ondersteuning naar gemeenten). Voor 2010 is € 62.375 opgenomen in de Doorkijk. Financiering beleidsnota Impuls Vrijwilligerswerk Om op een adequate manier uitwerking te kunnen geven aan het beleidsvoornemen zoals geformuleerd de Beleidsnota “Impuls Vrijwilligerswerk” is het voor de uitvoering hiervan noodzakelijk om budget te genereren. Het betreft een globale raming van € 200.000 op basis van de te verwachten kosten van de uitvoering van de geplande activiteiten: • € 30.000 kosten vrijwilligersmarkt • € 20.000 kosten vrijwilliger van het jaar • € 150.000 activiteiten voor en ondersteuning van vrijwilligers (gebaseerd op de uitgaven van het SIF van de laatste drie jaar)

7.5 Zorg Doel Er is kwalitatief voldoende en goede (basis)zorg, zowel in de stad als op het platteland. De inwoners van Fryslân

Inzet van middelen (incl. nieuwe beleidsvoorstellen) Exploitatie Bedragen x € 1.000 Lasten Baten lasten - Baten

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

1.087

1.879

1.420

467

367

367

6

90

0

0

0

0

1.081

1.89

1.40

4





Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

Nieuwe beleidsvoorstellen Exploitatie Bedragen x € 1.000 nieuwe beleidsvoorstellen - Zorgtoerisme

25

0

0

0

- Budget Zorg 2009-2010

900

100

0

0

totaal lasten

95

100

0

0

Programma 7 - Sociaal beleid en zorg

11

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

zijn in staat keuzes te formuleren over de gewenste zorg en de omgeving waar de zorg geboden wordt. Zorg die op efficiënte wijze geleverd wordt door voldoende en goed opgeleide personeelsleden. Hiervoor wil de provincie de belangen van haar inwoners behartigen ter voorkoming van hiaten op het brede terrein van zorg. Gewenste resultaten 1. Budget Zorg • Doelmatig en rechtmatig inzetten van de middelen uit het Budget Zorg om de gestelde doelen en resultaten op het thema Zorg van uit de Sociale Agenda 2008-2011 en het Uitvoeringprogramma 2009 te behalen. 2. Het proces van de ketenzorg is verbeterd. Provinciale inzet in 2009 richt zich op: • Zorgbelang wordt gevraagd 1 project uit te voeren gericht op het verbeteren van de wachttijden. • Zorgbelang en Partoer wordt gevraagd plan van aanpak op te stellen rondom het verbeteren van informatieoverdracht van medische dossiers in de keten. Ambtelijk wordt nader bepaald welk plan ter hand wordt genomen. • Subsidieverstrekking aan projecten voor de realisering van deze doelstelling in kader van budget Zorg. • Zorgbelang wordt gevraagd good practices rondom informatieoverdracht op het IKP Zorg te zetten. 3. Integrale samenwerking tussen cure, care en aanpalende terreinen. Provinciale inzet in 2009 richt zich op: • Ambtelijke inzet voor organiseren expertmeeting. • Partoer wordt gevraagd een project uit te voeren gericht op de keten 1e lijnszorg – Centra Jeugd en Gezin en WMO. • Subsidieverstrekking aan projecten in kader van budget Zorg. • Zorgbelang wordt gevraagd ‘good practices’ bij te houden over ontschotting op IKP Zorg. 4. Voldoende en bereikbare basiszorg voor alle inwoners van Fryslân. Provinciale inzet in 2009 richt zich op: • 1 pilot op basis van uitkomsten knelpuntenanalyse bereikbaarheid en toegankelijkheid basiszorg. 5. Voldoende gekwalificeerd personeel (met name in de ouderenzorg). Provinciale inzet in 2009 richt zich op: • Partoer wordt gevraagd een onderzoek naar gevraagde competenties van personeel (m.n. in ouderenzorg) en aanbod van personeel uit te voeren. • Subsidiëring projecten in kader van budget Zorg. • Onderwerp meenemen in bijeenkomsten van het Overleg- en Adviesplatform Zorg. 6. Patiënten/Cliëntenorganisaties hebben handvatten om vraagsturing te krijgen. Provinciale inzet in 2009 richt zich op: • Zorgbelang wordt gevraagd voorbeelden werkwijze vraagsturing op IKP Zorg bij te houden. • Ambtelijk wordt signaleringsrapport over vraagsturing opgesteld. • Zorgbelang wordt gevraagd patiënten/ cliëntenorganisaties te ondersteunen vooral gericht op transparantie en inzichtelijkheid. • Partoer wordt gevraagd een product te leveren gericht op de overheveling van AWBZ naar WMO. • Onderwerp meenemen in bijeenkomsten van het Overleg- en Adviesplatform Zorg. • Subsidiëring project(en) m.b.t. implementatie van voorbeeldmodellen voor vraagsturing in kader van budget Zorg. 7. Iedere burger kan kiezen uit meerdere woonvormen waar zorg beschikbaar is. Provinciale inzet in 2009 richt zich op: • Wij vragen Partoer op basis van onze inventarisatie en de inventarisatie van het project van de Regionale

1

3 Programmaplan

ondersteuningsstructuur (ROS) een vervolgslag te maken in een goede spreiding van de zorgcapaciteit en woonvormen. Zie ook het thema Vermaatschappelijking en leefbaarheid. Toelichting op nieuwe beleidsvoorstellen Zorgtoerisme Het initiatief tot een succesvolle aanpak voor zorgtoerisme betreft de ontwikkeling en uitvoering van projecten in het kader van de Nota Sociaal Economisch beleid, de notitie ‘Fryslân, toeristische topattractie van Nederland’ en het Sociaal Beleidskader. Op basis van het voorgaande, en uw besluit d.d. 23 april 2008, worden in 2008/2009 de volgende acties ondernomen: 1) Een inventarisatie van bestaand aanbod en blinde vlekken op het gebied van zorgtoerisme binnen de drie programmalijnen (Wadden, Elf Steden, Grenzeloos varen) uit de notitie ‘Fryslân, toeristische topattractie van Nederland’. 2) Uitvoeren van marktonderzoek naar het profiel en de kenmerken van de drie doelgroepen, hun specifieke behoefte en interesse op het gebied van recreëren, onthaasten en vakantie houden en de in combinatie daarmee vereiste zorg. Op het gebied van zorgtoerisme is dit reeds gedaan, maar op het gebied van gezondheidstoerisme en revaliderende toeristen is nog weinig kennis. De uitkomsten van de inventarisatie en het marktonderzoek zullen in het voorjaar van 2009 bekend zijn. Daarnaast worden op basis van eerdere onderzoeken en een inventarisatie van beleidsafdelingen van de provincie de volgende mogelijke activiteiten voorzien, maar een definitief voorstel hiertoe zal in de loop van 2009 op basis van de inventarisatie en het markonderzoek aan u worden voorgelegd. Het budget van 2008 wordt benut om de inventarisatie en het marktonderzoek te bekostigen (€ 75.000). Om eventuele noodzakelijke voortgang na de inventarisatie in 2009 niet te belemmeren stellen we voor € 25.000 beschikbaar te stellen voor het vervolg. De acties (netwerkvorming, kennisvergroting, informatievoorziening) zijn wellicht de opmaat naar een groter Frieslandbreed project. Indien uit de inventarisatie en/of het marktonderzoek blijkt dat het verstandig is verder te investeren in zorgeloos Fryslân (return on investment), dan zullen we een nieuw voorstel aan uw staten voorleggen.

Budget Zorg 2009-2010 In februari 2007 hebt u besloten voor de periode 2007-2010 een budget Zorg in te stellen van jaarlijks € 1 miljoen, verdeeld over 2 tenders per jaar, om knelpunten in de zorg (mede) tot een oplossing te brengen en gewenste ontwikkelingen in gang te zetten. Conform uw besluit d.d. februari 2007 wordt ook voor 2009 een bedrag van € 1 miljoen opgenomen in de begroting.

.9 programma 8 – Kultuer, taal en ûnderwiis Portefúljehâlders: J.A. de Vries en C. Schokker-Strampel

Programma 8 - Kultuer, taal en ûnderwiis

1

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

I Doel en ynset fan middels folsleine programma Doelen 1. In breed en ferskaat kultureel oanbod yn alle sjenres en dissiplines, ferspraat oer de hiele provinsje, op it mêd fan amateur likegoed as profesjonele keunst en dêr’t de minsken yn Fryslân gebrûk fan meitsje kinne (bywenje en/of partisipearje). 2. It behâld en fuortsterkjen fan it brûken fan de Fryske taal en de twa streektalen: it Biltsk en it Stellingwerfsk. 3. It behâld en fuortsterkjen fan Fryske monumintale, kultuerhistoaryske en argeologyske eleminten, patroanen en struktueren. 4. In goed stelsel fan bibleteken en in duorsum, goed en publykstagonklik argyfbestel. 5. In goed en goed spraat, tagonklik, folslein en gearhingjend oanbod fan ûnderwiisfoarsjennings dat op syn minst it nasjonaal gemiddelde hellet en it hawwen fan optimale skoalleloopbanen fan de Fryske learlingen en dêr’t it yntegraal taalbelied goed yn ferfrissele is. Taljochting In wichtich stribjen binnen dit programma is it fuortsterkjen fan it nivo fan foarsjennings op it mêd fan kultuer, taal, ûnderwiis, argiven, bibleteken en erfgoed. It provinsjale belied op dy mêden is rjochte op it yn stân hâlden fan de ynfrastruktuer op dy mêden. Wy stjoere op dy foarsjennings mei belied en jild. It grutste part fan de beskikbere middels foar it programma sette wy yn foar produkten fan útfieringsynstânsjes fan ús belied. It oare, lytsere part wurdt brûkt foar provinsjale bydragen oan in grut ferskaat oan aktiviteiten en projekten dy’t it kulturele, taal- en ûnderwiisklimaat posityf en as it heal kin fernijend beynfloedzje. Ynset fan middels folsleine programma (nije beliedsútstellen en ombûging dêryn begrepen) Eksploitaasje Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

008

009

010

011

01

lêsten - Strukturele programmabudzjetten

25.626

26.886

27.806

27.071

27.071

27.059

- Tydlike program-mabudzjetten

9.390

9.757

9.598

4.980

90

90

- Reserves/foarsjennings fia eks-

872

1.544

147

147

147

147

- Apparaatskosten

1.980

1.628

1.730

1.628

1.628

1.628

- Bedriuwsfieringskosten

1.658

1.152

1.211

1.107

1.302

1.297

9.5

40.9

40.491

4.9

0.

0.0

ploitaasje en oerrinnende passiva

lêsten mei-inoar

14

3 Programmaplan

Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

- Strukturele programmabudzjetten - Tydlike programmabudzjetten - Reserves/foarsjennings fia eks-

008

009

010

011 01Baten

92

74

74

74

74

74

1.301

322

156

0

0

0

865

1.535

106

106

106

106

.59

1.91

5

19

19

19

ploitaasje en oerrinnede passiva Baten mei-inoar lêsten - Baten

.8

9.0

40.155

4.5

0.058

0.041

Koalysjeakkoart en Koersdokumint 2007 - 2011 Binnen programma 8 wurde ek nije koersaksinten oanbrocht foar de realisaasje fan it Koalysjeakkoart. It aksint yn it tema Minsken leit wat dit programma oanbelanget by ûnderwiis, kultuer en taal. • Mei de nota Boppeslach wurdt ynset op it bestriden fan ûnderwiisefterstannen yn it basisûnderwiis. Oare spearpunten yn it ûnderwiisbelied binne in bettere organisaasje fan it oansluten (V)MBO op de beropspraktyk, taalbelied, mear Frysktalige pjutteboartersplakken en “trijetalige skoallen”, de Kenniskampus en it ta stân kommen fan in Europeesk Kennissintrum Meartaligens by de Fryske Akademy. De nije koers op it stik fan ûnderwiis kin yn grutte halen goed ynpast wurde yn it ramt fan de nota Boppeslach; it komt benammen oan op de yntinsivearring fan de útfiering. • It hjoeddeistige belied op it mêd fan kultuer is opnommen yn de nota “Sels dwaan! 2005 - 2008”. Spearpunten yn it kultuerbelied binne: it stimulearjen fan ûndernimmerskip fan keunstners yn kultuer en ekonomy, it fersterkjen fan it kultureel klimaat foar professionals en amateurs en troch te ynvestearjen yn ûnwikkelingen en opliedings, in bibleteeknetwurk dat oanslút op de feroarjende winsken fan it publyk, museumbelied en it fersterkjen fan byldzjend keunstklimaat. Neist it ta útfiering bringen fan ferskate aksinten hawwe wy yn 2008 dwaande west mei it by-de-tiid bringen fan ús kultuerbelied. • It provinsjaal taalbelied is rjochte op it beskermjen en op útnoegjende wize befoarderjen fan de Fryske taal yn alle maatskiplike mêden. It giet krekt om de taal mear sichtber te meitsjen; taal yn de praktyk. Neist gemeenten, soarch en ûnderwiis - it hjoeddeistige belied – sette wy no ek yn op it brûken fan de Fryske taal yn ICT, bedriuwslibben en toerisme. Op basis fan it advys fan de kommisje Lodders wurdt in stjoergroep yn it libben Ynvestearrings Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

008

009

010

011

01

Lêsten mei-inoar

0

45

45

45

45

45

Baten mei-inoar

0

45

45

45

45

45

lêsten - Baten

0

0

0

0

0

0

Programma 8 - Kultuer, taal en ûnderwiis

15

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Foarsjennings en oerrinnende passiva Bedraggen x € 1.000

Realisaasje

Begrutting

Begrutting

Begrutting

Begrutting

Begrutting

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Lêsten mei-inoar

910

816

89

89

89

89

Baten mei-inoar

2.168

2.100

147

147

147

147

lêsten - Baten

-1.58

-1.84

-58

-58

-58

-58

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

- Kultuernota 2009 – 2012

563

63

0

0

- Fonds Cultuurparticipatie

297

33

0

0

- Basisfoarsjennings / opliedings

100

250

0

0

- Fernijende inisjativen / Briedplakken / Topkeunst

280

120

0

0

- Oanfoljend budzjet subsydzjeregeling monuminten

500

0

0

0

Nije beliedsútstellen en ombûging Eksploitaasje Bedragen x € 1.000 nije beliedsútstellen:

en kultuerhistoarje - Frysk erfgoed: digitalisearjen ynformaasje

25

0

0

0

- Doelûndersyk Streekargivaris

63

7

0

0

- Lidmaatskip network of linguistic diversity - Taalnota Frysk - Yntensivearring útfiering nota Boppeslach

30

0

0

0

611

59

0

0

1.790

210

0

0

- HBO/WO Lectoraten Kennishotspots

270

30

0

0

- VMBO / MBO regionale arranzjeminten

100

250

0

0

- Tydlike subsydzje Fryske Akademy

400

0

0

0

-14

-14

-14

-14

5.005

1.008

-14

-14

Ombûging - Dairy training center totaal

1

3 Programmaplan

roppen dy’t te set sil mei de oerdracht fan foech, taken en middels oangeande it Frysk fan it Ryk nei de provinsje. Wy tidigje derop om yn 2009 út ein te setten mei it oerdrachtsproses yn ús organisaasje. Foar de begrutting 2009 binne de neikommende Koersaksinten oan ‘e oarder. Dy wurde letter beskreaun by de ferskate tema’s. Yn it bysûnder giet it dêrby om: • Kultuernota 2009 – 2012 • Fûns Kultuerpartisipaasje • Basisfoarsjennings / opliedings • Fernijende inisjativen / Briedplakken / Topkeunst • Oanfoljende middels monuminten / kultuerhistoarje • Doelûndersyk Streekargivaris • Frysk erfgoed: digitalisearjen ynformaasje • Taalnota Frysk 2008 - 2010 • Yntinsivearring útfiering nota Boppeslach • HBO/WO Lektoraten Kennishotspots • VMBO / MBO regionale arranzjeminten • Tydlike subsydzje Fryske Akademy Ynset fan middels (nije beliedsútstellen dêryn begrepen) Eksploitaasje Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

Lêsten

4.152

Baten lêsten - Baten

008 4.008

009 4.380

010 2.906

011 2.440

01 2.440

542

458

23

23

23

23

.10

.550

4.5

.88

.41

.41

Foarsjennings en oerrinnende passiva Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

008

009

010

011

01

Lêsten mei-inoar

496

435

0

0

0

0

Baten mei-inoar

603

542

0

0

0

0

lêsten - Baten

-10

-10

0

0

0

0

Programma 8 - Kultuer, taal en ûnderwiis

1

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Nije beliedsústellen Exploitaasje Bedraggen x € 1.000

Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 009

010

011

01

- Kultuernota 2009 – 2012

563

63

0

0

- Fonds Cultuurparticipatie

297

33

0

0

- Basisfoarsjennings / opliedings

100

250

0

0

- Fernijende inisjativen / Briedplakken / Topkeunst

280

120

0

0

1.40

4

0

0

nije beliedsútstellen

lêsten mei-inoar

Taljochting op de wichtichste finansjele ôfwikings Strukturele budzjetten It giet hjir benamen om (budzjet)subsydzjes dy’t alle jierren yndeksearne wurde. Oant en mei de Begrutting 2009 is dy yndeksearning yn de begrutting ferwurke. Mei yngong fan 2010 is in ombûging fan € 0,5 miljoen opnommen by de kultuernota. Tydlike budzjetten Yn dit programma binne in oantal tydlike projekten opnommen, wêrfoar yn de perioade 2008-2012 de neikommende budzjetten begrutte binne: Boppeslach € 10.268.000, Omrop Fryslân € 3.191.000, Nota erfguod € 890.000, Kultuernota € 620.000, taalnota € 560.000 en Fryske Akademy € 600.000. Reserves/Foarsiennings en oerrinnede passiva Yn 2008 binne de neikommende Ryksbydragen begrutte: Biblioteek fernijing € 700.000, aksjeprogramma kultuerberik € 430.000 en byldzjende keunst € 290.000. Apparaatskosten Yn 2009 is ekstra formaasje beskikber foar de útwurking fan de taalnota.

II Tema’s 8.1 Amateurkeunsten, Publyksberik, Kultueredukaasje en Poadiumkeunsten Doel In kultureel klimaat mei in oanbod fan goede (Frysktalige) produksjes sawol troch profesjonals as troch amateurs foar in breed publyk.

18

3 Programmaplan

Winske resultaten 1. Poadiumproduksjes dy’t fan provinsjaal belang achte wurde foar dûns, toaniel en muzyk. 2. Stipe foar kulturele ynfrastruktuer fan Fryslân. 3. Op syn minst 10 amateurkoarútfierings mei profesjonele diriginten en –begelieding. 4. Sprieding fan foarstellings poadiumkeunsten oer de provinsje. 5. In grut oanbod fan lokale kulturele aktiviteiten mei in provinsjale útstrieling. 6. In wykliks feroarjend oanbod fan kwaliteitsfilms op op syn minst 4 plakken yn Fryslân en de ûntjouwing fan filmskripts en lytse filmproduksjes. 7 In yntegrale fisy op de kultuerûntjouwings yn de provinsje. Taljochting op nije beliedsútstellen De neikommende beliedsútstellen komme ek oan de oarder yn de nije kultuerfisy fan de provinsje Fryslân. Kultuerfisy 2009 – 2012 It nije kultuerbelied sil yn ‘e midden fan 2008 oan jimme oanbean wurde. Nei alle gedachten sille de ambysjes út de figearjende nota hast folslein oerein hâlden wurde. Dêrom freegje wy foar 2009 op dit stuit in bydrage fan in like heech bedrach (€ 625.000). Dernjonken freegje wy oanfoljende middels, gearhingjend mei ûntjouwings by it Ryk en it Koalysjeakkoart. Fûns Kultuerpartisipaasje Romte foar kultueredukaasje foar de hiele jongerein en produksjes foar amateurkeunsten is it doel fan kultuerpartisipaasje. Mei dit budzjet soarget de provinsje foar in bloeiend amateurlibben, stribje wy nei in heger publyksberik foar de keunsten en stypje wy de skoallen mei it fersoargjen fan in oanbod fan goede foarstellings en eksposysjes. Wy stelle foar om hjir in bedrach fan € 330.000 foar beskikber te stellen. Yn de perioade 2005-2008 hat it Ryk meibetelle oan de ambysjes fan de provinsje Fryslân om it kultuerberik sawol aktyf as passyf te ferheegjen mei it Aksjeprogramma Kultuerberik. Dat programma rint oant 2008 en sil neffens de kultuernota fan it Ryk fierder gean as “fonds cultuurparticipatie”. Wy binne fan doel om yn 2008 dêr op yn te tekenjen, dat it provinsjale jild kin ferdûbele wurde mei de Ryksbydrage. Basisfoarsjennings / opliedings Neffens de ambysje út it koersdokumint moat de ynset fan de provinsje rjochte wêze op it ynvestearjen yn goede basisfoarsjennings lykas teaters, doarpshuzen, multyfunksjonele sintra en lytse musea, om sokke kultueruterings mooglik te meitsjen. Soks betsjut dat ynvestearre wurde moat yn gebouwen yn de provinsje wannear’t soks spesifyk rjochte is op it mooglik meitsjen fan kulturele produksje en programmearring. Dat wol sizze yn de attributen yn stee fan de stiennen. It is mei it each op de omfang fan dizze middels net mooglik op alle foarsjennings te ynvestearjen. De foarkar sil dêrom jûn wurde oan de lytsskalige ynvestearrings oan de lytsere sintra yn de provinsje hinne. It giet dêrby om alle regulier programmearjende ynstânsjes yn Fryslân, útsein de Harmonie, De Lawei, It Posthuis en de

Programma 8 - Kultuer, taal en ûnderwiis

19

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Koornbeurs. Om yn it foar te kommen dat de provinsje hjirby de rol fan de gemeente as earstferantwurdlike foar de kulturele basisfoarsjenning oernimt, wurdt in gemeentlike bydrage needsaaklik achte. It hawwen fan goede opliedings oangeande teater ensfh. fine wy ek wichtich. Goede, duorsume inisjativen mei in provinsale funksje wolle wy finansjeel mei dit budzjet mooglik meitsje. Dêrom freegje wy in bedrach fan € 350.000 foar 2009. Fernijende inisjativen / Briedplakken / Topkeunst Mei in budzjet foar fernijende inisjativen wolle wy direkter ynspylje kinne op kulturele inisjativen, dy’t net spesifyk yn it ljocht fan kritearia foar artistike betsjutting besjoen wurde kinne en dêrom net ûnder de regeling kultuer hearre. It giet om projekten dy’t foar de Fryske befolking in konkreet resultaat opsmite yn de foarm fan eveneminten of produksjes. Direkte partisipaasje fan it Fryske publyk by dielname oan foarstellings en belibjen dêrfan is in wichtige ‘betingst’. Wy soene graach op syn minst 3 inisjativen realisearre wolle yn 2009. Inisjatyfnimmers kinne besteande ynstellings wêze, mar ek natuerlike persoanen dy’t yn Fryslân aktyf binne. Op basis fan in projektidee kin in foarskot jûn wurde. Fanwegen de mooglik artistyk ynhâldlike ôfwaging kinne wy advys freegje fan de ûnofhinklike advyskommisje kultuer. Topkeunst: op dit stuit misse der yn Fryslân goede rolfoarbylden fan minsken dy’t op nasjonale en ynternasjonale skaal wat berikt hawwe yn de kultuer. Dat kinne bygelyks Friezen wêze dy’t bûten de provinsje warber binne, mar ek folslein oare topkeunstners, dy’t nije keunstfoarmen yntrodusearje wolle yn Frylân wannear’t fan sokken ferlet Ynset fan middels Eksploitaasje Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

008

009

010

011

01

Lêsten

480

445

121

109

121

109

Baten

291

292

0

0

0

0

lêsten - Baten

189

15

11

109

11

109

Foarsjennings en oerrinnende passiva Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

10

008

009

010

011

01

Lêsten mei-inoar

290

0

0

0

0

0

Baten mei-inoar

378

0

0

0

0

0

lêsten - Baten

-88

0

0

0

0

0

3 Programmaplan

is. Dat kin yn de foarm fan masterclasses, simmerskoallen, foarbyldproduksjes op it stik fan klassike, moderne en popmuzyk yn ferhâlding ta dûns en toaniel, strjitteater, urban en nije media, ensfh. Mei briedplakken wolle wy in gearwurkingsferbân tusken programmearjende en produsearjende ynstânsjes ta stân bringe. Dit hat as doel om produksjes te meitsjen op it mêd fan tradisjonele en eigentiidske kultuer troch jonge talinten yn Fryslân. De ynstânsjes hearre yn 2008 net troch de provinsje struktureel stipe te wêzen. Dêrneist tsjinnet dit produkt om te besjen yn hoefier’t mei kreative opliedings útein set wurde kinne en bynt it potinsjeel talint - dat yn Fryslân bestiet - oan dizze provinsje. Mei in subsydzje fan dizze omfang kinne net alle briedplakken as earder oankundige opsetten wurden. It giet dan alle jierren om op syn heechst 4 à 5 briedplakken. Foar it totale útstel Fernijende inisjativen / Briedplakken / Topkeunst freegje wy in bedrach fan € 400.000 foar 2009. De neikommende jierren binne yn de Doorkijk delsetten.

Ynset fan middels Eksploitaasje Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

008

009

010

011

01

Lêsten

5.021

4.346

4.074

4.074

4.074

4.074

Baten

96

98

98

98

98

98

4.95

4.48

.95

.95

.95

.95

lêsten - Baten Ynvestearrings Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

008

009

010

011

01

0

45

45

45

45

45

Baten mei-inoar

0

45

45

45

45

45

lêsten - Baten

0

0

0

0

0

0

Lêsten mei-inoar

Foarsjennings en oerrinnende passiva Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

008

009

010

011

01

Lêsten mei-inoar

73

73

73

73

73

73

Baten mei-inoar

403

426

96

96

96

96

lêsten - Baten

-0

-5

-

-

-

-

Programma 8 - Kultuer, taal en ûnderwiis

11

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

8.2 Byldzjende Keunst en Foarmjouwing Doel Realisaasje en publyk omtinken foar byldzjende keunst, arsjitektuer en foarmjouwing yn Fryslân. Winske resultaten 1. Prizen foar byldzjende keunst, foarmjouwing en arsjitektuer. 2. Realisaasje fan (skets)opdrachten, monumintale opdrachten en foarmjouwingsopdrachten, manifestaasjes en projekten, publikaasjes en eksposysjefergoedings. 3. It útwreidzjen fan kolleksje Fries Museum mei nije keunst. 4. Omtinken by publyk foar byldzjende keunst(ners) fuortsterkjen. Ynset fan middels (nij beliedsútstel dêryn begrepen) Eksploitaasje Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

Lêsten

3.002

Baten lêsten - Baten

008 2.940

009 2.327

010 1.625

011 1.625

01 1.625

33

7

7

7

7

7

.99

.94

.0

1.19

1.19

1.19

Nij beliedsústel Exploitaasje Bedraggen x € 1.000

Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 009

010

011

01

500

0

0

0

500

0

0

0

nij beliedsútstel: - Oanfoljend budzjet subsydzjeregeling monuminten en kultuerhistoarje lêsten mei-inoar

5. Op syn minst 3 oansprekkende útstallings yn it Fries Museum op it mêd fan de Fryske aktuele keunst. 6. Op syn minst 2 foarbyldprojekten foarmjouwing, op inisjatyf fan Keunstwurk. 7 Op syn minst 4 útstallings fan Fryske byldzjende keunstners yn de provinsje. Troch it weifallen fan de Ryksbydrage Byldzjende Keunst en Foarmjouwing dat nei alle gedachten deroan sit te kommen en de provinsjale ferleging fan datselde budzjet, sil de útfiering fan it twadde resultaat tige beheind wêze. Ien en oar is ek te besjen yn gearhing mei de nije kultuerfisy fan de provinsje Fryslân en de beslútfoarming dêroer.

8.3 Museums

1

3 Programmaplan

Doelen • De ûntjouwing fan de fjouwer provinsjale museums dy’t de kearnkwaliteiten fan Fryslân sjen litte op it mêd fan de algemiene fjilden kultuerhistoarje en natuerlike histoarje en de spesjalistyske temaas skipfeart, lânbou en aktuele byldzjende keunst. • Heger kwaliteitsnivo fan museums en âldheidskeamers. • In goed wurkjend ûnderling lienstelsel tusken (Fryske) museums. Winske resultaten 1. Mear besikers en brûklienen foar de kearnkwaliteit fan Fryslân op it mêd fan skipfeart, lânbou, natuer en kultuer(skiednis) troch de fjouwer provinsjale museums en de museumfederaasje. 2. Goed bewarre, digitalisearre en registrearre kolleksjes fan de registrearre museums yn Fryslân. 3. Grut ferskaat oan brûklienen dy’t de fjouwer provinsjale museums alle jierren oan museums en âldheidskeamers yn Fryslân ôfstean.

8.4 Erfgoed Doel It behâld en fuortsterkjen fan Fryske monumintale, kultuerhistoaryske en argeologyske eleminten, patroanen en struktueren. Winske resultaten 1. Ynstânhâlding en behear fan argeologyske en kultuerhistoaryske wearden. 2. Yntegraasje fan erfgoed yn plan- en beslútfoarming. 3. It fergrutsjen fan it publyksberik fan erfgoed yn Fryslân. Taljochting op nij beliedsútstel Oanfoljend budzjet subsydzjeregeling Monuminten en Kultuerhistoarje Ynset fan middels (nije beliedsútstellen dêryn begrepen) Eksploitaasje Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

Lêsten

7.859

008 7.364

009 6.837

010 6.756

011 6.749

01 6.749

Baten

1.222

748

45

45

45

45

lêsten - Baten

.

.1

.9

.11

.04

.04

Programma 8 - Kultuer, taal en ûnderwiis

1

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Foarsjennings en oerrinnende passiva Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

008

009

010

011

01

Lêsten mei-inoar

6

4

4

4

4

4

Baten mei-inoar

166

165

12

12

12

12

lêsten - Baten

-10

-11

-8

-8

-8

-8

Nije beliedsútstellen Exploitaasje Bedraggen x € 1.000

Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 009

010

011

01

- Doelûndersyk Streekargivaris

63

7

0

0

- Frysk erfgoed: digitalisearjen ynformaasje

25

0

0

0

lêsten mei-inoar

88



0

0

nije beliedsútstellen

Op basis fan de Nota Erfgoed, deelnota monumenten en cultuurhistorie binne fan 2005 oan’t en mei 2009 jierliks middels beskikber foar de subsydzjeregeling Monuminten en Kultuerhistoarje (ûngefear € 800.000 oant € 900.000 it jier). Dizze subsydzjeregeling is sûnt it yngean yn 2005 in boppeslach. De middels wurde yn prinsipe takend yn twa tenders it jier. Troch it grutte tal oanfragen kin der yn praktyk lykwols mar 1 tender iepensteld wurde. Dêrmei wurdt it subsydzjeplafond berikt. Om de oanfragen die foldogge oan de kritearia honorearje te kinnen, binne de beskikbere middels hurder dan it plande kasritme útjûn. Neist it tydlike budzjet op basis fan de nota is jierliks in struktureel budzjet beskikber fan € 365.000. Dit is ek foar 2009 beskikber. Yn 2009 sille lykwols gjin ynsidintele middels mear beskikber wêze. De subsydzjeregeling giet út fan in maksimaal subsydzjepersintaazje fariearjend fan 15% oant 35% mei in maksimum fan € 60.000. De oare nedige ynvestearrings sille op in oare wize finansierre wurde moatte wêrûnder partikuliere middels. Yn it Koalysjeakkoart wurdt ynset op it stimulearjen fan it partikulier inisjatyf om te ynvestearjen yn it ûnderhâld fan it “Frysk eigene”, sa as tsjerken, karakteristike pleatsen, en autentike bebouwing. Om yn 2009 in folweardige tender foar de subsydzjeregeling monuminten en kultuerhistoarje iepenstelle te kinnen mei in subsydzjeplafond dat fergelykber is mei de foargeande jierren, wurdt foar ien kear in oanfoljend budzjet frege fan € 500.000 foar it lêste jier dat de nota fan krêft is. Yn 2010 rint dizze of en sil de nota of ferlingd of fernijd wurde kinne.

8.5 Bibleteken en argiven Doelen

14

3 Programmaplan

• In goed wurkjend biblioteekstelsel, mei in sprieding oer de provinsje fan foarsjennings dy’t oanslute by it ferlet fan de maatskippij. • In kompleet, betrouber en publyksrjochte bestel oan gemeentlike en bopperegionale argiven (w.û. Tresoar), mei in grutter publyksberik fan neamde argiven. • In goede foarming, ordintlike steat en feilich behear fan argiven. Winske resultaten 1. Realisaasje fan in ferskaat oan foarsjennings om de fisyke en digitale berikberens en beskikberens fan bibleteekmateriaal foar de Fryske boarger te fergrutsjen. 2. Tanimming fan it publyksberik fan argiven yn Fryslân. 3. Goed en feilich behear fan argiven by Fryske oerheden. Taljochting op nije beliedsútstellen Doelûndersyk Streekargivaris De provinsje wol yn it ûnderhâld fan it Fryskeigene ynvestearje, wêrûnder it ‘replik’ erfgoed lykas argiven. It digitalisearjen fan dit erfgoed smyt yn kombinaasje mei de oanstellings fan in publyksrjochte streekargivaris in wichtige bydrage op oan it behâld en it feilich stellen fan unyk Frysk erfgoed en de tagonklikens fan dit erfgoed foar in breed publyk. Om it Koalysjeakkoart yn syn hiele hear en fear klear te krijen, hat de provinsje lokale inisjativen stipe om mienskiplik mei belutsen kulturele en erfgoedynstelling yn ús provinsje ta histoaryske netwurken op regionaal nivo te kommen. Dêrby binne histoaryske ynformaasjepunten opnommen (Noardeast-Fryslân, Súdwest-Fryslân, Histoaryske ynformaasjepunten). It doel is it behâld en feilich stellen fan erfgoed en it foar in breed publyk tagonklik meitsje op in aktive wize troch de wei fan edukatyf materiaal of oansprekkende aktiviteiten. De provinsje hat stimulearringsbudzjet takend foar it oanstellen fan in publyksrjochte streekargivaris dy’t benammen der noed foar stean moat dat oansprekkende aktiviteiten om it erfgoed hinne organisearre wurde. As útstel wurdt dien om de útbou fan it stelsel fan streekargivarissen nei oare dielen fan ús provinsje te bliuwe stypjen mei stimulearringsjilden (€ 70.000 yn 2009). Frysk erfgoed: digitalisearjen ynformaasje Op inisjatyf fan de provinsje is yn 2004 de wurkgroep ‘digitale erfgoedbestannen Fryslân’ ynsteld dy’t as opdracht hat en ûndersykje ûnderskate gearwurkingsferbannen op it mêd fan digitalisearring. De wurkgroep hat de neikommende konklúzje lutsen: De gearwurking komt it bêste fan ‘e grûn wannear’t soks rjochte wurdt op in konkreet, ynhâldlik projekt, mei resultaten dy’t foar it publyk gau sichtber en benammen brûkber binne. Ut sa’n gearwurking komt op termyn fansels - dêr’t it nuttich is - in behearsmjittige gearwurking fuort: Digitaal erfgoedplein Fryslân. De lieding sil troch Tresoar en it Wetterskip Fryslân opnommen wurde.

Programma 8 - Kultuer, taal en ûnderwiis

15

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

It projekt hat de ûnderskate kostekomponinten: 1. It ûntwerp en de bou fan it erfgoedplein 2009 (ien kear/tydlik) 2. It behear fan it erfgoedplein 2009 – struktureel* 3. De proseskosten 2009 o/m 2012 (tydlik). Wat de behearkosten oanbelanget wurdt 2009 as in oerbrêgingsjier beskôge, dêr’t wy budzjet foar oanfreegje om it behear fan it erfgoedplein te boargjen (€ 25.000). It is útdruklik de bedoeling om mei de belutsen partijen binende ôfspraken te meitsjen oangeande it dekken fan de strukturele eksploitaasje-/behearkosten.

8.6 Taal, media en letteren Doelen 1. Mear gebrûk en bettere feardigens fan de Fryske taal troch de befolking yn Fryslân. 2. Mear gebrûk fan de Fryske taal troch oerheden dy’t Fryslân as wurkgebiet ha. 3. Mear gebrûk en in bettere sichtberens fan de Fryske taal yn de soarch. 4. It mear brûken en it fergrutsjen fan it oanbod fan de Fryske taal by ICT. 5. It befoarderjen fan de Fryske taal yn toerisme en bedriuwslibben. 6. It mear brûken fan de streektalen it Biltsk en it Stellingwerfsk. 7. It mear brûken fan de Fryske taal fia skreaune, byldzjende en multymediale media. 8. It befoarderjen fan it plak fan de Fryske taal yn ynternasjonale kontakten. 9. It fuortsterkjen fan de Fryske taal oer it generaal. Winske resultaten 1.1 Utfiering fan de doelstellings en ambysjes fan de nota taalbelied ‘Fan Rjocht nei Praktyk: Frysk yn Fryslân; taal tusken minsken 2008 - 2010’, de notysje Frysk skreaune media 2007 - 2010, de notysje Streektalen en it ûnderdiel Literatuer en media fan de Kultuernota. 2.1 Yn 2009 ha op syn minst 17 gemeenten en it Wetterskip Fryslân in taaloardering Frysk yn it skriftlik ferkear fêststeld. 2.2 Yn 2009 hat de Provinsje mei 10 gemeenten de yntinsjeferklearring ûndertekene. 3.1 Yn 2009 hat by op syn minst 10 soarchynstellings it Frysk in better en sichtber plak krigen. 3.2 Yn 2009 hat op syn minst 2 sikehuzen Frysktalige paadwizers en bebuording. 3.3 Yn 2009 ha aktiviteitebegelieders in fariearre en breed oanbod oan Frysktalich materiaal. 3.4 Yn 2009 is it Frysktalich logopedysk materiaal en test- en behannelmateriaal foar afasypasjinten hifke. 3.5 Yn 2009 kieze âlden fan krekt berne bern troch benammen in goede foarljochting mear foar om har neiteam ek yn it Frysk grut te bringen. 3.6 It fersprieden fan wolkomstpakketten oan nij-ynkommelingen en taaltaskes oan nije âlden yn alle Fryske

1

3 Programmaplan

Ynset fan middels (nije beliedsútstellen dêryn begrepen) Eksploitaasje Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

Lêsten

11.748

Baten lêsten - Baten

008 12.895

009 13.281

010 12.597

011 11.067

01 11.067

0

0

0

0

0

0

11.48

1.895

1.81

1.59

11.0

11.0

Nije beliedsústellen Exploitaasje Bedraggen x € 1.000

Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 009

010

011

01

611 30

59

0

0

0

0

0

41

59

0

0

nije beliedsútstellen - Taalnota Frysk - Lidmaatskip network of linguistic diversity lêsten mei-inoar

gemeenten oan ‘e fêstewâl. 4.1 Yn 2009 is de twadde faze fan it Frysktalige Microsoft-officepakket realisearre (CLIP-programma en oersetting fan 100.000 wurden). 4.2 It Frysk hat by op syn minst 5 ICT-projekten in goed plak krigen. 5.1 Yn 2009 meitsje op syn minst 25 bedriuwen yn de sektor ‘banken, restaurants en supermerken’ gebrûk fan it Frysk yn har paadwizers en produkten. 5.2 Yn 2009 meitsje op syn minst 500 bedriuwen gebrûk fan it Frysk op har webstee. 6.1 It Biltsk en it Stellingwerfsk is yn respektivelik de gemeenten It Bilt en de twa Stellingwerfske gemeenten mear sichtber wurden. 7.1 Yn 2009 ferskynt der op syn minst 100 Frysktalige (nije) produksjes yn ‘e foarm fan boeken, cd’s en dvd’s en wurdt mei fariearre aktiviteiten de Fryske literatuer en it Frysk literêr klimaat befoardere. 7.2 It útrikken fan provinsjale prizen foar muzyk, literatuer, toaniel en wittenskip. 7.3 Der is in grut, fernijend en breed oanbod oan Frysktalich skreaune media foar benammen de jongerein yn de âldens fan 12 - 23 jier. 7.4 It hanthavenjen en útwreidzjen fan de sjoch- en harksifers fan programma’s, ynklusyf de edukative en ynformative radio- en tillevyzjeprogramma’s. 7.5 Yn 2009 ferskine op syn minst 10 útjeften fan De Moanne en 7 papierene en 21 digitale útjeften fan it

Programma 8 - Kultuer, taal en ûnderwiis

1

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

gearwurkingsferbân Hjir/Farsk, mei as doel it oanbod en kwaliteit fan de Fryske literatuer te garandearjen 7.6 Yn 2009 wurdt sa goed as mooglik foarsjoen yn de fraach nei Frysktalige oersettings fan amateurtoanielteksten (trochinoar 22 stiks). 7.7 Der is in foldwaande oanbod oan Frysktalich edukatyf materiaal foar de foarskoalske opfang, basisûnderwiis en it fuortset ûnderwiis mei respektivelik in nije útjefte fan Tomke, 8 edysjes fan LinKk en 7 edysjes fan Switsj. Op syn minst oan 7.500 pjutten wurdt foarlêzen mei de Fryske Foarlêswike. 8.1 De provinsje Fryslân hat yn 2009 in goede gearwurking mei op syn minst fiif Europeeske regio’s dêr’t in minderheidstaal praat wurdt fia it Netwurk of the Promotion of Linguistic Diversity (NPLD). 8.2 De Provinsje is yn 2009 koördinator fan in grutskalich Europeesk projekt dêr’t de Fryske taal in foaroanplak yn hat. 9.1 De Provinsje realisearret de ôfspraken yn de Bestjoersôfspraak Fryske taal en kultuer 2001 - 2010 (BFTK). Ynset fan middels Eksploitaasje Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

008

009

010

011

01

Lêsten

469

1.058

296

65

65

65

Baten

0

312

156

0

0

0

49

4

140

5

5

5

lêsten - Baten

9.2 De Provinsje kriget mear foech foar it Frysk, benammen op it stik fan it ûnderwiis, nei oanlieding fan advys fan de stjoergroep yn it ramt fan it rapport fan de kommisje Lodders. 9.3 It út ein setten mei in wittenskiplik ûndersyk nei it plak fan it Frysk yn sekûndêre taaloerdracht. 9.4 Yn 2009 is it Berie foar it Frysk sa organisearre dat it fleksibel advys op maat leverje kin en fia rjochtstreeks kontakt mei it fjild koördinaasjewurk dwaan kin. Taljochting op nije beliedsútstellen Taalnota Frysk 2009 - 2010 It beliedsynhâldlik ramt is foar de perioade 2008 - 2010 fêststeld en wurdt op‘t heden mei jilden fan de begrutting 2008 útfierd. No lizze wy foar 2009 in finansjeel útstel fan € 587.600 del foar de útfiering fan alle 35 doelstellings yn de taalnota, útsein de ambysjes fan it oanpart foarskoalske perioade en ûnderwiis. Dat is opfierd yn de Nota Boppeslach. De jilden binne bedoeld foar: 1. lokale oerheden, stêd en plattelân; 2. soarch en wolwêzen;

18

3 Programmaplan

3. bedriuwslibben, kultuer en toerisme; 4. wittenskiplik taalûndersyk; 5. de sichtberens en it brûken fan it Frysk mei en yn ICT. Yn dit útstel is ek it lidmaatskip fan it Network of Linguistic Diversity opnommen.

8.7 Festivals Doelen • Grutter imago Ljouwert as kulturele haadstêd fan de provinsje Fryslân. • Gruttere publike bekendheid provinsje Fryslân as kultuerprovinsje. Winske resultaten 1. Op syn minst 5 festivals yn de gemeente Ljouwert dy’t bydrage oan it byld fan Ljouwert as kultuerele haadstêd fan Fryslân. 2. In Frysk Festival dat tagonklik is foar in sa breed mooglike doelgroep. 3. Realisaasje fan inkelde grutskalige eveneminten yn Fryslân mei in kultureel karakter.

8.8 Ûnderwiis en Wittenskippen Doelen 1. Studinten kinne yn Ljouwert op in tal mêden in universitêre oplieding fan hege kwaliteit folgje. 2. De Fryske Akademy fiert as Europeesk ekspertisesintrum op it mêd fan meartaligens heechweardich ûndersyk út op it mêd fan meartaligens en meartalich ûnderwiis. 3. Yn 2015 hat de ûnderwiiskundige kwaliteit fan de Fryske basisskoallen in plak yn de top trije fan ús lân, sadat de Fryske jongerein goed tared binne op de yn heech tempo ûntwikkelende kennisekonomy dy’t him hiel fluch ûntjout. 4. Yn 2015 hat de Fryske taal en kultuer op mear as de helte fan de basiskoallen – op basis van in goed yntegraal taalbeleid – in substansjeel plak yn it kurrikulum. Op basis dêrfan litte de learlingen yn Fryslân op it mêd fan de talen Nederlânsk, Frysk en Ingelsk in goede ûntwikkeling en goede prestaasje sjen. Yn 2015 hat it Fryske fuortset ûnderwiis in trochgeande line ûntwikkele foar it domein Fryske taal en kultuer, sadat de learlingen yn dit domein – ek op it eksamen – goede prestaasjes sjen litte. 5. Yn 2015 biedt it Fryske basisûnderwiis foar op syn minst 90% fan syn learlingen ûnderwiis en soarch op maat. 6. De resultaten fan it provinsjaal ûnderwiisbelied wurde op it nivo fan it ûnderwiisprogramma en de prestaasjes fan de learlingen troch ûndersyk fan de Fryske Akademy en evaluaasjes fan de skoallen sels sichtber makke. 7. Learlingen yn it Fryske tmbû komme ta in goed ûnderboude kar foar in beropsoplieding, omdat sy in goede begelieding krije yn it proses fan oriïntaasje op ekonomyske sektoaren en it meitsjen fan in kar foar in berop. 8. In fierdere ferbettering fan de skoalleloopbanen fan de Fryske learlingen as gefolch fan it oplossen fan knyppunten op provinsjaal nivo.

Programma 8 - Kultuer, taal en ûnderwiis

19

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Winske resultaten 1.1 It ûntwikkeljen fan de seis hotspots út de nota “Kennis en inovatie als motor”: • Wetterkwaliteit en kwantiteit • Toerisme, Rekreaase en Hospitality • Griene life schiences • Livability • ICT • Duorsume enerzjy 1.2 It fuortsterkjen fan algemiene aspekten fan it Fryske heger ûnderwiis: • Upgrading keningsynfrastruktuer; Ynset fan middels (nije beliedsútstellen en ombûging dêryn begrepen) Eksploitaasje Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 00

008

009

010

011

01

Lêsten

5.121

6.759

7.964

5.694

2.794

2.794

Baten

75

16

6

6

6

6

5.04

.4

.958

5.88

.88

.88

lêsten - Baten

Foarsjennings en oerrinnende passiva Bedraggen x € 1.000

realisaasje Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting

Lêsten mei-inoar

00

008

009

010

011

01

45

13

13

13

13

13

Baten mei-inoar

618

588

40

40

40

40

lêsten - Baten

-5

-55

-

-

-

-

Nije beliedsústellen en ombûging Exploitaasje Bedraggen x € 1.000

Begrutting Begrutting Begrutting Begrutting 009

010

011

01

1.890

210

0

0

- HBO/WO Lectoraten Kennishotspots

270

30

0

0

- VMBO / MBO regionale arranzjeminten

100

0

0

0

- Tydlike subsydzje Fryske Akademy

400

0

0

0

-14

-14

-14

-14

.4



-14

-14

nije beliedsútstellen - Yntensivearring útfiering nota Boppeslach

Ombûging - Dairy training center totaal

140

3 Programmaplan

• Fergrutting merkoandiel en oantrekkingskrêft HBU • Fuortsterken akademyske profylearring Fryslân 2.1 Subsydzjebeskikking ekspertisesintrum meartaligen 2.2 Produktôfspraken op it mêd fan ûndersyk 3.1 De Fryske basisskoallen hawwe yn 2011 in prestaasjerjochte kultuer. 3.2 Alle Fryske basisskoallen hawwe yn 2012 belied op it mêd fan it foarkommen fan ûnderwiisefterstannen. 4.1 Der is foldwaande ynformaasje foar âlden oer de rykdom fan meartaligens beskikber. 4.2 It tal Frysktalige of twatalige plakken komt ein 2009 op sa’n 90. 4.3 In goed systeem fan begelieding, evaluaasje en fisitaasje foar de foarskoalske perioade dy’t yn 2009 funksjonearret. 4.4 Ein 2009 sitte wy hast op in dekkend netwurk fan taalkoördinatoaren dy’t foar goeie taalbeliedsplannen yn it basisûnderwiis soarchje. 4.5 Yn 2009 is it materiaal fan Studio F op mear as 100 skoallen goed ynpast. 4.6 Ein 2009 is it tal trijetalige skoallen ûngefear 30. 4.7 Yn 2009 jout in lyts tal skoallen foar FU it fak Frysk yn alle learjierren oan. 4.8 Yn 2012 binne foar Frysk ICT tapassings beskikber yn it ramt fan e-learning. 4.9 Yn 2009 is de kwaliteit fan it kurrikulum fan de Fryske dabû’s op it mêd fan meartaligens fan goeie kwaliteit en is der in nije en heldere ynfolling fan it nije foech Frysk foar it primêr ûnderwiis. 5.1 Skoallen sette útein mei it bieden fan soarch op maat yn it ramt fan “Passend ûnderwijs” en wurkje op dat mêd goed gear mei ketenpartners lykas de jeugdsoarch. 5.2 Yn 16 gemeenten hat it basisûnderwiis en ketenparters in mienskiplike fisy as basis foar it úteinsetten mei ien of mear brede skoallen. 6.1 Yn 2009 is it ûndersyk nei de effekten fan it belied op it mêd fan ûnderwiiskundige kwaliteit benammen rjochte op it proses fan ûnderwiiskundige ferbettering yn de skoallen. 6.2 Yn 2009 wurdt der útein set mei in ûndersyk nei de taalûntwikkeling Frysk en Nederlânsk by Frysktalige, twatalige en Nederlânsktalige bern. 6.3 Yn 2009 sammelet de Fryske Akademy foar it twadde jier materiaal foar it ûndersyk nei de effekten fan it yntegraal taalbelied yn it Fryske primêr ûnderwiis. 7.1 Yn 2009 sette wy útein mei in pilot foar de realisaasje fan in goede gearwurking tusken tmbû, mbû en it regionale bedriuwslibben om de learlingen yn it tmbû sa goed as mooglik te begelieden op it mêd fan oriïntaasje op sektoaren en beroppen en it meitsjen fan in goede kar foar in beropsoplieding yn it mbû. 8.1 It stypjen en advisearjen fan de besteande regionale arranzjeminten yn it FU om te kommen ta ôfspraken op it mêd fan it oanbod havo en vwo yn de ferskate regio’s. Taljochting op nije beliedsútstellen Yntinsivearring útfiering nota Boppeslach Wy wolle in bydrage leverje oan de trochgeande ferbettering fan it Fryske basisûnderwiis. Dat wolle we yn alle gefallen dwaan op de mêden ûnderwiiskundige kwaliteit, yntegraal taalbelied en brede skoallen. It ferlet fan stipe by dizze trije

Programma 8 - Kultuer, taal en ûnderwiis

141

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

tema’s is grut. Troch dit grutte ferlet fan eksta jilden binne de besteande dielbudzjetten foar dit tema net tarikkend. Ien en oar is ek beskreaun yn de notysje ‘stân fan saken Boppeslach 2008’ dy’t okkerdeis nei jim tasjoerd is. HBU / WU Lektoraten Kennishotspots Dit ûnderwerp út it Koersdokumint is rjochte op it fuortsterkjen fan it Fryske Heger Underwiis middels it realisearjen fan kennishotpots en it krijen fan lektoraten op it mêd fan in beheind tal ynhâldlike spearpunten lykas wettertechnology, duorsumens, green life sciences, rekreaasje / toerisme en meartaligens. Foar 2009 freegje wy in bedrach fan € 300.000. De jirren 2010 en 2011 steane yn de Doorkijk. VMBU / MBU regionale arranzjeminten Dit ûnderwerp út it Koersdokumint is rjochte op in fierdere ferbettering fan de oansluting fan it tmbû op it mbû. Dit moat in bettere oerstap foar de learlingen opsmite, want by tefolle learlingen ferrint dy oergong net goed genôch. Dit smyt foar de learlingen problemen op. In goede gearwurking tusken skoallen en bedriuwslibben yn it ramt fan oriïntaasje op sektoaren en beroppen, en in goed systeem fan oplieding op skoalle en bedriuw kin dit probleem oplosse. It winske resultaat is dat der yn 2011 in model is foar yntinsive gearwurking tusken tmbû, mbû en it bedriuwen dy‘t as resultaat hat dat hast alle learlingen in goede oerstap meitsje tusken tmbû en mbû. Hjirfoar stelle wy foar in bedrach fan € 100.000 op te nimmen. Tydlike subsydzje Fryske Akademy It is de bedoeling dat de Fryske Akademy (FA) yn 2012 in finansjeel sûn wittenskiplik heechweardich úndersykynstitút is, dat wurket oan fjouwer wittenskiplike tema’s dy’t foar Fryslân wichtige binne. Om soks te berikken moat de formaasje fan de FA in lytsere en folle mear fleksibel ynsetbere formaasje wêze. Yn oerlis mei de KNAW is besletten dat de FA yn 2009 yn oanmerking komt foar in fermogenssuppleesje fan beide partijen. Wy stelle út derfoar in bedrach fan € 400.000 beskikber te stellen. Dat bedrach is net ornearre foar de ferbou of nijbou. Taljochting op ombûging Dairy training center De bydrage yn it beurzenfûns foar bûtenlânske studinten oan PTC+prakyklearen yn Oentsjerk is € 14.000 op jierbasis. Foar it beëinigjen fan dizze bydrage mei yngong fan 1 jannewaris 2009 binne de neikommende arguminten beneame: • PTC+praktylearen is net of mar beheind ôfhinklik fan provinsjale subsydzje. • PTC+praktylearen kriget fan har efterban ek middels ta útfiering fan foarnommen aktiviteiten. • It jaan fan in bydrage yn it berzenfûns past net yn it ûnderwiisbelied fan de provinsje.

.10 programma 9 – ruimte en wonen Portefeuillehouder: A.M. Andriesen

I Doel en inzet van middelen totale programma

14

3 Programmaplan

Inzet van middelen totale programma (inclusief nieuwe beleidsvoorstellen) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

707

685

688

688

688

688

lasten - Structurele programmabudgetten - Tijdelijke programmabudgetten - Reserves/voorz. via exploitatie en

611

2.333

3.067

2.625

1.750

0

4.902

6.152

7.114

1.134

1.134

1.134

1.814

1.757

1.676

1.676

1.676

1.676

overl. passiva - Apparaatskosten - Bedrijfsvoeringskosten totaal lasten

3.395

2.702

2.657

2.538

2.959

2.948

11.40

1.9

15.01

8.

8.0

.44

Baten - Structurele programmabudgetten

810

572

583

583

583

583

- Tijdelijke programmabudgetten

41

1.068

0

0

0

0

4.238

5.338

6.263

284

284

284

totaal Baten

5.089

.9

.84

8

8

8

lasten - Baten

.41

.5

8.55

.95

.40

5.580

- Reserves/voorz. via exploitatie en overl. passiva

Doel Een duurzame ruimtelijke ontwikkeling van Fryslân gericht op een economisch sterk en tegelijkertijd mooi Fryslân: een toekomstbestendige ontwikkeling van sterke steden en een vitaal platteland. Ruimtelijke ontwikkeling is bedoeld om ontplooiingsmogelijkheden voor de bevolking te bieden: een krachtige economische ontwikkeling, goede woon-, werk- en leefmilieus, een hoogwaardig landschap, een leefbaar platteland, goede verblijfmogelijkheden voor toeristen en recreanten, een duurzame ecologische ontwikkeling, een schoon milieu, zorgvuldig waterbeheer en geleiding van de mobiliteit. De taken en bevoegdheden van de provincie zijn vastgelegd in de Wet op de ruimtelijke ordening en de Huisvestingswet. Per 1 juli 2008 is de nieuwe Wet ruimtelijke ordening van kracht geworden. Provinciale structuurvisies (voorheen Streekplannen) vormen het wettelijke beleidskader voor de provincie. Hierin wordt op grond van een integrale afweging van alle belangen het maatschappelijke kader bepaald voor gewenste ruimtelijke ontwikkelingen in Fryslân.

Programma 9 - Ruimte en wonen

14

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000 Lasten Baten lasten - Baten

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

01

01

8.066

660

660

231

231

231

26.838

20.246

1.511

1.082

1.082

1.082

-18.

-19.58

-851

-851

-851

-851

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

375

875

1.250

0

Nieuwe beleidsvoorstellen Exploitatie Bedragen x € 1.000 nieuwe beleidsvoorstellen - Uitvoeringsagenda Streekplan 2007-2010 - Herstructurering en herontwikkeling woningvoorraad

150

350

500

0

totaal

55

1.5

1.50

0

Ons ruimtelijk beleid is vastgelegd in het door uw Staten in december 2006 vastgestelde “Streekplan Fryslân 2007; om de kwaliteit fan de romte”. Dit Streekplan heeft binnen de nieuwe Wet RO de status van een structuurvisie gekregen. In 2009 zullen wij met name inzetten op de speerpunten in de uitvoering van het Streekplan overeenkomstig de Uitvoeringsagenda Streekplan 2007-2010: • realiseren van provinciale doelen via de inzet van instrumenten die de nieuwe Wro biedt. • uitvoering van het programma ruimtelijke kwaliteit. Eind 2008/begin 2009 zal het accent met name liggen op de adviezen van het werkatelier ruimtelijke kwaliteit, de RomteRie, en fysiek op een betere landschappelijke inpassing van bedrijventerreinen en “megastallen”. Ook wordt het werkplan karakteristieke Fryske bebouwing voorbereid. • uitvoering van het programma Fryslân woonprovincie. In 2009 zullen nieuwe (regionale) woningbouwafspraken met de gemeenten gemaakt zijn voor de periode 2010-2016 en er zal het werkplan herstructurering bestaand bebouwd gebied (woningbouwlocaties plus bedrijventerreinen) opgesteld worden. De pilots landelijk wonen (landgoederen en clusters landelijk wonen) zijn geselecteerd. • uitvoering van integrale gebiedsontwikkelingsprojecten zoals Leeuwarden Zuidwest, Appelscha e.o.,

144

3 Programmaplan

Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

1.786

1.445

1.140

1.140

1.140

1.140

Baten

851

732

583

583

583

583

lasten - Baten

9

1

55

55

55

55

Lauwersmeergebied en Harlingen. Bij deze uitvoeringsactiviteiten uit de agenda sluiten wij aan bij de koersaccenten uit het Koersdocument/ Coalitieakkoord 2007-2011. Toelichting op de belangrijkste financiële afwijkingen Tijdelijke budgetten De volgende tijdelijke projecten zijn opgenomen in de begroting met als raming voor de periode 2008-2012: Uitvoering streekplan € 4.500.000, herstructureringsbudget ISV € 1.280.000, budget provinciaal ISV € 1.770.000 en herstructurering/ontwikkeling € 2.000.000 Reserves/voorzieningen via exploitatie en overlopende passiva. Zowel de Rijksbijdrage ISV als de Rijksbijdrage Besluit Locatiegebonden Subsidies worden met ingang van 2010 verlaagd. Apparaatskosten In 2008 is extra formatie beschikbaar voor de gebiedsontwikkeling Leeuwarden. Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000 Lasten Baten lasten - Baten

realisatie

Begroting

Begroting

00

008

009

1.255

972

2.350

Begroting

Begroting

Begroting

010

011

01

2.850

2.225

975

0

0

0

0

0

0

1.55

9

.50

.850

.5

95

Programma 9 - Ruimte en wonen

145

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Nieuw beleidsvoorstel Exploitatie Bedragen x € 1.000

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

nieuw beleidsvoorstel - Uitvoeringsagenda Streekplan

375

875

1.250

0

totaal

5

85

1.50

0

II Thema’s 9.1 Planvorming, onderzoek en monitoring Doel Een integrale ruimtelijke ontwikkeling van Fryslân die afgestemd is tussen verschillende overheden en vastgelegd in actuele en breed gedragen ruimtelijke beleidskaders die het kader vormen voor uitvoering. Gewenste resultaten 1. Provinciale doelen van ruimtelijk beleid zijn vastgelegd in structuurvisies, (streek-) plannen, uitvoeringsnotities of werkplannen. 2. De effecten van uitvoering van beleid zijn inzichtelijk op basis van onderzoek en monitoring. 3. Beleidsvisies en plannen zijn afgestemd met andere overheden. 4. Beleid en beheer van het Waddenzeegebied is integraal afgestemd tussen alle overheden. Met name de vaststelling van het Beheer- en Ontwikkelplan zal in 2009 aan de orde zijn.

activiteit

( bedragen in € 1.000)

00

008-010 per jaar

Ontwikkelingsgericht werken onder nieuwe Wro

50

50

van Nederland”

350

1.500

Waarvan procesgeld

100

500

Waarvan projectgeld *)

250

1.000

Fryslân woonprovincie

200

200

Gebiedsontwikkelingsprojecten

300

650

Overige uitvoeringsacties

100

100

1.000

.500

Ruimtelijke kwaliteit: “Fryslân, verreweg de mooiste provincie

totaal *) hieronder begrepen is een verruiming van de dakenregeling

14

3 Programmaplan

9.2 Realiseren ruimtelijke ontwikkelingen Doel Het realiseren van provinciaal ruimtelijk beleid door doorwerking van het beleid in gemeentelijke ruimtelijke plannen en door zelf als provincie de regie van de uitvoering op te pakken. Uitvoering van ruimtelijk beleid verloopt via meerdere sporen, zoals diverse programma’s en projecten die binnen de overige begrotingsprogramma’s vanuit de provincie worden geprogrammeerd (Fries Merenproject, PVVP, PMJP, etc.). Gewenste resultaten 1. Provinciaal ruimtelijk beleid werkt door in gemeentelijke plannen door pro-actieve advisering aan gemeenten en door inzet van instrumenten van de Wet Ruimtelijke ordening. In juli 2008 is de nieuwe wet in werking getreden. Daarmee heeft de provincie de beschikking over nieuwe instrumenten. 2. Actief uitvoeren van het provinciaal beleid overeenkomstig de activiteiten in de uitvoeringsagenda Streekplan 2007 – 2010. Toelichting op nieuw beleidsvoorstel Uitvoeringsagenda Streekplan 2007 – 2010; Fryslân, verreweg de mooiste provincie van Nederland Samen met alle partners wordt de uitvoering van het Streekplan Fryslân 2007 – 2010 opgepakt. Wij willen als provincie hierin meer dan voorheen een actieve en ontwikkelingsgerichte rol vervullen. In de Uitvoeringsagenda Streekplan geven wij voor de periode 2007-2010 aan welke acties op de agenda staan. De uitvoeringsagenda is selectief en op hoofdlijnen en wil uitnodigend en open zijn. Werken aan de speerpunten uit de uitvoeringsagenda Inzet van middelen (inclusief nieuw beleidsvoorstel) Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

5.232

8.659

9.204

2.283

2.033

1.533

Baten

4.238

6.245

6.263

284

284

284

994

.41

.941

1.999

1.49

1.49

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

lasten - Baten

Voorzieningen en overlopende passiva Bedragen x € 1.000 Lasten

8.066

660

660

231

231

231

Baten

26.838

20.246

1.511

1.082

1.082

1.082

-18.

-19.58

-851

-851

-851

-851

lasten - Baten

Programma 9 - Ruimte en wonen

14

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Nieuwe beleidsvoorstel Exploitatielasten Bedragen x € 1.000

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

- Herstructurering en herontwikkeling woningvoorraad

150

150

150

0

totaal

150

50

500

0

nieuw beleidsvoorstel

draagt bij aan het realiseren van de hoofddoelen van het Streekplan: een economisch sterk(er) en tegelijk mooi(er) Fryslân. De uitvoeringsagenda geeft aan wàt we gaan doen. De uitvoeringsactiviteiten worden vervolgens nog nader ingevuld, via startnotities, programma’s e.d. waarbij u op geëigende momenten wordt betrokken. De Uitvoeringsagenda Streekplan 2007-2010 is op 31 oktober 2007 door u vastgesteld. Naast de inzet van middelen via bestaande programma’s en projecten waarmee ook doelen van het Streekplan worden gerealiseerd, is specifiek met de uitvoering van het Streekplan ook provinciaal geld gemoeid. In de begroting 2009 wordt evenals in 2008 € 2,5 miljoen per jaar voor de periode 2009-2010 gevraagd. Deze middelen willen wij als volgt inzetten: Om flexibel te kunnen inspelen op veranderende wensen, behoeften en inzichten, ook bij andere actoren en onze partners is een flexibele inzet van provinciale middelen en personeel in de komende periode gewenst. Daarom vinden wij het gewenst dat tussen bovengenoemde posten geschoven kan worden, vooral in de richting van extra middelen voor fysieke projecten. De bedragen zijn dan ook indicaties van onze voorgenomen besteding van middelen.

9.3 Wonen Doel Een voldoende en gevarieerd aanbod van woningen voor iedereen en het voorkomen van leegstand en verpaupering. Gewenste resultaten 1.Voor de verschillende doelgroepen zijn in Fryslân kwalitatief goede, betaalbare en energiezuinige woningen

148

3 Programmaplan

beschikbaar. 2.Bevorderen dat mensen van buiten de provincie in Fryslân gaan wonen. Er wordt rekening gehouden met een afnemende autonome bevolkingsgroei en op termijn zelfs krimp van de bevolking. Om de negatieve demografische bevolkingsontwikkeling te doorbreken zijn in het Streekplan nieuwe mogelijkheden opgenomen voor landgoederen en landelijk wonen. Deze zullen invulling krijgen door het uitvoeren van de pilots landelijk wonen 3.Bestaand bebouwd gebied verbetert door herstructurering en functieverandering. Toelichting op nieuw beleidsvoorstel Herstructurering en herontwikkeling woningvoorraad Het Rijksbudget Integrale Stedelijke Vernieuwing II (ISV II) loopt tot en met 2009. In aansluiting op Rijksmiddelen voor stedelijke vernieuwing (ongeveer € 22 miljoen voor de periode 2006 – 2009) heeft de provincie aanvullende budgetten beschikbaar gesteld, die eind 2006 afliepen. In aansluiting daarop is op 8 november 2006 door u de notitie Provinciaal budget herstructurering en herontwikkeling vastgesteld. Daarin zijn wij uitgegaan van een extra budget van € 3 miljoen in de periode 20072009. Op basis van deze besluitvorming is in de Begroting 2007 en 2008 een provinciaal budget van € 1 miljoen opgenomen voor herstructurering en herontwikkeling van de woningvoorraad in bestaand bebouwd gebied. De provincie heeft een stimulerende, coördinerende en initiërende rol in de volkshuisvesting en is verantwoordelijk voor een evenwichtige ontwikkeling van de woningvoorraad voor de verschillende doelgroepen (kwaliteit en betaalbaarheid) en bewaakt daarom de groei van het aantal woningen in relatie tot de bevolkingsontwikkeling (kwantiteit). Uit de prognoses blijkt dat enerzijds de bevolkingsgroei afneemt en de vergrijzing toeneemt en anderzijds de gemiddelde woningbezetting nog daalt door gezinsverdunning, langer zelfstandig blijven wonen van ouderen en

Programma 9 - Ruimte en wonen

149

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

extramuralisering in de zorg. De komende jaren zal het vooral nodig zijn om het aandeel levensloopbestendige woningen te vergroten en de woonlasten ten gevolge van stijgende energiekosten betaalbaarder te maken. De komende jaren zal een verschuiving plaatsvinden van nieuwbouw op uitleglocaties naar herstructurering en nieuwbouw op inbreidingslocaties. De consequentie zal zijn dat er minder inkomsten uit nieuwbouw gegenereerd worden. Voorgesteld wordt in 2009 opnieuw een provinciaal budget voor stedelijke vernieuwing en herstructurering van de woningvoorraad van € 1 miljoen per jaar beschikbaar te stellen. Op grond van de ISV-verordening heeft een gemeente drie jaar de tijd om een project uit te voeren. Inzet van middelen totale programma Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

lasten - Structurele programmabudgetten

10.690

3.123

14.046

7.474

10.924

15.057

- Tijdelijke programmabudgetten

3

0

0

0

0

0

- Reserves/voorz. via exploitatie en

0

7.904

7.725

348

461

0

overl. passiva - Apparaatskosten

41

28

28

28

28

28

299

0

0

18

0

-174

11.0

11.055

1.99

.89

11.41

14.911

- Structurele programmabudgetten

198.549

225.447

185.258

182.900

189.962

201.359

- Tijdelijke programmabudgetten

0

0

4.881

2.685

1.200

1.134

- Reserves/voorz. via exploitatie

0

0

0

352

5.839

0

198.549

5.44

190.19

185.9

19.001

0.49

-18.515

-14.9

-18.40

-18.08

-185.588

-18.58

- Bedrijfsvoeringskosten totaal lasten Baten

en overl. passiva totaal Baten lasten - Baten

In de loop van 2009 zal het Werkplan bestaand bebouwd gebied gereed zijn. In dit plan zal ook een relatie worden gelegd worden naar Fryske Fiersichten (het deltaplan bestaand gebouwd gebied) en naar de, door een aantal van u geopperde, gedachte over Fryslân als “impulsprovincie”. Op basis van dit werkplan zal de totale herstructureringsopgave en de rol van de provincie daarin in beeld komen. Aangenomen mag worden dat de komende jaren veel meer geld voor herstructurering nodig zal zijn. In de begroting 2010 zullen daarvoor op basis van het werkplan voorstellen worden gedaan.

150

3 Programmaplan

.11 algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien (Overzicht 10) Portefeuillehouder: S.H. Galema

I

Beleidsdoel voor het programma

Doel Het zorgdragen voor een structureel sluitende meerjarenbegroting. Toelichting op de belangrijkste financiële afwijkingen Structurele programmabudgetten • De rentelasten (van korte en lange leningen) stijgen de komende jaren naar bijna € 13 miljoen in 2012. De belangrijkste reden hiervoor is de toename in investeringsuitgaven. • Vanaf 2008 is de resterende efficiencytaakstelling van € 3,5 miljoen als negatieve last opgenomen in de begroting. • De resterende efficiencytaakstelling van € 6,5 miljoen is in de Bedrijfsvoeringsparagraaf opgenomen. • In 2009 is een dividend van Nuon (via Falcon) opgenomen van € 7,9 miljoen. Vanaf 2010 is het dividend, vooruitlopend op de verkoop van de aandelen, niet meer begroot. Tijdelijke programmabudgetten Het betreft hier de bijdrage uit de Falcon-lening voor de dekking van de beleidsvoorstellen 2009 die ten laste komt van deze Falconmiddelen. Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000 Lasten Baten lasten - Baten

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

1.284

773

1.544

1.200

1.410

1.495

116

0

0

0

0

0

1.18



1.544

1.00

1.410

1.495

Reserves/voorzieningen via exploitatie Het betreft hier de de mutatie van de reserves van bedrijfsvoeringsonderdelen waaronder de nieuwbouw provinciehuis.

II

Thema’s

Overzicht 10 - Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien

151

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

10.1 Financiering op korte termijn Gewenst resultaat 1. Het behalen van een resultaat dat aansluit bij de aanwezige omvang van het liquiditeitenoverschot in het desbetreffende jaar en het verwachte rendement bij het uitzetten van (eigen) middelen of het verwachte rentepercentage bij het aangaan van leningen. Verder wordt gestreefd naar een rendement bij uitzetting dat minimaal Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

00

008

009

010

011

01

300

431

2.013

3.132

5.307

8.368

1.549

381

381

381

449

449

-1.49

50

1.

.5

4.858

.90

Lasten Baten lasten - Baten

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

overeenkomt met de geldmarktrente. Toelichting Net als in 2008 wordt in 2009 en verdere jaren financiering aangetrokken tot aan het maximale bedrag dat volgens de wet Fido kort geleend mag worden. Er moeten middelen worden aangetrokken om de verwachte uitgaven te kunnen doen. Vanwege de lagere rentelasten is kort geld aantrekkelijk. In paragraaf 4 Financiering staat de onderbouwing van bovengenoemde cijfers.

10.2 Financiering op lange termijn Gewenst resultaat 1.Het renteresultaat, dat aansluit bij de aanwezige omvang van het liquiditeitensaldo in het desbetreffende jaar, en het verwachte rendement bij het uitzetten van (eigen) middelen op lange termijn of het verwachte rentepercentage bij het aangaan van leningen op lange termijn. Toelichting

15

3 Programmaplan

Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

0

0

0

0

0

0

Baten

43.071

49.984

54.036

56.394

58.784

64.179

-4.01

-49.984

-54.0

-5.94

-58.84

-4.19

lasten - Baten

Naar verwachting wordt in 2009 voor het eerst lang geld geleend. In paragraaf 4 Financiering wordt nader ingegaan op deze lange leningen en op de rentebedragen die begroot zijn. In 2008 is de belegging van € 30 miljoen bij de FrieslandBank afgestoten. Hierdoor komen minder rentebaten binnen dan eerdere jaren. Hiermee is in de Begroting rekening gehouden. De opgenomen rentebaten komen uit leningen van € 20 miljoen aan Heerenveen en vanaf 2011 een lening van € 2 miljoen aan Franeker in verband met de aanleg van de rondweg.

10.3 Provinciale heffingen

Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

94

855

8.605

855

855

57

Baten

94.661

99.785

102.750

104.805

106.281

107.256

-94.58

-98.90

-94.145

-10.949

-105.4

-10.198

lasten - Baten

Gewenst resultaat 1. Het opleggen van een provinciale heffing voor de opcenten motorrijtuigenbelasting, die overeenkomt met het bestuurlijke ambitieniveau van Provinciale Staten met inachtneming van de daaruit voortvloeiende belastingdruk voor de burger. Toelichting De verhoging van de opcenten Motorrijtuigenbelasting per 1 april 2009 bestaat uit een verhoging van 1,6 punt, zijnde de inflatiecorrectie. In paragraaf 1 Provinciale heffingen wordt hierop nader ingegaan.

Overzicht 10 - Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien

15

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

10.4 Algemene Uitkering Gewenste resultaten 1. Raming van de opbrengst uit het Provinciefonds, die aansluit bij de circulaires over het Provinciefonds van het Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000 Lasten Baten lasten - Baten

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

2.777

2.758

2.758

2.758

2.758

2.758

48.511

60.680

15.517

5.380

3.895

3.829

-45.4

-5.9

-1.0

-.

-1.18

-1.0

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties. 2. Realiseren uitname Provinciefonds voor het BTW Compensatiefonds. Toelichting De opgenomen bedragen sluiten aan bij de Maartcirculaire 2008. Aangezien de mei-/ junicirculaire nog niet is ontvangen, zullen de consequenties daarvan meegenomen worden bij de tweede Bestuursrapportage 2008. Vanaf 2009 is geen raming meer opgenomen van de uitkering Behoedzaamheidreserve. De reden hiervoor is dat de werkelijke uitkering steeds vaker lager is dan wij op basis van de circulaires hebben begroot.

10.5 Dividenden Gewenste resultaten 1. Het verkopen van de Nuonaandelen. Zolang verkoop niet plaatsvindt, verhoging van het dividend. Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000 Lasten Baten lasten - Baten

154

3 Programmaplan

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

0

0

0

0

0

0

10.184

12.979

15.892

18.013

21.638

26.666

-10.184

-1.99

-15.89

-18.01

-1.8

-.

2. Deelnemen in het aandelenkapitaal van de Bank voor Nederlandse Gemeenten (BNG) en de Nederlandse Waterschapsbank (NWB). Toelichting De Nuonaandelen zijn in 2006 overgedragen aan Falcon, die het door haar ontvangen Nuondividend uitkeert aan de provincie. In de vorige Begroting was het dividendbedrag in 2009 op nul geraamd, omdat men verwachtte dat het te ontvangen dividend ter aflossing van de rente en aflossing van de Falconlening zou dienen. Deze systematiek wordt een jaar doorgeschoven, omdat in 2008 geen lening aangegaan is. In deze Begroting wordt voorgesteld om naast het dividend extra Falconmiddelen aan te trekken voor een bedrag van € 9,9 miljoen. Met deze bedragen (dividend en lening) is rekening gehouden bij de inzet van de middelen voor nieuw beleid.

10.6 Interne financiering Gewenst resultaat Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

5.627

5.386

4.077

-2.892

-2.581

-3.042

Baten

309

1.637

1.562

964

5.952

114

5.18

.49

.515

-.85

-8.5

-.155

lasten - Baten

1.

Het vastleggen van de rentebaten die ontstaan door de rentetoerekening aan de vaste activa.

Toelichting De rentebaten ontstaan doordat aan vaste activa rente toegerekend wordt. Deze rente wordt toegerekend op zowel reeds geactiveerde als onderhanden werken. Ook aan deelnemingen wordt rente toegerekend. De achterliggende gedachte is dat er beroep wordt gedaan op het vermogen. De toegerekende neemt de komende jaren sterk toe. Dit wordt veroorzaakt door de toenemende investeringsuitgaven. De bedragen zijn ten opzichte van Begroting 2008 aangepast doordat de investeringsuitgaven trager verlo-

Overzicht 10 - Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien

155

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

pen dan in eerste instantie werd aangenomen.

10.7 Overige algemene dekkingsmiddelen Gewenste resultaten 1. Onderbesteding op uitgaven mitigeren. 2. Verwerking mutaties reserves volgens Besluit Begroten en Verantwoorden. Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

952

852

1.302

1315

2.164

3.774

Baten

149

1

1

1

1

1

lasten - Baten

80

851

1.0

1.14

.1

.

Toelichting De kosten voor de bedrijfsvoering worden op kostenplaatsen verantwoord. Voor zover deze uit een reserve worden gedekt, wordt de last hier in de begroting opgenomen. Vanaf 2008 is de resterende efficiencytaakstelling van € 3,5 miljoen als negatieve last opgenomen in de Begroting. De resterende efficiencytaakstelling van € 6,5 miljoen is in de Bedrijfsvoeringsparagraaf opgenomen.

10.8 Loon- en prijsstijgingen Gewenste resultaten 1. Zorgdragen voor een omvang van het budget loon- en prijsstijgingen, dat voldoende is om de geraamde loon-

15

3 Programmaplan

en prijsstijging financieel te kunnen dekken. 2. Voorzien in de mogelijkheid om nog niet aan de producten toegerekende apparaatskosten te verantwoorden. 3. Voorzien in een budget van kapitaallasten ter vervanging van bedrijfsmiddelen. 4. Benodigd structureel budget voor voormalig personeel. Inzet van middelen Exploitatie Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

0

0

1.500

1.500

1.500

1.500

Baten

0

0

0

0

0

0

lasten - Baten

0

0

1.500

1.500

1.500

1.500

Toelichting Budget loon- en prijsstijging De prijsstijging in de jaren 2008 en 2009 is, conform de door ons vastgestelde richtlijnen Begroting 2009, aan de desbetreffende budgetten toegedeeld. Deze richtlijnen zijn opgenomen in Bijlage 8 van de Financiële Begroting Gronden waarop de ramingen zijn gebaseerd. Voor 2010, 2011 en 2012 zijn de bedragen als stelpost opgenomen voor loon- en prijsstijgingen in die jaren. Structureel budget voormalig personeel Per jaar is € 0,7 miljoen beschikbaar voor de dekking van de kosten van voormalig personeel.

Overzicht 10 - Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien

15

Begroting 2009

Fryslân:

158

iepen en eigen

Paragrafen

159

Begroting 2009

Fryslân:

10

iepen en eigen

4 paragrafen 4.1 inleiding Het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) schrijft de volgende paragrafen voor: 1.

Provinciale heffingen

2.

Weerstandsvermogen

3.

Onderhoud kapitaalgoederen

4.

Financiering

5.

Verbonden Partijen

6.

Grondbeleid

7.

Bedrijfsvoering

Hiernaast schrijft de Financiële verordening (2007, artikel 3 lid 3) een drietal paragrafen voor, namelijk: 8.

Inhuur externe adviseurs

9.

Handhaving

10. Majeure programma’s en projecten. Zoals in de Begroting 2007 aangegeven is, vervalt de aanleiding om de paragraaf Majeure programma’s en projecten op te nemen. In het najaar van 2008 wordt u de herziene Financiële verordening voorgelegd, waarin het niet meer vermelden van de paragraaf Majeure Programma’s en projecten opgenomen is. In deze Begroting voegen wij een nieuwe paragraaf toe: 10. Reserve Falcon Deze paragraaf is opgenomen om de geldstromen van en naar de BV Houdstermaatschappij inzichtelijk te maken. De tien paragrafen lichten de beleidslijnen toe van beheersmatige aspecten met grote financiële invloed, met grote politieke betekenis of van aanzienlijk belang voor de realisatie van beleidsprogramma’s.

Inleiding

11

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

4. paragraaf 1 - provinciale heffingen 1 Inleiding De provincie kent verschillende bronnen van inkomsten. Eén van die bronnen betreft provinciale heffingen. Hieronder verstaan we, in afnemende volgorde van omvang: 1. opcenten op de motorrijtuigenbelasting (houderschapsbelasting motorvoertuigen); 2. grondwaterbelasting; 3. leges. Deze worden hieronder achtereenvolgens toegelicht. Het totaalbedrag aan heffingen bedraagt ongeveer 11 procent van de totale exploitatie-inkomsten.

2 Opcenten Motorrijtuigenbelasting Jaarlijks stelt het Rijk het maximaal toegestane niveau van de opcenten op de Motorrijtuigenbelasting vast. Dit wettelijke maximum gaat in op 1 april van het volgende belastingjaar. Het verschil tussen dit maximaal mogelijke tarief en het feitelijk door de provincie gehanteerde tarief voor de opcenten bepaalt de ‘vrije ruimte’, ofwel de onbenutte capaciteit die de provincie heeft tot verhoging van haar inkomsten. Niveau 2008 Het geldende wettelijke maximum was 105 punten in de periode 1 april 2007 – 1 april 2008, in de periode 1 april 2008 – 1 april 2009 bedraagt het 107,9. Vanaf 1 april 2009 is het maximum vastgesteld op 111,9.

1

4 Paragrafen

De Friese heffing bedroeg in de periode 1 april 2007 – 1 april 2008 67,3 punten, sinds 1 april 2008 heft de provincie 78,8 opcenten. Het tarief van Fryslân ligt in 2008 net boven het gemiddelde van de overige provincies (zie grafiek). Opcentenverhogingen vanaf 2005 Overzicht ontwikkeling heffing opcenten motorrijtuigenbelasting naar punten 005

00

00

008

009

010

011

01

50,6

50,6

50,6

50,6

50,6

50,6

50,6

50,6

Tijdelijke verhoging (Voorjaarsnota 2002)

8,0

8,0

8,0

Inflatiecorrectie (Decembernota 2003)

2,4

3,0

3,7

4,7

6,3

7,6

8,9

10,2

5,0

5,0

Reguliere beleidsprogramma’s

Begroting 2005 Begroting 2008

5,0

5,0

5,0

5,0

5,0

18,5

18,5

18,5

18,5

18,5

4 punten Centrale As (nog te bevestigen)

4,0

Subtotaal Majeure programma’s en Projecten 2004-2010 en Verkeer en 10,4

16,0

16,7

28,2

29,8

31,1

32,4

26,5

totaal heffing

Vervoer vanaf Begroting 2007

1,0

,

,

8,8

80,4

81,

8,0

88,

Wettelijk maximum

99,0

102,4

105,0

107,9

111,9

n.n.b.

n.n.b

n.n.b.

n.n.b.= nog niet bekend De verhogingen vanaf 2005 zijn bedoeld voor (gedeeltelijke) voeding van de Reserve Majeure Programma’s en Projecten. Uit deze reserve worden Kompas, Friese Meren en Majeure Infrastructuur bekostigd. Met ingang van de Begroting 2007 is de Reserve Majeure programma’s en projecten opgeheven. De betreffende programma’s en projecten zijn inclusief de daarbij behorende dekkingsmiddelen ondergebracht bij de reguliere beleidsprogramma’s. In de Begroting 2007 is ook als algemene beleidslijn vastgelegd om de beleidsintensiveringen van verkeer en vervoer vooralsnog – in afwachting van de uitkomsten van het debat over de inzet van Falconmiddelen – te bekostigen uit de opbrengst van de opcenten. Met ingang van 1 april 2012 is een voorwaardelijke opcentenverhoging van 4 punten opgenomen ter dekking van de kapitaallasten van de Centrale As. Te zijner tijd wordt u deze voorgestelde verhoging ter bevestiging voorgelegd. Hierna is een overzicht opgenomen van de opcentenheffing van onze mede SNN-provincies (peildatum 1 april 2008), voor zover deze bekend zijn.

Paragraaf 1 - Provinciale heffingen

1

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

005

00

00

008

009

010

011

Groningen

75,7

76,8

77,2

77,8

77,8

77,8

77,8

Drenthe

75,9

77,4

78,6

79,7

80,8

81,9

83,0

Friesland

61,0

66,6

67,3

78,8

80,4

81,7

83,0

Onbenutte belastingcapaciteit 2008 en 2009 De onbenutte belastingcapaciteit bedraagt sinds 1 april 2008 29,1 punten (107,9 – 78,8 punten). Ter indicatie van de ruimte geldt als richtlijn dat één punt verhoging in 2008 overeenkomt met circa € 658.000. De onbenutte belastingcapaciteit in 2008 bedraagt daarmee naar het huidige inzicht ongeveer € 19,1 miljoen. Per 1 april 2009 zal de onbenutte belastingcapaciteit 31,5 punten (max. 111,9 – 80,4 punten) gaan bedragen. Eén punt verhoging zou in 2009 overeen komen met circa € 675.000 per jaar. De onbenutte belastingcapaciteit in 2009 bedraagt daarmee naar huidig inzicht ongeveer € 21,3 miljoen. Opbrengsten 2009-2012 Aan opbrengsten, inclusief de opbrengsten uit de verhoging per 1 april 2009, ramen wij voor de jaren 2009 tot en met 2012 achtereenvolgens € 54 miljoen, € 56,4 miljoen, € 58,8 miljoen en € 64,2 miljoen. Deze opbrengsten zijn in 10.3 Provinciale heffingen opgenomen. Achtergrondinformatie Al jaren is sprake van een autonome groei van het wagenpark én een toename van het gemiddelde wagengewicht. Hierdoor is het tot en met 2002 mogelijk geweest het niveau van de opcenten ongewijzigd te laten. De opbrengsttoename uit hoofde van autonome groei en toename wagengewicht compenseerde minstens de inflatie. In verband met de progressie in opbrengsten van de motorrijtuigenbelasting vanwege extra gewicht, geven wij hier aan, als illustratie van het toegenomen wagengewicht, welk aandeel in het wagenpark bestond uit de gewichtsklassen boven 1050 kg:

jaarultimo

00

00

004

005

00

00

54,2

57,4

60,0

62,3

63,2

66,2

246

248

250

258

264

271

aandeel % wagenpark > 1.050 kg: totale aantal personenauto’s x 1.000:

De hierboven genoemde aantallen auto’s betreffen de aantallen tegen vol tarief. Hierin begrepen zijn de auto’s tegen ¼-tarief (voornamelijk campers) en motoren. Ter illustratie van het gecombineerde effect van de toenames van ‘gewicht’ en ‘tarief’ geven wij hierna een overzicht van de opbrengsten per auto voor vier gangbare gewichtsklassen over de jaren voor 2004 tot en met 2008 (schatting).

14

4 Paragrafen

Opbrengsten per auto voor vier gangbare gewichtsklassen. bedragen x € 1

004

005

00

00

008

951-1.050 kg

110

111

122

123

144

1.051-1.150 kg

138

140

153

155

181

1.151-1.250kg

166

169

184

186

218

1.251-1.350kg

194

197

215

218

256

gewichtsklasse

3 Grondwaterbelasting Op het onttrekken van grondwater wordt een heffing geheven. Deze bevoegdheid is toegekend aan de provincies op basis van artikel 48 van de Grondwaterwet. Het Waterschap verzorgt de uitvoering, bij de provincie wordt de opbrengst verantwoord. De wet en de daarop gebaseerde Algemene Maatregel van Bestuur geven nauwkeurig aan waar de opbrengst van de heffing aan mag worden besteed. Dit is beperkt tot onderzoek dat verband houdt met grondwaterbeheer, en activiteiten noodzakelijk om schade als gevolg van grondwaterwinning te kunnen onderzoeken, bepalen, vaststellen en uitbetalen. De provinciale Verordening op de heffing en invoering van de grondwaterheffing bepaalt de omvang van de heffing. Deze heffing bedraagt ruim 1,1 eurocent per m³ gewonnen grondwater voor heffingsplichtige onttrekkers. Wij begroten ontvangsten van ongeveer € 672.000 per jaar.

4 Leges In december 2005 hebt u de nota Actualisatie Legesverordening vastgesteld. In deze nota is het beleid over de provinciale leges opgenomen. Het beleid is dat bestuurlijke producten, zoals begrotingen en jaarverslagen, nota’s en andere stukken tot een bepaald maximum gratis beschikbaar zijn. Deze producten staan in rubriek A van de tarieventabel. In rubriek B van de tarieventabel staan de vergunningen en ontheffingen. Het beleid voor de tarieven van deze producten is dat de belanghebbende betaalt, wat betekent dat de kosten in rekening worden gebracht bij degene die belang heeft. Indien meerdere partijen belang hebben, worden de kosten gedeeld. Deze kostenverdeling heeft plaatsgevonden op basis van de dereguleringstoets. Zoals in de nota Actualisatie Legesverordening is aangegeven, wordt elke vier jaar bekeken of de begrote legesopbrengsten aangepast dienen te worden. De redenen hiervoor zijn het voorzichtigheidsprincipe en het feit dat de opbrengsten per product van jaar op jaar variëren. Afgezien van bovengenoemde twee wijzigingen passen wij de begroting verder niet aan, tenzij zich eerder de noodzaak daartoe aandient.

Paragraaf 1 - Provinciale heffingen

15

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

De legestarieven voor 2009 worden aan de prijsstijging aangepast. Hiertoe ontvangt u in oktober 2008 een separaat voorstel. Zodra de Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (WABO) wordt ingevoerd, zal de legesverordening worden geactualiseerd. Hierbij zal ook de opbouw van de legestarieven worden geëvalueerd en geactualiseerd. De geraamde opbrengsten liggen rond € 100.000 per jaar.

1

4 Paragrafen

4. paragraaf  - Weerstandsvermogen 1 Inleiding Het weerstandsvermogen is een maatstaf om te beoordelen of de provincie in staat is om nadelige gevolgen van risico’s op te vangen zonder dat daarbij de continuïteit in de uitvoering van taken in gevaar komt dan wel dat het beleid moet worden gewijzigd. Het weerstandsvermogen is afhankelijk van de benodigde weerstandscapaciteit (de inschatting van de financiële gevolgen van de onderkende risico’s) en de beschikbare weerstandscapaciteit (de middelen die aanwezig zijn om eventuele tegenvallers op te kunnen vangen). In schema is dit als volgt weer te geven:

Bekende risico’s

Beschikbare middelen

Benodigd weerstandscapaciteit

Beschikbare weerstandscapaciteit

Weerstandsvermogen

Parallel met deze Begroting wordt u de nota Weerstandsvermogen aangeboden. In deze nota is het beleid rond het weerstandsvermogen geformuleerd. De nota geeft de methodiek en berekeningswijze van de afzonderlijke delen van het weerstandsvermogen aan, alsmede de norm voor het gewenste niveau van het weerstandsvermogen. Het weerstandsvermogen dient positief te zijn, oftewel de beschikbare weerstandscapaciteit moet minimaal van dezelfde omvang zijn als de benodigde weerstandscapaciteit. Vooruitlopend op uw instemming met de nota is deze paragraaf ingericht conform het nieuwe beleid. In deze paragraaf besteden wij eerst aandacht aan de beschikbare weerstandscapaciteit, gevolgd door de benodigde weerstandscapaciteit. Daarna gaat de paragraaf in op de berekening van het weerstandsvermogen. De paragraaf wordt afgesloten met een overzicht van de risico’s.

Paragraaf 2 - Weerstandsvermogen

1

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

2 Beschikbare weerstandscapaciteit De beschikbare weerstandscapaciteit is de optelsom van alle elementen uit de provinciefinanciën die daadwerkelijk kunnen worden ingezet om niet-begrote kosten te dekken. Elementen uit de provinciefinanciën kunnen alleen tot de weerstandscapaciteit worden gerekend als hierdoor het bestaande beleid niet wordt aangetast. Tevens mag er ook niet al een bestemming aan gegeven zijn. Indachtig deze uitgangspunten wordt tot de beschikbare weerstandscapaciteit gerekend: • de reserves waar geen claim op rust, ofwel reserves ná verwerking van vastgestelde beleidsverplichtingen; • stille reserves, echter gelet op de aard van deze reserves worden deze bij voorbaat niet gekwantificeerd maar als pm-post opgenomen; • de onbenutte belastingcapaciteit; • post onvoorzien in de exploitatiebegroting. De laatste twee onderdelen worden vanwege hun structurele karakter tweemaal meegeteld in de berekening van de beschikbare weerstandscapaciteit. Tweemaal sluit aan bij de kwantificering van risico’s met structurele gevolgen (zie hierna).

3 Benodigde weerstandscapaciteit De benodigde weerstandscapaciteit is de optelsom van alle risico’s waarvoor geen maatregelen zijn getroffen en die van materiële betekenis kunnen zijn in relatie tot de financiële positie. Een risico heeft voor de provincie een materiële betekenis indien deze meer bedraagt dan € 45.000. Dit lijkt wellicht voor een concern als de provincie laag, maar dit is een bedrag dat gezien moet worden als een grens om een risico te identificeren. Daarmee is het dan ook een bedrag dat iedere provinciale manager als denkbeeldige grens hanteert. De risico’s die relevant zijn voor het bepalen van de benodigde weerstandscapaciteit zijn die risico’s die niet anderszins zijn te ondervangen. Hiertoe behoren niet de reguliere risico’s ofwel de risico’s, die zich regelmatig voordoen en die veelal vrij goed meetbaar zijn. Hiervoor kunnen immers verzekeringen worden afgesloten of voorzieningen worden gevormd. Ook kunnen met beheersmaatregelen zoals budgetafspraken en versobering van investeringsprojecten bij stijgende prijzen risico’s worden beperkt. Voor de bepaling van de benodigde weerstandscapaciteit is dan ook het netto risico van toepassing, oftewel de risico’s na aftrek van voorziening, beheersingsmaatregelen, etc. De risico’s voor het bepalen van de benodigde weerstandscapaciteit zijn dikwijls moeilijk te kwantificeren. Om inzicht te hebben in het weerstandsvermogen van de provincie dienen de risico’s wel van een kwantificering te worden voorzien. Daarom hebben wij een inschatting gemaakt. Zie hiertoe onderdeel 4 en 5 van deze paragraaf. Hierbij moet wel bedacht worden dat het om grove schattingen gaat.

18

4 Paragrafen

Bij het kwantificeren van risico’s wordt onderscheid gemaakt tussen risico’s met eenmalige gevolgen en risico’s met structurele gevolgen. Voor de bepaling van de verwachte impact van een risico met een structureel gevolg wordt een tijdsperspectief aangehouden van twee jaar. Oftewel dit risico wordt vermenigvuldigd met de factor twee. Binnen een reactietijd van twee jaar moet door middel van bijsturen en/of aanpassing van het beleid het risico geminimaliseerd kunnen worden dan wel opgevangen binnen de (reguliere) exploitatie. De verwachte impact van de incidentele en structurele risico’s wordt berekend door het netto risico te vermenigvuldigen met de kansinschatting dat het risico zich zal voordoen.

4 Berekening weerstandsvermogen Hieronder volgt een overzicht van de beschikbare weerstandscapaciteit, gevolgd door de benodigde weerstandscapaciteit. Tevens is een resumerend overzicht opgenomen van de kengetallen en de uitkomst van het weerstandsvermogen, inclusief de vergelijking met de Jaarstukken 2007. type beschikbare weerstandscapaciteit

bedragen * € 1 miljoen (1-1-009)

Reserves (stand gebaseerd op

transactiebasis1)

Algemene reserve, basisreserve Algemene reserve, vrij aanwendbaar (VAR)

6,91

Bestemmingsreserve

3,97

Stille reserves Onbenutte belastingcapaciteit (2 x 21,3) Post onvoorzien (2009/2010) totaal beschikbare weerstandscapaciteit 1

8,75

pm 42,60 3,00 5,

Betreft stand ná verwerking vastgestelde beleidsverplichtingen

Toelichting onderdelen beschikbare weerstandscapaciteit Reserves De reserves van de provincie Fryslân bedragen naar schatting per balansdatum 1 januari 2009 € 104,57 miljoen. Er rusten op deze reserves echter vastgestelde beleidsverplichtingen. Verplichtingen die zijn voorgelegd aan en goedgekeurd door u via begrotingen en begrotingswijzigingen. Voor de bepaling of de reserves in aanmerking komen voor de beschikbare weerstandscapaciteit dienen deze verplichtingen in mindering te worden gebracht op de stand van de reserve. Derhalve resteert het bedrag € 19,63 miljoen. Deze € 19,63 miljoen bestaat uit de basisreserve ad € 8,75 miljoen, de stand van de VAR jaarschijven 2008 en 2009 respectievelijk € 5,75 miljoen en € 1,16 miljoen en de bestemmingsreserve ‘aankoop natuurterreinen’ ad € 3,97 miljoen. De jaarschijven van de VAR zijn zichtbaar in de Financiële begroting onderdeel 5.2. Financieel kader.

Paragraaf 2 - Weerstandsvermogen

19

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Stille Reserves Ook stille reserves kunnen worden opgevoerd als een mogelijkheid tot het opvangen van tegenvallers. Let wel: ze kunnen slechts deel uitmaken van de beschikbare weerstandscapaciteit als het betreffende activum op korte termijn (binnen 1 jaar) verkoopbaar is én verkoop de taakuitoefening van de provincie niet aantast. Stille reserves zijn de meerwaarden van direct verkoopbare activa, waarvan de verkoopwaarde hoger is dan de boekwaarde. Bij de provincie Fryslân gaat het om een stille reserve op dienstwoningen en op deelnemingen. Naast enkele kleine deelnemingen is het aandeelhoudersschap van NUON (via Falcon) onze grootste deelneming. Deze heeft een zeer forse stille reserve in zich. Het huidig beleid, op 19 maart 2008 door u vastgesteld, geeft aan dat de trekkingsrechten op Falcon bestemd zijn voor de uitvoering van projecten die dienen te voldoen aan bepaalde criteria. Zolang er geen beleidsverplichtingen zijn vastgesteld die betaald moeten worden vanuit Falcon zou wel degelijk het trekkingsrecht mee kunnen tellen bij de beschikbare weerstandscapaciteit. Het trekkingsrecht vanuit Falcon (€ 400 miljoen) is naar verwachting behoorlijk lager dan de marktwaarde van de aandelen. Ook dit geeft een stille reserve. De stille reserves worden bij voorbaat niet gekwantificeerd. Mocht de beschikbare weerstandscapaciteit niet toereikend zijn om de risico’s op te vangen, dan worden de stille reserves wél betrokken om de afweging te maken of de beschikbare weerstandscapaciteit moet worden aangevuld. Onbenutte belastingcapaciteit Jaarlijks stelt het Rijk het maximaal toegestane niveau van de opcenten op de Motorrijtuigenbelasting vast. Dit wettelijke maximum gaat in op 1 april van het volgende belastingjaar. Het verschil tussen het maximaal mogelijke tarief en het feitelijk door de provincie gehanteerde tarief voor de opcenten bepaalt de vrije of onbenutte belastingscapaciteit (zie hiervoor ook paragraaf ‘Provinciale heffingen’). Post onvoorzien Voorgesteld wordt om met ingang van deze Begroting jaarlijks een post Onvoorzien ad € 1,5 miljoen op te nemen. Deze post is zichtbaar in programma 10.9 Onvoorzien. Benodigde weerstandscapaciteit Omschrijving risico’s

netto risico

kans

(in €)

%

Concessies openbaar vervoer

1.750.000

25%

438.000

Voorbereidingskosten grote projecten

5.500.000

25%

1.375.000

Bijdrage derden & juridische procedures V&V Nazorg gesloten stortplaatsen Stortplaats Ouwsterhaule

10

4 Paragrafen

Bedrag (in €), afronding op 1.000tallen incidenteel

700.000

25%

175.000

1.085.000

1%

11.000

68.000

1%

1.000

structureel

Omschrijving risico’s

netto risico

kans

(in €)

%

incidenteel

35.000.000

1%

350.000

5.000.000

1%

50.000

Onvoldoende overheidstoezicht

35.000.000

1%

350.000

Vergunningverlening en Toezicht

35.000.000

1%

350.000

500.000

1%

5.000

3.000.000

5%

150.000 50.000

Besluit Financiële zekerheid Repressieve handhaving

Grondwatersanering Heerenveen Terugbetalingsverplichting PMJP Leader+

1.000.000

5%

Vaste contracten versus tijdelijke projecten

2.500.000

25%

Convenanten

Bedrag (in €), afronding op 1.000tallen

625.000

-

Westerbaan

2.500.000

1%

25.000

Verstrekte leningen, borgstellingen en deeln.

1.625.000

1%

16.000

Bouwurk

structureel

pm

subtotaal risico’s

.4.000

5.000

Risico’s met structurele gevolgen x factor 2

1.250.000

Benodigde weerstandscapaciteit

4.59.000

De risico’s worden toegelicht in onderdeel 5. Resumerend Weerstandsvermogen

Begroting 009

jaarstukken 00

bedragen * € 1 miljoen Benodigde weerstandscapaciteit (A)

4,6

Beschikbare weerstandscapaciteit (B)

65,2

Weerstandsvermogen B/A

14,2

Weerstandsvermogen B – A

60,6

41,2

Weerstandsvermogen exclusief onbenutte belastingcapaciteit Weerstandsvermogen B/A Weerstandsvermogen B – A

4,9 18,0

Het weerstandsvermogen van de provincie is toereikend, oftewel de beschikbare weerstandscapaciteit is groter dan de benodigde weerstandscapaciteit. De mutaties ten opzichte van de Jaarstukken 2007 kunnen alleen aangegeven worden met betrekking tot de beschikbare weerstandscapaciteit. In de Jaarstukken 2007 is namelijk de benodigde weerstandscapaciteit niet gekwantificeerd. In de Jaarstukken 2008 zal wel de benodigde weerstandscapaciteit worden opgenomen. Paragraaf 2 - Weerstandsvermogen

11

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

De toename van de beschikbare weerstandscapaciteit ad € 24 miljoen wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de onbenutte belastingcapaciteit in de Begroting 2009 tweemaal meetelt in de berekening in verband met het structurele karakter. In de Jaarstukken 2007 werd nog geen rekening gehouden met het structurele karakter en werd deze capaciteit eenmaal meegeteld. Daarnaast wordt in de Begroting 2009 rekening gehouden met de post onvoorzien die structureel in de Begroting wordt opgenomen.

5 De risico’s Wij sluiten deze paragraaf af met een toelichting van de mogelijke risico´s die wij onderkennen. Per risico geven we, naast een toelichting, het bedrag dat ermee gemoeid is en de kans dat het risico zich gaat voordoen aan. Zoals eerder is aangegeven betreft het hier grove schattingen. Op het eind van de tabel staan risico’s opgenomen die nog in de Jaarstukken 2007 zijn benoemd, maar inmiddels zijn vervallen, althans vanuit financieel oogpunt. Actuele risico’s Omschrijving

programma

Bedrag & kanspercentage

Consessies openbaar vervoer Dit risico laat zich splitsen in enerzijds het risico dat er zich bij

Verkeer en Vervoer

min: € 500.000 max: € 3 miljoen

een concessie geen inschrijvers melden opdat vervolgens de concessie opnieuw, eventueel tegen een hoger bedrag, moet worden aangeboden. Anderzijds het risico dat er na de gunning gebruik wordt gemaakt van de mogelijkheid tot rechterlijke toetsing van de gunning van de concessie openbaar vervoer. Arriva heeft gebruik gemaakt van de mogelijkheid tot rechterlijke toetsing bij de gunning van de concessie openbaar vervoer Noord en Zuidwest Friesland aan Connexxion op 23 mei 2006. Het bedrijf heeft een ‘voorlopige voorziening’ gevraagd bij het College van Beroep voor het Bedrijfsleven. Inmiddels heeft de rechter bij uitspraak van 21 september 2006 de gevraagde voorlopige voorziening afgewezen. Op 8 mei 2007 is het bezwaar Arriva ongegrond verklaard (‘besluit op bezwaar’ genomen). Arriva heeft inmiddels beroep aangetekend bij het College van Beroep. Dit wacht nog op een uitspraak.

1

4 Paragrafen

kans: 25%

Omschrijving

programma

Bedrag & kanspercentage

voorbereidingskosten grote projecten

Verkeer en Vervoer

min: € 1 miljoen max: € 10 miljoen

Het gaat hier om het risico dat bij grote projecten voorbereidingskosten worden gemaakt met de intentie deze te activeren.

kans: 25%

Echter, het is denkbaar dat wel voorbereidingskosten worden gemaakt, maar de kosten niet geactiveerd kunnen worden in verband met het uiteindelijk niet doorgaan van een betreffend project. De eerder gemaakte voorbereidingskosten zullen in betreffend jaar alsnog in één keer ten laste van de exploitatie moeten worden gebracht. Hoewel dit een risico is dat op zich geen extra kosten met zich meebrengt, omdat de kosten uitsluitend naar voren worden gehaald (immers anders via afschrijvingskosten uitgespreid over de jaren), wordt dit risico wel benoemd en gekwantificeerd aangezien de exploitatie in enig jaar zwaar belast kan worden. Bijdrage derden & juridische procedures v&v

Verkeer en Vervoer

€ 700.000

Bij enkele (soms afgeronde) projecten is er onzekerheid over kans: 25%

de bijdragen van derden en afhechting juridische procedures derden. nazorg gesloten stortplaatsen Het belangrijkste risico dat de provincie loopt is het falen van

Milieu

min: € 20.000 max: € 2,15 miljoen

voorzieningen en monitoring in combinatie met bodemverontreiniging. De lang onopgemerkte bodemverontreiniging zou

kans: 1%

kunnen leiden tot schade bij derden. In verband met dit soort risico’s is de risicovoorziening in het fonds opgenomen. Deze bedraagt ultimo 2007 € 850.000. In de jaarrekening van het Fonds Nazorg Stortplaatsen wordt vermeld dat de gewenste omvang van deze voorziening € 2 miljoen tot € 3 miljoen is. Het resterende risico bedraagt derhalve maximaal tussen de € 1,1 miljoen en € 2,2 miljoen. De kans op het ontstaan van een dergelijke omvangrijke kostenpost is op dit moment nog minimaal.

Paragraaf 2 - Weerstandsvermogen

1

Begroting 2009

Fryslân:

Omschrijving

programma

iepen en eigen

Bedrag & kanspercentage

stortplaats Ouwsterhaule

Milieu

min: € 20.000 max: € 500.000

De provincie heeft als partij afval gestort op de voormalige stortplaats Ouwsterhaule. Alle partijen die afval hebben geleverd en/of

participatie 26%

de stortplaats hebben beheerd, participeren in de Stichting Nazorg Ouwsterhaule. De provincie participeert voor 26% in de stichting.

kans: 1%

Het risico dat de provincie loopt is het falen van het beheerssysteem omdat er een lekkage in de afdichtingsbodem optreedt. Besluit Financiële Zekerheid

Milieu

De provincie verleent in het kader van de Wet Milieubeheer

min: € 10.000 max: € 70 miljoen

vergunningen aan onder andere bedrijven die afval bewerken, kans: 1%

verwerken en/of opslaan. Op grond van het Besluit Financiële Zekerheid, in werking getreden vanaf 1 mei 2003, kan bij vergunningverlening een zekerheidstelling aan het betreffende bedrijf worden gevraagd, met het oogmerk te voorkomen dat de provincie op haar kosten het afval moet verwijderen. In december 2006 hebben wij door het vaststellen van provinciaal beleid besloten om bij relevante inrichtingen financiële zekerheid (FZ) te eisen en daarmee de provinciale risico’s af te dekken. Inmiddels heeft de minister van VROM laten weten dat de in maart door de Tweede Kamer aangenomen motie ‘Intrekken van het Besluit financiële zekerheid milieubeheer’ zal worden uitgevoerd. Daarbij geeft de minister aan dat provincies wordt gevraagd geen FZ meer op te leggen aan bedrijven. De consequentie van intrekking van het besluit is dat de provincie geen dekking meer kan eisen voor financiële risico’s die voortvloeien uit Wm-vergunningverlening aan bedrijven. repressieve handhaving Op grond van een aantal milieuwetten is de provincie verant-

Milieu

min: € 10.000 max:€ 10 miljoen

woordelijk voor handhaving bij bepaalde categorieën van inrichtingen. Bij deze handhaving is soms bestuursdwang nodig. Het aantal malen dat mogelijk bestuursdwang moet worden gebruikt is niet kwantificeerbaar. Er bestaat echter altijd een kans dat het noodzakelijk is om bestuursdwang toe te passen.

14

4 Paragrafen

kans: 1%

Omschrijving

programma

Bedrag & kanspercentage

Onvoldoende overheidstoezicht

Milieu

min: € 10.000 max:€ 70 miljoen

Sinds de vuurwerkramp in Enschede en de cafebrand te Volendam staat (onvoldoende) overheidstoezicht in de belangstelling.

kans: 1%

Ook de strafrechtelijke immuniteit van de overheid staat ter discussie. Thans ligt bij de Eerste Kamer een voorstel om de strafrechtelijke immuniteit van betrokken bestuursorganen en ambtenaren op te heffen. Hoewel bedrijven zelf verantwoordelijk zijn en blijven voor het voldoen aan de regels van de milieuvergunning kan de provincie te maken krijgen met claims uit gesteld onvoldoende toezicht. Het risico daarop, zo blijkt ook uit de Friese ATF-affaire, bij normaal functioneren en voldoende handhaving en toezicht van de overheid moet, gelet op de huidige stand van zaken in jurisprudentie en wetgeving, echter als gering worden ingeschat. vergunningverlening & toezicht

Milieu

Bij vergunningverlening bestaan er risico’s dat er onterecht (dan

min: € 10.000 max:€ 70 miljoen

wel onvolledig of niet doelmatig) milieuvergunningen worden kans: 1%

verleend, gewijzigd of geweigerd. Dan wel dat er financiële gevolgen voor bedrijven ontstaan als gevolg van termijnoverschrijdingen bij het aanvragen van vergunningen waar de Provincie aansprakelijk voor kan worden gesteld. Ook kan gedacht worden aan financiële gevolgen van het niet correct tot stand komen van een handhavingsbesluit of rechtsongelijkheid bij toezicht. Ondanks beheersmaatregelen is er een (theoretisch) risico. grondwatersanering Heerenveen Er loopt een procedure - na cassatie en verwijzing door de Hoge

Milieu

min: € 10.000 max: € 1 miljoen

Raad - tegen de provincie bij het hof Arnhem. In die procedure stelt een aantal eigenaren van (winkel)panden in Heerenveen

kans: 1%

zettingsschade te hebben geleden als gevolg van een door de provincie in de jaren ‘80 tot begin jaren ‘90 uitgevoerde grondwatersanering in het centrum van Heerenveen. Gevorderd worden o.a. een verklaring voor recht en schadevergoeding, op te maken bij staat. De kwestie is gedekt onder de destijds voor

Paragraaf 2 - Weerstandsvermogen

15

Begroting 2009

Fryslân:

Omschrijving

programma

iepen en eigen

Bedrag & kanspercentage

het werk gesloten CAR-verzekering. Deze biedt dekking tot een maximumbedrag van ƒ 2,5 miljoen (circa € 1,13 miljoen). De procedure loopt al sinds 1992; de rechtbank Leeuwarden heeft destijds de vorderingen integraal afgewezen. De procedure in hoger beroep loopt - na een “omweg” via de Hoge Raad - dus nog. Het risico dat de provincie in deze zou kunnen lopen is dat áls het hof de eisers in het gelijk zou stellen én de schadestaatprocedure zou resulteren in een veroordeling tot betaling van een hoger bedrag dan het maximumbedrag van de verzekering, de provincie het meerdere zelf zal moeten bekostigen. terugbetalingsverplichting provinciaal Meerjarenplan

Landelijk gebied

€ 3 miljoen

landelijk gebied kans: 5%

Wanneer de doelen en gewenste resultaten in het kader van ILG niet gehaald worden, bestaat er een kans dat het Rijk de middelen terugvordert. Jaarlijks wordt circa € 30 miljoen in de exploitatie opgenomen. De kans dat de provincie moet terugbetalen is zeer klein, zeker gelet op de positieve reactie van het Ministerie van LNV op onze jaarrapportage. Derhalve zal, indien er sprake is van enige terugbetaling, dit naar verwachting beperkt blijven tot circa maximaal 10% van het jaarlijks bedrag. De kans dat dit zich zal voor doen is echter zeer klein. leader+

Landelijk gebied

€ 1 miljoen

Het LEADER+ programma 2000-2006 Noord-Nederland, ingediend door SNN en waarvan de uitvoering nog doorloopt tot in 2008, omvat acht LEADER+ gebieden. Voor vier gebieden bleek een zeer bescheiden aanpassing van de gebiedsbegrenzing noodzakelijk. Deze gebiedsbegrenzing maakt deel uit van de afzonderlijke ontwikkelingsstrategieën voor de LEADER+ gebieden. De van toepassing zijnde EU-regels boden geen kant-en-klare procedurevoorschriften om de gebiedsbegrenzing te kunnen aanpassen. Er is op een zorgvuldige wijze een oplossing gezocht en gerealiseerd. Deze is kenbaar gemaakt aan het ministerie van LNV. Voor NW-Fryslân is gekozen om de dorpskern van Makkum buiten het LEADER+ gebied te houden. Voor Lauwersland zijn de nieuwbouwwijken van Dokkum uit het

1

4 Paragrafen

kans: 5%

Omschrijving

programma

Bedrag & kanspercentage

werkgebied gelicht. Er is een risico, zij het dat dit zeer beperkt wordt geacht, dat in de toekomst een geschil ontstaat tussen de Europese Commissie en SNN over de vraag of de voorschriften voor selectie en vaststelling van de LEADER+ gebieden, voldoende juist zijn geïnterpreteerd. Dit risico is expliciet benoemd bij de besluitvorming over de beschreven oplossing. vaste contracten medewerkers versus tijdelijke projecten

Diverse

Provinciebreed is een groot aantal medewerkers vast in dienst bij

programma’s

€ 2,5 miljoen kans: 25%

de provincie en werkzaam ten behoeve van projecten. Zodra een project is afgelopen dienen nieuwe projecten voor deze medewerkers gevonden te worden. Als dit niet lukt, is er geen dekking voor deze medewerkers. Convenanten

Diverse

Zoals ook in de paragraaf ‘verbonden partijen’ is opgenomen

programma’s

heeft de provincie convenanten afgesloten met een groot (financieel) belang. Dit kan risico’s met zich meebrengen. Gelet op de beheersmaatregelen die getroffen zijn, wordt het netto risico als nihil aangemerkt Westerbaan

Algemene

min: € 10.000

Voor de tijdelijke huisvesting Hege Hûs zou Bouwbedrijf Wester-

dekkingsmiddelen

max: € 5 miljoen

baan met een turn-key constructie de bouwwerkzaamheden verzorgen. Bouwbedrijf Westerbaan is failliet gegaan. Bouwbedrijf

kans: 1%

Friesland (BBF) heeft de bouwwerkzaamheden ‘overgenomen’. In het faillissement zijn door de diverse partijen claims ingediend, onder wie de provincie. De provincie is in de tot nu toe gevoerde procedures in het gelijk gesteld. Op dit moment speelt nog één procedure waarin een bedrag wordt geclaimd bij de provincie uit de periode dat Westerbaan het reguliere onderhoud van de provincie verzorgde. Naar de mening van de provincie is de claim al verrekend met schades voortvloeiend uit faillissement Westerbaan. Of er nog andere procedures in het Westerbaandossier gaan spelen hangt af van de curatoren.

Paragraaf 2 - Weerstandsvermogen

1

Begroting 2009

Fryslân:

Omschrijving

programma

iepen en eigen

Bedrag & kanspercentage

verstrekte leningen, borgstellingen en deelnemingen

Algemene

min: € 50.000*)

Wanneer de begunstigde van een borgstelling of de ontvanger

dekkingsmiddelen

max: €3,2 miljoen

van een verstrekte geldlening niet aan zijn verplichtingen voldoet, komen de eventuele lasten voor de provincie.

*) kleinste bedrag gewaar-

De deelnemingen en verstrekte geldleningen zijn van dien aard

borgde lening

dat het risico te verwaarlozen is. Voor die enkele keer dat de kans: 1%

provincie naar eigen inschatting wel enig risico loopt, is een voorziening getroffen. Voor de borgstellingen wordt een marginaal risico aangehouden van het restantbedrag dat per balansdatum resteert. Per 31 december 2007 stond de provincie borg voor € 3,2 miljoen aan leningen. Bouwurk

Algemene

Na een mislukte aanbesteding in 2007 wordt in 2008 een

dekkingsmiddelen

pm

nieuwe aanbestedingsprocedure gevolgd. Na afronding van de aanbestedingsprocedure zullen de financiële consequenties zichtbaar zijn. Vooralsnog wordt een eventueel financieel risico als ‘pm’ post benaderd.

Vervallen risico’s (vanuit financieel oogpunt) nutsbedrijven De kabel- en leidingbeheerders en de provincies verschilden met elkaar van mening over vergoeding van kosten wanneer als gevolg van de uitvoering van natte en droge provinciale waterstaatswerken kabels en leidingen moeten worden verlegd. Na langdurig overleg is een principe-akkoord bereikt met de nutsbedrijven, m.u.v. NUON, over de afrekening van kosten van verleggingen die in het verleden hebben plaatsgevonden. Naar verwachting vindt afrekening in 2008 plaats. Met NUON wordt nog overleg gevoerd. Voor NUON is een voorziening opgenomen die naar verwachting voldoende is om het risico af te dekken.

18

4 Paragrafen

Verkeer en vervoer

nvt

Omschrijving

programma

Bedrag & kanspercentage nvt

europese programma’s, voortgang nationaal actieplan

Diverse

De rechtmatige uitvoering van de Europese programma’s (EFRO)

programma’s

blijft een belangrijk aandachtspunt voor zowel het SNN, de uitvoeringsorganisatie van de drie noordelijke provincies, als de provincie Fryslân. Het Rijk is via een Nationaal Actie Plan, waaraan ook de provincies meedoen, in 2007 een onderzoek gestart naar de rechtmatigheid van de verstrekte Europese subsidiegelden. Op 3 april 2008 heeft het laatste Bestuurlijk Overleg met de minister van EZ over het Nationaal Actieplan plaatsgevonden. In dat overleg hebben vier van de vijf Managementautoriteiten, waaronder het SNN, ingestemd met het eindresultaat van het onderzoek van het ministerie. Voor het SNN bedraagt het correctiepercentage 2,4%. De UO-SNN is bezig met het terugkoppelen aan de eindbegunstigden. Een deel van de correctie zal gevonden worden in nog ‘lopende’ projecten. De reserve van de SNN is toereikend om een eventuele restant correctie op te vangen.

Paragraaf 2 - Weerstandsvermogen

19

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

4.4 paragraaf  - Onderhoud kapitaalgoederen 1 Inleiding In deze paragraaf gaan wij in op de beleidslijnen voor het onderhoud en beheer van kapitaalgoederen. Onder kapitaalgoederen wordt in dit verband verstaan de infrastructurele werken (wegen, vaarwegen, kunstwerken), de voorzieningen (bijvoorbeeld ‘groen’) en de gebouwen en opstallen. Ten aanzien van ‘groen’ merken wij op, dat dit bij de provincie geen separaat beheersonderdeel vormt. Bermbeheer en groenbeleid maken deel uit van ons berm- en oeverbeheer en het beleidskader ‘Fryske diken yn it grien’. Uitgangspunt voor het onderhoud en beheer van kapitaalgoederen zijn de door u daartoe vastgestelde beleidskaders (richtlijnen voor het onderhoud en beheer met specifieke benoemde kwaliteitseisen), gebaseerd op de vastgestelde beleidsnota’s. Onderhoud en groot onderhoud hangen samen met het afschrijvingsbeleid dat wij voeren voor de kapitaalgoederen. Ons algemene uitgangspunt bij het afschrijvingsbeleid is de functionele levensduur van het kapitaalgoed. Dat is de periode waarin het kapitaalgoed bij normaal onderhoud zijn functie behoudt. Voor kapitaalgoederen met een functionele levensduur van 15 jaar of korter schrijven we af via jaarlijkse annuïteiten. Kapitaalgoederen met een langere functionele levensduur schrijven we jaarlijks met een gelijk bedrag af (lineair; de jaarlijkse kapitaallasten dalen in de tijd door afname van de boekwaarde waarover rente wordt toegerekend).

2 Onderhoud infrastructuur Beleid Zoals wij in de Begroting 2008 hebben aangegeven, is voor het onderhoud infrastructuur gekozen voor scenario 1, dat in de nota “Strategisch onderhoudsbeleid provinciale infrastructuur” nader staat omschreven. De kwaliteit van het onderhoud bij scenario 1 blijft vergelijkbaar met het huidige niveau en sluit aan bij gangbare normen en regelgeving. De constructieve veiligheid is de basis waarop bij scenario 1 wordt gekozen voor een onderhoudsstrategie en -frequentie. Naast de structurele kosten van het onderhoudsbeleid zijn ook incidentele uitgaven noodzakelijk om het onderhoud op de genoemde niveaus te kunnen brengen. Het uitvoeren van deze incidentele uitgaven vormt een essentiële voorwaarde voor het toekomstige onderhoud, omdat de berekende onderhoudskosten erop zijn gebaseerd dat achterstanden worden opgeheven. Het hiervoor benodigde budget is in de begroting 2008 door u vastgesteld.

180

4 Paragrafen

Areaal Het areaal dat dagelijks in beheer en onderhoud is bij Provinciale Waterstaat is weergegeven in 3 productgroepen: wegen, vaarwegen en kunstwerken. Voor 2009 worden geen grote mutaties in het areaal verwacht. Productgroep Wegen

verhardingen Hoeveelheden in m per

km

1000 m

lengte

Stroomweg

1.530

201

Gebiedsontsluitingsweg

2.049

311

29

4

OV Ontsluitingsweg Overige Wegen

311

51

Vrij liggende Parallelweg

521

120

490

159

4.99

84

Vrij liggende Fietspaden totaal productgroep vaarwegen

Bodem

Oevers

Hoeveelheden in km

km

m per

km

lengte

breedte

1000 m

lengte

Klasse Va

64,3

60

3.858

84,0

Klasse IV

65,0

40

2.600

56,0

Klasse III

29,7

35

1.040

21,5

Klasse II

0,0

30

0

0,0

Klasse I

90,3

20

1.806

14,9

Klasse O

204,9

20

4.098

54,1

Klasse OO

192,0

15

2.880

25,4

totaal

4,

1.8

55,9

productgroep Kunstwerken Wegen

Vaarwegen

Functie Viaduct

aantal 5

Fiets-/ Veetunnel

37

Brug vast

94

Brug beweegbaar

55

Duiker / Viaduct

18

Sluizen

38

Aquaducten

3

Paragraaf 3 - Onderhoud kapitaalgoederen

181

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

3. Onderhoud gebouwen Provinsjehûs, Hege Hûs en tijdelijke huisvesting Gedurende het gebruik van de tijdelijke huisvesting worden aan huisvesting gerelateerde structurele budgetten geëgaliseerd via de reserve Ver/nieuwbouw. In periodieke rapportages Bouwurk is aangegeven dat de reserve Ver/nieuwbouw een negatief verloop vertoont en na afloop van het project Bouwurk een negatief saldo zal hebben. Vertraging in het project is de belangrijkste oorzaak van het negatieve eindsaldo. Het Provinsjehûs wordt later overgedragen aan de aannemer en er moet langer gebruik worden gemaakt van de tijdelijke huisvesting. Tevens heeft de provincie het Hege Hûs langer in exploitatie, dit in afwachting van de realisatie van een parkeervoorziening, los van de ver/nieuwbouw van het Provinsjehûs. Zoals is aangekondigd in de eerste Bestuursrapportage 2008 wordt in deze begroting de aanvulling van de reserve geregeld. Dit gebeurt door een onttrekking in 2009 van € 3,5 miljoen uit de Vrij Aanwendbare Reserve (VAR). Hiervan zal naar schatting € 0,8 miljoen in 2011 weer terugvloeien in de VAR. De verhuizing terug naar de Tweebaksmarkt wordt ook betaald uit de reserve Ver/nieuwbouw. In de tijdelijke huisvesting wordt zo weinig mogelijk onderhoud gepleegd. Het onderhoud is gericht op het functioneel bruikbaar houden van de huisvestingsvoorzieningen en het continueren van een zekere mate van representativiteit, met name in de publieksruimten en de ruimten voor de bestuurders Bedrijfsgebouwen sector Provinciale Waterstaat Kantoor Uitwellingerga en de steunpunten (programma 2, Verkeer en Vervoer) zijn technisch gezien in een goede staat van onderhoud. In 2005 heeft een extern bureau alle bedrijfsgebouwen (uiteenlopend van kantoren tot opslagloodsen) onderzocht. De onderhoudsbehoefte van de onderzochte objecten is afgestemd op het huidige gebruik. Naast de opname van de onderhoudstoestand van de gebouwen is een kostenraming gemaakt van jaarlijks onderhoud tot 2015. Van achterstallig onderhoud kan niet worden gesproken. De jaarlijkse kosten kunnen binnen de reguliere budgetten worden opgevangen. In het kader van de gerealiseerde organisatieaanpassing bij de sector Provinciale Waterstaat zijn in 2007 de districtskantoren Dokkum en Gorredijk verkocht. In 2008 is tevens het watersteunpunt Buitenstvallaat verkocht. Welke wegensteunpunten worden afgestoten, hangt af van het overleg met Rijkswaterstaat over de gezamenlijke gladheidsbestrijding. Dienstwoningen De provincie is eigenaresse van 27 (voormalige) dienst- en sluiswachterswoningen. Eind 2005 is de woonplicht van de laatste 7 woningen opgeheven. Met de bewoners zijn hierover afspraken gemaakt. De rest, 20 woningen, is verhuurd. Waar mogelijk worden deze woningen verkocht aan zittende huurders of derden zodra de huurders vertrekken. Een aantal woningen heeft echter een zodanige verwevenheid met de kunstwerken dat de woningen niet kunnen worden verkocht. Ook is aan een aantal woningen een cultuurhistorische waarde toegekend.

18

4 Paragrafen

De woningen voldoen aan wettelijke eisen, wat in de praktijk inhoudt dat de kwaliteit van deze (oudere) woningen ‘naar redelijkheid en billijkheid’ voldoet aan de heden ten dage te stellen eisen. De woningen hebben geen boekwaarde meer. De mate van onderhoud is afgestemd op ‘goed huismeesterschap en representativiteit’, de kosten worden (gedeeltelijk) gedekt door de huuropbrengsten. Afschrijvingsbeleid Het afschrijvingsbeleid hangt nauw samen met het onderhoud, dat in deze paragraaf aan de orde is. Indien er wordt gekozen voor een langere functionele levensduur, zal er rekening moeten worden gehouden met een groter beslag op onderhoudsmiddelen. Voor de bepaling van de functionele levensduur van de kapitaalgoederen Infrastructuur en Bouwurk hebben wij ons mede laten leiden door extern advies. Artikel 11 van de Financiële verordening provincie Fryslân 2005 schrijft voor dat minimaal eens per vier jaar een (geactualiseerde) nota afschrijvingsbeleid wordt vastgesteld. Hierin hebben wij voorzien met een viertal nota’s over de onderdelen, waarin het afschrijvingsbeleid is ingedeeld: • Afschrijvingsbeleid Infrastructuur; • Afschrijvingsbeleid Bouwurk – vernieuwbouw provinciehuis; • Afschrijvingsbeleid Bedrijfsmiddelen Provinciale Waterstaat; • Waardering en afschrijving overige vaste activa. Infrastructuur Op 15 december 2004 hebt u de Nota Afschrijvingsbeleid Infrastructuur vastgesteld. Deze heeft betrekking op investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut (de drie andere nota’s betreffen investeringen met een economisch nut). Ze is gestoeld op drie ijkpunten: de bestuurbaarheid door uw Staten, de functionele levensduur van infrastructurele objecten en de regelgeving van de rijksoverheid. Onze afschrijvingsmethodiek gaat uit van toepassing van het Besluit Begroting en Verantwoording Provincies en Gemeenten met inachtneming van de Friese investeringsambities. Daarnaast is een belangrijke rol toebedeeld aan een solide financieel beleid op de korte en op de lange termijn. In de nota worden de afschrijvingstermijnen en -methodiek (lineair/annuïtair) vastgelegd voor de diverse objecten binnen de weg- en natte infrastructuur. Bouwurk In verband met de ver/nieuwbouw van het Provinciehuis heeft u op 22 juni 2005 de Nota Afschrijvingsbeleid Bouwurk vastgesteld. Deze nota definieert zeven ‘investeringsgroepen’, zoals casco, installaties, data/telecom en werkplekmeubilair. Voor elk daarvan formuleert ze de afschrijvingstermijn en -methodiek. Bedrijfsmiddelen De Nota Afschrijvingsbeleid Bedrijfsmiddelen Provinciale Waterstaat legt het afschrijvingsbeleid vast voor de bedrijfsmiddelen die worden gebruikt door Provinciale Waterstaat, en die daardoor een specifiek onderdeel

Paragraaf 3 - Onderhoud kapitaalgoederen

18

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

uitmaken van haar werkzaamheden. U hebt de nota vastgesteld op 14 december 2005; ingangsdatum was 1 januari 2006. Er is een zestal investeringsgroepen van bedrijfsmiddelen gedefinieerd (wel en niet duurzame bedrijfsmiddelen, vaartuigen, gebouwen). Daarvoor zijn verschillende afschrijvingstermijnen en –methodieken bepaald, afhankelijk van de functionele levensduur. Overige vaste activa Eveneens vastgesteld op 14 december 2005 is de Nota Waardering en Afschrijving overige vaste activa. Hierin hebben wij het beleid vastgelegd voor de waardering, afschrijving en de rentetoerekening van alle vaste activa. De nota legt het afschrijvingsbeleid vast voor alle vaste activa die niet in de drie andere nota’s zijn opgenomen. Verder gaat ze in op de waardering en rentetoerekening. Deze onderdelen hebben betrekking op alle vaste activa. Het in de nota geschetste beleid wordt gehanteerd sinds opstelling van de Jaarstukken 2005. Het hierboven in de punten 1, 3 en 4 genoemde afschrijvingsbeleid wordt in 2008 herijkt en u ter besluitvorming aangeboden.

184

4 Paragrafen

4.5 paragraaf 4 - Financiering 1 Inleiding Deze paragraaf heeft tot doel inzicht te verschaffen in het beheer van de financiële middelen (treasury). Daartoe worden verschillende aspecten besproken. De kaders voor het op een prudente en verantwoorde manier beheren van de financiële middelen worden gevormd door het Treasury Statuut en de Wet Financiering decentrale overheden (Fido). Het Treasury Statuut omvat kaders en richtlijnen op de gebieden van risicobeheer, financiering, werkkapitaalbeheer, rapportage en verantwoording, bevoegdheden en controles. In 2005 is dit Statuut door u vastgesteld. Eind 2009 of begin 2010 zal een actualisering van het Statuut aan u worden voorgelegd. In deze paragraaf wordt achtereenvolgens ingegaan op: 1.

De ontwikkeling van het financieringssaldo.

2.

Financiering en belegging.

3.

Ontwikkeling op de financiële markten.

4.

Risicobeheer in verband met treasury.

2 Ontwikkeling van het financieringssaldo Het financieringssaldo is het saldo liquide middelen (kas/bank/giro) op enig moment. De raming van dit saldo is gebaseerd op het systeem dat wordt gebruikt voor de raming van onze bijdrage aan het EMU-saldo. In dit systeem vindt een berekening plaats vanuit ons baten- en lastenstelsel naar de mutatie in liquide middelen. In bijlage 6 is de berekening van het EMU-saldo opgenomen. Bij de berekening van het financieringssaldo gaan we uit van het beginsaldo op 1 januari 2008 (Jaarverslag 2007). Het saldo per 31 december 2008 is het beginsaldo plus of min de verwachte mutatie van de liquide middelen. De mutatie is gebaseerd op de gegevens in deze Begroting. In de mutatie van de liquide middelen houden we rekening met het doorschuiven van tijdelijke budgetten en investeringsprojecten waarvan uit de praktijk blijkt dat uitgaven te optimistisch geschat worden. Ook wordt uitgegaan van een rekeningsaldo van € 5 miljoen. De gevolgen van de eventuele afkoopsom onderhoud Van Harinxmakanaal voor de financiering zijn niet in de Begroting opgenomen, omdat hierover nog geen akkoord is bereikt. In 2008 zijn de laatste belegde gelden opgenomen. Er zijn nu geen middelen meer lang weggezet. Wel zijn er nog de lening van € 20 miljoen aan Heerenveen en € 37 miljoen achtergesteld, aan Nuon. De lening aan Nuon wordt aangehouden vanwege de hoge overeengekomen rentevergoeding.

Paragraaf 4 - Fianciering

185

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

In de volgende tabel geven we de ontwikkeling van het financieringssaldo weer tot en met 31 december 2012. Tabel 1: Overzicht Financieringssaldo Bedragen x € 1.000 Financieringssaldo per 1 januari Mutatie EMU-saldo (zie bijlage 6) Vrijval Uitzetting van 2003 Financieringssaldo per 31 december

008

009

010

011

01

-29.551*

-32.057

-87.832

-89.455

-183.180

-2.506

-55.775

-1.623

-93.725

-31.105

-87.832

-89.455

-183.180

-214.285

30.000 -32.057

* In de jaarrekening 2007 is een bedrag van €-29.692 opgenomen

3 Financiering en belegging Voor de omvangrijke voorziene investeringen zullen middelen moeten worden aangetrokken. Hiervoor zijn regels opgenomen in het Treasurystatuut. Een belangrijke regel, die vanuit de wet Fido komt, betreft de kasgeldlimiet. Deze limiet is een bedrag waarboven geen kort geld aangetrokken mag worden voor meer dan 2 kwartalen. Onder kort geld verstaan we maximaal één jaar. Boven deze limiet dient lang geld aangetrokken te worden. De kasgeldlimiet is ongeveer 7% van de totale jaarbegroting. Voor deze Begroting 2009 gaan we nog uit van de kasgeldlimiet 2008, namelijk € 31,4 miljoen. In de 1e Bestuursrapportage 2009 passen wij de kasgeldlimiet aan voor 2009 en verwerken wij ook de financiële consequenties (bedragen voor korte en lange rente). Tot en met 2008 hebben wij nog geen lang geld aangetrokken (met uitzondering van de gelden van het nazorgfonds). Vanaf 2009 verwachten wij naast kort geld ook lang geld aan te moeten trekken. Dit wordt duidelijk in onderstaande tabel. Hierin zijn de gemiddeld over het jaar te financieren bedragen opgenomen. Voor 2008 en 2009 wordt uitgegaan van een maximum aan korte financiering, omdat de rente op deze leningen aanmerkelijk lager ligt. De maxima worden echter begrensd door wettelijke bepalingen. Afhankelijk van het ritme van de uitgaven in het jaar en de renteontwikkeling kan wellicht de korte financiering in 2010 nog wat toenemen en de lange financiering enigszins afnemen. Tabel 2: Gemiddeld te financieren over het jaar

Bedragen x € 1.000

008

009

010

011

01

Kort te financieren

17.361

34.698

26.966

31.676

33.603

Lang te financieren

8.520

39.784

61.904

104.879

165.380

5.881

4.48

88.80

1.555

198.98

gemiddeld te lenen / financieren over het jaar

18

4 Paragrafen

In Overzicht 10 Overzicht algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien staan de financiële consequenties van het aantrekken/ beleggen van de financiële middelen. In thema 10.1 zijn de uitgaven aan rente als gevolg van kort lenen opgenomen. In thema 10.2 zijn de uitgaven van het lang lenen opgenomen. Eén en ander wordt in tabel 3 samengevat. Tabel 3: Rentelasten financiering Bedragen x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00*

008**

009

010

011

01

Rentelasten kort (10.1)

1.284

773

1.544

1.200

1.410

1.495

Rentelasten lang (10.2)

300

431

2.013

3.132

5.307

8.368

1.584

1.04

.55

4.

.1

9.84

totale rentelasten

* de rentelasten betroffen het verlies op afgestoten participaties ** geactualiseerde bedragen, in de Begroting is uitgegaan van deze bedragen

Voor de rentelasten is op korte termijn uitgegaan van een percentage van 4,45. Voor de rentelasten op lange termijn hebben wij een percentage van 5,06 aangehouden.

4 Ontwikkeling op de financiële markten Een belangrijke factor bij het uitvoeren van het treasurybeleid is het (verwachte en werkelijke) verloop van de rente. Wij baseren onze rentevisie op de visie van tenminste drie gespecialiseerde financiële instellingen, waaronder de huisbank. De geraadpleegde instellingen zijn zeer voorzichtig in hun vooruitblik, maar voorzien ondanks de gestegen inflatie een verlaging van de rentetarieven tussen eind 2008 en halverwege 2009. Wij constateren dat de prognoses van de banken de afgelopen maanden over verlaging van de korte rente niet zijn uitgekomen. Gelet op de inflatieverwachtingen zoals die de laatste tijd worden gepubliceerd, zijn wij bij de opstelling van de begroting voorzichtigheidshalve uitgegaan van gelijkblijvende rentetarieven. De genoemde rentelasten zijn mede het gevolg van de momentopname ten tijde van het opstellen van de begroting. Gelet op de wisselende ontwikkelingen in zowel korte als lange rente zullen wij in iedergeval bij de 2e Berap 2008 de Begroting op dit punt corrigeren.

Paragraaf 4 - Fianciering

18

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

5 Risicobeheer in verband met treasury Hieronder worden de drie belangrijkste risico’s wat treasury betreft, genoemd. Renterisico Naast de regel van de kasgeldlimiet is in de wet Fido het renterisico opgenomen. Het renterisico heeft betrekking op geld dat lang geleend of weggezet is. Het renterisico op lange leningen heeft twee aspecten, te weten herziening van de rente en herfinanciering van aflossingen. In onderstaande tabel zijn de renterisico’s en de renterisiconorm opgenomen. De ontwikkeling van het EMU-saldo is zodanig dat vanaf 2009 lang geld aangetrokken zal worden. Dit wordt vooral veroorzaakt door investeringsuitgaven die toenemen (bv. majeure infraprojecten). Daarbij gaan wij uit van leningen van ongeveer vijf jaar of langer. Vanaf 2008 worden de middelen van het nazorgfonds voor een periode tot en met 2012 geleend hebben tegen een rentevergoeding van 5,06%. In onderstaande tabel staat de opbouw van het renterisico. Tabel 4 Opbouw renterisico Bedragen x € 1.000

008

009

010

011

01

1. Renteherziening:

8.109

55.000

0

88.000

30.000

8.109

55.000

0

90.000

30.000

herfinanciering: - nieuwe lange lening opgenomen - nieuwe lange lening uitgezet saldo nieuwe lange leningen

2.000 8.109

55.000

0

88.000

30.000

0

0

-5.000

0

0

0

-5.000

0

0

4. Renterisiconorm

87.918

79.929

64.238

66.127

68.271

5a. Ruimte onder renterisconorm

79.809

24.929

69.238

0

38.271

0

0

0

21.873

0

2. Aflossingen 3. Renterisico (1) + (2)

5b. Overschrijding renterisiconorm

In 2009 wordt de wijziging in de wet Fido van kracht, waarin de renterisiconorm voortaan gebaseerd wordt op 20% van het begrotingstotaal. Dit betekent dat voor Fryslân de renterisiconorm stijgt. In bovenstaande tabel is met deze wijziging al rekening gehouden. In 2011 lijkt in bovengenoemde tabel de renterisiconorm te worden overschreden. Dit is te vermijden door in 2010 een groter deel lang te lenen. Dit brengt echter extra kosten met zich mee. In de volgende begrotingen worden de ramingen van de uitgaven, extra inkomsten uit bijvoorbeeld dividend, EMU-saldi steeds geactualiseerd. Dan is ook een beter zicht op de werkelijk te verwachten grote infrastructurele investeringen in die jaren. Ook de werkelijk aangegane lange leningen zijn dan bekend, dan wel nauwkeuriger in te schatten. Uiteraard zal bij het aantrekken van lange leningen de renterisoconorm niet worden overschreden.

188

4 Paragrafen

Koersrisicobeheer De provincie belegt haar overtollige middelen alleen in vastrentende waarden zoals daggeld, obligaties en deposito’s. Het beleggen in aandelen, uitsluitend voor het behalen van een rendement, is niet toegestaan. Tevens wordt er uitsluitend belegd in euro’s. Hierdoor is het (valuta)koersrisico minimaal. Kredietrisicobeheer Ter beperking van het debiteurenrisico bij beleggingen wordt door de provincie uitsluitend, conform het Treasurystatuut, belegd bij tegenpartijen die voldoen aan een minimale creditrating, te weten een A-rating. Ook zijn er maxima gesteld aan het aandeel dat per individuele tegenpartij in de beleggingsportefeuille wordt opgenomen. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen de lange en de korte termijn. Voor het debiteurenbeheer van de levering van goederen en/of diensten hanteert de provincie een strikt beleid van herinnering en aanmaning. Indien de debiteur nalatig blijft, wordt de vordering overgedragen aan een incassobureau.

Paragraaf 4 - Fianciering

189

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

4. paragraaf 5 - verbonden partijen 1 Inleiding In deze paragraaf geven wij inzicht in de overeenkomsten waarin de provincie een bestuurlijk en/of financieel belang heeft. Naast deze zogenoemde verbonden partijen kent de provincie Fryslân nog andere overeenkomsten, te weten convenanten. Verbonden partijen zijn samenwerkingsverbanden van de provincie en externe partijen waarin de provincie zowel een bestuurlijk als een financieel belang heeft, en die de status van publiek- of privaatrechtelijk rechtspersoon hebben. Er is sprake van bestuurlijk belang indien namens de provincie iemand zitting heeft in het bestuur, dan wel stemrecht heeft. Financieel belang is er zodra de provincie middelen ter beschikking stelt (of garanties heeft afgegeven) waarover ze risico loopt in geval van financiële problemen bij de verbonden partij. Verbonden partijen voeren beleid uit dat de provincie ook (gedeeltelijk) zelf had kunnen uitvoeren. De provincie Fryslân gaat samenwerkingsrelaties met verbonden partijen aan indien de daarmee te bereiken bijdrage in realisering van beleidsdoelstellingen voor de provincie op zelfstandige basis meer middelen had gevergd, meer risico’s met zich had gebracht of niet mogelijk was geweest. De provincie draagt verantwoordelijkheid voor het bereiken van de doelstellingen die worden beoogd door het aangaan van de samenwerking met verbonden partijen. Sinds 2005 maakt het beleid ten aanzien van de verbonden partijen in het kader van risicomanagement daarom deel uit van de planning en control-cyclus. De provincie zal periodiek evalueren of de verbonden partijen nog in voldoende mate bijdragen aan de realisatie van de provinciale doelstellingen. Convenanten zijn schriftelijke overeenkomsten tussen de provincie en andere overheden en/of organisaties, met het doel om: • provinciaal beleid te verwezenlijken en/of • afspraken te maken over de uitoefening van (publiekrechtelijke) bevoegdheden. Een convenant kent (in tegenstelling tot verbonden partijen) niet de status van een publiek- of privaatrechtelijk rechtspersoon. Als het convenant betrekking heeft op de uitvoering van een project en er contracten met bedrijven, zoals bouwbedrijven en/of onderzoeksbureaus worden aangegaan, is het minder duidelijk wie de opdrachtgever wordt. Het kan dan van belang zijn dat een van de convenantpartijen formeel als opdrachtgever fungeert. Deze taak heeft de provincie in veel gevallen op zich genomen. Het spreekt voor zich dat naarmate een convenant zich meer afspeelt in de “harde” sector, waarbij afspraken over het gezamenlijk uitvoeren van projecten en de (financiële) belangen navenant groter zijn, de afspraken daarover in

190

4 Paragrafen

een convenant juridisch bindend moeten zijn. Financieel belang is er zodra de provincie middelen ter beschikking stelt (of garanties heeft afgegeven) waarover ze risico loopt in geval van financiële problemen. De financiële risico’s die de provincie loopt met verbonden partijen en convenanten zijn in veel gevallen vrijwel gelijk aan de omvang van het directe financiële belang. In een aantal gevallen is sprake van een potentieel financieel risico dat de omvang aanzienlijk kan overstijgen. De inschatting van deze financiële risico’s zijn in paragraaf 2 Weerstandsvermogen verwerkt. Een overzicht van de verbonden partijen van de provincie Fryslân staat in onderdeel 2 en een overzicht van de convenanten staat in onderdeel 3.

2 Overzicht van verbonden partijen In onderstaand overzicht zijn de verbonden partijen van de provincie Fryslân weergegeven. Tussen haakjes staat bij rechtspersoon de naam van de gedeputeerde die namens de provincie lid is van het bestuur van de desbetreffende verbonden partij. Als nieuwe verbonden partij is in deze paragraaf toegevoegd Vitens NV. Gemeenten en provincies in het verzorgingsgebied van Vitens zijn namelijk in de gelegenheid gesteld een deel van de vrijkomende aandelen over te nemen. Van die mogelijkheid heeft de provincie Fryslân gebruik gemaakt door in 2007 200 aandelen te kopen.

programma

verbonden partij

Openbaar belang

rechtspersoon Financieel belang in de vp (gs-bestuurder) (orde van grootte)

Bestuur en veiligheid

1. IPO (Interprovinciaal Overleg)

Vereniging (S.H. Galema)

• Bijdrage 2008 en volgende jaren cf. Begroting € 513.000.

Bestuur en veiligheid

2. SNN (Samenwerkingsverband Noord-Nederland)

GR (GS)

• Bijdrage 2008 en volgende jaren cf. Begroting € 585.000.

Bestuur en veiligheid

3. HNP (Huis van de Nederlandse Provinciën)

Gezamenlijke belangenbehartiging van provincies in algemene overheidsaangelegenheden. Er zijn uitspraken gedaan over zichtbaarheid en aanwezigheid van de provincie. Op landelijk niveau heeft het IPO daarbij een nadrukkelijke rol. Stimulering van de economische ontwikkeling (i.c. het inlopen van achterstanden), onder meer door behartiging van de economische belangen van het Noorden. Het publieke belang dat hiermee nagestreefd wordt, is ‘werkgelegenheid en welvaart’. Huisvesting in Brussel ter verdediging van de Europese belangen van de Nederlandse provincies (via het IPO).

• Jaarlijkse bijdrage circa € 19.500 (via bijdrage in de Begroting SNN).

Bestuur en veiligheid

4. BANN (v/h Bestuursacademie NoordNederland)

Voorheen: voorzien in opleidingen voor functionarissen lagere overheden. (Restant werkgeversverplichting opgeheven GR)

Vereniging/ INPA [volgens Belgisch recht] (S.H. Galema) GR (-)

• Aflopende verplichting (< € 10.000).

GR: Gemeenschappelijke regeling CV: Commanditaire vennootscha

Paragraaf 5 - Verbonden partijen

191

Begroting 2009

Fryslân:

programma

verbonden partij

Milieu

5. Nazorg Ouwsterhaule

Milieu

Milieu

Milieu

Economie, Toerisme en Recreatie

19

Openbaar belang

De provincie Fryslân heeft als partij afval gestort op de voormalige stortplaats Ouwsterhaule. Alle partijen die afval hebben geleverd en/of de stortplaats hebben beheerd, participeren in de stichting nazorg Ouwsterhaule. Het publieke belang dat daarmee is gediend betreft het voorkomen van ongewenste milieu effecten van de voormalige stortplaats. De betrokkenheid van de provincie vloeit voort uit 6. Fonds Nazorg de Wet Milieubeheer. Het Nazorgfonds StortStortplaatsen plaatsen is een ‘spaarpot’ waaruit de kosten van nazorg van relatief jonge stortplaatsen worden gedekt. Deze nazorg beoogt te voorkomen dat het publieke belang wordt geschaad door milieuvervuiling als gevolg van gebrek aan onderhoud aan en tijdig vervangen van voorzieningen van overgedragen (gesloten) stortplaatsen. (nb. De gelden uit het Fonds zijn per 2008 voor een periode van 5 jaar uitgeleend aan de provincie). 7. LMA (Landelijk Meld- Op grond van de Wet Milieubeheer is per 1 januari 2005 de meldplicht van afvalstoffen gerepunt Afvalstoffen) geld in het ‘Besluit melden bedrijfsafvalstoffen en gevaarlijke afvalstoffen’. Het LMA beheert de centrale database (AMICE) voor het vastleggen van meldgegevens van bedrijven die bedrijfsen/of gevaarlijke afvalstoffen ontvangen. In het convenant Melden bedrijfs- en gevaarlijke afvalstoffen, dat op 25 oktober 2005 in de Staatscourant is gepubliceerd, zijn de afspraken vastgelegd die gemaakt zijn tussen de minister van VROM, de provincies en het LMA. Fryslân is één van die provincies. Het openbaar belang is dat afvalstoffen op een verantwoorde wijze worden afgevoerd/verwerkt. 8. Zonebeheer Friesland In het kader van de Wet Geluidshinder is door de provincie en gemeenten een groot aantal bedrijventerreinen ‘gezoneerd’. Aanvragen van bedrijven die zich daar willen vestigen (of bij wijzigingen of revisie) dienen te worden getoetst aan de eisen waaraan op grond van de zonering voldaan moet worden. De meest voor de hand liggende vorm waarin deze toetsing met bijbehorende ‘geluidsboekhouding’ voor Fryslân is te organiseren, is onderbrenging in de GR. Het publieke belang dat hiermee wordt gediend is de kwaliteit van het Friese milieu op het onderdeel geluidshinder. De reden van participatie sinds de zeventiger 9. NOM (Noordelijke Ontwikkelingsmaat- jaren in de NOM is terug te voeren op afspraken schappij) (Groningen) die met het Rijk zijn gemaakt over de economische ontwikkeling van Noord-Nederland. Het publieke belang dat Fryslân met haar participatie in de NOM beoogt is het bevorderen van de concurrentiepositie van Noord-Nederland en daarbinnen van Fryslân.

4 Paragrafen

iepen en eigen

rechtspersoon Financieel belang in de vp (gs-bestuurder) (orde van grootte) Stichting (ambtelijk)

• Initiële storting ca. € 0,78 mln. (i.e. 26% van nazorgkapitaal) • 26% van onvoorziene uitgaven, indien deze zich voor zouden doen.

‘Fonds’ (bij Wet) (GS)

• Geen jaarlijkse provinciale bijdrage.

Stichting (P. Adema in Raad van Toezicht)

• Bijdrage 2007: € 212.056 • Bijdrage in 2008 wordt € 237.311

GR (P. Adema)

• Bijdrage 2007: € 33.600 • Vanaf 2008 is het budget verhoogd tot € 48.400

NV (S.H. Galema)

• Bijdrage circa € 150.000. • Fryslân bezit 0,01% van de aandelen NOM.

programma

verbonden partij

Openbaar belang

rechtspersoon Financieel belang in de vp (gs-bestuurder) (orde van grootte)

Economie, Toerisme en Recreatie

10. Netwerk Friesland

Stichting (S.H. Galema)

• Bijdrage circa € 80.000 uit het SEB.

Economie, Toerisme en Recreatie

11. Marrekrite

GR (J. A. de Vries)

• Deelnemersbijdrage 2007 van Fryslân € 433.640 (+ € 64.988 bijdrage in baggerfonds, dit draagt bij in de kosten voor het op diepte houden van recreatievaarwegen die niet in beheer en onderhoud zijn bij de provincie Fryslân).

Economie, Toerisme en Recreatie

12. Ontwikkelingsmaatschappij Westergo (Harlingen)

Cultuur, Taal en Onderwijs

13. Tresoar

Ruimte

14. Regionaal College Waddengebied

Het gaat om het aantrekken en het houden van bedrijven in Fryslân. Gezamenlijke acquisitie door provincie en gemeenten is gestart in 2001. Bundeling van werkzaamheden vergroot de kans op een goed resultaat. Het publieke belang dat hiermee wordt nagestreefd is het behouden en vergroten van werkgelegenheid en inkomen. ‘De Marrekrite’ bestaat sinds 1957 en is een gemeenschappelijke regeling van de provincie Fryslân en 21 Friese gemeenten, met als doel het Friese waterland recreatief/ toeristisch zo goed mogelijk te laten functioneren, daarbij rekening houdend met de belangen van landschap en natuur. Zowel een recreatief als een economisch publiek belang: goede watersportvoorzieningen en werkgelegenheid. Vanaf de oprichting is het maken van aanlegvoorzieningen in het buitengebied en dus ook het beheer en onderhoud ervan nog steeds de hoofdactiviteit. Om die taak naar behoren uit te voeren werkt “De Marrekrite” nauw samen met provinciale en gemeentelijke diensten, maar ook met natuurbeschermingsorganisaties. De provincie participeert in de ontwikkelingsmaatschappij Westergo CV/BV vanwege het versterken van de Friese economie en het stimuleren van de werkgelegenheid door het realiseren van een nieuwe zeehaven te Harlingen. Het publieke belang betreft de economische structuurversterking en de daarmee gepaard gaande verbetering van de werkgelegenheid binnen de regio. Het doel is te zorgen voor een goed voorzieningenpatroon van historische documentatiecentra in een optimale samenwerking. Dat er een openbaar lichaam is dat de collecties en archiefbescheiden beheert, aanwezig in de rijksarchievenbewaarplaats in Fryslân, de provinciale bibliotheek en het FLMD. Ontwikkeling waddengebied in de richting van de provinciale beleidskaders.

Algemene Dekkingsmiddelen

15. BV Houdstermaatschappij Falcon

BV Houdstermaatschappij Falcon maakt zich sterk BV voor de waarderealisatie van de Nuonaandelen. (S.H. Galema) Door middel van deze BV Houdstermaatschappij kan de provincie, afhankelijk van haar behoefte, extra dekkings/financieringsmiddelen aantrekken. BV Houdstermaatsachppij Falcon kan hierin voorzien doordat zij Nuondividend ontvangt en daarnaast op non-recourse basis een lening kan afsluiten.

Algemene Dekkingsmiddelen

16. BNG (Bank Nederlandse Gemeenten)

De BNG is bank van en voor overheden en instel- NV lingen voor het maatschappelijke belang. Ze be- (S.H. Galema)

CV/BV • Investering ca. € 800.000 (S.H. Galema voor- • Lening ca. € 567.225 zitter van Raad van Commissarissen)

GR (J.A. de Vries is voorzitter algemeen bestuur)

• Bijdrage ca. € 2,8 mln.

(J.A. Jorritsma is voorzitter)

• Financiële bijdrage 2009 10% van ca. € 400.000 is € 40.000 • Aandeel BV Houdstermaatschappij Falcon in eigen vermogen à € 12 miljard per 31-12-2007. • Falcon keert het Nuondividend jaarlijks uit aan de provincie. Daarnaast kunnen door Falcon extra middelen aangetrokken worden. • Dividenduitkering 2007: € 134.000 en een extra

Paragraaf 5 - Verbonden partijen

19

Begroting 2009

Fryslân:

programma

verbonden partij

Openbaar belang

iepen en eigen

rechtspersoon Financieel belang in de vp (gs-bestuurder) (orde van grootte)

oogt met gespecialiseerde financiële dienstverlening tegen zo laag mogelijke kosten bij te dragen aan maatschappelijke voorzieningen voor de burgers.

Algemene Dekkingsmiddelen

17. NWB (Nederlandse Waterschapsbank)

De Nederlandse Waterschapsbank NV richt zich NV met haar diensten exclusief op de publieke sector. (S.H. Galema) Zij financiert van oudsher waterschappen, maar ook gemeenten, provincies en aan overheid gelieerde instellingen.

Algemene Dekkingsmiddelen

18. Vitens NV

Vitens NV is het grootste drinkwaterbedrijf van NV Nederland en levert drinkwater aan 5,4 miljoen (S.H.Galema) mensen en bedrijven in de provincies Flevoland, Friesland, Gelderland, Utrecht, Overijssel. Vitens is een publiek bedrijf. De aandelen van de NV zijn direct in handen van provinciale en gemeentelijke overheden.

dividenduitkering van € 675.000. • Waarde provincie Fryslân in eigen vermogen van de deelneming per 31-12-2006: € 3,4 mln. • Dividenduitkering 2007 circa € 33.600 en een extra dividendenuitkering van € 210.600. • Waarde provincie Fryslân in het eigen vermogen van de deelneming per 31-12-2006: € 1,8 mln. • De provincie Fryslân bezit per d.d. 19 juni 2007 200 aandelen Vitens. Met de aankoop is een bedrag gemoeid van ongeveer € 12.000. Het exacte bedrag is afhankelijk van de precieze datum van effectuering van de aankoop.

3 Overzicht van convenanten In onderstaand overzicht zijn de convenanten opgenomen waar de provincie in participeert of opdrachtgever in is. Er is onderscheid gemaakt tussen convenanten met een groot belang en een klein belang. Het onderscheid tussen groot en klein zit vooral in: a) het financiële belang (groter/ kleiner dan € 100.000); b) de hoeveelheid (overheids)partijen en de looptijd van het convenant; c) de eventuele risico’s voor de provincie; d) de politieke gevoeligheid. Groot belang: • Convenant grootscheepsvaarwater Dit convenant beschrijft: - het zorgdragen voor een vlot en veilig gebruik van de provinciale vaarwegen (650 km) door zowel beroeps- als pleziervaart. - het zorgdragen voor een afname van schadevaringen aan eigendommen zoals bruggen, steigers en geleidewerken. - het zorgdragen voor verbetering van de mogelijkheden voor vervoer over water (vaarweg Lemmer-Delfzijl) en vergroten van de vaarmogelijkheden voor de recreatievaart.

194

4 Paragrafen

- Het zorgdragen voor in stand houden van de oevers ten behoeve van de scheepvaart en ook ter bescherming van het achterland en naastgelegen wegen en bebouwing. • Convenant iepenbeheer De stichting Iepenwacht Fryslân is in het leven geroepen om het Friese iepenbestand door een gezamenlijke aanpak op peil te houden. Op 15 juli 2005 hebben 25 Friese gemeenten en vier terreinbeherende organisaties het convenant duurzaam Iepenbeheer ondertekend. Met deze ondertekening wordt een samenwerking aangegaan voor een periode van 15 jaar. • Convenant Hoogwaardig Openbaar Vervoer (HOV) Dit convenant is voor het behoud van eenduidig, hoogwaardig openbaar vervoer. Sinds er geen landelijke productformule meer is, dreigt er verwatering van het begrip hoogwaardig. De in het convenant vastgelegde eisen vormen de basis voor deze aanbesteding. • Convenanten verkeer en vervoer gemeenten Deze convenanten beogen de samenwerking voor betrokken partijen inzake verkeer en vervoer transparant en duidelijk te maken. • OV-convenant met de Waddeneilanden Een convenant met alle eilander rederijen en gemeentebesturen om tot een overeenkomst te komen over de veerverbindingen. • Convenant A7-zone, Landstad Fryslân Samenwerking tussen de provincie Fryslân en de gemeenten Opsterland, Heerenveen, Skârsterlan, Smallingerland en Sneek. Voor de financiering van de diverse gezamenlijke projecten is een Projectenfonds A7 opgericht, waaraan partijen een bijdrage leveren. Daarnaast heeft de provincie Fryslân convenantmiddelen beschikbaar gesteld voor de uitwerking van het convenant. • Convenant Westergozone Dit convenant betreft het versterken van de Westergozone, het gebied tussen Leeuwarden tot en met Harlingen. De samenwerking is aangegaan voor de periode tot 2013. De deelnemende partijen zijn naast de provincie, de gemeenten Harlingen, Franekeradeel, Menaldumadeel en Leeuwarden. • Stadsconvenant Leeuwarden Het Stadsconvenant Leeuwarden legt afspraken vast tussen de provincie en de hoofdstad Leeuwarden voor de periode 2000 – 2010. Het is een belangrijk instrument om sturing en uitvoering te geven aan de versterking van de economische, ruimtelijke en sociale structuur van Leeuwarden.

Paragraaf 5 - Verbonden partijen

195

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

• Glastuinbouwconvenanten Een belangrijk onderdeel van deze convenanten is de Integrale Milieutaakstelling, zoals vermindering energiegebruik, meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen, die de glastuinbouw moet realiseren tot 2010. Doel van het convenant is een integrale aanpak van de regels, wetten en meerjarenafspraken voor de glastuinbouwsector om meer flexibiliteit in de bedrijfsvoering te krijgen. • Samenwerkingsovereenkomst (SOK) Dit zijn grote convenanten tussen gemeenten/provincie en private partijen. Een voorbeeld hiervan is de samenwerking tussen de provincie, waterschap en gemeenten op het gebied van Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (WABO), voor het regelen van de omgevingsvergunning (een geïntegreerde vergunning voor bouwen, wonen, monumenten, ruimte, natuur en milieu). Klein belang • Convenant Regionaal Overlegorgaan Consumenten Openbaar Vervoer (ROCOV): Met het ROCOV en de vervoerders Arriva en Connexion heeft onze provincie een convenant afgesloten over de wijze van consumenteninspraak over het openbaar vervoer. • ARBO – convenant Tripartiete overeenkomst op bedrijfstakniveau tussen werkgeververtegenwoordiging, werknemersvertegenwoordigers en de overheid over het verminderen van arbeidsrisico’s en het terugdringen van het ziekteverzuim en de WAO-instroom in de branche sociale werkvoorziening. • Convenant Friese Taal en Cultuur Convenant waarin het provinciale beleid op het gebied van de Friese taal en cultuur voor de komende jaren op hoofdlijnen is beschreven. • Rijkscultuur Convenant Convenant waarin het provinciale beleid op gebied van (jeugd)zorg, kunst en cultuur, maatschappelijke ontwikkeling (welzijn) en integratie voor de komende jaren op hoofdlijnen is samengebracht. • Convenant Fries Jeugd en alcoholbeleid Een convenant (zowel regionaal als gemeentelijk) gericht op het ontmoedigen van het alcoholgebruik door jongeren onder de 16 jaar en het bevorderen van verantwoord alcoholgebruik onder inwoners tot 24 jaar in Fryslân. • Convenant wadlopen Het doel van het convenant is regels te stellen ten behoeve van de veiligheid van het wadlopen.

19

4 Paragrafen

• Convenant/Gemeenschappelijke regeling over het archeologisch depot Nuis (eind 2008 van kracht) Convenant voor het vergroten van de belangstelling voor en het gebruik van de archeologische collectie (in relatie met kennis over geschiedenis in het algemeen). • Convenant Landelijke tariefkaart/chipkaart Dit convenant is het resultaat van een samenwerking tussen onder meer de OV-bedrijven, decentrale overheden en het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. Het convenant heeft betrekking op de invoering van de landelijke chipkaart als vervanger van de strippenkaart. • Convenanten over Rijkswegen (aangemerkt als klein belang, omdat deze projecten zich bevinden in de afrondende fase) - N31 (Zurich – Harlingen): convenant tussen de provincie, gemeente Harlingen en gemeente Wûnseradiel dat heeft geleid tot een verdubbeling van de weg. - Fonejachtbrug: het deel van de Wâldwei (bij Leeuwarden tot aan Nijega) dat verdubbeld wordt tot een autoweg met 2 x 2 rijstroken. Deze brug bevindt zich in dit onderdeel en moet zodoende ook verdubbeld of aangepast worden. - Financieringsafspraken met particulieren over de Fonejachtbrug. - Afspraken met gemeenten over financiering aquaduct Greuns.

Paragraaf 5 - Verbonden partijen

19

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

4. paragraaf  - grondbeleid 1 Inleiding De paragraaf grondbeleid geeft de visie op het grondbeleid van de provincie in relatie tot de wijze waarop wordt getracht de doelstellingen, zoals opgenomen in het Programmaplan, te realiseren. Via grondbeleid kan een nadere invulling aan de uitvoering van beleidsvoornemens worden gegeven. Transparantie in het beleid is daarbij van belang vanwege de risico’s die met grondexploitatie gepaard kunnen gaan. Onder grondbeleid wordt in dit verband verstaan: het innemen van een positie in verwerving en/of bezit van gronden ten behoeve van wegenaanleg, waterwerken, bedrijventerreinen, baggerdepots en dergelijke, eventueel ook indien grondpositie wordt ingenomen door middel van publiek-private samenwerkingsvormen. Wat betreft relaties van het grondbeleid met de doelstellingen van de programma’s (het programmaplan), constateren wij dat deze relaties bestaan met Programma 2 (Verkeer en Vervoer), Programma 3 (Milieu), Programma 5 (Landelijk Gebied) en Programma 9 (Ruimte en wonen).

2 Het grondbeleid van de provincie tot nu toe De provincie voert een passief oftewel een taakgebonden grondbeleid voor zover Provinciale Waterstaat gronden nodig heeft voor de realisatie van haar doeleinden. Hierbij worden gronden pas aangekocht zodra de desbetreffende projecten – veelal op het vlak van de wegen en waterwegen – zich in de fase van het ‘definitief ontwerp’ bevinden. Op deze wijze worden de financiële risico’s geminimaliseerd. De verwervingskosten van gronden maken onderdeel uit van de investeringen en worden op die wijze geactiveerd op de balans en vervolgens afgeschreven conform de daarvoor geldende afschrijvingstermijnen. Behalve infrastructuur gaat het om milieuprojecten, gekoppeld aan afval, bodemsanering en baggeropslag, glastuinbouw en ‘groene’ taken (landinrichting, natuurontwikkeling en recreatie). Wat de infrastructuur betreft wordt nog gewezen op de aanpassingsinrichting (API) bij de realisatie van de Centrale As; daarbij gaan de mogelijke aankopen verder dan de gronden te verwerven voor de weg zelf.

3 Nadere oriëntatie op het provinciaal grondbeleid In het Koersdocument/Coalitieakkoord 2007-2011 is de intentie neergelegd om een actiever grondbeleid te voeren. Diverse ontwikkelingen geven daartoe aanleiding. Genoemd worden: • Het nieuwe ruimtelijke ordeningsbeleid bij het Rijk (Nota Ruimte, nieuwe wet RO) en onze provincie (Streekplan Fryslân 2007) met een grotere nadruk van ontwikkelingsgericht werken onder provinciale regie;

198

4 Paragrafen

• De decentralisatie van taken op het gebied van de inrichting van het landelijk gebied in de vorm van Investeringsbudget Landelijk Gebied en de Wet Inrichting Landelijk gebied. Voorstellen voor een actiever grondbeleid hebben wij neergelegd in de Notitie ‘Nei Provinsjaal Grûnbelied’, die u in juli 2007 heeft vastgesteld. In 2009 zullen diverse anticiperende grondaankopen worden gedaan voor infrastructurele werken, natuur en energie.

4 De grondvoorraad van de provincie • Naast de ondergronden van de gebouwen, wegen en vaarwegen met overhoeken, oeverstroken, kades en dergelijke is de provincie eigenaar van circa 20 ‘slapende’ en in gebruik zijnde gronddepots (totaal circa 175 hectare). Bij vraag naar grond kunnen de slapende depots weer worden leeggehaald en eventueel aangevuld. De provincie is ook eigenaar van ongeveer 24,7 hectare grond aan de Follegasloot, waarvoor de vergunningprocedure voor de aanleg van het gronddepot nog moet worden opgestart. • In 2003 is bij Garyp in de ruilverkaveling Garyp – Sumar 21 hectare aangekocht ten behoeve van de eventuele rondweg om Garyp. Binnen de ‘Gebiedsontwikkeling’ van de Centrale As zullen deze gronden worden aangewend voor de rondweg. • De in 2004 bij Donkerbroek aangekochte boerderij is in gebruik als kantoor en infocentrum voor de opwaardering van de N381. • Uit de provinciale kavelruilregeling is de afgelopen jaren € 3,2 miljoen beschikbaar gesteld voor de aankoop van glastuinbouwgronden bij Sexbierum. Deze middelen liggen vast tot 2010. Inmiddels zijn deze deels besteed aan de aankoop van 95 hectare voor de glastuinbouwontwikkeling. Onbekend is nog wanneer deze gronden worden doorgeleverd en dus ook wanneer de aankoopmiddelen weer vrij komen. • Voorts is de provincie in het bezit van 19 hectare grasland. Deze gronden zijn niet te verkopen omdat zij behoren tot provinciale infrastructurele projecten of zijn daar zodanig mee verweven dat verkoop niet gewenst is. Het betreft hier oeverstroken, kades, dijken, overhoeken, waarvan ruim 8 hectare functionele agrarische grond. Een klein deel hiervan is verkregen uit ruilverkavelingen voor nog aan te leggen wegenprojecten. • Van de totale lengte van provinciale oevers, kades, kanaaldijken, overhoeken, gronddepots en weilanden is circa 180 hectare in gebruik gegeven aan derden. De totale opbrengst bedraagt ongeveer € 32.000 per jaar. Het betreft veelal een goedkope vorm van onderhoud: de percelen leveren weinig op, maar er zijn nagenoeg ook geen kosten. Tevens wordt er nog “water” verhuurd voor ongeveer € 14.000 per jaar.

5 Dienst Landelijk Gebied/Bureau Beheer Landbouwgronden De Dienst Landelijk Gebied (DLG) is een agentschap van het Ministerie van LNV. Binnen landinrichtingsprojecten wordt door DLG gronden verworven voor diverse doelstellingen. Naast gronden voor nieuwe natuur betreft het grond voor landschapselementen, bedrijfsvergroting, te verplaatsen bedrijven, recreatieve voorzieningen en extra (ruil)grond om herverkaveling mogelijk te maken.

Paragraaf 6 - Grondbeleid

199

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

In de bestuursakkoorden tussen Rijk en provincies is afgesproken dat de DLG in het kader van het Investeringsbudget Landelijk Gebied deze gronden verwerft met een vooraf met ons afgesproken aankoopstrategieplan. De financiering voor aankopen vindt plaats uit Rijks- en provinciale middelen, overigens beide onder provinciale regie sinds de invoering van de Wet Inrichting Landelijk Gebied / Investeringsbudget Landelijk Gebied. Aansturing vindt plaats via de jaarlijks af te sluiten prestatieovereenkomst tussen de DLG en de provincie. Het Bureau Beheer Landbouwgronden, dat onderdeel uitmaakt van de DLG, is als aankopende organisatie in opdracht van de provincie betrokken bij diverse provinciale projecten. Voorbeelden hiervan zijn de ontwikkeling van de glastuinbouw, de aankoop van gronden voor de Centrale As, de ontwikkeling van Ecologische Hoofdstructuur en diverse landinrichtingsprojecten. Eind 2007 had de Dienst in Fryslân ruim 2153 hectare in eigendom.

00

4 Paragrafen

4.8 paragraaf  - Bedrijfsvoering 1 Inleiding In onze nota Bedrijfsvoering Lytser en Better (Kleiner en Beter) van 29 september 2006 geven wij aan hoe de provinciale organisatie in de periode 2007 – 2010 wil werken. De periode markeert de overgang via de Tijdelijke Huisvesting naar de Nieuwbouw en uw opdracht om vanaf 2010 jaarlijks € 10 miljoen op de bedrijfsvoering te bezuinigen. Daarnaast hebben wij in de Kaderbrief 2009 een beeld geschetst van de wijze waarop provinciale taken zich ontwikkelen in samenhang met de maatschappelijke omgeving waarin het provinciale bestuur opereert. Deze paragraaf Bedrijfsvoering beschrijft hoe wij de ingezette koers voor de komende jaren denken te vervolgen.

2 Organisatieontwikkeling Strategisch personeelsbeleid en mobiliteit In 2009 blijft personeelsplanning een van de speerpunten van strategisch personeelsbeleid. Gezien de grote natuurlijke uitstroom van personeel de komende jaren en de bezuiniging op bedrijfsvoering is een goede personeelsplanning en betrouwbare informatie over formatie, budget en bezetting een belangrijke voorwaarde voor een goed in-, door- en uitstroombeleid. Procesinnovatie 2009 Voor het realiseren van een bezuiniging van € 10 miljoen op de bedrijfsvoering heeft de organisatie de afgelopen twee jaar de methode van leanmanagement toegepast. Hiervoor zijn in 4 opeenvolgende tranches diverse werkprocessen door zogenaamde Proces Innovatie Teams (PIT) gestroomlijnd. Deze processen zijn efficiënter gemaakt door ze te ontdoen van doublures en andere overbodige stappen en door beter gebruik te maken van de mogelijkheden van ICT. Naast het realiseren van een aanzienlijke (efficiency)besparing was het doel hiervan ook om de kwaliteit van de organisatie te verbeteren en het werken daarin leuker te maken. Ervaringen met deze Proces Innovatie Teams hebben mede richting gegeven aan de wijze waarop de organisatie verder wenst om te gaan met kwaliteitszorg. Efficiënt en effectief werken blijft in 2009 één van de pijlers van onze organisatieontwikkeling. In dit kader wordt na afloop van het leanmanagementtraject voortdurend gewerkt aan procesverbeteringen. De organisatie kiest daarbij voor eenvoudige, minder arbeidsintensieve en minder kostbare vormen waarbij uniforme toepassing plaatsmaakt voor gericht maatwerk. Ook in 2009 zullen eigen medewerkers de werkprocessen doorlichten. Dat betreft dan die processen waarover op grond van interne of externe signalen - het idee bestaat dat er een aanzienlijke verbetering kan worden bereikt door die processen anders in te richten. De planning en voortgangsbewaking van deze doorlichtingen vindt plaats via de reguliere planning- en controlinstrumenten. Sectoren kiezen daarbij voor doorlichtingen van de werk-

Paragraaf 7 - Bedrijfsvoering

01

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

processen zelf een geschikte frequentie, waarbij jaarlijkse cycli eerder uitzondering dan regel zijn. Inmiddels is met de afbouw van bestaande toepassing van ISO-certificering begonnen, tenzij er een expliciete externe verplichting is om deze – zo vereenvoudigd mogelijk – te handhaven. Implementatie van de nieuwe financiële functie In 2006 is de nota “Van nu naar nieuw” voor verbetering van de financiële functie vastgesteld. Het personele traject is in 2007 doorlopen. Daarnaast is er in 2007 een start gemaakt met het inhoudelijke traject van het implementatieplan. In 2008 is aan dit inhoudelijke traject een vervolg gegeven door te werken aan o.a. transparante en adequate informatievoorziening naar zowel het bestuur als de interne organisatie, doeltreffende en kwalitatief goede planning- en beheersingsinstrumenten, het stroomlijnen van werkprocessen en kwalitatieve en pro-actieve advisering. In 2009 ligt de nadruk op het verder implementeren van de volgende ontwikkelingen: - Basis op orde: planning & control moet in ieder geval betrouwbaar en transparant zijn. Om dit verder te optimaliseren, willen we in 2009 de systemen op orde hebben. Hierbij spelen de invoering van een nieuw financieel systeem, de digitalisering van facturen en de verdere implementatie van het projectbeheerssysteem ABC een belangrijke rol. Hiervoor zal het tevens nodig zijn om de werkprocessen verder te stroomlijnen. - Bestuur en managers centraal: het planning & control-instrumentarium moet waardevol zijn voor bestuurder en manager. In 2008 hebben we hier al een impuls aan gegeven. In 2009 moet het instrumentarium meer aansluiten op de wensen en eisen van de gebruikers, door onder andere gebruikers actief te ondersteunen. Daarnaast werken we in het kader van resultaatgerichtheid en integraliteit aan de verdere implementatie van programmamanagement. - Informatievoorziening: het plannen en beheersen van resultaten en processen is alleen mogelijk als er adequate informatie aanwezig is. Het beheersen van resultaten en prestaties zonder goede normwaarden, metingen en vergelijkingsmateriaal is weinig effectief. Daarom moeten bestuurders en managers het aandurven om te meten en elkaar aan te spreken op gemeten resultaten en prestaties. In 2009 werken we verder aan resultaatgerichtheid en meetbaarheid door het verder ontwikkelen van voortgangsrapportages. Onderzoek naar rechtmatigheid, doelmatigheid en doeltreffendheid Zoals vastgelegd in de door u vastgestelde onderzoeksverordening stellen wij jaarlijks een Onderzoeksplan vast voor onderzoek naar rechtmatigheid, doelmatigheid en doeltreffendheid van de beleids- en bedrijfsvoering. Met ingang van 2008 heeft het plan een meerjarig karakter met een ‘harde’ planning van uit te voeren onderzoek voor het eerste planningsjaar en een ‘zachtere’, meer indicatieve planning voor de daarop volgende jaren. De selectie van onderzoeken voor opname in het Onderzoeksplan vindt plaats op basis van risicomanagement. Het Onderzoeksplan 2009 – 2012 is ten tijde van het opstellen van de Begroting 2009 nog niet vastgesteld. In het door ons vastgestelde Onderzoeksplan 2008 – 2011 is een zachte planning van in 2009 uit te voeren onderzoek opgenomen. Net als in 2008 wordt in 2009 zowel onderzoek gedaan op het gebied van de beleidsvoering als op het gebied van de bedrijfsvoering. Bij de beleidsvoering komen onderwerpen aan bod als het Koersdocument, de

0

4 Paragrafen

armoedebestrijding, het Waddenfonds en strategische complexe (infrastructurele) projecten. Te denken valt aan het Friese Merenproject, Bouwurk, Centrale As, N381. Inkoop In 2008 hebben wij het nieuwe aanbestedingsprotocol vastgesteld en geïmplementeerd. Behalve dat de organisatie zich bewuster wordt van de beleidsvoornemens op het gebied van inkoop- en aanbesteden (bijvoorbeeld duurzaam inkopen), verbetert de organisatie hiermee haar rechtmatigheidspositie. Met behulp van de PIT-methode is in 2008 gewerkt aan verbetering van inkoop binnen de gehele provincie. Naast besparingen op nieuwe contracten heeft dit geleid tot besparing en verbeterde kwaliteit in de processen voor o.a. bestellen en factuurafhandeling. Voor 2009 is een aanbestedingskalender vastgesteld waarmee de inzet van inkoopcapaciteit zo effectief mogelijk ingezet wordt ten behoeve van de organisatie. Daarbij is er een adviesloket voor de organisatie gecreëerd samen met de reeds aanwezige inkoop- en aanbestedingsexperts binnen de provincie. Ook eventueel ingehuurde externe specialisten worden hierbij betrokken. Hiermee vindt kennisontwikkeling plaats, wordt kennis efficiënter ingezet en wordt eenduidig geadviseerd richting de organisatie. Het behoud van kennis is hiermee ook beter geborgd. Dienstverleningsconcept (klanttevredenheid) In 2009 zal klanttevredenheid een centrale rol vervullen binnen organisatieontwikkeling. Van buiten naar binnen denken moet meer gangbaar worden. Ook zullen naast het klanttevredenheidonderzoek bepaalde groepen worden benaderd om feedback te geven op de manier van werken van de provincie. Dit zal worden gedaan door bijvoorbeeld expert-meetings te organiseren. Nieuw voorstel Bedragen x € 1.000

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

Merenproject en Kompas

2.126

2.279

2.279

2.279

totaal

.1

.9

.9

.9

Formatie projectbureaus Plattelânsprojekten, Fries

Toelichting op nieuw voorstel Formatie projectbureaus Plattelânsprojekten, Fries Merenproject en Kompas De formaties van de projectbureau’s Plattelânsprojecten, Fries Merenproject en Kompas zijn tot dusverre tijdelijk begroot. Plattelânprojekten en Kompas zijn gekoppeld aan de EU-programmaperiode 2007-2013. Daarnaast zijn er een Meerjarenprogramma Landelijk Gebied 2007-2013 en een plan van aanpak: Koers op Fryslân”, Fries merenproject 2e fase (2006-2013) vastgesteld. In deze Begroting wordt voorgesteld om de formatie tot 2013 op te nemen. Voor de goede orde wijzen wij erop dat het hier gaat om dekking en niet om uitbreiding van de formatie.

Paragraaf 7 - Bedrijfsvoering

0

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

3 Informatievoorziening Verbetering van de informatievoorziening speelt in de periode 2007- 2011 een belangrijke rol. Veel digitale ontwikkelingen, die onomkeerbaar zijn, komen in die periode op de overheden af. Verbetering van de bedrijfsvoering en ondersteuning van de bestuurlijke processen en producten naar de omgeving en in de organisatie staat daarbij voorop. Interne communicatie Aan de hand van het nieuwe Beleidskader communicatie wordt een slag gemaakt in het communicatiever maken van de provinciale organisatie. Er is een beweging ingezet om de verantwoordelijkheid voor de communicatie rond projecten en activiteiten meer bij de programma’s/afdelingen zelf te leggen. In samenhang met een trainingsaanbod communicatieve vaardigheden worden (digitale) instrumenten ontwikkeld - zoals formats voor communicatieplannen - zodat de beleidsafdelingen er zelf actief mee aan de slag kunnen. Ook wordt een verbeterslag gemaakt in de schriftelijke communicatie van de provincie (brieven en formulieren). Het begeleiden van dit proces vergt inzet van de huidige communicatiemedewerkers, maar kan op termijn een besparing op de formatie bij de afdeling Communicatie betekenen. Daarnaast is het denkbaar een verdere splitsing te maken tussen enerzijds een structureel te financieren basisaanbod voor communicatieadvies en - ondersteuning aan de organisatie en anderzijds communicatieactiviteiten die gefinancierd worden vanuit programma’s/projecten (gebeurt nu deels al). Ook zal het drukwerkproces efficiënter gaan verlopen door het verder implementeren van de resultaten van het PIT-traject. e-Lân: Informatiebeleid 2007-2011 In 2007 is het Informatiebeleidsplan vastgesteld. Dit plan, met de naam e-Lân, omvat: een visie op Informatiebeleid, ambities of resultaten die in 2011 gehaald moeten zijn en een structuur voor prioritering en financiering van de projecten. De ambities voor 2007-2011 zijn gegroepeerd langs de primaire producten van de provincies, omdat die producten of processen leidend zijn. Daaraan is de aanbodkant vanuit de ondersteunende afdelingen gekoppeld. De productgroepen die in het plan zijn benoemd, zijn: vergunningverlening/handhaving, subsidies en informatieverstrekking en –deling. De uitvoering van het plan is organisatorisch in een programmastructuur gestoken met een coördinerend programmamanager en productgroepmanagers. Deze structuur is in 2008 verder uitgewerkt en geïmplementeerd. Daarnaast is in 2008: • gewerkt aan het maken van plannen van aanpak per productgroep om na te gaan op welke wijze de gestelde ambities voor 2011 gehaald kunnen worden. Daarbij wordt gekeken naar landelijke ontwikkelingen zoals basisregistraties, WABO, één-loket gedachte, etc. • bij subsidies gestart met een zogenaamd werkstroombesturingssysteem (workflowmanagementsysteem) in combinatie met zaakregisters. • gestart met de vernieuwing van de website om deze klaar te maken voor ontwikkelingen.

04

4 Paragrafen

Om de gestelde ambities te halen is het nodig om in 2009 verdere stappen te zetten in het ICT-fundament. Dat heeft betrekking op de volgende zaken: • Aansluiting op landelijke basisvoorzieningen door koppelingen aan te brengen met interne informatiesystemen en elektronische formulieren. • Standaardisering van de provinciale informatieontsluiting aan burgers, bedrijven en ketenpartners richting 7x24 uur dienstverlening. • Standaardisering op de vastlegging van specifieke klantinformatie, door invoering van een centraal klantbeheer systeem (Customer Relation Management) met gebruikmaking van de basisgegevens uit landelijke voorzieningen. Met deze bouwstenen wordt in 2009 een noodzakelijke verdere stap gezet in de realisatie van het ICT-fundament om de gestelde ambities vanuit de productgroepen te realiseren. Op deze wijze kan de provincie Fryslân tijdig en goed aansluiten op de alle landelijke ontwikkelingen. In onderstaande voorstellen worden de bovengenoemde punten verder uitgewerkt en verduidelijkt. Nieuwe voorstellen Bedragen x € 1.000

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

210

210

44

0

260

315

185

55

40

55

9

55

- Plan van Aanpak DIM - Realisatie informatiebeleid d.m.v. bouwstenen (ICT-fundament) totaal

Toelichting op nieuwe voorstellen Plan van Aanpak Documentair Informatie Management (DIM) Ten gevolge van de digitalisering gaan klassieke informatiebeheerstaken verdwijnen en zullen er nieuwe taken voor terugkomen. De verantwoordelijkheid voor DIM-taken wordt verplaatst naar het primaire proces. Dit zal tijdwinst en kwaliteitsverbetering voordeel opleveren voor de klant (burger & bedrijf). Uiteindelijk zal er kwantitatief gezien een kleinere behoefte zijn dan de huidige capaciteit bij de afdeling DIM. Wanneer deze situatie bereikt wordt, is afhankelijk van het tempo van de ontwikkelingen en de veranderkracht van de provincie. Hiervoor wordt voorgesteld om voor de jaren 2009 en 2010 € 468.000 in te zetten. Realisatie informatiebeleid d.m.v. bouwstenen (ICT-fundament) Het ICT-fundament is opgesplitst in 4 onderdelen. a) Onderdeel ‘aansluiten op landelijke basisvoorzieningen’: Doel: • Het verbeteren van de dienstverlening van de overheid en het verminderen van de administratieve lasten voor burgers en bedrijven door gemeenschappelijk gebruik van basisgegevens vanuit landelijke informatiesystemen.

Paragraaf 7 - Bedrijfsvoering

05

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Resultaten: • Aansluiting op DigiD (voor burgers). • Aansluiting op Burger Servicenummer en Bedrijfsidentificatienummer. • Aansluiting op Basisregistratie bedrijven (nieuw Handelsregister). • Aansluiting op Basisregistratie personen (GBA). • Aansluiting op Basisregistratie gebouwen en adressen. • Aansluiting op Basisregistratie kadaster en topografie. • Aansluiting op Bedrijvenloket (ook in het kader Europese richtlijnen e-dienstverlening). • Aansluiting op landelijke voorziening voor elektronische formulieren. b) Onderdeel ‘standaardisering van de provinciale informatieontsluiting’ Doel: • Het verbeteren van de provinciale informatieontsluiting aan burgers, bedrijven en ketenpartners door vastgelegde informatie gestandaardiseerd te publiceren op internet. Resultaten: • Standaardisering van ontsluiting van bekendmakingen. • Standaardisering van ontsluiting van publicaties. • Statusinformatie over voortgang van aanvragen. • Aansluiting op mijn overheid.nl (persoonlijke internet pagina). • Aansluiting op landelijke digitale loketten. • Informatieontsluiting volgens Wet Openbaar Bestuur. c) Onderdeel ‘centraal klantbeheer systeem’ Doel: • Het verbeteren van de provinciale klantgerichtheid aan burgers, bedrijven en ketenpartners door invoering van een centraal klantbeheersysteem, gekoppeld aan provinciale producten en diensten, met gebruikmaking van de basisgegevens uit landelijke voorzieningen. Resultaat • Centraal klantbeheer systeem. d) Onderdeel ‘Research en Development’ Doel: • Tijdig op externe ontwikkelingen en organisatievragen kunnen anticiperen. We willen pro-actief en op gecontroleerde wijze komen tot een vertaling naar automatiseringsbouwstenen (standaarden) om versneld tot implementatie over te kunnen gaan. Resultaten: • Verminderen van adhoc-invulling van organisatiebehoeften. • Verbetering van de geautomatiseerde ondersteuning van bedrijfsprocessen. • Flexibel inzetbare testomgevingen, gescheiden van de productieomgeving.

0

3 Programmaplan

• Versnelde uitrol van ICT-voorzieningen. • Afgewogen besluitvorming over toegevoegde waarde van nieuw in te zetten ICT-middelen.

4 Huisvesting Volgens de huidige planning kan het nieuwe Provinciehuis eind 2011 in gebruik worden genomen. In de nieuwe huisvesting aan de Tweebaksmarkt wordt gewerkt met een flexibel kantoorconcept, symbool voor een effectievere en efficiëntere manier van werken, die moet leiden tot een betere samenwerking. Digitaal werken met moderne middelen en een goed kennis- en informatiemanagement zijn cruciale instrumenten om de nieuwe manier van werken zo optimaal mogelijk te maken en externe dienstverlening beter en sneller uit te voeren. Interne veranderingstrajecten die een relatie hebben met de implementatie van het flexibel kantoorconcept richten zich op het tijdstip van ingebruikname van het nieuwe Provinciehuis. Innovatief kantoorconcept In 2008 is een programma van eisen voor de inrichting van het nieuwe Provinciehuis opgesteld op basis van ervaringen die zijn opgedaan bij de pilots voor innovatief werken in de tijdelijke huisvesting. Het jaar 2009 staat in het teken van verdere uitwerking van het innovatieve kantoorconcept richting de aanschaf van ondersteunende middelen en het ontwikkelen van een passende organisatie. Daarnaast vindt verbreding van het implementatieproces in de provinciale organisatie plaats. De medewerkers buiten de pilotafdelingen worden meer betrokken bij het innovatieve kantoorconcept. Ver/nieuwbouw Provinciehuis De verwachting is dat de aannemer in 2009 start met de bouwwerkzaamheden. In het eerste deel van het jaar worden de niet-monumentale panden gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw. Vervolgens wordt de ruwbouw in gang gezet. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan de uitwerking van de inrichting. Tijdelijke huisvesting Volgens de prognose, die opgenomen is in de Halfjaarrapportage 31 december 2007 Bouwurk, zal de reserve ver/nieuwbouw een negatief verloop vertonen. Op basis van inschattingen wordt verwacht dat het saldo in 2011 € 2,7 miljoen negatief zal zijn. De belangrijkste oorzaken van het negatieve verloop van de reserve zijn de opgetreden vertraging en de latere sloop van het pand aan de Tweebaksmarkt. De reserves en voorzieningen van de provincie mogen echter geen negatief verloop hebben. Om de reserve een positief saldo te laten houden gedurende de looptijd wordt een onttrekking uit de Vrije Algemene Reserve van € 3,5 miljoen in 2009 voorgesteld. Hiervan zal naar schatting € 0,8 miljoen in 2011 weer terugvloeien naar de VAR. De stand van de VAR is toereikend voor de onttrekking in 2009. Parkeervoorziening De parkeervoorziening wordt in overleg met de gemeente Leeuwarden gerealiseerd, los van bouwopdracht aan de aannemer van het Provinciehuis.

Paragraaf 7 - Bedrijfsvoering

0

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Nieuw voorstel Bedragen x € 1.000

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

009

010

011

01

- Energiekosten huisvesting

100

100

100

100

totaal

100

100

100

100

Toelichting op nieuw voorstel Energiekosten huisvesting De huidige energieprijzen zijn fors gestegen door de koppeling met de olieprijs. Evaluerend is gebleken dat het Fries Collectief, waarin de provincies met diverse gemeenten deelnemen ten behoeve van een goede onderhandelingspositie, op een gunstig moment de prijzen voor 2006 en 2007 heeft vastgelegd. De prijs voor een vat olie is gestegen van ongeveer 50 dollar in 2005 naar 130 dollar in 2008. Voor zowel de energie voor huisvesting als voor openbare verlichting en bediening van bruggen wordt extra budget gevraagd. Voorgesteld wordt voor het onderdeel huisvesting een structureel bedrag van € 100.000 op te nemen voor de stijging van de energieprijzen. Het onderdeel openbare verlichting en bediening van de bruggen is opgenomen bij programma 2. Een alternatieve vorm van verlichting is LED (Licht Emitterende Diode). Deze vorm van verlichting kent een bijzonder laag energieverbruik, is daarmee minder belastend voor het milieu en kent lagere energiekosten. Echter, op dit moment is er nog zo weinig bekend over de praktische voor- en nadelen van het gebruik van LED en de hoogte aanloopinvesteringen dat wij de gevolgen van een mogelijke inzet van LEDverlichting nog niet kunnen meenemen. Wij houden de ontwikkelingen op dit gebied wel scherp in de gaten. Bedrijfsvoeringskosten In onderstaande tabel zijn de bedrijfsvoeringskosten en de doorbelasting opgenomen. Bedragen x € 1.000

rekening

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

17.594

13.717

13.483

11.942

11.397

16.852

494

480

480

470

174

0

0

5.079

5.079

352

5.839

0

Apparaatskosten

11.587

14.780

14.606

14.474

14.474

14.445

totaal lasten

9.5

4.05

.48

.8

1.88

1.9

lasten Structurele budgetten Tijdelijke budgetten Reserves/voorzieningen op exploitatie

08

4 Paragrafen

Bedragen x € 1.000 Structurele budgetten Tijdelijke budgetten

rekening

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

6.927

-694

-632

318

011 01Baten 816

642

76

55

10

0

0

0

Reserves/voorzieningen op exploitatie Apparaatskosten totaal Baten

0

7.904

7.725

648

461

0

822

0

0

0

0

0

.85

.5

.10

9

1.8

4

21.850

26.792

26.545

26.272

30.606

30.655

6.665

1.251

1.003

-382

-485

-652

8.515

8.04

.548

5.890

0.11

0.00

Saldo bedrijfsvoerings kostenplaats (lasten-baten) Saldo personele kostenplaats saldo totale bedrijfsvoeringskosten

Doorbelasting van het saldo bedrijfsvoeringskosten Aan programma’s

26.040

26.970

26.471

24.911

29.091

28.982

Aan investeringen

665

1.073

1.077

979

1.029

1.021

Aan voorzieningen

1.811

0

0

0

0

0

totaal doorbelast

8.515

8.04

.548

5.890

0.11

0.00

Toelichting: Structurele budgetten De mutaties in de structurele budgetten hebben betrekking op de tijdelijke huisvesting en de nieuwbouw provinciehuis. In de begroting is ervanuit gegaan dat de nieuwbouw in 2011 gereed is; de kapitaallasten zullen dan vanaf 2012 gaan lopen. Tot de nieuwbouw maken we gebruik van de tijdelijke huisvesting. Bij de 1e Bestuursrapportage 2008 zijn de budgetten voor het provinciehuis die nog in de begroting 2010 waren opgenomen, afgeraamd ten gunste van de reserve (ver)nieuwbouw provinciehuis. Tijdelijke budgetten De tijdelijke budgetten ‘Plan van aanpak DIM’ en bouwstenen ‘ICT’ lopen af in 2011. Reserves via kostenplaats De kapitaallasten van de tijdelijke huisvesting worden voor de jaren 2008 – 2009 gedekt uit de reserve (ver)nieuwbouw provinciehuis. In 2010 zijn er geen kapitaallasten, omdat de tijdelijke huisvesting in 3 jaar wordt afgeschreven. Doordat de oplevering van de nieuwbouw met een jaar vertraagd is, zijn de vrijvallende kapitaallasten in 2011 toegevoegd aan de reserve (ver)nieuwbouw provinciehuis. Vanaf 2012 worden de kapitaallasten van de nieuw-

Paragraaf 7 - Bedrijfsvoering

09

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

bouw gefinancierd uit de begrotingsruimte. Bedragen x € 1.000

rekening

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Tijdelijke huisvesting EKP gebouw

2.290

0

0

0

0

0

Nieuwbouw provinciehuis

1.307

3.424

15.657

19.429

19.281

0

1.072

957

290

0

0

0

lasten

Vervanging bedrijfsvoeringsmiddelen Aanschaf automatiseringsmiddelen totaal lasten Baten lasten-Baten

66

4.449

3.448

0

0

0

4.5

8.80

19.95

19.49

19.81

0

0

0

0

0

0

0

4.5

8.80

19.95

19.49

19.81

0

Investeringen

5 Bezuiniging Bedrijfsvoering € 10 miljoen in 2010 Over uw besluitvorming in juni 2005 en november 2006 over de structurele bezuiniging op de bedrijfsvoering van € 10 miljoen vanaf 2010 structureel, wordt u via de Bestuursrapportages over de stand van zaken geïnformeerd. Ten tijde van het opstellen van deze Begroting was de laatste stand van het invullen van de bezuiniging die van de Bedragen x € 1.000

008

009

010

Taakstelling

5.792

7.963

10.000

Invulling structureel

3.682

4.656

5.628

Invulling tijdelijk

108

33

22

Totaal

3.790

4.689

5.650

Resteert/nog in te vullen

2.002

3.273

4.350

1e Bestuursrapportage 2008. Deze stand is hieronder aangegeven. Van de € 10 miljoen bezuiniging is in 2010 € 5,65 miljoen structureel ingevuld. Met deze structurele invulling zijn 70,4 fte’s gemoeid.

10

4 Paragrafen

4.9 paragraaf 8 - inhuur externe adviseurs 1 Inleiding In deze paragraaf wordt ingegaan op de inhuur van derden voor het uitvoeren van werkzaamheden in opdracht van de Provincie Fryslân. Sinds een aantal jaar wordt in deze specifieke paragraaf ingegaan op de verwachte inhuur van externen. Tussentijds wordt de externe inhuur constant gevolgd via Bestuursrapportages en het jaarverslag.

2 Soorten inhuur (definities) Onder het inhuren van derden verstaan wij: het uitvoeren van werkzaamheden in opdracht van de provincie Fryslân door het tegen betaling inzetten van personele capaciteit en deskundigheid. De kosten van inhuur kunnen worden onderverdeeld in de volgende categorieën: • Inhuur van extra capaciteit: deze inhuur is ten behoeve van extra- of piekwerkzaamheden. • Inhuur van kennis: het inhuren van kennis vindt plaats als de benodigde kennis niet in de organisatie aanwezig is. • Inhuur van vervangingscapaciteit: dit is inhuur bij ziekte, zwangerschap, vacatures of andere afwezigheid.

3 Redenen van inhuur De voornaamste reden van de inhuur van kennis en capaciteit zijn de vele projecten die voortvloeien uit de ambities die Fryslân heeft. Voorbeelden zijn Friese Meren, Centrale As, en A7, maar ook de nieuwbouw van het Provinciehuis. Het gaat hierbij voornamelijk om de inhuur van technische expertise. Die hebben wij zelf niet in huis, maar is wel essentieel voor de uitvoering van de projecten. In mindere mate wordt kennis en capaciteit ingehuurd voor de ondersteuning van beleidsuitvoering en van het managementproces. Voorbeelden hiervan zijn inhuur van fiscale en juridische ondersteuning.

4 Kritische blik In 2009 zal net zoals voorafgaande jaren met een kritische blik gekeken worden naar de inhuur van externen. Het beleid is helder: zo weinig mogelijk externe inhuur, alleen wanneer er geen andere optie te realiseren is of wanneer er expliciete behoefte is aan een onafhankelijk (dat wil zeggen niet-ambtelijk) oordeel. Het is dus ‘nee, tenzij’.

Paragraaf 8 - Inhuur externe adviseurs

11

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

5 Verwachtingen De afgelopen jaren hebben wij de inhuur steeds weten bij te sturen. Door efficiënt en effectief te werken, maar ook door de inhuur van bijvoorbeeld interimmanagers terug te brengen naar nul. De verwachting voor 2009 is een stabilisatie van de externe inhuur. Wel moet opgemerkt worden dat de onvoorspelbaarheid groot is. Dit alles heeft te maken met het grote aantal ambities dat voor de komende jaren geformuleerd is. Om deze ambities tot uitvoering te brengen is veel kennis en technische expertise nodig, zeker als het gaat om de ‘grote’ projecten. Uiteraard blijft de kritische blik zoals eerder beschreven gelden en zal de inhuur zoveel mogelijk beperkt worden tot daar waar die echt nodig is.

1

realisatie 00

realisatie 00

prognose 008

prognose 009

€ 17,8 miljoen

€ 14,4 miljoen

€ 10 miljoen

€ 10 miljoen

4 Paragrafen

4.10 paragraaf 9 - Handhaving 1 Doel Bedrijven (inrichtingen), initiatiefnemers van niet-inrichtinggebonden activiteiten en burgers voeren hun werkzaamheden en activiteiten zodanig uit, dat de milieudruk, hinder en veiligheid aan de daarvoor gestelde normen voldoen.

2 Gewenste resultaten 1. Alle bedrijven en activiteiten, waarvoor de provincie in de betreffende wet- en regelgeving is aangewezen als bevoegd gezag, zijn gecontroleerd op basis van het Handhavinguitvoeringsprogramma 2008. De mate van risico’s bij de inrichtingen en activiteiten bepaalt de frequentie en intensiteit van de handhaving. 2. Daar waar de provincie overtredingen heeft geconstateerd, is het handhavinginstrumentarium gericht op het beëindigen van die overtredingen. 3. De uitvoering van onze handhavingtaken is conform landelijk vastgestelde kwaliteitscriteria. 4. Overtredingen bij inrichtingen en activiteiten, waarvoor wij het bevoegde gezag zijn, worden door ons alleen gedoogd als wij hiertoe schriftelijk hebben besloten. 5. De streefpercentages (zoals opgenomen in het Handhavinguitvoeringsprogramma 2008) voor het tijdig afhandelen van een bezwaarschrift of een beschikking op een aanvraag om vergunning/ontheffing worden gehaald. 6. Alle bestuurlijke handhavingorganisaties in Fryslân voldoen blijvend aan de in de AMvB Kwaliteitseisen genoemde kwaliteitscriteria. Daar waar nodig, is gebruik gemaakt van de instrumenten die de Wet milieubeheer biedt, conform de beleidsregel ‘Aanwijzingsbevoegdheden handhavingstructuur milieu’. 7. Op het moment van inwerkingtreding van de Wet Algemene bepalingen omgevingsrecht, kunnen wij op adequate wijze een omgevingsvergunning verlenen en handhaven. 8. Het provinciale handhavingsbeleid is actueel. 9. Ook buiten inrichtingen is sprake van integratie en afstemming van handhavingactiviteiten.

3 Toelichting In het kader van het cyclische handhavingproces worden jaarlijks in de Programmabegroting de beleidsmatige kaders voor het komende begrotingsjaar (de speerpunten en prioriteiten) opgenomen in een aparte paragraaf Hierover wordt in het provinciale jaarverslag gerapporteerd. Het uitvoerend deel, het ‘Handhavinguitvoeringprogramma’, wordt door ons vastgesteld en aan u ter kennisneming gezonden. Het cyclische handhavingproces geldt voor alle beleidsterreinen met betrekking tot de fysieke leefomgeving, waarop de provincie – direct of indirect – handhaaft.

Paragraaf 9 - Handhaving

1

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Het beleidsmatige kader voor het Handhavinguitvoeringsprogramma 2009 heeft een relatie met de volgende programma’s uit de Programmabegroting: Bestuur en Veiligheid, Verkeer en Vervoer, Water, Milieu, Landelijk Gebied en Ruimte. In 2009 zullen we de lijn van consequent en stringent handhaven onverminderd voortzetten. De prioriteiten bij de provinciale handhavingstaken liggen vooral bij het beperken van de veiligheids- en milieurisico’s. Op basis van een probleemanalyse zullen we onze kostbare handhavingtijd daar inzetten waar de meeste risico’s en/of gevaar voor calamiteiten zijn te verwachten. De bij de probleemanalyse gehanteerde risicoanalyse resulteert in controlefrequenties per branche of activiteit (minimaal handhavingniveau). Wanneer bij voortgangbewaking blijkt dat de realisatie binnen een bepaalde branche of activiteit achterblijft bij de programmering wordt op bedrijfsniveau of per activiteit afgewogen of het actuele risicoprofiel aanleiding geeft tot herprioritering. Handhaving op het terrein van Ruimte richt zich meer op het behartigen van het belang van de provincie bij een goede omgevingskwaliteit van vooral het buitengebied. Naast de blijvende aandacht voor veiligheids- en milieurisico’s hebben we, op basis van de nota Provinciale handhaving in Fryslân en het Frysk Miljeuplan 2006-2009, voor 2009 drie gezamenlijke speerpunten benoemd: 1. De implementatie van de Wet Algemene bepalingen omgevingsrecht. 2. De actualisatie van de nota Provinciale handhaving in Fryslân, beleidsvisie en aanpak. 3. Verdere integratie en afstemming van handhavingstaken die betrekking hebben op activiteiten buiten inrichtingen. De gewenste resultaten bij deze speerpunten zijn hiervoor beschreven. De speerpunten worden hieronder nader toegelicht. Een deel van deze speerpunten zal reeds in 2008 worden opgepakt. Over de voortgang hiervan zal worden gerapporteerd in ons handhavinguitvoeringsverslag 2008. Ad 1. In de Wet Algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) worden tal van vergunningenstelsels op het gebied van de fysieke leefomgeving vervangen door één nieuwe: de omgevingsvergunning. Deze vereenvoudiging van de regelgeving vloeit voort uit het streven van het Kabinet Balkenende om het aantal regels te verminderen en de administratieve lasten voor het bedrijfsleven te verlichten. De Tweede Kamer heeft op 11 december 2007 ingestemd met het Wetsvoorstel Wabo en de oorspronkelijke planning was dat de Wabo op 1 januari 2008 in werking zou treden. Het wetgevingstraject is echter vertraagd en het ministerie van VROM heeft besloten de invoering van de Wet uit te stellen tot, in ieder geval, 1 januari 2009. De introductie van de Wet Algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) zal ingrijpende consequenties hebben voor de vergunningverlening- en handhavingpraktijk. De implementatie zal met name rond de inwerkingtreding de nodige inspanning vergen van de betrokken beleidsvelden.

14

4 Paragrafen

De provincie wordt voor haar Wet Milieubeheerinrichtingen het bevoegde gezag (ook voor de handhaving) voor een groot aantal taken waarvoor de gemeenten en het waterschap nu nog het bevoegde gezag zijn. Deze taken hebben betrekking op bouwvergunningen, sloopvergunningen, kapvergunningen, gebruiksvergunningen en vergunningen voor indirecte lozingen. Wij willen hierbij graag gebruikmaken van de bij deze organisaties al aanwezige kennis en ervaring en hebben er voor gekozen om de uitvoering van deze taken in eerste instantie daar te laten waar die nu ook worden uitgevoerd. Hierbij hebben wij een proefperiode van twee jaar voor ogen. Daarna wordt bekeken of de wederzijdse ervaringen aanleiding geven om een andere keuze voor een uitvoeringsmodel te maken. Voor de uitvoering van handhavingtaken betekent dit dat alle betrokken interne afdelingen en externe partners afspraken moeten maken over de afstemming en coördinatie van het toezicht op en handhavend optreden bij provinciale inrichtingen.Dit zal uiteindelijk moeten resulteren in een dienstverleningscontract met de externe partners (zowel op gebied van vergunningverlening als handhaving), waarin kwaliteitseisen worden opgenomen. De provincie is bevoegd gezag en neemt alle besluiten in het kader van de Omgevingsvergunning en is hier dus ook verantwoordelijk en aansprakelijk voor. De bestaande aansprakelijkheidsverzekering voor vergunningverlening en handhaving is ook van toepassing op de besluiten die de provincie straks neemt in het kader van de Wabo. Met de komst van de Wabo worden ook de kwaliteitscriteria, die in het kader van de professionalisering van de handhaving zijn gesteld aan de milieuhandhaving, verbreed naar het gehele taakveld van de Wabo. Hiermee wordt de toezichthoudende rol van de provincie op dit gebied verbreed naar de fysieke leefomgeving. Ook hier zal bij de implementatie van de Wabo door ons de nodige inspanning moeten worden geleverd. Nu de Tweede Kamer heeft ingestemd met het Wetsvoorstel kunnen we ook binnen de provinciale organisatie het implementatietraject voortvarend oppakken. In 2007 hebben we al veel voorwerk verricht en nu maken we een omslag van denken naar doen. In 2008 is gewerkt aan het actualiseren van het implementatieplan. Oorspronkelijke doelen en resultaten zijn zonodig bijgesteld en concreet vertaald naar acties en producten die in tijdsgebonden werkplannen zijn opgenomen. Op 1 januari 2009 moet onze organisatie op een doelmatige en efficiënte wijze een omgevingsvergunning kunnen verlenen en kunnen handhaven. Er moet dan probleemloos en klantgericht worden samengewerkt binnen de organisatie en met externe partners. ICT speelt hierbij een belangrijke rol. Bedrijven worden straks verplicht hun aanvraag digitaal in te dienen via de Landelijke Voorziening Omgevingsloket (LVO). De provincie zal hier op moeten worden aangesloten.

Paragraaf 9 - Handhaving

15

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Ad 2. Zowel landelijk als binnen de provincie is er een aantal ontwikkelingen dat het nodig maakt om de in 2001 opgestelde nota Provinciale handhaving in Fryslân te actualiseren. Daarbij dient na te worden gegaan of de algemene uitgangspunten moeten worden herzien. Dit betreft de volgende ontwikkelingen: • actualisatie gedoogbeleid • wijziging van de handhavingsamenwerking in Fryslân • versterken toezichthoudende rol (2e lijns) in het kader van de professionalisering van de milieuhandhaving • wijzigingen Wet Bodembescherming • de komst van de Wet Algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) • toename handhavingtaken op gebied groene wetgeving • de nieuwe Wro • resultaten commissie-Alders en in het vervolg hierop de commissie-Oosting (herijking en stroomlijning interbestuurlijk toezicht) • deregulering Wij hebben inmiddels een plan van aanpak opgesteld. De actualisatie is in 2008 gestart en de planning is om deze in 2009, gefaseerd per beleidsveld, af te ronden. Hierbij wordt gestreefd naar een modulaire opbouw van het beleid, waarmee toekomstige ontwikkelingen sneller in het provinciale beleid kunnen worden geïmplementeerd. Ad 3. Het integraal handhaven binnen inrichtingen wordt geregeld in de Wabo. Ook de regierol van de provincie (coördinatie van en het toezicht op de uitvoering van handhavingtaken door de andere bestuurlijke organisaties in Fryslân), heeft onder de Wabo betrekking op het hele scala van de omgevingsvergunning. Hiermee krijgt het integreren en afstemmen van handhavingstaken binnen inrichtingen een wettelijke basis. Wij vinden het belangrijk dat ook buiten inrichtingen het integraal handhaven wordt gestimuleerd. Wij willen hier in 2009 zowel intern (tussen de verschillende beleidsvelden) als met de externe partners extra aandacht aan besteden. Voor het bevorderen van integratie en samenwerking van de handhaving buiten inrichtingen met en tussen de andere handhavingpartners zullen wij onze regierol inzetten (coördinatie van en toezicht op de doelmatige handhaving in Fryslân). Dit zal vooral lopen via het Fries Overleg Milieuhandhaving en de Toezichtkringen Natuurhandhaving Fryslân.

1

4 Paragrafen

4.11 paragraaf 10 – reserve Falcon 1 Inleiding In juni 2006 is de BV Houdstermaatschappij Falcon opgericht. De aandelen Nuon die de provincie Fryslân had, zijn ondergebracht bij Falcon en de provincie Fryslân is hiervan enig aandeelhouder. Eén van de doelstellingen van Falcon is het genereren van een maximale opbrengst van de Nuonaandelen.

2 Falconmiddelen Falconmiddelen zijn middelen die Falcon ontvangt en doorgeeft aan de provincie. Falcon heeft twee mogelijkheden om gelden te ontvangen: het Nuondividend en de zgn. Falconleningen. Het Nuondividend is het dividend dat Falcon op basis van het aandelenbezit ontvangt, onder Falconleningen verstaan wij middelen die door Falcon door middel van een lening worden aangetrokken.

3 Besluitvorming In het voorjaar van 2008 heeft u een aantal keer gesproken over de inzet van de Falconmiddelen. Dit was bij het debatteren over de criteria Falcon in maart en bij het debat over de Kaderbrief 2009 in april. Door middel van een amendement heeft u ons de volgende punten aangegeven (citaat): 1. Het dividend en de inzet uit Falcon in een apart zichtbare constructie vorm te geven (hierna te noemen het fonds) 2. In te stemmen met de criteria voor de besteding van de Falconleningen, waarbij de criteria genoemd in het voorstel uiterlijk met ingang van 1 januari 2010 ook van toepassing zijn op het dividend 3. Als uitzondering op dictum 2 het criterium van maximaal 1/3 provinciale cofinanciering alleen te laten gelden bij inzet van de Falconleningen 4. Een jaarlijkse maximale opname uit dit fonds vast te stellen bij de behandeling van de kaderbrief/ begroting 5. Voorstellen die gedekt worden uit dit fonds apart ter besluitvorming voor te leggen aan Provinciale Staten. 6. Aan de in het voorstel genoemde criteria toe te voegen dat: a. alleen incidentele uitgaven uit dit fonds kunnen worden gedekt; b. -incidentele- koersversterkende elementen betaald kunnen worden uit het dividendgedeelte van het fonds c. er een zeker evenwicht moet zijn tussen de thema’s minsken, wurk en omjouwing. 7. De voorgenomen en gerealiseerde besteding van het Nuondividend en de Falconmiddelen apart zichtbaar te maken in Kaderbrief, Begroting en Jaarverslag 8. Gedeputeerde Staten op te dragen in het fonds te komen tot de waarderealisatie van de aandelen Nuon als de aandelen verkocht zijn.

Paragraaf 10 - Reserve Falcon

1

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

4 Voorstel Wij stellen voor om voor bovengenoemd fonds Falcon, conform de BBV-voorschriften, een reserve Falcon in te stellen. Conform uw besluitvorming verlopen de Falconleningen met ingang van de provinciale Begroting 2009 en het Falcondividend met ingang van de Begroting 2010 (dit is het dividend over 2009) via deze reserve. De inkomsten uit Falcon en de provinciale, financiële inzet vanuit Falcon worden jaarlijks bij het opstellen van de Begroting geraamd. Deze bedragen worden in kasritme gezet en ook bij jaarovergang worden de regels van het kasritme gevolgd. Dit betekent dat bij de jaarovergang gelden die niet uitgegeven zijn, terugvloeien in de Reserve Falcon. Hiervoor is bij de besluitvorming over deze Begroting een beslispunt opgenomen.

5 Begroting 2009 In de Begroting 2009 wordt voor € 9,9 miljoen aan Falconleningen ingezet. Deze Falconleningen zijn in de Begroting als inkomsten opgenomen en worden voor onderstaande voorstellen ingezet. Voor deze voorstellen gelden de Falconcriteria, inclusief het criterium over de maximale 1/3 provinciale bijdrage.

voorstel in kasritme Bedragen x € 1.000

totaal

009

010

011

5.94

1.200

2.400

1.200

950

665

285

Friese Meren Spoor II

.01

3.016

totaal

9.900

4.881

01

Cofinanciering voor Waddenfonds, Efro/ EZ en Interreg Uitvoering Energieakkoord

.85

1.00

1.134

1.14

De bedragen bij de genoemde voorstellen zijn in kasritme gezet. De door Falcon op te nemen leningen kennen hetzelfde ritme. Het Nuondividend 2007 dat Falcon in 2008 ontvangt, is in de Begroting 2009 toegevoegd aan het Financieel Kader en vervolgens ingezet voor nieuwe begrotingsvoorstellen.

18

4 Paragrafen

6 Begroting 2010 en verder Met ingang van 1 januari 2010 zullen de ontvangsten en uitgaven met betrekking tot de Falconmiddelen via deze paragraaf toegelicht worden. Bij de Kaderbrief 2010 zal worden aangegeven welke voorstellen vanuit het Falcondividend gedekt worden en welke voorstellen vanuit de Falconleningen. De door u vastgestelde criteria zijn hierbij leidend. Het onderscheid tussen de inzet ten laste van de Falcondividend en Falconleningen ligt in het criterium van de multiplier van 3 bij de inzet van Falconleningen. Hiermee wordt bedoeld dat de provinciale bijdrage maximaal 1/3 van de totale kosten van een voorstel is bij inzet van de Falconleningen.

Paragraaf 10 - Reserve Falcon

19

Begroting 2009

Fryslân:

0

iepen en eigen

Financiële Begroting

1

Begroting 2009

Fryslân:



iepen en eigen

5. Financiële begroting 5.1 introductie op de Financiële begroting In de Financiële Begroting gaan wij in op de financiële consequenties van de aangeboden nieuwe beleidsvoorstellen. In paragraaf 5.2 is het geactualiseerde Financieel Kader opgenomen. Dit Financieel Kader heeft als uitgangspunt het Financieel Kader dat u in de 1e Bestuursrapportage 2008 is gepresenteerd. De mutaties in het Financieel Kader sinds de 1e Bestuursrapportage worden in Bijlage 2 toegelicht. Ook wordt in dit onderdeel ingegaan op het geactualiseerde Overzicht verkeer en vervoer en op de inzet van de Falconmiddelen. In onderdeel 5.3 is een totaaloverzicht opgenomen van de voorstellen. De voorstellen zijn hier in kasritme gezet en aangegeven wordt hoe de voorstellen gedekt worden. De voorstellen zijn in de betreffende Beleidsprogramma’s toegelicht. 5.3 sluiten wij af met een Doorkijk naar de Begroting 2010 en verdere jaren. Het niveau waarop uw Staten de autorisatie voor de uitvoering van de begroting regelen, is in 5.4 Exploitatie en 5.5 Investeringen verwoord. In 5.6 volgt een weergave van de financiële positie. In de Bijlagen treft u aanvullende informatie aan: - Bijlage 1 omvat het Overzicht Verkeer en vervoer en de toelichting hierop. - Bijlage 2 is een overzicht van de mutaties in het Financieel Kader. Daarnaast is een overzicht gegeven van de in de Begroting 2008 opgenomen stelposten. - Bijlage 3 bevat het overzicht van structurele en tijdelijke budgetten. - Bijlage 4 geeft informatie over het verloop van de vaste activa. - Bijlage 5 geeft inzicht in het verloop van reserves en voorzieningen. - Bijlage 6 bevat een raming van het EMU-saldo. - Bijlage 7 is een toelichting op de aan arbeidskosten gerelateerde verplichtingen. - Bijlage 8 geef de grondslagen aan waarop de ramingen in deze begroting zijn gebaseerd. - Bijlage 9 is nieuw en omvat de Informatie die wij voor het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties opstellen over de incidentele en structurele budgetten.

Introductie op de Financiële begroting



Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

5. Financieel kader Het Financieel Kader geeft informatie over de financiële ruimte. De stand die wij hier noemen, is de stand per 1 juli 2008. Op basis van deze actuele stand lichten wij de financiële inzet voor de Begroting 2009 toe. Het Financieel Kader is opgebouwd uit een drietal kaders. Het eerste kader gaat over de reguliere middelen en noemen wij het Financieel Kader. Het tweede kader betreft het Kader Verkeer en vervoer, opgenomen in het Overzicht Verkeer en vervoer 2008-2020. Het derde kader handelt over ons voornemen om gebruik te maken van de faciliteit van Falcon. Deze faciliteit maakt het mogelijk de financiële ruimte te vergroten door het aantrekken van Falconleningen. Ten slotte worden in dit onderdeel de stelposten toegelicht. In de saldi van de kaders zoals ze hieronder toegelicht worden, is rekening gehouden met de financiële inzet die in deze Begroting voorgesteld wordt. De beleidmatige inzet wordt in hoofdstuk 3 Programmaplan toegelicht. In onderdeel 5.3 zijn het totaaloverzicht van de voorstellen en de dekking hiervan opgenomen.

1 Financieel Kader Het Financieel Kader na de 4e Begrotingswijziging bij de 1e Bestuursrapportage 2008 is het uitgangspunt voor de actualisatie. Uw besluitvorming over deze 4e Begrotingswijziging op 25 juni jl. hebben wij in onderstaand overzicht verwerkt. Bedragen x € 1.000

008

009

010

011

01

totaal

1.0

8.89

.1

1.545

1.51

4.1

- tijdelijke huisvesting

0

-650

-500

0

0

-1.150

- korting Provinciefonds

0

-2.300

-3.100

-3.500

0

-8.900

- Nuon dividend 2007

0

55.000

0

0

0

55.000

0

0

-607

-596

-584

-1.787

0

-7.750

0

0

0

-7.750

Financieel Kader na 1e Bestuursrapportage 008 Waarvan reserveringen:

- bijdrage investeringsagenda 2009 obv. 50% kapitaallasten - bijdrage investeringsagenda 2009 obv. 50% exploitatie - beleidsvoorstellen Begroting 2009 - reserve ver/nieuwbouw provinciehuis

0

-46.881

-4.923

-4.923

-4.923

-61.650

-3.500

0

0

0

0

-3.500

4.143

-7.731

4.019

6.864

11.817

19.112

Mutaties. Deze zijn toegelicht in Bijlage 2 Mutaties Financieel Kader

4

5. Financiële begroting

Bedragen x € 1.000

008

009

010

011

01

totaal

Financieel Kader Begroting 009

5.45

1.15

.5

0.409

8.4

.88

Waarvan reserveringen: - tijdelijke huisvesting

0

-650

-500

0

0

-1.150

- Nuon dividend 2007 extra uitkering

0

5.800

0

0

0

5.800

-15.500

-15.500

p.m.

p.m.

p.m.

-31.000

Nog geen rekening gehouden met: - Inlopen vermogensoverschotten - Dividenden Nuon over 2008 en verdere jaren, via Falcon

p.m.

Het geactualiseerde Financieel Kader geeft aan wat de nog resterende beschikbare financiële ruimte is voor de meerjarenperiode 2008-2012. De jaarschijven 2008 en 2009 worden als vrij aanwendbare ruimte in de VAR opgenomen. In het nu gepresenteerde Financieel Kader is reeds rekening gehouden met de voorstellen voor de Begroting 2009 en de post Onvoorzien van € 1,5 miljoen. Deze laatste wordt toegelicht in 10.9. In de reservering is rekening gehouden met het extra Nuondividend dat wij verwachten. Over de uitkering van extra dividend door Nuon besluit de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Nuon die in het derde kwartaal van 2008 plaatsvindt. In de vorige Begrotingen is, naar aanleiding van de besluitvorming over artikel 6 van de Financiële verordening (uw vergadering in december 2006), een stelpost kasritme van € 7,5 miljoen opgenomen. Voor deze stelpost was uitgangspunt dat vanuit de tijdelijke budgetten € 7,5 miljoen vrij zou vallen. Over vrijval van tijdelijke budgetten is afgesproken dat deze vrijval ingezet kan worden voor losse voorstellen. In het voorliggende Financieel Kader hebben wij de invulling van deze stelpost verwerkt. Deze stelpost is daarom niet meer opgenomen in het overzicht stelposten (punt 4 van dit onderdeel van de Financiële Begroting).

2 Overzicht Verkeer en vervoer 2008-2020 Om een goed beeld te kunnen geven van de financiële consequenties van investeringen is in Bijlage 1 het Overzicht Verkeer en vervoer opgenomen. Dit overzicht geeft inzicht in de financiën van de investeringsprojecten op het gebied van infrastructurele projecten en van de tijdelijke budgetten van Verkeer en vervoer in de periode tot 2020. Als zodanig geeft dit overzicht het financiële kader Verkeer en vervoer weer. Bij Bijlage 1 is een toelichting op het Overzicht Verkeer en vervoer opgenomen. De bedragen in het Overzicht Verkeer en vervoer worden regelmatig geactualiseerd, zodat de financiële consequenties realistisch zijn. In het Overzicht zijn de nieuwe voorstellen voor 2009 opgenomen. De besluitvorming over de geactualiseerde en nieuwe bedragen van projecten wordt toegelicht in onderdeel 5.4 Investeringen.

2 Financieel kader

5

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Uit het saldo van het Overzicht Verkeer en vervoer blijkt dat vooralsnog tot en met 2020 voldoende middelen beschikbaar zijn voor de lopende en geplande investeringen. Ten opzichte van het saldo dat uit het overzicht dat in de Kaderbrief 2009 bleek, is het saldo behoorlijk hoger. Dit wordt vooral veroorzaakt door het later realiseren van projecten zoals de Centrale As en de N381 Drachten-Drentse grens, waardoor kosten naar latere jaren doorschuiven. Wij stellen voor het saldo van € 9,8 miljoen in 2020 voor Verkeer en vervoer beschikbaar te houden. De reden hiervoor is dat het saldo vanaf 2015 negatief wordt en wij verwachten dat dit na 2020 doorgaat. Voor de Kaderbrief 2010 hebben wij het voornemen de periode 2021 tot en met 2024 toe te voegen in het Overzicht Verkeer en vervoer. Dan kan het saldo opnieuw bekeken worden.

3 Inzet Falconmiddelen Met deze Begroting stellen wij voor gebruik te maken van de faciliteit die Falcon heeft om leningen aan te trekken. Deze leningen kunnen wij inzetten als dekkingsmiddel. Het bedrag dat wij in 2009 aan willen trekken, is € 9,9 miljoen. Uw besluitvorming over de criteria voor het inzetten van de Falconmiddelen en de door ons voorgestelde invulling daarvan hebben wij in Paragraaf 10 van de Beleidsbegroting nader omschreven. Van belang is dat voor de hier genoemde inzet van Falconmiddelen het criterium geldt van een maximale provinciale bijdrage in een voorstel van 1/3 deel van het totale bedrag.

4 Overzicht stelposten Bedragen x € 1.000

008

009

010

011

01

-2.002

-3.273

-4.350

-4.340

-4.340

-126

-529

-1.122

-1.014

-1.014

0

2.687

2.970

3.985

3.831

-.18

-1.115

-.50

-1.9

-1.5

Onderbesteding apparaatskosten

411

411

411

411

411

Onderbesteding goederen en diensten

114

114

114

114

114

Lasten Efficiencytaakstelling € 10 miljoen Ombuigingstaakstelling Stelpost infra totale lasten

totale baten totaal stelposten



5. Financiële begroting

55

55

55

55

55

-.5

-1.40

-.0

-1.894

-.048

Efficiencytaakstelling Deze stelpost betreft het nog niet concreet ingevulde deel van de € 10 miljoen bezuiniging op de bedrijfsvoering. Deze bezuiniging dient uiterlijk in 2010 gerealiseerd te worden; de jaarschijf 2011 laat dus zien wat nog niet structureel is ingevuld. Ombuigingstaakstelling bestaand beleid Dit betreft het nog niet concreet ingevulde deel van de ombuiging van € 9,4 miljoen uit het Coalitieakkoord 2007-2011. Stelpost infra In deze stelpost zijn de saldi opgenomen die voortkomen uit het Overzicht Verkeer en vervoer (zie punt 2), exclusief de reserveringen in de Doorkijk. Onderbesteding apparaatskosten en goederen en diensten Elk jaar doet zich op deze posten vrijval voor. Deze stelposten anticiperen daarop.

5. Overzicht en dekking beleidsvoorstellen In dit onderdeel is een totaaloverzicht opgenomen van de ambities waarvoor in 2009 budget gevraagd wordt. Deze voorstellen zijn opgenomen naar de drie dekkingsbronnen, te weten het Financieel Kader (reguliere middelen), de Meerjarenraming Verkeer en vervoer (opcenten) en de Falconmiddelen. De inhoudelijke toelichting op de voorstellen is opgenomen in Hoofdstuk 3 Programmaplan. Wij sluiten 5.3 af met de Doorkijk. In de kolom Totaal van de tabellen 1, 2 en 3 is aangegeven welk bedrag wij totaal in de periode 2009-2012 inzetten. Dit bedrag is in de kolommen daarna over de jaren 2009 tot en met 2012 verdeeld en in kasritme gezet. Als basis voor deze verdeling van uitgaven over de jaren is de verdeeltabel uit de evaluatienota Kasritme uit 2005 gebruikt. Voor een aantal voorstellen was dat niet mogelijk, omdat de uitgaven bijvoorbeeld gelijkelijk over de looptijd verdeeld zijn. Het totaalbedrag dat in 2009-2012 ingezet wordt, is ongeveer € 75 miljoen. Hiervan komt € 58 miljoen ten laste van de financiële kaders in 2009. Dit wordt verder toegelicht in punt 4.

3. Overzicht en dekking beleidsvoorstellen



Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

1 Voorstellen ten laste van het Financieel Kader Tabel 1 Overzicht Beleidsvoorstellen - Financieel Kader

totaal in kasritme t/s

totaal

009

T

1.000

1.000

010

011

01

Minsken 7 Steunen initiatieven beperking instroom jeugdzorg 7 voorfin. doeluitk. jeugdzorg: 5,3 (2009) T

0

5.300

7 Pact (tegen schooluitval en alcoholmisbruik)

6,4 (2010) - 7,1 mio (2011)*

T

1.690

1.531

159

-5.300

7 Pilot gezinscoaches

T

650

585

65 100

7 Stimulering Centra voor jeugd en gezin T

1.000

900

7 Sport ontwikkeling en ontwikkelingen in sport

in Fryslân

T

224

224

7 Zorgtoerisme

T

25

25

7 SIF (overbrugging 2009 en voortzetting 2010/2011)

T

2.450

2.239

211

T

1.000

900

100

7 Financiering beleidsnota Impuls Vrijwilligerswerk T

200

180

20

8 Tijdelijke subsidie Fryske Academy

T

400

400

8 Yntinsivearring útfiering nota Boppeslach

T

2.100

1.890

210

8 Kultuernota 2009-2012

T

625

563

62

8 Fonds cultuurparticipatie

T

330

297

33

8 Taalnota 2009-2011

T

700

641

59

8 HBO/WO Lectoraten kennishotspots

T

300

270

30

8 Basisfoarsjennings/ opliedings

T

350

100

250

8 Doelûndersyk streekargivaris

T

70

63

7

7 Budget Zorg 2009-2010

8 Aanvullende middelen subsidieregeling T

500

500

8 Fernijende inisjativen/ Briedplakken/ Topkeunst

monumenten en cultuurhistorie

T

400

280

8 Frysk erfgoed: digitalisearjen ynformaasje

T

totaal minsken

25

25

14.09

1.91

120 1.4

0

-5.00

* betreft voorfinanciering en is niet opgenomen in de totaaltelling van de begrotingsvoorstellen die ten laste van de financiële ruimte komen

8

5. Financiële begroting

Omjouwing

t/s

totaal

009

4

Geurmetingen Sonac Burgum 2009-2012

T

60

60

4

Wabo

T

377

266

5

Provinciaal meerjarenplan landelijk gebied

T

7.000

7.000

5

Werkplan weidevogels Fryslân 2007-2013

T

250

250

T

75

75

5 5

Investeren in het landschap Moai Fryslân

T

1.250

187

5

Subsidie It Fryske Gea

T

250

250

bebouwd gebied

T

1.000

150

Uitvoeringsagenda Streekplan

T

9

011

01

111

Samenwerkingsverband Agrarisch Natuuren Landschapsbeheer

9

010

438

625

350

500

Werkplan herstructureren bestaand

totaal omjouwing

2.500

375

875

1.250

1.

8.1

1.4

.5

0

600

1.300

1.300

2.000

1.000

1.600

106

106

Wurk 6

Convenant A7-zone, Landstad Fryslân

T

5.200

6

Westergozone

T

4.000

400

1.000

6

Stadsconvenant Leeuwarden 2006-2010

T

5.000

4.000

1.000

6

Leef- en leergemeenschap Wyldemerk

T

2.300

1.000

1.300

6

Fryslân Topattractie

T

500

300

200

6

Hogere bijdrage Marrekrite

S

424

106

106

6

Toerdata Noord

T

25

25

6

Friese Meren spoor I

T

3.718

3.718

6

Fryske Fiersichten

T

3.000

3.000

6

Werkbudget Kompas (accountantscontroles)

T

59

20

13

13

13

4.

1.19

4.919

.419

.19

T

100

100

T

650

260

260

130

T

165

55

55

totaal wurk Wize wêrop 1

Project versterking bestuurskracht gemeenten

10 Realisatie informatiebeleid dmv ICT bouwstenen (tijdelijk) 10 Realisatie informatiebeleid dmv ICT bouwstenen (investering 0,15 miljoen)

55

10 Plan van Aanpak DIM

T

464

210

210

44

10 Energiekosten huisvesting

S

400

100

100

100

100

10 Formatie Plattelânsprojekten

T

6.876

1.719

1.719

1.719

1.719

10 Formatie Friese meren projekt

T

1.007

137

290

290

290

10 Formatie Kompas

T

1.080

270

270

270

270

10 Formatie Interreg (budgettair neutraal)

T

0

0

0

0

0

totaal Wize wêrop

10.4

.9

.904

.08

.44

subtotaal t.l.v. Financieel Kader

1.9

4.491

11.0

.40

85

3. Overzicht en dekking beleidsvoorstellen

9

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

2 Voorstellen ten laste van Verkeer en vervoer Tabel 2 Overzicht Beleidsvoorstellen - Meerjarenraming verkeer en vervoer t/s

totaal in kasritme

totaal

009

010

011

01

237

232

verkeer en vervoer (thema Omjouwing) 2 Duurzaamheid in verkeer en vervoer; stimuleren fietsverkeer

T

600

600

2 Integrale aanpak Lemmer

T

150

75

S

712

S

221

2 Energiekosten verlichting provinciale wegen

S

800

2 Vervanging brug Vrouwbuurtstermolen

S

218

75

2 Verwijderen drempel vaarweg Boontjes (investering 2,5 miljoen)

243

2 Vervanging hoofdbrug Oosterwolde (investering 3 miljoen)

totaal verkeer en vervoer

.01

221 200 85

200 518

200

200

110

108

54

1

economie, toerisme en recreatie (thema Wurk) 6 Stoomtrein Sneek-Stavoren (investering 2 miljoen) 2 Spoorbrug Grou (investering (2,3 miljoen)

T

325

164

161

S

383

193

190

S

-405

-204

-201

Budget Grou - besluitvorming PS 19 september 2007 2 Rijksweg A32/Hoflânbrege (investering 1,4 miljoen) totaal economie, toerisme en recreatie subtotaal t.l.v. verkeer en vervoer

S

98

98

401

0

0

15

48

.10

85

518

00

1.009

4.81

4.

11.541

8.10

1.8

totaal voorstellen t.l.v. Financieel Kader en verkeer en vervoer

0

5. Financiële begroting

3 Voorstellen ten laste van de Falconmiddelen In onderstaande tabel staan de voorstellen opgenomen die ten laste van de Falconmiddelen komen. Voor deze Falconmiddelen worden de Falconleningen ingezet. Tabel 3 voorstellen ten laste van de Falconmiddelen 6 Waddenfonds/EFRO EZ/Interreg

T

5.934

1.200

2.400

6 Uitvoering Energie akkoord

T

950

665

285

6 Friese Meren spoor II

T

subtotaal Falcon

1.200

1.134

3.016

3.016

9.900

4.881

.85

1.00

1.14

4.1

48.4

14.

9.0

.99

totaal voorstellen t.l.v. Financieel Kader, verkeer en vervoer en Falcon

4 Totaaloverzicht van en toelichting op de financiële inzet Het hierboven genoemde totaalbedrag van € 74,8 miljoen wordt in de jaren 2009-2012 ingezet. Dit bedrag is in de tabellen 1, 2 en 3 in kasritme oftewel in ritme van uitgave gezet. De verwerking van dit bedrag zoals dat ten laste komt van de financiële kaders in de betreffende jaren is in onderstaande tabel 4 weergegeven. Tabel 4 tijdelijk of inzet vanuit

structureel

009

010

011

01

totaal

Financieel Kader

T

47.170

4.592

4.592

4.592

60.946

S

206

206

206

206

824

Verkeer en vervoer

T

675

318

500

809

2.302

S

200

200

200

200

Falconmiddelen

T

9.900

totaal

58.151

800 9.900

5.1

5.498

5.80

4.

Uit het schema blijkt dat van de € 74,8 miljoen, € 58,0 miljoen in 2009 ten laste van de drie financiële kaders komt. Het bedrag van € 58,0 miljoen in 2009 is in kasritme gezet. Dit betekent dat van de € 58 miljoen in 2009 daadwerkelijk € 48,2 miljoen uitgegeven wordt. In de kasritmes in 2009 en 2012 is de overigens de voorfinanciering van de jeugdzorg opgenomen. Als gekeken wordt naar de huidige Statenperiode die tot en met 2011 loopt, is de inzet € 68,9 miljoen (€ 74,8 miljoen minus € 5,9 miljoen).

3. Overzicht en dekking beleidsvoorstellen

1

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

De inzet voor Verkeer en vervoer is in 2009 € 0,9 miljoen, waarvan € 0,2 miljoen structureel. De provinciale bijdrage aan investeringen is ongeveer € 14 miljoen, de kapitaallasten zijn in het Overzicht Verkeer en vervoer opgenomen. De tijdelijke budgetten voor de convenanten A7 en Westergo, voor de formatie Kompas, Friese Meren en Plattelânsprojekten en het werkbudget voor accountantscontroles worden nu aangevraagd tot en met 2013. Tot nu werd hiervoor elk jaar een voorstel ingediend. Gezien de onontkoombaarheid van deze voorstellen stellen wij voor dit nu voor de looptijd van genoemde projecten in de Begroting op te nemen. Wij stellen voor deze kosten ten laste te brengen van de begrotingsruimte in de betreffende jaren omdat de lasten zich dan voordoen (dus tot en met 2013).

5 Doorkijk Evenals in de Begroting 2008 is in deze Begroting voor een aantal (meerjarige) beleidskaders alleen de jaarschijf 2009 opgenomen. Voor de komende jaren is voor de volgende jaarschijven momenteel geen dekking beschikbaar. In de voorbereiding van de volgende Begrotingen komen zij weer in beeld. In deze Doorkijk houden wij rekening met het uitgangspunt in het Coalitieakkoord dat een totaal van € 200 miljoen aan nieuwe beleidsvoorstellen en beleidsintensiveringen als richtinggevend maximum geldt. In de vorige Begroting (2008) is voor ruim € 45 miljoen aan nieuw beleid opgenomen. In deze Begroting is dat bedrag circa € 58 miljoen in 2009. In deze € 58 miljoen is een aantal meerjaarlijkse posten begrepen, waardoor het totaal geïnvesteerde bedrag in de komende vier jaar (tot en met 2012) circa € 75 miljoen is. In de voorbereiding van de Kaderbrief 2010 die in de aanloop van de Begroting 2010 opgesteld wordt, streven wij naar een actualisatie van onze ambities die wij in ons Coalitieakkoord 2007 - 2011 opgenomen hebben. De resultaten van deze actualisatie zullen wij vertalen naar een actualisatie van de genoemde € 200 miljoen.



5. Financiële begroting

5.4 exploitatie: overzicht van lasten en baten Het onderstaande overzicht van lasten en baten is het onderdeel waarin is aangegeven tot welke bedragen u ons ten aanzien van de exploitatie met het vaststellen van de Begroting 2009 autoriseert. Overzicht lasten en baten Bedragen x € 1.000

rekening

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

14.813

13.886

13.154

14.039

13.729

programma 1 - Bestuur en veiligheid Lasten

16.283

Baten Saldo (Lasten -/- Baten)

1.491

475

385

385

385

385

14.792

14.338

13.501

12.769

13.654

13.344

Vorming van Reserves (Lasten)

66

0

0

0

0

0

788

301

10

0

0

0

14.00

14.0

1.491

1.9

1.54

1.44

Beschikking over reserves (Baten) totaal programma 1

programma  – verkeer en vervoer Lasten

129.359

119.799

114.516

112.093

113.761

116.434

Baten

92.677

61.424

56.135

56.186

56.234

56.234

Saldo (Lasten -/- Baten)

36.682

58.375

58.381

55.907

57.527

60.200

Vorming van Reserves (Lasten)

1.983

17.526

17.620

16.654

4.404

4.600

Beschikking over Reserves (Baten)

5.167

17.060

16.633

9.931

536

0

.498

58.841

59.8

.0

1.95

4.800

4.837

5.755

5.290

5.186

5.337

5.333

totaal programma  programma  – Water Lasten Baten Saldo (Lasten -/- Baten) Vorming van Reserves (Lasten)

890

1.027

897

897

897

897

3.947

4.728

4.393

4.290

4.440

4.436

90

25

10

0

0

0

520

65

65

0

0

0

.51

4.88

4.8

4.90

4.440

4.4

Lasten

25.827

22.010

19.411

14.203

14.158

14.137

Baten

12.669

6.353

4.978

791

124

124

Saldo (Lasten -/- Baten)

13.158

15.657

14.434

13.411

14.034

14.012

Beschikking over Reserves (Baten) totaal programma  programma 4 – Milieu

Vorming van Reserves (Lasten)

4.514

194

97

43

43

43

Beschikking over Reserves (Baten)

3.011

2.176

165

191

151

151

14.1

1.5

14.

1.

1.9

1.904

totaal programma 4

4. Exploitatie – overzicht van lasten en baten



Begroting 2009

Fryslân:

Bedragen x € 1.000

iepen en eigen

rekening

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Lasten

41.337

83.328

62.451

53.711

52.436

51.874

Baten

29.222

41.749

34.468

38.594

37.594

37.521

Saldo (Lasten -/- Baten)

12.115

41.579

27.983

15.118

14.842

14.353

Vorming van Reserves (Lasten)

11.222

1.648

0

0

0

0

5.862

13.182

1.301

617

51

51

1.45

0.045

.8

14.501

14.9

14.0

49.272

24.472

14.548

13.647

programma 5 – landelijk gebied

Beschikking over Reserves (Baten) totaal programma 5

programma  – economie,toerisme en recreatie Lasten Baten

38.795

64.091

1.522

8.691

1.740

530

530

530

Saldo (Lasten -/- Baten)

37.273

55.399

47.532

23.942

14.018

13.117

Vorming van Reserves (Lasten)

25.222

9.827

4.593

1.637

0

0

Beschikking over Reserves (Baten)

44.199

39.201

17.246

3.961

2.090

1.865

totaal programma 

18.9

.05

4.89

1.18

11.98

11.5

programma  – sociaal beleid en zorg Lasten

54.586

64.144

59.118

45.856

43.716

43.714

Baten

44.082

40.842

36.822

36.822

36.822

42.122

Saldo (Lasten -/- Baten)

10.504

23.302

22.296

9.035

6.894

1.592

Vorming van Reserves (Lasten) Beschikking over Reserves (Baten) totaal programma 

1.142

88

0

0

0

0

-27

1.691

762

0

0

0

11.

1.99

1.54

9.05

.894

1.59

40.967

40.491

34.932

30.237

30.220

programma 8 – Kultuer, taal en underwiis Lasten Baten Saldo (Lasten -/- Baten)

39.527 2.259

1.931

335

179

179

179

37.268

39.036

40.155

34.753

30.058

30.041

Vorming van Reserves (Lasten)

1.738

336

0

0

0

Beschikking over Reserves (Baten)

1.991

1.885

-675

0

0

0

.015

.48

40.80

4.5

0.058

0.041

Lasten

14.359

13.629

15.201

8.662

8.207

6.447

Baten

4.651

6.977

6.847

867

867

867

Saldo (Lasten -/- Baten)

9.708

6.652

8.355

7.795

7.340

5.580

Vorming van Reserves (Lasten)

1.429

908

0

0

0

0

Beschikking over Reserves (Baten)

1.608

1.558

642

0

0

0

totaal programma 9

9.59

.00

.1

.95

.40

5.580

totaal programma 8 programma 9 – ruimte

4

5. Financiële begroting

Bedragen x € 1.000

rekening

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

11.033

11.055

21.799

7.869

11.413

14.911

algemene dekkingsmiddelen Lasten Baten Saldo (Lasten -/- Baten)

198.550

225.447

190.139

185.936

197.001

202.493

-187.517

-214.392

-168.340

-178.067

-185.588

-187.582

Vorming van Reserves (Lasten)

60.959

64.927

24.846

2.574

5.839

0

Beschikking over Reserves (Baten)

38.488

63.032

80.357

12.296

5.089

0

-15.04

-1.49

-.851

-18.89

-184.88

-18.58

Lasten

375.943

439.590

401.436

320.138

307.853

310.444

Baten

388.013

394.917

332.745

321.187

330.633

341.353

-12.070

44.673

68.691

-1.049

-22.781

-30.909

totaal algemene dekkingsmiddelen totaal programma's

Saldo (Lasten -/- Baten) Resultaat voor bestemming Vorming van Reserves (Lasten)

108.365

95.479

47.165

20.908

10.286

4.643

Beschikking over Reserves (Baten)

101.607

140.151

116.507

26.996

7.916

2.067

-5.15

-

-5

-.140

-0.415

-8.5

totaal programma's resultaat na bestemming

Toelichting De lasten, baten en het saldo zijn in 3. Programmaplan per Beleidsprogramma opgenomen. Het saldo is het resultaat vóór bestemming. Met de invoering van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) dienen de onttrekkingen en toevoegingen aan reserves per programma apart zichtbaar te worden gemaakt. Aldus ontstaat het resultaat na bestemming. Wanneer het saldo van lasten en baten (resultaat vóór bestemming) resulteert in een positief bedrag, betekent dit dat de lasten hoger zijn dan de baten. Er is dan een tekort. Is het saldo van lasten en baten negatief, dan zijn de lasten lager dan de baten. Op dat moment is er sprake van een overschot. Het resultaat na bestemming laat een negatief bedrag zien. In de context van deze tabel betekent dit dat er meer baten dan lasten zijn verantwoord; er is sprake van een positief resultaat. Afgezien van afrondingsverschillen is in het resultaat na bestemming nog niet de reservering voor het provinciehuis opgenomen, en wel het nog te ontvangen extra Nuondividend 2007.

4. Exploitatie – overzicht van lasten en baten

5

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

5.5 investeringen Hieronder staat in tabel 1 een overzicht van de investeringen, met daarin de bijdrage van de provincie (lasten) en de bijdragen van derden (baten). Opgenomen zijn alle investeringsvoorstellen (bestaand en nieuw). In tabel 2 is de besluitvorming over een aantal investeringsprojecten nader toegelicht. Bedragen x € 1.000

totaal

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

008

009

010

011

01

Bedrijfsvoering Lasten

66.935

8.830

19.395

19.429

19.281

0

Baten

0

0

0

0

0

0

66.935

8.830

19.395

19.429

19.281

0

Lasten

670.212

26.649

99.987

93.938

137.488

139.223

Baten

165.941

-5.619

36.404

79.187

42.577

10.391

Saldo Programma 2

504.271

32.267

63.583

14.751

94.911

128.832

Lasten

8.983

8.983

0

0

0

0

Baten

7.680

6.560

560

560

0

0

Saldo Programma 5

1.303

2.423

-560

-560

0

0

Saldo Bedrijfsvoering programma  verkeer en vervoer

programma 5 landelijk gebied

programma  economie, recreatie en toerisme Lasten

100.195

64.134

8.710

12.581

11.706

3.064

Baten

57.227

54.528

828

0

500

1.370

Saldo Programma 6

42.968

9.606

7.881

12.581

11.206

1.694

programma 8 Kultuer, taal en ûnderwiis Lasten

227

45

45

45

45

45

Baten

227

45

45

45

45

45

0

0

0

0

0

0

Lasten

846.552

108.641

128.137

125.993

168.520

142.332

Baten

231.075

55.514

37.837

79.792

43.122

11.806

Saldo Totaal programma's

615.477

53.127

90.300

46.201

125.398

130.526

Saldo Programma 8 totaal programma's

* In Programma 2 is het bedrag in de kolom Totaal niet gelijk aan de som van de bedragen in de kolommen 2008 tot en met 2012. De reden hiervoor is dat de uitgaven voor een aantal projecten doorlopen na 2012. Met het vaststellen van deze begroting autoriseert u ons voor de in tabel 1 opgenomen investeringsbedragen. Deze bedragen zijn de meeste actuele, de toelichting staat in Bijlage 1 Overzicht Verkeer en vervoer. In overeenstemming met de door uw Staten in december 2006 vastgestelde Nota Uitvoering Begroting zijn wij door u



5. Financiële begroting

gemandateerd om binnen het vastgestelde investeringsbedrag te schuiven met verdeling van dat bedrag over de jaren heen. In onderstaande tabel 2 is van een aantal investeringsprojecten de specifieke besluitvorming opgenomen. De laatste twee kolommen zijn bij deze besluitvorming belangrijk: • 4e kolom: Krediet beschikbaar bij vaststelling Begroting 2009 betekent dat u het krediet autoriseert met het vaststellen van de Begroting 2009 • 5e kolom: Voorwaardelijk (aanvullend) krediet betekent dat u het investeringskrediet autoriseert nadat u hebt ingestemd met een nog voor te leggen inhoudelijk voorstel. Tabel 2 Overzicht investeringen ter besluitvorming door PS project (bedragen * € 1 miljoen)

totaal investeringsbedrag

Waarvan provinciaal aandeel

Krediet voorwaardelijk beschikbaar bij (aanvullend) vaststelling beschikbaar Begroting 009 krediet

33,0

28,5

11,1

N 381 Drachten-Drentse Grens

141,3

137,3

137,0

Centrale As

304,3

259,7

16,9

verkeer en vervoer Majeure projecten Noordwesttangent

Kleine en Reguliere Projecten Uitvoeringsprogramma PVVP 2009 Fase B N361: Steenendam-Rinsumageest

2,1

2,1

2,1

N361: Trynwâlden

2,1

2,1

2,1

Sluis Stavoren

13,0

12,5

12,2

Afstandsbediening bruggen

12,2

12,2

12,2

2,7

1,4

Voorbereidings-

p.m.*

2,8

Voorbereidings-

Verwijderen drempel Boontjes

2,6

2,6

2,6

Vrouwbuurtstermolen

1,6

1,6

1,6

2,1

2,1

3,2

3,2

3,2

2,1

2,1

2,1

Friese meren

nieuwe voorstellen Hoflânsbrêge

0,9

krediet 0,5 Spoorbrug Grou

2,4

krediet 0,4

Stoomtrein Sneek Brug Oosterwolde Bedrijfsmiddelen PW 10

Noot: de bedragen zijn inclusief bouwrente en geraamde prijsstijging * voor de toelichting verwijzen wij u naar de Beleidsbegroting: programma 6.3 Friese Merenproject.

5. Investeringen



Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Provinciale Waterstaat voert een aantal projecten uit welke gefinancierd worden door bijdragen, waaronder van de provincie. De projecten Bochtverruiming Nauwe Wymerts, Bajonet Oude Schouw en de Bocht Meinesloot zijn bij deze Begroting aangepast. Deze aanpassing is budgettair neutraal. Wij sluiten af met een tabel waarin de kapitaallasten opgenomen zijn. Tabel 3 Omschrijving

009

bedragen x € 1.000

lasten

baten

rentelasten rente aangegane langlopende geldleningen

2.013

rente aangegane kortlopende geldleningen

1.544

gecalculeerde rente over eigen vermogen en voorzieningen

16.273

totaal rentelasten

19.80

Afschrijvingen

12.514

rentebaten rente van kapitaalverstrekkingen aan derden subtotaal lasten-baten

381 .44

81

toerekening saldo rentelasten-baten aan (hulp) kostenplaatsen

634

aan (hoofd) functies

12.279

aan investeringen

6.536

toerekening afschrijving aan (hulp) kostenplaatsen

6.612

aan (hoofd) functies

5.901 totaal lasten-baten

8

5. Financiële begroting

.44

.44

5. uiteenzetting financiële positie De financiële positie is opgebouwd uit een aantal onderdelen: 1. Financiële consequenties van bestaand en nieuw beleid; 2. Aan arbeidskosten gerelateerde verplichtingen; 3. Overzicht van investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut en investeringen met economisch nut; 4. Financiering; 5. Stand en verloop van de reserves en voorzieningen; 6. Toelichting. Deze onderdelen zijn in onze Financiële Begroting op verschillende plaatsen opgenomen. In dit onderdeel gaan wij in op de samenhang tussen deze verschillende onderdelen. Allereerst geven wij een korte samenvatting van de onderdelen.

1. Financiële consequenties van bestaand en nieuw beleid Het overzicht van nieuwe beleidsvoorstellen is opgenomen in onderdeel 5.3 Overzicht en dekking beleidsvoorstellen. Wij gaan in 5.3 ook in op de Doorkijk. In onderdeel 5.4 is een overzicht gegeven van het totaal aan beleid, bestaand plus nieuw. Hieronder geven we kort aan wat nieuw is en wat bestaand. Exploitatie: Bedragen x € 1.000

009 totaal waarvan nieuw 48.247

010 totaal waarvan nieuw 320.138

14.226

011 totaal waarvan nieuw 307.853

9.302

01 totaal waarvan nieuw

- Lasten (L)

401.436

310.444

- Baten (B)

332.745

321.187

330.633

341.353

8.91

-1.049

-.81

-0.909

-69.341

-6.091

2.366

2.574

-5

-.140

-0.415

-8.5

2.996

resultaat voor bestemming (saldo l – B) saldo beschikking over reserves resultaat na bestemming

6. Uiteenzetting financiële positie

9

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Het saldo tussen bovengenoemde bedragen is het resultaat voor bestemming. De mutatie in de reserves geeft het resultaat na bestemming aan. Het resultaat na bestemming is gelijk aan het Financieel Kader. In de jaren 2009 en 2010 is in het Financieel Kader wel rekening gehouden met de reservering van respectievelijk € 650.000 en € 500.000 ten behoeve van de tijdelijke huisvesting. Ook is in het Financieel Kader rekening gehouden met de beschik-bare ruimte in de VAR. Deze ruimte is € 6,9 miljoen (in 2008 € 5,7 miljoen, in 2009 is de verwachte toevoeging € 1,2 miljoen).

2. Aan arbeidskosten gerelateerde verplichtingen In onderstaande tabel staan de structureel in de begroting opgenomen bedragen. Voor de toelichting verwijzen wij u naar Bijlage 7. Bedragen x € 1.000

009

010

011

01

Lasten voormalig personeel

742

742

742

742

Wachtgelden en pensioenen Gedeputeerde Staten

424

424

424

424

3. Overzicht van investeringen in de openbare ruimte met maatschappelijk nut en investeringen met economisch nut Een totaal overzicht is opgenomen in 5.5 Investeringen. Investeringen met economisch nut vinden alleen plaats in de Bedrijfsvoering.

4. Financiering In Paragraaf 4 van de Beleidsbegroting (4.5) wordt ingegaan op de financiering. Bij financiering gaat het om de kasstromen/ het geld dat nodig is om begrote uitgaven te kunnen doen. Naar verwachting wordt in 2008 zowel kort als lang geleend. Hieronder staan de bedragen die, gemiddeld gefinancierd worden: Bedragen x € 1.000

40

009

010

011

01

Kort te financieren

34.698

26.966

31.676

33.603

Lang te financieren

39.784

61.904

104.879

165.380

gemiddeld te lenen/financieren over het jaar

4.48

88.80

1.555

198.98

5. Financiële begroting

5. Stand en verloop van de reserves en voorzieningen In Bijlage 5 geven wij inzicht in het verloop van de reserves en voorzieningen. In onderstaande tabel de mutaties, deze komen terug in onderdeel 3, hierboven waarin de mutatie in de reserves het verschil is tussen resultaat voor bestemming en resultaat na bestemming. Een negatief bedrag is een onttrekking aan de reserves/ voorzieningen, een positief bedrag is een toevoeging aan de reserves/ voorzieningen. Bedragen x € 1.000 totale mutatie in de reserves

009

010

011

01

-69.341

-2.988

-6.669

7.876

2.652

2.652

2.652

2.652

totale mutatie in de voorzieningen

6. Toelichting De gronden waarop de ramingen zijn gebaseerd zijn opgenomen in Bijlage 8. Kortheidshalve verwijzen wij u daarnaar. De Meerjarenbegroting 2009-2012 is sluitend. Het resultaat na bestemming is tot en met 2012 positief. In deze Meerjarenbegroting zijn de structurele arbeidsverplichtingen opgenomen. Er wordt flink geïnvesteerd, vooral in infrastructuur voor verkeer en vervoer en het Friese Merenproject. De kapitaallasten die voortvloeien uit deze investeringen zijn opgenomen in de Meerjarenbegroting 2009-2012. De dekking van deze lasten vindt plaats vanuit de opbrengst van de opcenten. Door de voorgenomen investeringen wordt het noodzakelijk om geld aan te trekken. Dit gebeurt zowel kort als lang. Het onderscheid is dat de kasgeldlimiet bepaalt tot welk niveau kort geleend mag worden. Bedragen die daar bovenop aangetrokken worden, moeten lang geleend worden. Hierop is in deze Meerjarenbegroting geanticipeerd. Een andere belangrijke ontwikkeling is dat de reserves afnemen. De voornaamste oorzaak hiervan is dat het Nuondividend 2007 dat voor de begrotingsvoorstellen 2009 ingezet wordt, in 2008 ontvangen is. Dit dividend is aan de VAR toegevoegd opdat het beschikbaar zou blijven voor de inzet voor 2009. Een andere mutatie heeft betrekking op de reserve Majeure programma’s en projecten. Zoals eerder aangegeven wordt deze reserve opgeheven en zijn alle gelden belegd. Op transactiebasis is de stand van deze reserve nihil. Wij zien onze financiële positie als solide en zien in vertrouwen naar zowel het komende jaar 2009 als naar de jaren erna.

6. Uiteenzetting financiële positie

41

Begroting 2009

Fryslân:

4

iepen en eigen

Bijlagen

4

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Bijlage 1 Financiële Meerjarenplanning verkeer en vervoer 008-00 Net als vorig jaar, willen wij u bij de Begroting 2008 inzicht bieden in de financiële consequenties tot 2020 van de besluiten over investeringen in infrastructuur. In de periode tot 2020 worden de nu in de begroting opgenomen investeringen opgeleverd en zijn de financiële consequenties aan te geven. Wij hebben bijlage I bij de aanbiedingsbrief bij de Begroting 2007 als uitgangspunt genomen.

44

Bijlage 1

toelichting op het Overzicht verkeer en vervoer 008 – 00

In het Overzicht Verkeer en vervoer zijn de financiële consequenties van investeringen in infrastructuur zichtbaar. Hieronder worden de stappen toegelicht die in het overzicht zijn opgenomen. Stap 1 Uitgangspunt voor dit overzicht is de gecorrigeerde ruimte die resteert na de mutaties ten behoeve van de Begroting 2008. De opgenomen bedragen sluiten aan bij Bijlage 3 van de Kaderbrief 2009. Hieronder staan de projecten die reeds in eerdere begrotingen opgenomen zijn en die ten laste van het saldo in het Overzicht Verkeer en vervoer komen. Begroting 2004

Friese Meren Project

Begroting 2005

Verkeer en vervoer

Friese Meren Project

Begroting 2006

Verkeer en vervoer

Begroting 2007

Verkeer en vervoer

Friese Merenproject

Investeringen: • 3 aquaducten • Bruggen Lits – Lauwersmeer Investeringen: • Rondweg Woudsend Tijdelijke budgetten: • A7- Sneek Investeringen: • Driewegsluis • Brug Noordelijke Oudeweg (afstandsbediening) • Spoorbrug Akkrum (plus aanvulling bij Begroting 2007) Investeringen: • Rondweg Franeker • Noordwesttangent • Bruggen gemeente Nijefurd • Sluis Stavoren Investeringen: • Centrale As • N381 Drachten – Drentse grens • Deel van Uitvoeringsprogramma PVVP fase A • PVVP Haltes OV Tijdelijke budgetten: • Rotonde Joure • N31 Haak Leeuwarden Investeringen: • Brug- en sluisbediening op afstand • Spoorbrug Boazum • Spoorbrug Indyk • Spoorbrug Ouddeel Bijlage 1

4 

Begroting 2009

Fryslân:

Begroting 2008

Verkeer en vervoer

iepen en eigen

Tijdelijke budgetten • ROCOV • PVVP Incidenteel onderhoud • Korting OV voor scholieren • Stimuleren fietsverkeer

Friese Merenproject

Investeringen: • Aanvulling Staande Mastroute • Gereserveerde ruimte Friese Meren (conform uw besluitvorming over Spoorbrug Grou) Structurele budgetten: • Eerste verruiming bedieningstijden ‘drukste gebieden’

Stap 2 In deze stap zijn de bedragen opgenomen die in het kader van de ombuigingen uit het Coalitieakkoord, in de Begroting 2008 zijn toegevoegd aan het (algemeen) Financieel Kader (stap 2a). Ook zijn hier de financiële effecten gepresenteerd van de actualisatie van de investeringen bij het opstellen van de Kaderbrief 2009 (stap 2b). Stap 3 In deze stap is de raming van de opbrengsten van de opcenten geactualiseerd. Deze worden geactualiseerd aan de hand van enerzijds de realisatie in het voorgaande jaar en anderzijds door verwerking van de indexering conform de Septembercirculaire van het jaar daarvoor. Voor 2008 heeft deze actualisatie een lagere opcentenraming tot gevolg. Dit wordt veroorzaakt door een lagere groei van het wagenpark in 2007 dan waarmee rekening was gehou-den (2,6% in plaats van 3%). Vanaf 2012 is rekening gehouden met de in december 2006 aangekondigde, voorwaardelijke verhoging van 4 punten ter dekking van de verdubbeling van de Centrale As. Het uitgangspunt is dat de opbrengst boven de 50,6 punten ingezet wordt voor de grote projecten (besluitvorming 2003) en de nieuwe voorstellen verkeer en vervoer (besluitvorming Begroting 2007). Stap 4 De investeringsprojecten zijn geactualiseerd in bedrag en in oplevertermijn. De meeste mutaties zijn het gevolg van later opleveren dan oorspronkelijk gepland, waardoor de kapitaallasten ook doorschuiven en dus als het ware een jaar vrijvallen. Daarnaast zijn er enkele mee- en tegenvallers. In onderstaande tabellen zijn de grootste mutaties toegelicht. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen: • Majeure projecten • Friese Meren projecten • Kleine en reguliere projecten PVVP Uitvoeringsprogramma 2009 (MPI) In de Financiële Begroting 2009 wordt in onderdeel 5.5 ingegaan op de besluitvorming omtrent de investeringen.

48

Bijlage 1

Majeure projecten Tabel 1: actualisaties majeure projecten: project

mutatie

Rondweg Woudsend

oplevering in 2010 i.p.v in 2009

Noordwesttangent

oplevering in 2011 i.p.v. 2010

Centrale As

Deels vertraagde oplevering

N355 Rondweg Buitenpost

Oplevering in 2012 i.p.v. 2011

N381 Drachten – Drentse grens

Oplevering in 2014

Rondwegen Woudsend en Buitenpost De Rondwegen Woudsend en Buitenpost wordt de geplande oplevering een jaar later. Noordwesttangent De geplande oplevering van het project is 2012 geworden. In het najaar van 2008 wordt u voor de meerkosten een voorstel voorgelegd. In afwachting van uw besluitvorming kunnen wij dan over de voor dit project gereserveerde middelen beschikken. Centrale As De Centrale As wordt conform planning opgeleverd in 2015. De voorbereiding op de uitvoe-ring vergt meer tijd dan gepland waardoor de start van de uitvoering vertraagt. Hierdoor worden de kosten wegens prijsindexering en bouwrente naar verwachting hoger, hetgeen zich mede door vertraagde deelopleveringen vertaalt in hogere kapitaallasten vanaf 2016. Het investeringskrediet dat door Provinciale Staten vastgesteld is, € 235 miljoen o.b.v. prijspeil 2006, blijft leidend als taakstellend budget. N381 Drachten –Drentse Grens De raming van het project N381 Drachten – Drentse grens is geactualiseerd aan de hand van het voorstel dat u in februari 2007 is voorgelegd. Bij deze actualisatie is rekening gehouden met de kwaliteitsslag die gemaakt is om het ontwerp landschappelijk en ecologisch verantwoord in te passen. De totale kosten voor het gehele tracé zijn nu begroot op € 114 miljoen, prijspeil 2008. De geplande oplevering is 2014. Het Realisatiebesluit als afronding van de Planfase zal u medio 2009 worden aangeboden. In afwachting van uw besluitvorming daarover kunnen wij over de (toegezegde) middelen beschikken. Friese Meren De eerste fase van het Friese Merenproject is thans volop in uitvoering. De oplevering van deze projecten verloopt volgens planning. Wel ontstaan er bij de uitvoering de nodige mee- en tegenvallers. Daarnaast worden een aantal in voorbereiding zijnde projecten later gereali-seerd dan in eerste instantie werd aangenomen.

Bijlage 1

4 9

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Tabel 2: actualisaties projecten Friese Meren project

stand van zaken

Brug Noorder Oudeweg

Is in 2007 opgeleverd, eerder werd uitgegaan van 2008

(afstandsbediening) 3 aquaducten

Aanbestedingsmeevallers

Driewegsluis

Tegenvallende kosten

Bijdrage randweg Heeg

Deze bijdrage is het resultaat van de afspraken in de be-stuursovereenkomst met de gemeente Wymbritseradiel.

Bruggen Vierhuistervaart Sluis Stavoren

Oplevering staat thans gepland voor 2010,eerder werd uitge-gaan van 2009. Project is in voorbereiding. Voor de uitvoering wordt u een separaat voorstel voorgelegd. Oplevering staat nu gepland voor 2012 terwijl eerder werd uitgegaan van 2010/2011.

Afstandsbediening

Dit project is in voorbereiding. Voor de uitvoering wordt u een separaat voorstel voorgelegd. Oplevering staat nu gepland voor 2012, terwijl eerder werd uitgegaan van 2009.

Kleine en reguliere projecten PVVP Uitvoeringsprogramma 2009 (MPI) In het PVVP 2006 zijn voor de kleine en reguliere projecten drie uitvoeringsfasen gedefinieerd: A, B en C. Fase A is thans in uitvoering en dient rond 2014 te zijn gerealiseerd. Ook zijn er nog projecten uit het vorige PVVP in uitvoering. In samenhang met de opstelling van het Uitvoeringsprogramma zijn de projecten geactualiseerd. Hierbij bleek dat de oplevering van een belangrijk aantal projecten vertraging oploopt, terwijl het project Winsum Noord vanwege de verkeersveiligheid eerder wordt gerealiseerd. In verband met de aanleg van de Centrale As stellen wij voor de fase B projecten in de N 361 Steenendam - Rinsumageest en de Trynwâlden eerder te realiseren. Stap 5 Hier staan de nieuwe voorstellen van verkeer en vervoer en van Friese Meren. Uw besluit-vorming over de spoorbrug Grou in september 2007 is verwerkt. Naar aanleiding van deze besluitvorming is de omschrijving Gereserveerde ruimte voor Friese Meren gebruikt. Deze ruimte wordt aangewend als bijdrage in de nieuwe voorstellen voor Friese Meren. De toelichting op de nieuwe voorstellen van verkeer en vervoer is opgenomen in de Beleids-begroting, Programma 2 Verkeer en vervoer. De toelichting op de investeringsvoorstellen van Friese Meren is opgenomen in Programma 6 Economie, toerisme en recreatie, van de Beleidsbegroting. In dit programma is ook de toelichting opgenomen over de spooraanpassing voor de stoomtrein Sneek.

50

Bijlage 1

Stap 6 In deze stap worden een tweetal projecten toegevoegd aan de Doorkijk, namelijk de verbetering van de busstations en kwaliteitsverbetering haltevoorzieningen. Op deze wijze is de dekking geregeld. Dit geldt ook voor de regeling stimulering fietsverkeer, jaarschijven 2010 – 2012. Volledigheidshalve merken wij op dat in de Doorkijk ook rekening is gehouden met de kosten van fase B en C van het PVVP.

Na stap 6 resteert er nog € 9,8 miljoen aan financiële ruimte. Deze ruimte wordt vooral veroorzaakt door het later realiseren van projecten. Het betreft dus incidentele vrijval. In 5.2 Financieel Kader van de Financiële Begroting gaan wij nader in op dit saldo.

Bijlage 1

5 1

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Bijlage  toelichting mutaties in Financieel kader In 5.2 Financieel Kader is in de tabel de post mutatie opgenomen. Hieronder worden de mutaties toegelicht Bedragen x € 1.000

008

009

010

011

01

totaal

Financieel Kader na 1e Bestuursrapportage

1.0

8.89

.1

1.545

1.51

4.1

Waarvan reserveringen: - tijdelijke huisvesting

0

-650

-500

0

0

-1.150

- korting provinciefonds

0

-2.300

-3.100

-3.500

0

-8.900

- NUON dividend 2007

0

55.000

0

0

0

55.000

- bijdrage investeringsagenda 2009

0

0

-607

-596

-584

-1.787

0

-7.750

0

0

0

-7.750

0

-46.881

-4.923

-4.923

-4.923

-61.650

-3.500

0

0

0

0

-3.500

008

009

010

011

01

- Korting provinciefonds: afboeking reservering

0

2.300

3.100

3.500

0

8.900

- NUON dividend 2007: correctie reservering

0

-2.815

0

0

0

-.815

- bijdrage investeringsagenda 2009 obv. 50%

0

0

607

-53

-52

50

0

-5.630

70

70

5.370

-10

3.500

-3.500

0

800

0

800

- Gerrit Brennerprijs

0

-12

0

-12

0

-4

- Ombuigingen structurele invulling

0

0

0

-1

1.634

1.

- Ombuigingen correctie jaarschijf 2012

0

0

0

0

-2.268

-.8

0

-325

-250

0

0

-55

46

-44

-44

-44

-44

-10

obv. 50% kapitaallasten - bijdrage investeringsagenda 2009 obv. 50% exploitatie - beleidsvoorstellen begroting 2009 - reserve ver/nieuwbouw provinciehuis

Mutaties in Financieel Kader (deze worden per onderdeel toegelicht) Bedragen x € 1.000

totaal

Mutaties:

kapitaallasten: correctie - beleidsvoorstellen begroting 2009: correctie reservering - reserve ver/nieuwbouw provinciehuis: correctie reservering

- Revitalisering bedrijventerreinen - Marrekrite BTW - Opcenten actualisatie

5

-304

-446

-596

-755

181

-1.920

- Onvoorzien vanaf 2009

0

-1.500

-1.500

-1.500

-1.500

-6.000

- Tresoar

0

-98

-98

-98

-98

-392

- Controle jaarschijf 2012

0

0

0

0

1.895

1.895

Bijlage 2

- PS 4e BW amendement en moties - rente vaste activa

1.676

0

0

0

0

1.676

-1.226

-1.467

-2.775

-3.720

1.308

-7.880

- reserve ver/nieuwbouw provinciehuis:

3.500

-3.500

0

800

0

800

- Gerrit Brennerprijs

0

-12

0

-12

0

-24

- Ombuigingen structurele invulling

0

0

0

-1

1.634

1.633

- Ombuigingen correctie jaarschijf 2012

0

0

0

0

-2.268

-2.268

0

-325

-250

0

0

-575

46

-44

-44

-44

-44

-10

correctie reservering

- Revitalisering bedrijventerreinen - Marrekrite BTW - Opcenten actualisatie

-304

-446

-596

-755

181

-1.90

- Onvoorzien vanaf 2009

0

-1.500

-1.500

-1.500

-1.500

-.000

- Tresoar

0

-98

-98

-98

-98

-9

- Controle jaarschijf 2012

0

0

0

0

1.895

1.895

- PS 4e BW amendement en moties - rente vaste activa - financieringsrente

1.676

0

0

0

0

1.

-1.226

-1.467

-2.775

-3.720

1.308

-.880

0

0

5.494

8.668

5.306

19.48

- ombuigingen: vrijval stelpost MPI 2008

300

0

0

0

0

00

- afroming basisreserve naar VAR cf nota

150

0

0

0

0

150

- afronding Groot Scheeps Vaar Water

1

6

11

9

3

0

- Provinciehuis kapitaallasten

0

0

0

0

82

8

0

5.800

0

0

0

5.800

4.14

-.1

4.019

.84

11.81

19.11

weerstandsvermogen

Reserveringen: - NUON dividend 2007 extra uitkering totaal mutaties Financieel Kader Begroting 2009 Bedragen x € 1.000

008

009

010

011

01

totaal

5.45

1.15

.5

0.409

8.4

.88

- tijdelijke huisvesting

0

-650

-500

0

0

-1.150

- NUON dividend 2007 extra uitkering

0

5.800

0

0

0

5.800

Financieel Kader Begroting 009 Waarvan reserveringen:

Bijlage 2

5 

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Korting provinciefonds In 2007 was sprake van een korting op het Provinciefonds naast de bijdrage in het Bestuursakkoord. Bij de 2e Bestuursrapportage 2007 hebben wij de reservering voor 2008 al laten vervallen omdat er in de septembercirculaire 2007 van het Rijk geen melding van werd gemaakt en er bovendien voor dat jaar inmiddels een Bestuursakkoord was gesloten met het Rijk. Aangezien er vanuit het Rijk niet meer gesproken wordt over deze korting, stellen wij voor om de reservering niet meer in het Financieel Kader op te nemen en deze middelen toe te voegen aan de VAR. Eventueel kan hieruit (een deel van) de bijdrage aan de Investeringagenda 2010 en 2011 worden gedekt. Nuondividend In de Kaderbrief 2009 was rekening gehouden met een dividend van € 55 miljoen. De definitieve dividenduitkering is vastgesteld op € 52,2 miljoen. Het Financieel kader is hiervoor gecorrigeerd. Overigens verwachten wij in augustus nog een extra dividenduitkering over 2007 te ontvangen van € 5,8 miljoen. Dit bedrag is als reservering opgenomen. Bijdrage investeringsagenda 2009 obv 50% kapitaallasten Voor 2009 zullen wij de helft van de € 15,5 miljoen die wij aan het rijk moeten geven als bijdrage in de investeringsagenda, inzetten bij het project A7 Rondweg Sneek. De kapitaallasten van deze investering zullen miv 2011 ten laste van de begrotingsruimte komen. Bij de 1e berap was rekening gehouden dat de kapitaallasten vanaf 2010 zouden gaan lopen. Beleidsvoorstellen Begroting 2009 De beleidsvoorstellen voor de Begroting 2009 zijn ten opzichte van de Kaderbrief 2009 geactualiseerd. Dit levert een kleine correctie op ten opzichte van de raming waarmee in het kader rekening was gehouden. Reserve ver/nieuwbouw provinciehuis Bij de 1e Bestuursrapportage 2008 is een reservering opgenomen van € 3,5 miljoen ten laste van 2008 als aanvulling van de reserve ver/nieuwbouw provinciehuis zodat deze niet negatief uitkomt. De reserve zal echter pas in 2009 negatief komen zodat de toevoeging uit het Financieel Kader dan ook in 2009 zal plaatsvinden. Naar verwachting zal in 2011 € 0,8 miljoen terugvloeien naar het Financieel Kader omdat dan de reserve weer positief uitkomt. Gerrit Brennerprijs De Gerrit Brennerprijs wordt eenmaal in de 2 jaar uitgereikt. Per ongeluk is deze prijs vanaf 2009 niet meer opgenomen. Dit wordt bij de begroting 2009 hersteld.

54

Bijlage 2

Ombuigingen De concrete invulling van de ombuigingen levert een structurele besparing op van € 1,6 miljoen. De ombuigingsstelpost is in de Begroting 2008 opgenomen tot 2011, waardoor vanaf 2012 een structurele toevoeging aan het Financieel Kader ontstaat van € 2,3 miljoen. Revitalisering bedrijventerreinen In de Begroting 2005 is het project Revitalisering bedrijventerreinen opgenomen. Dit project had een looptijd van 2007 tot en met 2010. Per abuis zijn de jaren 2009 en 2010 niet in de Meerjarenbegroting opgenomen. Het gaat om € 325.000 voor 2009 en € 250.000 voor 2010 welke bedragen ten laste van het Financieel Kader komen. Marrekrite Bij de Jaarrekening 2007 was door een verkeerde raming van de btw-uitgaven een overschrijding ontstaan bij de Marrekrite. Inmiddels zijn in overleg met de Marrekrite de juiste bedragen opgenomen in de begroting waarbij € 46.000 in 2008 wordt toegevoegd aan het Financieel Kader en vanaf 2009 € 44.000 wordt onttrokken aan het Financieel Kader ter dekking hiervan. Momenteel worden de overige instellingen waarbij doorgeschoven btw een begrotingscomponent vormt, bekeken om waar nodig de Begroting aan te passen. Dit zal bij de 2e Bestuursrapportage meegenomen worden. Opcenten actualisatie Jaarlijks worden de opcenten geactualiseerd aan de hand van enerzijds de realisatie in het voorgaande jaar en anderzijds door de indexering conform de Septembercirculaire van het jaar daarvoor. Voor 2008 heeft deze actualisatie een lagere opcentenraming tot gevolg. Dit wordt veroorzaakt door een lagere groei van het wagenpark dan waarmee rekening was ge-houden (2,6% in plaats van 3%). Onvoorzien Het besluit om een structurele post onvoorzien op te nemen van € 1,5 miljoen wordt hier in het Financieel Kader verwerkt. De resterende begrotingsruimte van het begrotingsjaar wordt toegevoegd aan de VAR. Tresoar Tresoar (Gemeenschappelijke Regeling) heeft de uitholling van budgetten aan de orde ge-steld zodat een reparatie kan worden meegenomen in de besprekingen voor de meerjaren-beleidsperiode 2009 – 2012. Het betreft kosten voor personeel (o.a. opleiding, reiskosten woon/werkverkeer en FPU-plusregeling) aanschaf van boeken, energiekosten en depotruimte. Het totaal van de kosten met betrekking tot de periode 2009 – 2012 is € 157.400,00. Op basis van de verdeelsleutel tussen Rijk en Provincie (62% voor de Provincie /Rijk 38 %) wordt voorgesteld om de bijdrage van Tresoar vanaf 2009 met € 98.000 te verhogen. Definitieve verwerking in de begroting zal plaatsvinden nadat ook het Rijk een toezegging tot verhoging heeft gedaan

Bijlage 2

5 5

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Controle jaarschijf 2012 Jaarlijks wordt het laatste jaar van de meerjarenbegroting gecontroleerd op tijdelijke posten die tot en met 2011 begroot waren. Deze controle heeft een structurele ruimte van € 1.895 mijoen opgeleverd vanaf 2012. PS 4e Begrotingswijziging Amendementen en moties Bij de behandeling van de 1e Bestuursrapportage 2008 in de Staten van 25 juni is een aantal begrotingswijzigingen niet vastgesteld. De benodigde middelen hiervoor worden weer toegevoegd aan de begrotingsruimte. Rente vaste activa. Bij de begroting worden de investeringen geactualiseerd. Op basis van deze actualisatie wordt de bouwrente opnieuw berekend. Door de vertraging in de investeringsprojecten valt de bouwrente lager uit. Het resultaat hiervan wordt verrekend met de begrotingsruimte. Financieringsrente. Bij de begroting wordt de financieringsbehoefte voor de korte en lange termijn opnieuw berekend. Door de vertraging in investeringsprojecten en de uitvoering van de tijdelijke projecten hoeven wij minder te lenen dan begroot. Deze meevaller wordt eerst gebruikt voor de dekking van de stelpost Kasritme die in de begroting was opgenomen voor een bedrag van € 7,5 miljoen. Het meerdere wordt verrekend met de begrotingsruimte. Vrijval stelpost kapitaallasten MPI In het kader van de ombuigingen was voor Verkeer en Vervoer aangegeven dat zij een bijdrage van € 15,5 miljoen zouden leveren. Bij de begroting 2008 is hiervan € 15,2 miljoen gerealiseerd. Door de vrijval van kapitaallasten MPI in 2008 kan nu de resterende € 300.000 worden ingeleverd en toegevoegd aan de begrotingsruimte. Afroming basisreserve. In de nota weerstandsvermogen is de minimale positie van de basisreserve berekend. Op basis daarvan kan de basisreserve afgeroomd worden met € 150.000. Afronding Grootscheepsvaarwater Van het rijk ontvangen wij een bijdrage voor grootscheepsvaarwater waarvoor ook uitgaven in de begroting zijn opgenomen. Deze posten moeten gelijk zijn aan elkaar. Door het toe-voegen van nominaal aan posten die onder GSVW vallen, ontstaat er een klein voordeel wat ten gunste van de begrotingsruimte is gebracht. Provinciehuis kapitaallasten De begrote kapitaallasten voor het provinciehuis zijn in 2012 € 82.000 hoger op basis van de nieuwe uitgavenraming (kasritme) van dit project.

5

Bijlage 2

Bijlage  Overzicht tijdelijke en structurele budgetten In de Kaderbrief 2009 is het overzicht van tijdelijke en structurele budgetten van de Begroting 2008 opgenomen. Hieronder staat het overzicht van tijdelijke en structurele budgetten voor de onderliggende Begroting 2009. Tijdelijke budgetten zijn eindige budgetten. Het zijn bedragen die in enig jaar ten laste van het Financieel Kader komen en vervolgens in kasritme gezet zijn. Volgens de kasritmeregels kan een dergelijk budget één keer verlengd worden. In de huidige Begroting stellen wij voor een aantal tijdelijke budgetten tot en met 2013 in de Begroting op te nemen. Dit zijn onderwerpen waarvoor wij tot nu toe elk jaar budget aanvragen omdat ze onontkoombaar zijn. Deze onderwerpen worden toegelicht in 5.3 van de Financiële Begroting. Structurele budgetten zijn budgetten die jaarlijks in de Begroting opgenomen worden en die ‘oneindig’ zijn. Onder structurele budgetten verstaan wij ook de budgetten die gaan over kapitaallasten voor infrastructurele investeringen. Kapitaallasten voor infrastructurele projecten zijn meestal gebaseerd op termijnen van meer dan 15 jaar. Overzicht tijdelijke en structurele budgetten Begroting Bedragen x € 1.000

008 t

009

010

011

01

s

t

s

t

s

t

s

t

s

programma 1 - Bestuur en veiligheid Lasten

760

14.053

143

13.743

33

13.121

0

13.744

0

13.729

Baten

0

475

0

385

0

385

0

385

0

385

Saldo (Lasten - Baten)

760

13.577

143

13.358

33

12.736

0

13.359

0

13.344

Vorming van reserves

0

0

0

0

0

0

0

295

0

0

Beschikking over reserves

275

0

10

0

0

0

0

0

0

0

totaal programma 1

485

1.5

1

1.58



1.

0

1.54

0

1.44

programma  - verkeer en vervoer Lasten Baten Saldo (Lasten - Baten) Vorming van reserves

12.192 107.608

11.337 103.179

4.900 107.194

4.025 109.737

3.025 113.409

187

61.237

0

56.135

0

56.186

0

56.234

0

56.234

12.005

46.370

11.337

47.045

4.900

51.008

4.025

53.503

3.025

57.175

31

17.495

0

17.620

1.400

15.254

4.392

12

4.588

12

Beschikking over reserves

7.686

9.015

6.637

9.996

-800

10.731

0

536

0

0

totaal programma 

4.50

54.850

4.00

54.9

.100

55.51

8.41

5.99

.1

5.18

Bijlage 3

5 

Begroting 2009

Fryslân:

Begroting Bedragen x € 1.000

008

009

010

iepen en eigen

011

01

t

s

t

s

t

s

t

s

t

s

Lasten

550

5.204

76

5.214

0

5.186

0

5.337

0

5.333

Baten

125

902

0

897

0

897

0

897

0

897

Saldo (Lasten - Baten)

425

4.303

76

4.318

0

4.290

0

4.440

0

4.436

Vorming van reserves

25

0

10

0

0

0

0

0

0

0

Beschikking over reserves

75

0

71

0

0

0

0

0

0

0

5

4.0

15

4.18

0

4.90

0

4.440

0

4.4

Lasten

2.375

18.306

1.157

18.291

241

13.998

0

14.195

0

14.173

Baten

11

6.342

0

4.978

0

791

0

124

0

124

Saldo (Lasten - Baten)

2.364

11.964

1.157

13.314

241

13.207

0

14.070

0

14.049

Vorming van reserves

151

1.408

54

43

0

43

0

43

0

43

programma  - Wetter

totaal programma  programma 4 - Milieu

Beschikking over reserves totaal programma 4

2.015

151

9

151

40

151

0

151

0

151

500

1.

1.0

1.0

01

1.099

0

1.9

0

1.941

52.023

18.200

44.234

5.463

48.231

4.831

47.587

4.226

47.631

programma 5 - landelijk gebied Lasten Baten Saldo (Lasten - Baten) Vorming van reserves

31.288 2.010

39.739

0

34.468

0

38.594

0

37.594

0

37.521

29.278

12.284

18.200

9.766

5.463

9.637

4.831

9.994

4.226

10.109

1.648

17

0

17

0

17

0

17

0

17

Beschikking over reserves

13.151

140

1.217

84

549

68

0

51

0

51

totaal programma 5

1.4

1.1

1.98

9.99

4.914

9.58

4.81

9.90

4.

10.0

programma  - economie, toerisme en recreatie Lasten

56.391

7.699

41.249

8.023

16.897

7.575

6.616

7.931

5.725

7.921

Baten

8.129

562

761

979

0

530

0

530

0

530

Saldo (Lasten - Baten)

48.262

7.137

40.489

7.044

16.897

7.045

6.616

7.401

5.725

7.391

Vorming van reserves

7.437

2.390

4.593

0

1.637

0

0

0

0

0

Beschikking over reserves

36.892

2.584

16.519

727

3.235

726

2.112

-22

1.887

-22

totaal programma 

18.80

.94

8.5

.1

15.00

.18

4.505

.4

.89

.41

16.093

48.051

10.103

49.015

2.440

43.416

215

43.501

215

43.498

programma  - Zorg en welzijn Lasten Baten Saldo (Lasten - Baten) Vorming van reserves Beschikking over reserves totaal programma 

58

Bijlage 3

90

40.752

0

36.822

0

36.822

0

36.822

0

42.122

16.003

7.299

10.103

12.193

2.440

6.594

215

6.679

215

1.376

88

0

0

0

0

0

0

0

0

0

1.691

0

762

0

0

0

0

0

0

0

14.400

.99

9.41

1.19

.440

.594

15

.9

15

1.

Begroting Bedragen x € 1.000

008 t

009

s

010

011

01

t

s

t

s

t

s

t

s

9.609

30.779

4.991

29.838

101

30.034

101

30.016

programma 8 - Kultuer, taal en ûnderwiis Lasten Baten Saldo (Lasten - Baten) Vorming van reserves

9.795

31.069

322

1.609

156

179

0

179

0

179

0

179

9.473

29.460

9.453

30.600

4.991

29.659

101

29.854

101

29.837

336

102

0

102

0

102

0

102

0

102

Beschikking over reserves

1.885

0

-675

0

0

0

0

0

0

0

totaal programma 8

.94

9.5

10.18

0.0

4.991

9.

101

9.95

101

9.940

programma 9 - ruimte en wonen Lasten

2.414

11.215

3.067

12.135

2.625

6.037

1.750

6.457

0

6.447

Baten

1.068

5.910

0

6.847

0

867

0

867

0

867

Saldo (Lasten - Baten)

1.346

5.306

3.067

5.288

2.625

5.170

1.750

5.590

0

5.580

Vorming van reserves

908

0

0

0

0

0

0

0

0

0

Beschikking over reserves totaal programma 9

1.558

0

642

0

0

0

0

0

0

0

9

5.0

.45

5.88

.5

5.10

1.50

5.590

0

5.580

21.799

0

7.869

0

11.413

0

14.911

programma 10 - algemene dekkingsmiddelen Lasten

0

11.055

0

Baten

0 225.447

4.881 185.258

2.685 183.251

1.200 195.801

1.134 201.359

Saldo (Lasten - Baten)

0 -214.392

-4.881 -163.459

-2.685 -175.383

-1.200 -184.388

-1.134 -186.448

Vorming van reserves Beschikking over reserves totaal programma 10

0

64.927

0

24.846

0

2.574

0

5.839

0

0

55

62.976

10

80.347

0

12.296

0

5.089

0

0

-55 -1.441

-4.891 -18.90

-.85 -185.104

-1.00 -18.8

-1.14 -18.448

Lasten

131.859 306.283

94.940 306.413

37.591 282.465

17.539 289.936

13.293 297.069

Baten

11.942 382.974

5.798 326.947

2.685 318.503

1.200 329.433

1.134 340.219

119.91 -.91

89.14 -0.54

4.90 -.08

1.9 -9.49

1.159 -4.151

totaal programma's

saldo (lasten - Baten) resultaat voor bestemming Vorming van reserves

10.623

86.339

4.657

42.628

3.037

17.990

4.392

6.308

4.588

174

Beschikking over reserves

65.286

74.866

25.202

91.305

3.024

23.971

2.112

5.804

1.887

180

totaal programma's resultaat na bestemming

5.55 -5.18

8.598 -9.11

4.919 -4.019

18.19 -8.99

14.80 -4.15

Uit bovenstaand overzicht blijkt dat de structurele lasten niet groter zijn dan de structurele baten. Er worden met andere woorden geen tijdelijke baten ingezet voor structurele lasten. Dit is van belang voor het duurzame financieel evenwicht.

Bijlage 3

5 9

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Bijlage 4 verloop vaste activa In dit overzicht staat aangegeven wat de ontwikkeling van de waarde van de vaste activa is. Tijdens het jaar verandert de waarde van de vaste activa door uitgaven en inkomsten op onderhanden investeringswerken. De waarde van al opgeleverde werken daalt door de jaarlijkse afschrijvingen die plaatsvinden.

Bedragen x € 1.000

rekening

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

00

008

009

010

011

1.745

4.195

3.972

3.739

3.495

3.240

16.946

16.325

26.633

45.864

65.063

61.829

1.421

1.294

2.975

2.732

2.510

2.324

en installaties

2.327

3.080

3.060

2.331

142

1.113

MA: overig

1.853

1.710

1.272

815

381

99

4.91

.05

.911

55.49

1.591

8.04

Overige investeringen met economisch nut MA: gronden en terreinen MA: woonruimten MA: bedrijfsgebouwen MA: vervoermiddelen MA: machines, apparaten

totaal

investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut MA: grond-, weg- en waterbouwkundige werken totaal

134.977

171.203

224.868

244.920

362.680

480.622

14.9

11.0

4.88

44.90

.80

480.

Financiële vaste activa FA: kapitaalverstrekking aan deelnemingen FA: overige langlopende leningen

3.196

3.232

3.232

3.232

3.232

3.232

58.391

58.164

58.164

58.164

58.164

58.164

429

18.185

27.346

28.305

27.416

26.527

62.016

79.580

88.741

89.700

88.811

87.923

1.84

.89

51.51

90.100

5.081

.149

FA: bijdragen aan activa van derden totaal totaal activa

0

Bijlage 4

Overige investeringen met economisch nut: Het bedrag van de gronden en terreinen heeft betrekking op het baggerdepot Zuidwest Fryslân. De toename in 2009 en verdere jaren van de bedrijfsgebouwen heeft betrekking op de tijdelijke huisvesting en op Bouwurk. Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut De forse toename op het gebied van de investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut komen voort uit de voorgenomen investeringen. Financiële vaste activa De toegenomen bijdragen aan activa van derden in 2008 en 2009 heeft als reden onze bijdrage aan de Rijksinvesteringsagenda die onderdeel is van het Bestuursakkoord.

Bijlage 4

 1

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Bijlage 5 verloop van de reserves en voorzieningen In onderstaande overzichten wordt inzicht gegeven in het verloop van de reserves (tabel 1) en de voorzieningen (tabel 2). Reserves zijn onderdeel van het eigen vermogen. Voorzieningen zijn geen onderdeel van het eigen vermogen, er ligt een verplichting op naar derden toe, voorbeelden hiervan zijn de doeluitkeringen die wij ontvangen. Tabel 1 Reserves saldo per einde jaar verloop reserves x € 1.000

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

algemene reserve R. Basis reserve

8938

8.788

8.788

8.788

8.788

8.788

R. Reserve VAR

66894

77.338

21.157

10.735

6.907

6.907

totaal

5.8

8.1

9.945

19.5

15.95

15.95

Bestemmingsreserve R. BTW compensatiefonds

105

105

105

105

105

105

2438

-590

90

790

5.367

5.367

R.verdubbelen Rijksweg 31

1067

244

244

244

244

244

R.Staande Mastroute

2312

0

0

0

0

0

260

272

284

296

308

321

416

308

200

92

-16

-124

3969

3.969

3.969

3.969

3.969

3.969

932

792

708

640

590

539

31.640

13.176

4.354

7.109

5.594

5.616

12785

-209

1229

1964

852

-1035

R. (ver)Nieuwbouw Provinciehuis

R. Klep Fonejacht R. 2,5% provinciale bijdrage bodemsanering R. Aankoop natuurterreinen (fase 1) R. EHS grondverwerving 5B-2 Majeure Programma's en Projecten Tijdelijke budgetten per programma Uitvoeringsprojecten

12173

378

-5898

-5589

-1197

3391

totaal

8.09

18.445

5.85

9.0

15.81

18.9

14.99

104.51

5.0

9.14

1.511

4.088

totaal reserves



Bijlage 5

Toelichting bij tabel 1: De bedragen die opgenomen zijn, zijn de bedragen op kasbasis. Dit betekent dat de verplichtingen nog niet meegenomen zijn. Voor de VAR betekent dat dat de stand per 2009 € 6,9 miljoen is. Voor het totaal van de overige bestemmingsreserves geldt dat de stand op transactiebasis aan het eind van 2012 circa € 11 miljoen bedraagt. Tabel 2 Voorzieningen saldo per einde jaar verloop voorzieningen

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Wachtgelden PS-leden

278

278

278

278

278

278

Waarde-overdracht pensioenen

652

652

652

652

652

652

2.941

3.001

3.061

3.121

3.181

3.241

17.627

18.332

19.065

19.798

20.531

21.264

243

243

243

243

243

243

2.327

493

493

493

493

493

x € 1.000 1 Bestuur en veiligheid

GS-leden  verkeer en vervoer Grootscheepsvaarwateren* Programma BDU (Brede Doel Uitkering)* Parkeerrek. NUON (PEB) GS Fryslân Greuns bijdrage derden* Openbaar vervoer*

4.910

5.106

5.310

5.514

5.718

5.922

Spoorlijnen*

9.724

10.113

10.518

10.923

11.328

11.733

4

4

4

4

4

4

1.492

1.522

1.552

1.582

1.612

1.642

672

685

699

713

727

741

Bodemsanering*

6.036

6.096

6.152

6.208

6.264

6.320

WBB 2005-2009*

4.467

4.467

4.467

4.467

4.467

4.467

1

1

1

1

1

1

Sanering grond Woudagemaal  Water Grondwaterplan* Schade grondwaterplan* 4 Milieu

Energie in de milieuvergunning MV* Energie in de milieuvergunning TM* Externe veiligheid 2006-2010*

18

18

18

18

18

18

711

711

711

711

711

711

405

406

406

406

406

406

29

36

44

52

60

68

7

7

7

7

7

7

141

141

141

141

141

141

5 landelijk gebied SGB* Boot IFG Soortenbescherming* Natura 2000-beheerplannen (Rijk)*

Bijlage 5

 

Begroting 2009

Fryslân:

verloop voorzieningen

iepen en eigen

realisatie

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

Begroting

00

008

009

010

011

01

Interreg IIIb North Sea Bio Energy

1

1

1

1

1

1

BANS klimaatconvenant*

9

9

9

9

9

9

4.953

5.176

5.409

5.642

5.875

6.108

21

21

21

21

21

21

573

575

602

629

656

683

0

0

0

0

0

0

309

332

355

378

401

424

versterking programma *

46

46

46

46

46

46

Cultuur en school *

25

25

25

25

25

25

2005-2008 *

37

37

37

37

37

37

Beeldende Kunsten 2005-2008*

88

88

88

88

88

88

160

161

169

177

185

193

594

594

594

594

594

594

86

86

86

86

86

86

x € 1.000  economie, toerisme en recreatie

 sociaal beleid en zorg Jeugdhulpverlening * 8 Kultuer, taal en ûnderwiis Legaat Van Harinxma thoe Slotten Jorritsma-Boschmafonds Grafiekcollectie Knecht-Drenth Uitbr./inst.h. Grafiekcollectie Knecht-Drenth Culturele Diversiteit en

Aktieprogramma Kultuerberik

Buma-legaten 9 ruimte en wonen Besluit locatiegebonden subsidies* Projecten volkshuisvesting* Stads en dorpsvernieuwing*

4.266

4.458

4.659

4.860

5.061

5.262

Integrale Stedelijke Vernieuwing*

13.826

14.448

15.098

15.748

16.398

17.048

totaal voorzieningen

.589

8.9

80.91

8.58

8.5

88.88

1.518

18.850

11.11

11.

11.4

1.95

totaal reserves en voorzieningen Toelichting bij Tabel 2: In 2007 is artikel 44, lid 2 van het BBV dat handelt over voorzieningen gewijzigd. Deze wijziging houdt in dat met ingang van 1 januari 2008 de niet bestede middelen van uitkeringen van Europese en Nederlandse overheidslichamen met een specifiek bestedingsdoel als vooruit ontvangen middelen op de balans dienen te komen, namelijk onder de overlopende passiva. In bovenstaand overzicht zijn de overlopende passiva met een * gemarkeerd. In de Jaarstukken 2008 worden deze middelen verantwoord als vooruit ontvangen middelen.

4

Bijlage 5

Het grote voordeel van deze verandering is dat de feitelijke bestedingen niet meer ten laste van een voorziening worden gebracht, maar dat deze in het jaar van besteden als last worden opgenomen. Tegenover de feitelijke besteding staat als bate een bedrag uit de vooruit ontvangen middelen. In de Jaarstukken wordt een overzicht opgenomen, waarin per uitkering het verloop blijkt. De voorzieningen die resteren zijn voorzieningen voor risico’s en voorzieningen voor van derden (niet zijnde Nederlandse en Europese overheidslichamen) verkregen middelen die specifiek besteed moeten worden.

Bijlage 5

 5

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Bijlage  raming eMu-saldo In deze paragraaf wordt aangegeven wat het aandeel van de provincie Fryslân is in het landelijke EMU-saldo. Raming EMU-saldo Bedragen x € 1.000

Mutatie

008

009

010

011

01

1

Resultaat voor bestemming

+

28.750

-12.373

10.525

2.820

28.401

2

Afschrijvingen ten laste van exploitatie

+

11.806

12.247

8.402

10.200

15.189

3

Bruto toevoegingen aan voorzieningen

+

144.004

129.010

132.758

132.101

131.806

4

Uitgaven te activeren investeringen

-

86.181

96.137

102.993

152.520

89.152

5

Bijdragen derden op investeringen

+

47.826

37.837

79.793

43.123

11.806

148.711

126.359

130.107

129.450

129.155

-.50

-55.5

-1.

-9.5

-1.105

6a Verkoopopbrengst desinvesteringen

+

6b Boekwinst verkoopopbrengsten

-

7

Uitgaven aankoop grond

-

8a Verkoopopbrengsten uit grond

+

8b Boekwinst op grondverkopen

-

9

-

Betalingen ten laste van voorzieningen

10 Betalingen, die niet via resultaat voor bestemming lopen

-

11a Gaat u deelnemingen verkopen?* 11b Boekwinst bij verkoop deelnemingen raming eMu saldo

-

* In 2006 zijn de aandelen Nuon ingebracht in Falcon. Hiervan is de provincie enig aandeelhouder.

Het resultaat voor bestemming sluit aan bij het resultaat voor bestemming dat opgenomen is in hoofdstuk 5.4 van de Financiële begroting. Op dit resultaat is een tweetal correcties aangebracht. Ten eerste wordt er jaarlijks ongeveer 45% van de begrote tijdelijke budgetten doorgeschoven. Dit is in dit model voor de komende vier jaar berekend. De budgetten voor deze uitgaven worden volgens de systematiek van het kasritme overgebracht naar volgende jaren. Verder is voor elk jaar toegevoegd een geraamd rekeningsaldo van € 5 miljoen. Ten tweede worden investeringsuitgaven doorgeschoven. Dit wordt vooral veroorzaakt doordat bij grote (infrastructurele) projecten door procedures e.d. vertragingen optreden. Uitgegaan is van de huidige inzichten. Dit betekent dat een overschatting van de voorziene uitgaven in 2011 en 2012 waarschijnlijk is.



Bijlage 6

Het geraamde EMU-saldo over 2009 overschrijdt de in 2004 voor de provincie vastgestelde EMU-referentiewaarde van € 25,7 miljoen fors. Afgezien van bovengenoemde onzekerheden blijft een overschrijding van de referentiewaarde ook in 2011 een gegeven. Dit is inherent aan het ambitieuze investeringsprogramma. De laatste jaren lijkt het (totale) landelijke EMU-saldo zich in positieve zin te ontwikkelen, waardoor de overschrijding door de provincie geen gevolgen lijkt te hebben. In theorie kan de Minister van Financiën op grond van de wijziging van de Wet Fido een eventuele Europese EMU-boete proportioneel doorbelasten aan mede veroorzakende lagere overheden.

Bijlage 6

 

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Bijlage  aan arbeidskosten gerelateerde verplichtingen Voor verplichtingen die aan jaarlijks terugkerende arbeidskosten van een vergelijkbaar volume zijn verbonden schrijft het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) voor, dat een structurele begrotingspost wordt opgenomen. Dit heeft erin geresulteerd, dat voor de volgende verplichtingen een structurele begrotingspost is opgenomen. • Lasten voormalig personeel. De structurele begrotingspost bedraagt € 742.100, opgenomen in programma 10.8 Loon- en prijsstijgingen • Wachtgelden en pensioenen Gedeputeerde Staten leden en hun nabestaanden € 423.500, opgenomen in programma 1.2 Gedeputeerde Staten. Naarmate meer gedeputeerden de waarde van hun pensioen overdragen zal op termijn deze post kunnen worden afgebouwd. We kennen een voorziening voor wachtgelden voor Statenleden. Deze voorziening is ingesteld als gevolg van de door Provinciale Staten vastgestelde verordening. De voorziening wordt aan het begin van elke zittingsperiode geactualiseerd, tenzij de voorziening tussentijds ontoereikend blijkt. De omvang van de voorziening bedraagt per 31 december 2007 € 277.600. In 2011 wordt een bedrag van € 295.000 aan de voorziening toegevoegd in verband met de nieuwe zittingsperiode. De omvang van de verhoging is afgeleid van het werkelijke beroep in de afgelopen jaren. Met betrekking tot de wachtgelden en pensioenen van oud-gedeputeerden en hun nabestaanden is het volgende vastgelegd. Voor wachtgelden en voor reeds ingegane pensioenen is de bestaande structurele begrotingspost gehandhaafd. Gedeputeerden die na 1 januari 1998 afgetreden zijn, hebben het recht om hun opgebouwde pensioen over te dragen aan een pensioenfonds. Op pensioenoverdrachten kan ook een beroep worden gedaan door gedeputeerden, die voor 1 januari 1998 zijn afgetreden. Waardeoverdracht van pensioen is niet meer mogelijk wanneer het pensioen is ingegaan. Voor de waardeoverdracht is een voorziening aanwezig. De omvang hiervan bedraagt per 31 december 2007 € 652.100. Momenteel wordt de berekening gemaakt voor de nieuwe gedeputeerden. Zonodig wordt de voorziening hiervoor aangevuld.

8

Bijlage 7

Bijlage 8 gronden waarop de ramingen zijn gebaseerd Deze bijlage geeft aan op welke gronden de cijfers van deze Begroting gebaseerd zijn. Ook de richtlijnen voor het opstellen van de Begroting staan hier toegelicht. Gronden van de ramingen Jaar 2007 De cijfers over het jaar 2007 hebben betrekking op de cijfers uit het Jaarverslag 2007 en de Jaarrekening 2007, zoals deze zijn vastgesteld in de Statenvergadering van 25 juni 2008. Jaar 2008 en volgende jaren De voor 2008 en volgende jaren vermelde bedragen zijn inclusief de 1e t/m de 5e wijziging van de Begroting 2008 (uw vergadering van 25 juni 2008) en de doorwerking van de begrotingswijzigingen van voorgaande jaren. In de jaren 2008, 2009 en volgende zijn in deze begroting mutaties aangebracht. De beleidsvoorstellen die in hoofdstuk 3 zijn opgenomen, maken onderdeel uit van de begroting. De betreffende mutaties voor de Begroting 2008 worden u via begrotingswijziging bij de 2e Bestuursrapportage uitvoering Begroting 2008 aangeboden. Richtlijnen Bij het opstellen van de Begroting 2009 zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: * Herziene raming ten opzicht van vastgestelde richtlijnen begroting 2007.

Bijlage 8

9

Begroting 2009

Fryslân:

iepen en eigen

Bijlage 9 informatie over incidentele en structurele budgetten In deze bijlage is het verplichte overzicht van incidentele en structurele baten en lasten opgenomen. Dit overzicht is voor het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Dit is een ander overzicht dan ons overzicht tijdelijk – structureel (Bijlage 3 van deze Begroting) vanwege de definitie van Incidenteel die anders is dan onze definitie van tijdelijk. Met het Ministerie is afgesproken dat onze tijdelijke budgetten die een kasritme kennen van meer dan drie jaar, als structureel worden aangemerkt en dat daarbij ook de dekking dan structureel is. Begroting Bedragen x € 1.000

008 i

009

010

011

01

s

i

s

i

s

i

s

i

s

14.053

143

13.743

33

13.121

0

13.744

0

13.729

programma 1 - Bestuur en veiligheid Lasten Baten Saldo (Lasten - Baten) Vorming van reserves

760 0

475

0

385

0

385

0

385

0

385

760

13.577

143

13.358

33

12.736

0

13.359

0

13.344

0

0

0

0

0

0

0

295

0

0

Beschikking over reserves

275

0

10

0

0

0

0

0

0

0

totaal programma 1

485

1.5

1

1.58



1.

0

1.54

0

1.44

programma  - verkeer en vervoer Lasten

0 113.761

0 116.434

187

61.237

0

56.135

0

56.186

0

56.234

0

56.234

Saldo (Lasten - Baten)

7.181

51.195

7.312

51.069

875

55.032

0

57.527

0

60.200

Vorming van reserves

31

17.495

0

17.620

0

16.654

0

4.404

0

4.600

7.686

9.015

6.637

9.996

-800

10.731

0

536

0

0

-45

59.5

5

58.94

1.5

0.955

0

1.9

0

4.800

Lasten

550

5.204

76

5.214

0

5.186

0

5.337

0

5.333

Baten

125

902

0

897

0

897

0

897

0

897

Saldo (Lasten - Baten)

425

4.303

76

4.318

0

4.290

0

4.440

0

4.436

Vorming van reserves

25

0

10

0

0

0

0

0

0

0

Beschikking over reserves

75

0

71

0

0

0

0

0

0

0

5

4.0

15

4.18

0

4.90

0

4.440

0

4.4

Lasten

2.375

18.306

1.157

18.291

241

13.998

0

14.195

0

14.173

Baten

11

6.342

0

4.978

0

791

0

124

0

124

Saldo (Lasten - Baten)

2.364

11.964

1.157

13.314

241

13.207

0

14.070

0

14.049

Vorming van reserves

151

1.408

54

43

0

43

0

43

0

43

Baten

Beschikking over reserves totaal programma 

7.367 112.432

7.312 107.204

875 111.219

programma  - Wetter

totaal programma  programma 4 - Milieu

Beschikking over reserves totaal programma 4

0

Bijlage 9

2.015

151

9

151

40

151

0

151

0

151

500

1.

1.0

1.0

01

1.099

0

1.9

0

1.941

Begroting

008

Bedragen x € 1.000

i

009

010

011

01

s

i

s

i

s

i

s

i

s

programma 5 - landelijk gebied Lasten

21.030

62.281

3.280

59.154

1.257

52.437

625

51.794

0

51.857

Baten

2.010

39.739

0

34.468

0

38.594

0

37.594

0

37.521

Saldo (Lasten - Baten)

19.019

22.542

3.280

24.686

1.257

13.844

625

14.200

0

14.336

Vorming van reserves

1.648

17

0

17

0

17

0

17

0

17

13.151

140

1.217

84

549

68

0

51

0

51

.51

.40

.0

4.19

08

1.9

5

14.1

0

14.0

13.489

7.453

17.019

0

14.548

0

13.647

Beschikking over reserves totaal programma 5

programma  - economie, toerisme en recreatie Lasten Baten Saldo (Lasten - Baten) Vorming van reserves

51.825

12.265

35.784

8.129

562

761

979

0

530

0

530

0

530

43.696

11.703

35.023

12.509

7.453

16.489

0

14.018

0

13.117

6.937

2.890

3.295

1.298

1.237

400

0

0

0

0

Beschikking over reserves

35.582

3.894

14.806

2.440

1.332

2.629

125

1.965

1.300

565

totaal programma 

15.051

10.99

.511

11.

.58

14.0

-15

1.05

-1.00

1.55

programma  - Zorg en welzijn Lasten

15.558

48.586

9.456

49.662

2.225

43.631

0

43.716

0

43.714

Baten

90

40.752

0

36.822

0

36.822

0

36.822

0

42.122

Saldo (Lasten - Baten)

15.468

7.834

9.456

12.840

2.225

6.809

0

6.894

0

1.592

Vorming van reserves

88

0

0

0

0

0

0

0

0

0

Beschikking over reserves totaal programma 

1.691

0

762

0

0

0

0

0

0

0

1.85

.84

8.9

1.840

.5

.809

0

.894

0

1.59

9.508

30.983

4.890

30.042

0

30.237

0

30.220

programma 8 - Kultuer, taal en ûnderwiis Lasten Baten Saldo (Lasten - Baten) Vorming van reserves

9.784

31.183

322

1.609

156

179

0

179

0

179

0

179

9.462

29.574

9.352

30.804

4.890

29.863

0

30.058

0

30.041

336

0

0

0

0

0

0

0

0

0

Beschikking over reserves

1.885

0

-675

0

0

0

0

0

0

0

totaal programma 8

.91

9.54

10.0

0.804

4.890

9.8

0

0.058

0

0.041

programma 9 - ruimte en wonen Lasten

2.414

11.215

3.067

12.135

2.625

6.037

1.750

6.457

0

6.447

Baten

1.068

5.910

0

6.847

0

867

0

867

0

867

Saldo (Lasten - Baten)

1.346

5.306

3.067

5.288

2.625

5.170

1.750

5.590

0

5.580

Vorming van reserves

908

0

0

0

0

0

0

0

0

0

Beschikking over reserves totaal programma 9

1.558

0

642

0

0

0

0

0

0

0

9

5.0

.45

5.88

.5

5.10

1.50

5.590

0

5.580

Bijlage 9

1

Begroting 2009

Fryslân:

Begroting Bedragen x € 1.000

008 i

009

s

010

iepen en eigen

011

01

i

s

i

s

i

s

i

s

0

21.799

0

7.869

0

11.413

0

14.911

programma 10 - algemene dekkingsmiddelen Lasten

0

Baten

0 225.447

11.055

0 190.139

0 185.936

0 197.001

Saldo (Lasten - Baten)

0 -214.392

0 -168.340

0 -178.068

0 -185.588

0 -187.582

Vorming van reserves

0

64.927

0

24.846

0

2.574

0

5.839

0

0

Beschikking over reserves

55

62.976

10

80.347

0

12.296

0

5.089

0

0

totaal programma 10

-55 -1.441

-10 -.841

0 -18.89

0 -184.88

0 -18.58

Lasten

111.664 326.581

69.781 331.674

19.599 300.560

2.375 305.203

0 310.464

Baten

11.942 382.974

917 331.828

0 321.188

0 330.633

0 341.353

19.599 -20.628

2.375 -25.431

0 -30.889

0 202.493

totaal programma's

Saldo (Lasten - Baten) Resultaat voor bestemming

99.722 -56.393

68.865

-153

Vorming van reserves

10.123

Beschikking over reserves

63.976

86.737

3.359

43.824

1.237

19.688

0

10.598

0

4.660

76.176

23.489

93.018

1.121

25.874

125

7.791

1.300

766

Totaal programma's Resultaat na bestemming



Bijlage 9

45.869 -45.833

48.735 -49.348

19.715 -26.815

2.250 -22.624

-1.300 -26.995