F O CUS O P V E R S L AV I N GsZO R G VAn. samenwerken. Begrijpen waar het om gaat

F O C U S O P V E R S L AV I N G sZO R G VA n

samenwerken Begrijpen waar het om gaat

Online ­ ehandeling geeft aanvulling op bestaande b ­therapieën Verslavingszorg inbedden in

Medische heroïnebehandeling Tilburg werkt

opleidingen en beroepsontwikkeling Jaargang 4 - nr 1 - DECEMBER 2010

s a me n werke n

Inhoud 3 LVG’ers werken serieus aan hun herstel 6

Positieve ervaringen met medische ­heroïnebehandeling in Tilburg

8

Samenleving gebaat bij collectieve preventie

10

Kort Inzien!

12

Internetbehandelingen aanvulling op bestaande methoden

16

Commerciële tak Novadic-Kentron in volle bloei

18

Werk maken van opleidingen in ­verslavingszorg

20 Gezamenlijke aandacht voor jongeren 21

Basiszorg: bed, brood, bad en begeleiding

Voorwoord Een open vizier staat voor onze organisatie hoog in het vaandel. Om de kwalitatief hoogwaardige zorg te bieden die we voor ogen hebben, is samenwerking met collega-instellingen en een goede relatie met financiers en opdrachtgevers een absolute must. Alleen zo kunnen we onze clienten beter bedienen. Ook is de relatie met opleidingsinstituten van groot belang voor het bieden van een efficiënt en effectief zorgaanbod. Ten slotte is er de samenwerking met onze buren, omwonenden van onze voorzieningen. Daarover leest u meer in het artikel over de medische heroïnebehandeling in Tilburg. Het motto van deze Inzien! is dus niet voor niets samenwerken. Dat dit begrip voor ons geen loze kreet is zult u merken als u deze Inzien! leest. Samenwerking is de rode draad die u in vrijwel alle artikelen tegen zult komen. Of het nu gaat om onze nieuwe aanpak van cliënten met een lichte verstandelijke beperking, collectieve preventie, online behandeling of de voortvarende ontwikkeling die RoderConsult doormaakt. Wij wensen u veel leesplezier met deze Inzien! en zijn graag bereid om uw vragen naar aanleiding van ons relatiemagazine te beantwoorden. Krijn in ’t Veld, Roel Hermanides Raad van Bestuur Novadic-Kentron

Co lo f o n

Uitgave Inzien! is een uitgave van Novadic-Kentron, netwerk voor verslavingszorg. Inzien! wordt toegezonden aan relaties en medewerkers. Wilt u dit magazine ontvangen of heeft u opmerkingen of suggesties? Mail uw reactie naar [email protected]. Redactieraad: Sandra de Graaf, Roel Hermanides, Leon de Leijer, Martin Reddemann, Ingeborg Willemen, Charles Dorpmans, Ilse Vissers (hoofdredactie), Jules Pulles (Het Inventief) Eindredactie: Ilse Vissers en Jules Pulles (Het Inventief) Ontwerp: Heleen Verhoeven (Het Inventief) Fotografie: Maria van de Heyden, Leon de Leijer Foto cover: Maria van de Heyden 2

Aan dit nummer werkte verder mee: Wybo Vons (Wybo Vons Journalistieke Producties) Oplage: 3.600 exemplaren Drukwerk: Drukkerij Leonard, Oosterhout Copyright Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van Novadic-Kentron worden overgenomen. Hoewel bij de samenstelling van dit magazine de uiterste zorgvuldigheid is betracht, kan voor eventuele onjuistheden niet worden ingestaan.

U N I E K be h a n de l i n g Lvg

Gitte van der Velden, teamleider

LV G ’ ers i n bee l d bi j Nov a dic- K e n tro n e n kete n pa rt n ers

“Onze cliënten nemen hun behandeling heel serieus” Novadic-Kentron werkt continu aan een aanbod op maat voor alle mogelijke doelgroepen. Daarbij zoekt de organisatie vaak de samenwerking met verschillende ketenpartners. Zo werd ook een aanbod ontwikkeld voor licht verstandelijke gehandicapte cliënten (LVG’ers). Dit kan niet tot stand komen zonder ondersteuning vanuit verschillende partners die de zorg voor deze doelgroep als specialisme hebben. Inmiddels vindt er intensieve samenwerking plaats met veel partijen om de LVG’ers op een passende manier te behandelen. “LVG’ers zijn niet te generaliseren”, vertelt Maureen Alberg, aandachtsfunctionaris LVG bij Novadic-Kentron. “Elke LVG-cliënt is verschillend. De ene heeft een hoger IQ dan de ander en de persoonlijke sociale achtergronden zijn verschillend. Wel zijn cliënten vaak makkelijker

beïnvloedbaar, hebben moeite om met lastige situaties om te gaan en kunnen minder goed voor zichzelf opkomen. Middelengebruik is in hun ogen dé manier om met problemen om te gaan. Om dit gebruik onder controle te houden, moet dan ook de hele omgeving van de “Om het middelengebruik cliënt daar op gericht zijn.”

het hoofd te bieden, moet de zijn”

Denken vanuit het systeem de hele omgeving van In haar rol als aandachtsfunctionaris is Maureen cliënt daar op gericht aanspreekpunt van collega’s en netwerkpartners voor het onderwerp LVG en verslaving. Ze ondersteunt en geeft voorlichting over en toelichting op de werkmethode van NovadicKentron. Daarnaast werkt ze ook als behandelaar van LVG-cliënten. “De meeste cliënten hebben al zorg vanuit I nzien ! D E C E M B E R 2 0 1 0

3

een instelling. Als dat niet zo is, neem ik contact op met stichting MEE om de cliënt te leiden naar LVG-zorg. Vervolgens betrekken we zo veel mogelijk personen uit het systeem van de cliënt bij de behandeling. Ouders, kinderen, begeleiders: zij kunnen ons de achtergrond geven van de problemen van de cliënt.” Coachend werken De werkwijze van Novadic-Kentron houdt in dat de cliënt in de thuissituatie wordt opgezocht. Maureen: “We merken dat het voor deze doelgroep vaak een te hoge drempel is om zelf naar ons toe “Je weet wat je moet te stappen. In de veilige situatie bij een instelling of thuis is het makkelijker om doen en hoe dat contact te maken en de mogelijkheden moet doordat het op van de cliënt in te schatten. Bij die eerste gesprekken is het al erg belangplaatjes staat” rijk de cliënt te ‘coachen’. Hij moet het gevoel hebben dat we samen zijn probleem aanpakken. We houden rekening met het feit dat een LVG’er vaak moeilijker zijn aandacht er bij kan houden. We werken daarom momenteel aan nieuwe intakevragen die toegespitst zijn op deze doelgroep om de start nog soepeler te laten verlopen.” Begrijpelijk Dat de problematiek van LVG-cliënten een specifieke behandeling vraagt, blijkt op de behandelafdeling in Breda. Daar werkt Gitte van der Velden als teamleider. “Wij behandelen cliënten met een IQ tussen de 50 en 85. Voordat we dit speciale programma hadden, haakten zij af bij bestaande programma’s. Daar werden zij overvraagd, vanwege de groepsgerichte en cognitieve gedragsmatige benadering. Nu voelen ze zich hier prettig, omdat we o.a. werken met pictogrammen. Het is prettig, dat als je niet kunt lezen of schrijven, je toch begrijpt wat er verwacht wordt 4

aan de hand van een afbeelding. Naast het werken met pictogrammen hebben we een aantal behandelprogramma’s herschreven in voor hen begrijpelijke en makkelijke taal. Cliënten nemen daardoor hun behandeling heel serieus. Voor ons is het de uitdaging te kunnen schakelen tussen cliënten: er zit namelijk behoorlijk wat verschil tussen hun niveaus. Daarbij is er naast een verslavingsprobleem ook vaak sprake van ­psychiatrische problematiek.” Praktijkgericht Inhoudelijk wijkt het geboden programma niet af van dat van andere afdelingen binnen Novadic-Kentron, maar is het aangepast op hun niveau. Het grote verschil ligt in de herhaling en uitgebreide bespreking

Het LVG-project Het project om tot een aanbod voor LVG’ers te komen startte in 2008 als antwoord op de vraag vanuit LVG-instellingen om een behandel­afdeling gericht op hun cliënten. Onderdeel van het project was onder andere de samenwerking met en ondersteuning aan ketenpartners goed te ­organiseren. Aan het einde van het jaar onder­tekende Novadic-Kentron een convenant met netwerk­ partners Amarant, Lunetzorg, Cello, ­Dichterbij, CCE en Prisma. Inmiddels sluiten steeds meer LVG-­instellingen aan. De netwerkpartners geven hun informatie direct door aan Novadic-Kentron, waardoor er transparant en met korte lijnen gewerkt wordt. Bovendien is er nu ook een klinisch aanbod. In Breda startte een behandelafdeling LVG die zich richt op het onder controle krijgen van middelengebruik, resocialiseren en toewerken naar een passende wo­onvoorziening.

I N Dbe I V IhDaUnEde E L lAAN OD i n g BLvg

met cliënten. Gitte: “We sporen cliënten aan om het geleerde in de praktijk te brengen en geven hen complimentjes als het goed gaat. We werken aan verschillende thema’s die voor de cliënten actueel zijn. Ze lopen uiteen van uitleg over SOA’s en vrijetijds­invulling tot het leren bakken van een taart en de was doen. Het gaat niet om inzicht dat de cliënt moet krijgen, maar praktisch gedrag. Daar sturen we op. Om de aandacht van de cliënt vast te kunnen houden, werken we met kleinere groepen, waardoor de groep minder snel afgeleid wordt. Net zo als in andere programma’s werken we met deelplannen, waarin we doelen beschrijven. Dat zijn voor deze doelgroep steeds kleine successen van waaruit ze verder kunnen groeien.” Natraject De mogelijkheden van de cliënt staan centraal tijdens de behandeling, evenals het verwachte natraject. Gitte: “We gaan uit van wat een cliënt wel kan en niet van wat hij niet kan. Structuur is belangrijk. Als de structuur wegvalt of als er een verandering is in de structuur, is dit direct merkbaar onder cliënten. Je krijgt het gewoon van de cliënt terug als je als begeleider iets niet laagdrempelig genoeg uitlegt. We bouwen tijdens de behandeling al aan een sociaal netwerk en dagbesteding buiten Novadic-Kentron en houden de

LVG-instelling constant op de hoogte. Want juist dan moet de cliënt aan de verwachtingen kunnen voldoen. Die stap is soms moeilijk. Hier staat er niet veel druk op en accepteren cliënten elkaar zoals ze zijn. Zij zijn vaak goudeerlijk naar elkaar en het personeel en hoeven niet op hun tenen te lopen. Om daar van los te komen, is niet eenvoudig, vandaar dat hier vanaf het begin al aandacht voor is.” Gewoon goed Cliënten zelf voelen zich prettig bij hun behandeling, zoals blijkt uit de reactie van een van hen. “Ik ben snel beïnvloedbaar en dus is het voor mij moeilijk om nee te zeggen tegen drugs. Hier wordt alles rustig aan gedaan, dan onthoud ik meer. Ze leggen het beter uit. Je kunt een dag van te voren zien wat je moet doen de volgende dag en als je het vergeet word je er wel op gewezen. Je weet wat je moet doen en hoe dat moet doordat het op plaatjes staat. Ik heb dat nodig. De doelen in mijn deelplan zijn om niet impulsief te reageren en eerlijk te zijn over hoe ik me voel. Ik leer door kleine dingetjes. Ik heb duidelijkheid nodig, elke dag moet hetzelfde zijn, anders val ik terug in mijn oude gedrag. Het is gewoon goed hier, meer kan ik er niet van zeggen.”

I nzien ! D E C E M B E R 2 0 1 0

5

medisc h e Hero ï n ebe h a n de l i n g

M edisc h e h ero ï n ebe h a n de l i n g i n T i l burg ‘ scoort ’ op a l l e f ro n te n

Positieve behandelresultaten en nauwelijks overlast voor omwonenden

6

‘Niet hier!’ In een voorspelbare reflex stond de Tilburgse wijk Zorgvlied eind 2008 op zijn kop. Het plan om er een voorziening te openen voor de medische heroïnebehandeling leidde tot heftige reacties van buurtbewoners. De protesten verstomden echter al snel na toezegging van extra beveiliging en de nodige garanties.

Novadic-Kentron passende hulp krijgen. Hierdoor kunnen zij - ondanks hun chronische verslaving - nu toch een normaal, niet crimineel bestaan opbouwen. “Uiteindelijk scheelt dat de gemeenschap enorm veel overlast en maatschappelijke kosten”, constateert wijkbewoonster Gerda Steijns terugkijkend. “Dit is dus echt een win-win-situatie!”

De angst voor overlast en criminaliteit is inmiddels vrijwel verdwenen in Zorgvlied. Sterker nog: de afgelopen twee jaar is het veiligheidsgevoel in de Tilburgse wijk zelfs toegenomen. En dat, terwijl zwaar verslaafde cliënten er in de nieuwe heroïnepost van

“Na de eerste schrikreactie is de opening van de nieuwe voorziening al vrij snel geen issue meer in de wijk”, vertelt Gerda Steijns. Tijdens de eerste open dag op 20 december 2008 blijkt dat slechts een handjevol omwonenden echt geïnteresseerd is in de nieuwe

Van methadonverstrekking naar medische heroïne behandeling… 1968: 1978: 1994: 1995: 1998: 2004: 2006: 2008: 2011:

Start van methadonverstrekking na experimenten in Amerika. Advies van Gezondheidsraad over methadonverstrekking. Eerste experiment met medische heroïnebehandeling in Zwitserland. Gezondheidsraad adviseert over medische heroïnebehandeling. Zes Nederlandse steden starten experiment met ‘heroïne op recept’. Verbreding van het experiment naar 15 steden, waaronder Den Bosch, Eindhoven en Tilburg. Officiële registratie van heroïne als geneesmiddel. Start medische heroïnepost in Tilburg. Landelijke evaluatie van de behandelresultaten.

medische heroïnebehandeling op het terrein van de plaatselijke GGD. De meeste wijkbewoners geloven ’t wel en wachten gelaten af of de gemeente, de politie en Novadic-Kentron hun woord houden met de beloofde garanties en waarborgen voor de wijk. De gemeente huurt particuliere beveiligers in voor intensieve surveillances tijdens de openingstijden van de heroïnepost. En er wordt een breed samengestelde commissie opgericht die de gang van zaken rond de post eens per kwartaal gaat evalueren. Geen overlast Om iedereen in Zorgvlied op de hoogte te houden van de laatste ontwikkelingen, doet Gerda Steijns in de wijkkrant verslag van deze evaluaties. “Onze argwaan tegen het heroïne­ project vloeide langzaam weg en het respect voor de hulpverleners Gerda Steijns groeide”, noteert zij in 2008 na een oriënterend bezoek van de wijkvereniging aan een vergelijkbare heroïne-unit in Den Bosch. Ook daar blijken de omwonenden van Romperstaete - waar Novadic-Kentron eveneens heroïne op recept verstrekt - geen hinder te ondervinden van rondzwervende verslaafden of dealers. “Dat ligt ook voor de hand”, weet zij nu. “Deze cliënten zijn niet interessant voor dealers, omdat zij niet langer van hen afhankelijk zijn. Bovendien is deze mensen er veel aan gelegen om met de medische heroïnebehandeling een beter leven op te bouwen. Daarom houden zij zich doorgaans goed aan de huisregels en blijven zij na de verstrekking niet rond het GGD-pand hangen.” Het is mogelijk dat de huizenprijzen in de gewilde Tilburgse wijk inmiddels iets zijn gedaald. Maar dat komt volgens Gerda Steijns geheel op conto van de financiële crisis. “Eigenlijk weet niemand meer waarom er zoveel ophef was over deze voorziening. Echt, de buurt is het nagenoeg vergeten. Dat zie je ook terug in een recente enquête naar het veiligheidsgevoel in de wijk. Daaruit blijkt dat de weerstand tegen de post is afgenomen van 34% naar 21%, terwijl 75% van de bewoners zich zelden of nooit onveilig voelt.” Eindelijk rust Op dit moment maken achttien cliënten dagelijks gebruik van de voorziening. Sommigen komen er

driemaal per dag. Dat kost hen de nodige inspanning, maar biedt tegelijkertijd ook de nodige structuur. “Dankzij de dagelijkse onderhoudsdosis en de psycho-sociale hulp is hun lichamelijke en psychische gezondheid sterk Conny Peels verbeterd”, benadrukt senior verpleegkundige Conny Peels. “Ze nemen toe in gewicht en verzorgen zichzelf beter. En nog belangrijker: eindelijk komen ze tot rust. Ze hoeven niet langer de straat op om te ‘scoren’. Daardoor kunnen ze de criminaliteit achter zich laten en krijgen ze tijd om na te denken over de vraag wat zij verder willen met hun leven. Wij proberen daar met onze Community Reinforcement Approach (CRA) - een Amerikaanse behandelmethode gericht op het behalen van persoonlijke behandeldoelen - zo goed mogelijk op aan te sluiten. Want dat motiveert!” Verschillende cliënten hebben inmiddels een passende woonvorm gevonden, waar zij zelfstandig of onder begeleiding leven. Daarnaast hebben de meeste cliënten een of ander vorm van werk of dagbesteding gevonden. “Drie cliënten zijn nu zelfs bezig om hun heroïnegebruik af te bouwen. Dat is een fantastisch, maar onbedoeld neveneffect”, benadrukt de verpleegkundige. “Want in feite gaat het om therapie-resistente verslaafden. Zo bouwen zij elk op hun eigen manier aan een nieuw bestaan.”

“Nooit meer op jacht!” “Ik heb zo’n veertig jaar aan de coke en de heroïne gezeten en veel ellende meegemaakt”, vertelt Johan Verhoeven (55). Sinds zomer 2009 maakt hij gebruik van de medische heroïnebehandeling. “Bajes in, bajes uit… In totaal heb ik bijna een kwart van mijn leven vastgezeten. Weggegooide jaren. Maar dankzij deze heroïnebehandeling heb ik een nieuwe start kunnen maken. Ik kom hier tweemaal per dag voor de heroïne. Voor ’s avonds krijg ik altijd methadon mee, zodat ik die kan slikken zodra de heroïne is uitgewerkt. Zo probeer ik elke dag zo goed mogelijk door te komen. Sinds ik een eigen woning heb, ben ik gelukkig ook van de coke af. Bovendien heb ik geen schulden meer. Je begrijpt, dat wil ik graag zo houden!” I nzien ! D E C E M B E R 2 0 1 0

7

P reve n tie

Charlotte van Dam en Peter Seerden

Collectieve preventie: een must voor onze samenleving Wat is collectieve preventie? Sinds 2007 ontvangen gemeenten de middelen voor collectieve preventie GGZ via de Wmo-bijdrage in het gemeentefonds. Collectieve preventie wordt ­omschreven als ‘bescherming en bevordering van de gezondheid van de bevolking of van specifieke groepen daaruit alsmede het voorkomen en het ­vroegtijdig opsporen van ziekten onder die bevolking’. De gemeente heeft tot taak de totstandkoming en continuïteit van collectieve preventie te bevorderen. De afdeling Preventie, Voorlichting en Advies (PVA) van NovadicKentron geeft handvatten om te voorkomen dat mensen in de problemen raken door middelengebruik. Zij werkt 8

voor het algemene publiek, voor en met jongeren en hun directe omgeving. Daarnaast richt deze zich op professionals die met jongeren werken en op professionals die met overmatig gebruik te maken hebben. De afdeling PVA volgt maatschappelijke trends op de voet en is op de hoogte van de nieuwste onderzoeken, bijvoorbeeld over hersenschade bij jongeren die drinken. Om verandering te bereiken, is continuïteit van de boodschap van belang. Samenwerking met ketenpartners als de GGZ-instellingen of de GGD in lokale en regionale netwerken is een noodzakelijke voorwaarde voor succes.

Ontwikkelingen binnen collectieve preventie Door collectieve preventie op schaalgrootte van de centrumgemeenten te organiseren kunnen burgers deelnemen aan preventieve activiteiten. Gezamenlijk investeren door gemeenten in dit aanbod betekent dat deze activiteiten betaalbaar en toegankelijk blijven. Op dit moment staan door de bezuinigingen financiële middelen onder druk binnen gemeenten. Dit is een ongunstige ontwikkeling voor burgers en ook voor collectieve preventieactiviteiten. Als gemeenten zich daaruit terugtrekken heeft dit consequenties voor activiteiten in andere gemeenten. Het werkt versnippering van het aanbod in de hand, registratie en verantwoordingsdruk stijgen en dit alles werkt kostenverhogend. Het belang van collectieve preventie Preventie heeft tot doel gezondheidsrisico’s te verkleinen en een gezonde leefstijl te bevorderen. Peter Seerden, hoofd afdeling PVA: “Investeren in preventie levert langdurige financiële maatschappelijke voordelen op. Justitiële kosten en zorgkosten blijven beperkt en overlast kan terug­gedrongen worden. Bundeling van krachten levert meer kwalitatieve maatregelen op voor gemeenten en haar burgers en kosten kunnen gezamenlijk gedragen worden.” Een voorbeeld: de KOPP/KVO-groep De KOPP/KVO-groep is voortgekomen uit een samenwerkingsverband tussen Novadic-Kentron en GGZ-instellingen. KOPP staat voor Kinderen van Ouders met Psychiatrische Problemen, KVO voor Kinderen van Verslaafde Ouders. Deze kinderen lopen grote kans om op latere leeftijd zelf psychische klachten te krijgen of verslaafd te raken. Preventieve maatregelen zijn hiervoor nodig om ook op langere termijn (financiële) schade voor zowel de kinderen, gemeente en maatschappij te beperken. Charlotte van Dam, preventiemedewerker KOPP/KVO “Bij elke bijeenkomst vertelt iedereen eerst hoe zijn of haar week is geweest. Daarna bespreken we een bepaald thema aan de hand van een opdracht. De maskers bijvoorbeeld, altijd een grote hit. Ze krijgen allemaal twee maskers, allemaal hetzelfde, en die moeten ze beschilderen. De ene geeft weer hoe ze zich van binnen voelen en het andere hoe ze zich van buiten voelen, dat wil zeggen, wat ze de buitenwereld laten zien. Dat is vaak heftig en confronterend, want vaak zijn ze naar buiten toe gewoon heel vriendelijk, vrolijk en gezellig terwijl dat in feite helemaal niet zo is. ”

Gemeente Goirle, Inge van de Horst aan het woord over collectieve preventie De gemeente Goirle werkt op het gebied van collectieve preventie op twee manieren samen met Novadic-Kentron. Enerzijds in regionaal verband door jaarlijks afspraken te maken over de inzet van Collectieve Preventie GGZ. Anderzijds op lokaal niveau. Zo participeert Novadic-Kentron in een werkgroep die gericht is op voorkomen en bestrijden van ongezond gedrag onder jongeren. Hierbij gaat het met name over middelengebruik. “We zien dat middelengebruik een probleem is. Een relatief hoog percentage jongeren en volwassenen drinkt alcohol. Terwijl het gebruik van alcohol geaccepteerd is, zijn de risico’s ervan erg groot. Met name voor jongeren zijn de risico’s van alcoholgebruik erg groot omdat de hersenen nog in ontwikkeling zijn en door het gebruik van alcohol blijvende schade kunnen oplopen. De kracht van collectieve preventie is dat deze zich richt op een grote groep en hierdoor het bereik groot is. Bovendien richt de collectieve preventie zich niet alleen op de groep die al problemen heeft maar ook op de groep gezonde burgers.”

Afdeling Preventie team Breda van GGz Breburg, Wil Vrencken “Elkaars specifieke kennis en ervaring gebruiken door samen preventieactiviteiten uit te voeren. Dat is de eerste winst van de samenwerking tussen de afdelingen Preventie van GGz Breburg en Novadic-Kentron. Een mooi voorbeeld is het project KOPP/KVO. Beleidsmatig is het Preventie Overleg Regionaal van groot belang. Samen met gemeenten en de GGD maken we plannen voor collectieve preventie voor de komende jaren en monitoren we de uitvoering van bestaand beleid. Outreachend werken is daarbij een krachtig punt; op het juiste moment de juiste doelgroepen bereiken om bijvoorbeeld verslaving, eetstoornissen en schooluitval bij allochtone jongeren te voorkomen. Uitdagingen voor de toekomst zijn: nog meer mensen bereiken met effectieve interventies en daarbij gericht samenwerken met ander sectoren, bijvoorbeeld onderwijs, welzijnswerk en sportorganisaties. Daarom is collectieve preventie een must. Een must bij collectieve preventie is vooral mensen zo uit te dagen, dat zij zelf actief hun gezondheid bevorderen.”

I nzien ! D E C E M B E R 2 0 1 0

9

Kort i n Z I e n

DIMS Novadic-Kentron is als expertisecentrum, met zes test­locaties in Noord-Brabant, onderdeel van het landelijke Drugs Informatie en Monitoring Systeem (DIMS). Het heeft als doel inzicht te krijgen in de verschillende drugsmarkten van Nederland en de veranderingen die zich daarop voordoen. DIMS verzamelt in opdracht van het ministerie van VWS informatie over de markt van illegale uitgaansdrugs in Nederland. Daarnaast kan het DIMS alarm slaan (Red Alert) wanneer er op deze markt drugsmonsters worden aangetroffen die een acuut gevaar voor de volksgezondheid vormen. Het Veldwerk van Novadic-Kentron voert deze Red Alert uit en voorziet het netwerk van informatie. Tenslotte levert deze drugsmonitor een bijdrage aan de onderbouwing van het landelijke en lokale drugs- en preventiebeleid en aan Europese registratie- en waarschuwingssystemen.

Cliëntwaardering Novadic-Kentron heeft persoonlijk en met zorg als een van haar kernwaarden. Vanuit die kernwaarde worden bewezen effectieve methodieken op maat aangeboden in een behandelplan. Dat plan wordt besproken met de cliënt en daarna start de behandeling. Om te controleren of we bovenstaande ambities waarmaken meten we stelselmatig de mening van onze cliënten over ons hulp- en zorgaanbod. Dat gebeurt met

10

behulp van de GGZ-thermometer, een gestandaardiseerd en landelijk veel gebruikt meetinstrument. In totaal hebben in 2009 meer dan 2.200 cliënten deelgenomen aan het onderzoek. Het resultaat is zeer bemoedigend, onze organisatie scoort met gemiddeld een 7,6 goed. Ten opzichte van de voorgaande jaren is er een opwaartse lijn te zien: een 7,4 in 2007 en een 7,5 in 2008. Op basis van de metingen voeren we verbeteracties in om ons hulp- en zorgaanbod verder te professionaliseren. Op novadic-kentron.nl is het rapport Cliëntwaardering 2009 te vinden.

MEPHEDRONE / “MIAUW-MIAUW” De designerdrug 4-MMC of Mephedrone, ook wel miauw miauw genoemd, is een psychostimulant die zorgt voor een euforisch, stimulerend effect en veroorzaakt een high voor een bepaalde periode. Het lijkt met amfetamine gemeen te hebben dat het de drang naar meer versterkt, waarmee het verslaving in de hand kan werken. Er zijn nog geen toxicologische studies verricht naar Mephedrone. De hype is nu zo goed als over.

Halverwege 2009 kwam het Veldwerk van NK het middel Mephedrone op de drugsmarkt tegen. Er was op dat moment weinig tot geen feitelijke informatie over risico’s en bijwerkingen bij gebruik van Mephedrone bekend. Ook de consument was wat terughoudend. Totdat er halverwege 2010 in de pers steeds meer aandacht geschonken werd aan met name het gebruik van Mephedrone in Engeland.

Novadic-Kentron in de media Novadic-Kentron profileert zich als expertisecentrum op het domein van genotmiddelen, gebruik, verslaving en verslavingszorg. Dat is nodig om kwalitatief hoogwaardige zorg op maat en preventie te kunnen leveren. Maar ook om het maatschappelijk debat te kunnen beïnvloeden. Daarmee doen we niet alleen recht aan onze missie, visie en kernwaarden, maar leveren we ook een bijdrage aan het terugdringen en beperken van gezondheidsrisico’s.

2010

Free publicity via de media is een van de belangrijkste pijlers om een rol te spelen in de maatschappelijke discussie. Een uitgekiend mediabeleid en een up to date netwerk met de pers zijn voorwaarden om free publicity te realiseren. Zowel regionaal als landelijk is onze organisatie regelmatig spreekbuis via dagbladen, radio, televisie en vakliteratuur. Belangrijke onderwerpen daarbij van het afgelopen jaar waren GHB, gamen, LVG-problematiek en het (soft)drugsbeleid. Zie tabel voor een overzicht van de perscontacten in 2010.

Regionale dagbladen Regionale radio/tv

Landelijke dagbladen Landelijke radio/tv Vakliteratuur

184

12

7

10

7

(t/m 15 nov)

I nzien ! D E C E M B E R 2 0 1 0

11

o n l i n e be h a n de l i n g

Het beste v a n twee were l de n

Nieuwe internetbehandelingen vullen bestaande therapieën goed aan ‘Het nieuwe behandelen…’ Zo zou je de combinatie van bestaande therapieën en nieuwe internetbehandelingen goed kunnen noemen. Sinds een jaar bundelt NovadicKentron, samen met dochterorganisatie RoderConsult (zie artikel pagina 16) beide behandelopties. Dat verlaagt de drempel van de hulpverlening, verbetert de kwaliteit van het behandelaanbod en houdt de verslavingszorg op langere termijn betaalbaar.

12

De vergelijking met ‘het nieuwe werken’ ligt voor de hand. Werken waar en wanneer je maar wilt. Niet langer standaard van acht tot vijf op kantoor, maar op zelf gekozen momenten. En overal waar je dat uitkomt, thuis, onderweg… Het kan allemaal, zolang je maar bereik hebt met je mobieltje of computer. Het nieuwe behandelen heeft precies dezelfde voordelen. Per chat, mail of sms kunnen cliënten en therapeuten een hechte behandelrelatie opbouwen, zonder dat zij elkaar in levende lijve hoeven te zien. Natuurlijk is het meegenomen als ze elkaar af en toe ontmoeten. Maar strikt genomen hoeft dat niet. Een groot deel van de behandeling kan namelijk net zo goed online verlopen. Nieuwe leefstijl Met een slimme combinatie van face to face en online behandelingen wil Novadic-Kentron de kwaliteit van het behandelaanbod de komende jaren verder verhogen. Dankzij het nieuwe hybride aanbod krijgen cliënten meer mogelijkheden om actief deel te nemen aan hun behandeling. Dit biedt hen extra grip op hun herstel, waardoor de kans dat zij hun behandeling succesvol afronden aanzienlijk toeneemt. Thuis kunnen zij bijvoorbeeld een online stemmingsdagboek bijhouden, zodat ze beter zicht krijgen op het effect van nieuw aangeleerd gedrag. Doordat de behandelaar dit dagboek ook kan inzien, kan hij daar snel op reageren met vervolgoefeningen, nieuwe opdrachten of desnoods – als het er niet goed uitziet – een sms of persoonlijk gesprek. Een ander voordeel voor cliënten is dat zij naderhand nog eens kunnen nalezen hoe hun gedrag, gevoelens

Aanmelding en intake Aanmelding voor de online ­behandeling kan via de website van Novadic-Kentron, de website van RoderConsult of via www.gelukiseenwerkwoord.nl. Na de online intake volgt soms een aanvullend telefonisch contact om een goed beeld te krijgen van de problematiek. De indicatiecommissie neemt daarop het besluit welke behandeling het beste aansluit op de zorgvraag. Is de problematiek te zwaar, dan krijgt de cliënt het advies om te starten met een face to face behandeling.

Online behandelmodules creatief ­combineren tot een behandeling op maat Na een intensieve oriëntatieronde besloot NovadicKentron samen te werken met Minddistrict. De online behandelmodules van deze aanbieder voldoen aan hoge eisen op het gebied van veiligheid, dossiervoering en gebruiksgemak. De door Novadic-Kentron geselecteerde basis­ programma’s zijn gebaseerd op cognitieve gedragstherapie en met name bedoeld voor cliënten die problemen hebben met het gebruik van alcohol, cannabis of kalmeringsmiddelen (benzodiazepinen). Aanvullend kunnen zij met online programma’s werken aan bij voorbeeld angst- en depressieklachten. Verder kunnen cliënten gebruik maken van algemene ‘generieke’ modules, zoals beter ontspannen, minder piekeren etc. Al deze modules zijn geheel online te volgen; ze zijn echter ook goed inpasbaar in face to face behandelingen. Gemiddelde behandelduur: drie tot zes maanden. Voor de mentale ondersteuning van familie, partners en vrienden is een apart online programma beschikbaar. Novadic-Kentron besteedt bewust aandacht aan deze direct betrokkenen. Vaak kunnen zij immers een belangrijke rol spelen bij het leggen van een eerste hulpverleningscontact en het terugdringen van de verslaving.

en gedachten samenhangen met hun verslaving. Al werkend aan een nieuwe leefstijl kunnen zij in hun online dossier altijd teruggrijpen op zaken die al eerder aan de orde kwamen tijdens de behandeling. Passend programma “Doordat die psycho-educatie en achtergrondinformatie altijd beschikbaar is, hoef ik niet steeds opnieuw hetzelfde verhaal af te draaien”, zegt maatschappelijk werker Bart Wirken. “Alle theorie die cliënten in de praktijk moeten brengen, staat al beschreven in de modules. Daardoor kunnen ze daar direct mee aan de slag. Dat vergroot hun zelfwerkzaamheid, terwijl ik mijn kostbare tijd vooral kan besteden aan reflectie op hun inbreng.”

I nzien ! D E C E M B E R 2 0 1 0

13

is een werkwoord.nl

Als online behandelaar is Bart vooral enthousiast over de uitgebreide behandelmogelijkheden. “De nieuwe online modules bestaan uit een breed scala aan oefeningen en opdrachten. Door daar een passende en relevante selectie uit te maken, kan ik voor elke cliënt een passend programma samenstellen, toegespitst op zijn vragen, behoefte en motivatiefase.” Zodra iemand klaar is met een oefening, krijgt Bart automatisch bericht. “Ik bekijk dan welke vervolgstap het meest voor de hand ligt. Moeten we een thema verder uitdiepen, of kan de cliënt verder met de volgende oefening… Op die manier bepaal ik dus ook het tempo waarin cliënten het online programma doorlopen.”

Regie Het ‘nieuwe behandelen’ biedt niet alleen cliënten meer regie over hun behandeling. Ook behandelaars krijgen hierdoor meer regie over hun werk. Dat Marian Bulinga vergroot hun flexibiliteit en inzetbaarheid, waardoor zij uiteindelijk meer cliënten voor hetzelfde geld kunnen behandelen. “Mails van cliënten kan ik beantwoorden waar en wanneer dat het beste uitkomt. Maar dat vergt wel een heel nieuwe manier van werken en plannen”, erkent psycholoog Marian Bulinga. Het geven van feedback via de mail kost haar aanzienlijk minder tijd dan via een persoonlijk gesprek. Bovendien kan zij per mail veel inhoudelijker reageren, sneller to the point komen en kernachtiger verwoorden waar het om gaat. “Dat is dus echt veel effectiever.”

Daar tegenover staat dat het aangaan en onderhouden van een online-contact niet altijd eenvoudig is. Zeker als het contact stilvalt - de cliënt geen online opdrachten meer maakt of niet reageert op mails - is het niet altijd goed in te schatten waardoor dat komt, weet Marian inmiddels uit ervaring. “Ik voel dan toch vaak enige schroom om te bellen, alsof je een soort privacygrens overgaat, zeker bij cliënten die zich alleen voor een online behandeling hebben aangemeld. Daarom vind ik het fijn om cliënten na de intake toch minstens eenmaal te zien, zodat je een gezicht hebt voor elkaar.” Binnenkort gaat Marian de online modules ook introduceren bij deelnemers aan een groepsbehandeling. Ter aanvulling op wat er in de groep ter sprake komt, kunnen zij thuis extra opdrachten maken, zoals een gedachtenschema. “Cliënten kunnen daarmee van een afstandje naar zichzelf kijken”, vertelt ze. “Dat werkt heel goed, zeker als je zo’n schema op het scherm ziet. Zulke opdrachten bieden cliënten een extra stimulans om ook door de week actief bezig te blijven met de therapie.” Ander contact, zelfde resultaat Sinds de introductie van het online aanbod - najaar 2009 - zijn er inmiddels zo’n 150 cliënten geheel of gedeeltelijk online in behandeling. Eerlijk gezegd had Novadic-Kentron gerekend op meer animo. Maar er zaten verschillende zaken tegen, zoals de vindbaarheid via Google en kinderziekten van het programma. Daarnaast hebben veel cliënten, en sommige behandelaars en verwijzers nog altijd het idee dat face to face behandelingen effectiever zijn vanwege het directe persoonlijke contact. Onderzoek heeft echter uitgewezen dat online

Laagdrempelig nieuwe cliëntengroepen bereiken Om met het online aanbod nieuwe cliëntengroepen te bereiken, werven Novadic-Kentron en RoderConsult niet alleen met de eigen websites maar ook via www.gelukiseenwerkwoord.nl. “Deze website is vooral bedoeld voor mensen die niet tevreden zijn over hun middelengebruik, maar er niet over peinzen om in behandeling te gaan”, licht gz-psycholoog Nicole Weelen, die als supervisor nauw betrokken is geweest bij de implementatie van online behandeling en de training van hulpverleners van Novadic-Kentron en RoderConsult. “Daarom ligt het accent van deze site vooral op mensen die hun leven weer op de rit willen krijgen. Daarna zoomen we pas in op het middelengebruik. Op deze manier proberen we de drempel om hulp te zoeken zo laag 14

mogelijk te houden, zodat we er eerder bij zijn. Uit statistieNicole Weelen ken is namelijk bekend dat veel mensen uit schaamte of ontkenning jarenlang rondlopen met hun verslavingsprobleem zonder daarvoor hulp te zoeken. Hopelijk lukt het ons om deze mensen online eerder te bereiken, zodat ze niet volledig vastlopen.” Nicole verwacht dat binnen drie jaar alle ambulante cliënten op een of andere manier gebruik zullen maken van het online aanbod, van wie de helft zeer intensief. Daarnaast hoopt zij dat Novadic-Kentron het online aanbod verder uitbreidt met modules voor cocaïne, gokken en nazorg. Maar dat is vooralsnog toekomstmuziek.

o n l i n e be h a n de l i n g

Stephan Hermsen

“Novadic-Kentron: koploper met duidelijke zorgvisie!” “Novadic-Kentron hoort bij koplopers in de ggz en ­verslavingszorg die online hulp nadrukkelijk inzetten om de kwaliteit van hun aanbod te verbeteren”, zegt Stephan Hermsen, zorginkoper curatieve ggz en e-health-specialist bij Univé-VGZ-IZA-Trias (UVIT). Welke kansen biedt e-health? “Online zorg maakt de relatie tussen hulpverlener en cliënt gelijkwaardiger. De afhankelijkheid van de cliënt neemt namelijk af, doordat hij wordt gestimu­ leerd actief te werken aan zijn genezingsproces. E-health biedt de ggz zo een enorme kans om de kwaliteit van zorg te verhogen. Daarnaast houdt het de zorg op langere termijn betaalbaar, omdat behandelaars effectiever kunnen worden ingezet. Daarom is het jammer dat cliënten die hulp zoeken in de ggz, nog steeds verwachten dat zij een reeks gesprekken krijgen. Dat beeld moet echt om, zodat meer cliënten gaan kiezen voor een online behandeling. Dat vereist vooral van zorgaanbieders een meer sturend aanbod.” Wat vindt u van de hybride aanpak waar Novadic-Kentron voor kiest? “Vooral in de eerstelijnszorg worden steeds meer totaal geautomatiseerde online programma’s

behandelingen niet onder doen voor behandelingen in de spreekkamer. Dat komt vooral doordat online behandelingen strikt volgens het achterliggende protocol verlopen. Uiteindelijk hebben cliënten daar kennelijk toch het meeste aan om van hun verslaving of problematische middelengebruik af te komen. “Natuurlijk voelt het anders als je uitsluitend online met een hulpverlener communiceert”, erkent senior beleidsmedewerker Martin Reddemann. “Maar dat hoeft geen nadelige invloed te hebben op de diepgang van de interactie. Integendeel, dat contact kan heel intens zijn, zeker voor mensen die gewend zijn aan internet. Tegenover een beeldscherm kunnen sommigen zich zelfs beter blootgeven dan tegenover een hulpverlener.” Nieuwe cliëntengroepen Gecombineerde behandelingen waarbij face to face en online interventies naadloos op elkaar aansluiten

neergezet. In de tweedelijns-ggz is dat nog een brug te ver, omdat daar in behandelingen vaak niet routine­matige aspecten aan bod komen. Daarom verwacht ik dat in de ggz face to face behandelingen en online zorg meer en meer met elkaar zullen worden geïntegreerd. In dat kader zoekt NovadicKentron nu naar slimme manieren om cliënten met online modules te prikkelen zoveel mogelijk zelf te doen aan hun verslavingsproblemen. Dat is prima, want dat versterkt de therapietrouw en vergroot de kans op succesvolle behandeling.” Hoe doet Novadic-Kentron het in vergelijking met collega-instellingen? “In het huidige systeem hebben ggz- en verslavingszorginstellingen financieel voordeel bij het hebben en houden van veel bedden. Daardoor is er nauwelijks een prikkel om te investeren in e-health. Daarom vind ik het heel moedig dat Novadic-Kentron dit wel doet. In tegenstelling tot veel collega-instellingen maken zij die beweging zonder druk van buitenaf, vanuit de visie dat cliënten in eerste instantie ambulante hulp met e-health krijgen, en pas daarna - als het echt niet anders kan - klinische zorg. Wat dat betreft is Novadic-Kentron echt innovatief bezig. Daarmee behoren ze beslist tot de koplopers in de ggz en verslavingszorg die hier om zorginhoudelijke redenen in investeren.”

hebben de toekomst, volgens Martin. Het mobieltje zal hierbij waarschijnlijk een centrale plek gaan innemen. Met (deels geautomatiseerde) sms-berichten kunnen hulpverleners bijvoorbeeld dagelijks enkele motiverende vragen stellen aan cliënten of hen een dagopdracht laten uitvoeren. “Hiermee kunnen we het contact met cliënten enorm intensiveren”, verwacht Reddemann. “Dat is gunstig voor de gedragsveranderingen die we in gang willen zetten. En hopelijk bereiken we zo ook nieuwe ���������� ����������� � cliëntengroepen voor wie het huidige online aanbod hoogdrempelig of te moeilijk is. Echt, daar is nog een wereld te winnen!”

Hoe (on)�lukkig ben jij? nIiekt kan maar tot hem =

9059_ansich

doordringen

= Wat nu?

tkaart_gebrui

ker.indd 1

06-05-2010

9059_a

nsichtka

art_omg

10:09:38

���� ��� �������� �������

eving.in

dd 1

I nzien ! D E C E M B E R 2 0 1 0

15

06-05-20

10 10:0 9:56

R oderco n su lt

Team RoderConsult

RoderConsult groeit en bloeit “Een volle dochter.” Zo omschrijft John van de Hoven, directeur van RoderConsult de relatie met Novadic-Kentron. John van de Hoven geeft sinds een jaar leiding aan de commerciële tak van Novadic-Kentron. We praten met hem en enkele collega’s over verleden, heden en toekomst van RoderConsult, inmiddels een aparte BV, die een breed pakket aan diensten op het gebied van middelengebruik en verslaving biedt. De organisatie doet dat vanuit het voormalige hoofdkantoor van Novadic-Kentron, een monumentaal klooster in Sint-Oedenrode. John van de Hoven: “Een terugkeer naar het ouderlijk huis, zeg maar, na tijdelijke huisvesting in Oirschot en Nuenen.”

2006 keerpunt Een van de medewerkers van het eerste uur is Marielle van Dommelen. Zij werkt vijf jaar bij RoderConsult en kent de geschiedenis goed: “RoderConsult is rond de eeuwwisseling gestart als onderdeel van NovadicKentron om op commerciële basis behandeling, training en coaching te bieden. Enkele medewerkers gingen op pad om de bij Novadic-Kentron opgedane kennis en ervaring over te brengen naar andere organisaties. 2006 was een keerpunt voor RoderConsult, het jaar van doorontwikkeling en herpositionering. De behandeling verdween gedeeltelijk naar RoderSana, de particuliere verslavingskliniek in Oirschot waarvan Novadic-Kentron 16

initiatiefnemer was. RoderConsult werd een zelfstandige BV die volledig eigendom is van Novadic-Kentron. Vanuit een bouwkeet op het terrein van RoderSana in Oirschot waren we bezig RoderConsult verder te ontwikkelen. Na de opening van RoderSana gebeurde dat tijdelijk vanuit een kantorencomplex in Nuenen. Nu zijn we zogezegd teruggekeerd naar Sint-Oedenrode.” Groeipotentie Inmiddels zijn er drie bedrijfsonderdelen met een eigen manager: RoderConsult Behandeling BV, RoderConsult Training BV en RoderConsult Re-integratie BV. John van de Hoven is optimistisch over de toekomst, hij voorziet

een verdere groei: “We liggen op koers, RoderConsult heeft zich ontwikkeld zoals dat bij de oprichting werd voorgesteld. Onze drie bedrijfsonderdelen hebben een geleidelijke groei doorgemaakt. De intensieve relatie met Novadic-Kentron en de specialistische kennis van verslaving en verslavingszorg hebben daarbij een belangrijke rol gespeeld. Er is zeker nog groeipotentie. Als zelfstandig bedrijfsonderdeel zijn we minder gebonden aan de grenzen van het werkgebied van Novadic-Kentron en kunnen we andere geldstromen aanboren. En met ons nieuwe online ­behandelaanbod, dat we samen met Novadic-Kentron zijn gestart, verwacht ik nieuwe doelgroepen te kunnen bereiken.” Actief bij 800 huisartsen De dertien verslavingsconsulenten van RoderConsult Behandeling behandelen en begeleiden mensen met eenvoudige verslavingsproblematiek. Dat gebeurt bij voorkeur in een vroeg stadium. Manager Behandeling Jos Sieben: “We proberen er op tijd bij te zijn. Om cliënten in zo’n pril stadium te bereiken werken we intensief samen met de huisartsen: zij zijn voor ons de verwijzers, die verslavingsproblematiek in hun spreekkamer vroegtijdig kunnen onderkennen. Wij behandelen veelal in de praktijk, zo dicht mogelijk bij de patiënt. Inmiddels hebben we met driekwart van de huisartsen afspraken gemaakt en spreken we cliënten bij zo’n achthonderd huisartsen. Als we er op tijd bij zijn, is de kans vele malen groter om mensen met korte, geprotocolleerde behandelprogramma’s van hun verslaving af te helpen of hen te leren hun gebruik onder controle te krijgen. Ook met ons nieuwe online behandelaanbod bereiken we mensen in een vroeg stadium. Blijkt de problematiek toch ernstiger, dan verwijzen we door, onder andere naar de klinieken van NovadicKentron. Tot de behandeling daar start blijft de cliënt in een motiveringsinterventie. Docentenpool Roder Consult Training en Coaching heeft geen vaste medewerkers in dienst. Manager Yvonne Hendriks: “Wij werken met een pool van docenten, door de wol geverfde hulpverleners en preventiewerkers van Novadic-Kentron en andere verslavingszorginstellingen. We geven voorlichtingen, cursussen en trainingen voor bedrijven en instellingen. Onze trainingen worden op maat gemaakt. Daarnaast adviseren we instellingen over het ontwikkelen en opstellen van beleid rond

alcohol, drugs en gokken en ondersteunen we de implementatie daarvan. Ook adviseren we gemeenten en overheid over middelen, gebruik en verslaving. Een specifiek aanbod hebben we voor de ­kansspelbranche. We verzorgen samen met Iriszorg Consultancy en Mondriaan/Re-Set trainingen om spelers die risico lopen op problematisch gokken beter te leren signaleren en verwijzen.” Sterke positie Ten slotte is er RoderConsult Re-integratie BV. Landelijk staan re-integratiebureaus momenteel zwaar onder druk omdat de overheid fors wil bezuinigen. Toch maakt Irene Dijkstra, manager Re-integratie, zich geen grote zorgen. “Wij begeleiden cliënten die uit het arbeids­ proces zijn geraakt door problematisch gebruik of verslaving. Onze re-integratiecoaches hebben specifieke deskundigheid op dat gebied en kunnen terugvallen op een uitgebreid netwerk. Een vaste coach begeleidt de cliënt, indien nodig wordt direct ingegrepen met korte en resultaatgerichte behandelinterventies bijvoorbeeld bij een (dreigende) terugval. Mogelijk betrekken we hierbij consulenten van Behandeling. Dat maakt onze positie ten opzichte van andere spelers in de re-integratiebranche sterk. Tevens liggen er prima kansen om nieuwe producten te ontwikkelen, zoals werkervaringsprojecten. We streven naar intensievere samenwerking met Novadic-Kentron en afstemming met andere gespecialiseerde re-integratie bedrijven : Goed afgestemde ketenzorg is een belangrijk uitgangspunt. Onze horizon verbreden met vernieuwend inhoudelijk aanbod, verstevigt onze positie als specialist.” Op dit moment begeleidt RoderConsult Re-integratie BV - op verzoek van gemeenten en UWV - zo’n negentig cliënten. Meer weten over RoderConsult? Neem eens een kijkje op www.roderconsult.nl of neem contact op via [email protected] of via (0413) 48 58 00. I nzien ! D E C E M B E R 2 0 1 0

17

op l eidi n g

O n twikke l i n ge n i n vers l a vi n gszorg vr a ge n om meer speci a l is atie

Inzetten op een naadloze aansluiting tussen praktijk en onderwijs Daar waar je tien jaar geleden nog vanuit de ­verschillende opleidingen in de praktijk pas te maken kreeg met verslavingszorg, krijgt deze specialisatie steeds meer aandacht binnen het onderwijs. NovadicKentron werkt daar van harte aan mee en leidt haar eigen medewerkers steeds gespecialiseerder op zodat zij kunde hebben en de zorg bieden die past bij de verslavingszorg van nu. 18

Op verschillende niveaus is er tegenwoordig een specialisatie te volgen die met verslavingszorg te maken heeft. Universiteiten bieden de postdoctorale studies tot verslavingsarts en verslavingspsycholoog aan. Op hbo-instellingen zijn er minors met verslavingszorg als uitgangspunt en langzamerhand dringt de verslavingszorg ook door tot de mbo-opleidingen. “Het is voor ons een forse inhaalslag, maar we investeren er volop in”, vertelt Roel Hermanides, lid van de Raad van Bestuur van Novadic-Kentron. “We Roel Hermanides zetten vijf jaar geleden met acht instellingen het leernetwerk op om gezamenlijk op te trekken binnen het onderwijsveld. Dit heeft ertoe bijgedragen dat verslavingskunde binnen de beroepsopleidingen herkend wordt als een onderdeel dat aandacht verdient. En die aandacht zullen we de komende jaren steeds meer terugvinden in specifieke onderdelen van deze opleidingen.” Expertisecentrum “Als Novadic-Kentron vormen we een expertisecentrum en daarom willen we nog wat stappen meer zetten”, vervolgt Roel Hermanides. “Er moet een leerprogramma komen voor elke beroepsgroep die zich met verslavingskunde bezighoudt. We ontwikkelen in samenwerking met het onderwijsveld voortvarend nieuwe werkverbanden . Daarin is onze ambitie om onderzoek, bestaande kennis (evidence -based) en praktijk zo dicht mogelijk bij elkaar te brengen. Neem een methode als CRA. Dat is een bewezen zeer effectieve behandelmethode. Om die belofte waar te kunnen maken combineren we intensieve scholing van onze behandelaars met aanpassing van onze werkwijzen.” Vast onderdeel in opleiding Mieke Loomans is opleidingsfunctionaris bij NovadicKentron. Zij beaamt dat er vanuit de opleidingen nu geregeld aandacht is voor verslavingszorg als specialisatie, maar vindt de kloof tussen praktijk en onderwijs nog steeds te groot. “De verslavingszorg is in mijn ogen een ‘ondergeschoven kindje’ bij bijna alle opleidingen, of het nu om mbo-, hbo- of wetenschappelijk onderwijs gaat. De minors verslavingskunde zijn een stap in de goede richting, maar het blijft een vrijblijvende zaak voor studenten. Ik vind dat het een vast onderdeel van de opleidingen moet worden. Er zijn wel voorbeelden van branchegerichte opleidingen waar wij als NovadicKentron ons steentje aan bijdragen zo ver we kunnen. Bijvoorbeeld de branchegerichte HBO-V-opleiding van Fontys Hogescholen en een onlangs gestarte pilot met het ROC Eindhoven.”

Dagelijkse werkpraktijk “Opleidingen, of ze nou in- of extern zijn, moeten aansluiten bij de context van de organisatie”, vertelt Mieke Loomans. “Ze Mieke Loomans moeten gekoppeld zijn aan de dagelijkse werkpraktijk, waardoor het geleerde ook echt in de praktijk toegepast kan worden. Daarbij zijn onze medewerkers zeer zeker ook zelf verantwoordelijk voor hun leerproces. Zij kunnen het beste beoordelen welke kennis en kunde ze nog willen opdoen. Leidinggevenden kunnen daar een belangrijke motiverende rol in spelen én zorgen dat meerdere collega’s de kennis en vaardigheden tot zich nemen. We maken van Novadic-Kentron een krachtige organisatie door de kennis van individuele medewerkers om te zetten in leerervaringen voor de organisatie als geheel.” CRA-opleidingen De eerdergenoemde CRA-methode is in Tilburg geïmplementeerd. Daar is dan ook veel aandacht geweest voor de training van medewerkers om volgens deze methode te kunnen werken. Boukje Dijkstra is verantwoordelijk voor dit proces. “Het is een sprekend voorbeeld van het feit dat training en praktijk in elkaars verlengde moeten liggen. De training werkt namelijk heel motiverend, maar die motivatie moet ook in de praktijk aan de dag gelegd worden. Daarom trainen we de medewerkers die zich aanmelden tijdens een tweedaagse workshop om ze vervolgens in de praktijk continu ondersteuning te bieden. Iedere twee weken staat er een werkbegeleiding op het programma waar aan de hand van casuïstiek wordt gekeken wat goed ging en waar de verbeterpunten liggen. Dit proces is in principe continu, zodat de collega’s altijd ondersteuning hebben bij het werken met deze methode en zich steeds verder ontwikkelen.”

ZIC: Intensieve leerwerkplek Praktijk en onderwijs samenbrengen krijgt een nieuwe dimensie binnen een zorginnovatiecentrum (ZIC). Een ZIC is een verblijfsafdeling waarvan het personeel voor minimaal driekwart uit leerlingen en stagiairs bestaat. Het andere kwart bestaat uit getrainde medewerkers die prima begeleiding op de werkvloer aan deze professionals in de dop kunnen geven. Ook docenten komen geregeld over de vloer voor begeleiding en intervisie, waardoor zij ook in de dagelijkse praktijk meedraaien. Deze vorm van leerwerkplekken vraagt een nauwe samenwerking tussen opleiding en Novadic-Kentron, waardoor ook dat contact goed onderhouden wordt. Werken binnen een ZIC betekent voor de studenten na een intensieve inwerkperiode de volledige zorg over een groep cliënten te hebben. Daardoor weten ze precies hoe het er in de praktijk aan toe gaat. Novadic-Kentron zet de komende tijd in op het realiseren van een ZIC. I nzien ! D E C E M B E R 2 0 1 0

19

Jeugd

Gezamenlijke aandacht voor jongeren Jongeren hebben binnen de verslavingszorg van Novadic-Kentron een eigen plaats. Er is de speciale Behandeling Jeugd. In samenwerking met verschillende netwerkpartners krijgen jongeren een programma dat aansluit bij hun belevingswereld. Dat betekent dat, naast veel preventieve activiteiten, Novadic-Kentron een steeds uitgebreider behandelaanbod specifiek voor jongeren tot 24 jaar heeft. Uitgangspunt voor de hulp aan jongeren zijn korte lijnen, zowel naar de jongeren als naar hulpverlenings­ instanties. Door voortdurend contact met hen te hebben, wordt het probleem sneller opgemerkt. Tijdig inzicht en behandeling in een vroeg stadium, heeft een enorme preventieve werking: de jongere leert zijn gebruik onder controle te krijgen voordat er sprake is van verslaving. Systeem Om de jongeren goed te begeleiden, werkt NovadicKentron Oss met een zogenaamde jongerencase­ manager, Angela Aben. Angela is contactpersoon voor de jongeren en voor hulpinstanties rondom hen, zoals ­jeugdagenten, schoolmaatschappelijk werk, GGZ en Jeugdzorg. “Vanuit dat netwerk komen jongeren bij mij terecht. Maar ook vaak vanuit een verplichting door de ouders. Daarbij komt dat ze vaak de ene dag iets anders willen dan de andere. Daarom neem ik ze stap voor stap bij de hand. We gaan in gesprek over het gebruik van voornamelijk speed, cocaïne, cannabis en alcohol en formuleren samen een hulpvraag. Vaak blijkt dat de jongere pas later zijn probleem inziet. Vooral bij alcoholgebruik. Dat wordt niet zo zeer als

20

problematisch gezien door hemzelf en de omgeving. De omgeving heeft sowieso een belangrijke invloed op de jongeren. Ouders, (school)vrienden, GGZ, jeugdzorg: ze hebben allemaal hun eigen verwachtingen. Met hen bespreek ik dan ook de plannen en hoe we het beste met de jongere om kunnen gaan. Door regelmatig in contact te blijven, af en toe een sms’je te sturen, een telefoontje, een herinnering aan een afspraak, weet de jongere bij wie hij terecht kan als hij geholpen wil worden.” Integrale aanpak Behandelingen vinden geregeld plaats in samenwerking met de GGZ. Robbert Hofman werkt bij de Reinier van Arkelgroep als teamleider bij het CAP (Centrum Adolecentenpsychiatrie), locatie Zilverlinden. “Bij ons is psycholoog Angela de Hart intermediair tussen Novadic-Kentron en de GGZ. Angela brengt jongeren onder de aandacht van Novadic-Kentron als ze daar nog niet in beeld zijn. Zodra dat het geval is zorgt Angela dat er contact is tussen de behandelaars van beide organisaties om voor afstemming te zorgen. Bij de Zilverlinden is het gebruik al bespreekbaar gemaakt met de cliënt en motiveren we hem om daar wat mee te doen. Door de samenwerking met Novadic-Kentron kunnen wij verslavingszorg meenemen in onze integrale behandeling. De verpleegkundigen op de werkvoer voelen zich zekerder om met de jongere in gesprek te gaan. Hierdoor is er een transparante en open sfeer van communiceren over gebruik. Ook zit de winst in een gedeelde expertise en een kortere route tussen de GGZ en Novadic-Kentron.”

h et gezic h t a c h ter . . .

“We bieden hier bed, brood en een bad, maar zeker ook begeleiding”

Basiszorg richt zich op enthousiasme van cliënt In de rubriek ‘Het gezicht achter…’ belichten we mensen die we tegenkomen bij Novadic-Kentron: medewerkers, partners én cliënten. Deze keer bezocht Inzien! de basiszorg in Den Bosch en kwam daar Gerard Emans, die de CRA-methode in de basiszorg implementeert, tegen én cliënt Carlo, die rustig de kok van de basiszorg te noemen is.

“Ik was een verwend kind”, vertelt Carlo. “Er mocht heel veel en ik kreeg een prima opvoeding. Ik heb mijn eigen ruiten ingegooid toen ik al snel Carlo te oude en verkeerde vrienden had. Op mijn dertiende was ik verslaafd aan alcohol. En sindsdien heb ik een hele route afgelegd. Ik ben in periodes clean geweest, maar ontwikkelde ook een cocaïneverslaving. Nu ben ik vijftien opnames verder en sinds november vorig jaar loop ik hier rond. Ik wil geen echte opname meer, dat zie ik niet meer zitten. Wel vind ik hier een veilige omgeving, die me wat houvast biedt.” Specifieke aanpak Carlo is exemplarisch voor de meeste cliënten binnen de Basiszorg. Zij kampen met een chronische versla-

ving en hebben geen uitzicht meer op een leven zonder verslaving. “Veel mensen denken dat daarom de CRA-methode niet makkelijk in te zetten voor deze groep cliënten”, vertelt Gerard Emans. “Want een doel om uiteindelijk niet meer middelenafhankelijk te zijn, is onhaalbaar. Maar de CRA-methode is in mijn ogen juist een heel mooie methode om binnen de basiszorg in te zetten. We gaan uit van niet-middelengerelateerd gedrag om tot stabilisatie te komen. Dat is ook al een te beschrijven doel. Deze afgeslankte CRA-methode heb ik samen met een collega ontwikkeld voor specifiek deze cliënten.” Indirecte beloning In de praktijk komt het er op neer dat cliënten in de basiszorg punten kunnen verdienen voor allerlei klussen en activiteiten die ze uit zichzelf oppakken. Emans: “Je moet namelijk niks voor normaal I nzien ! D E C E M B E R 2 0 1 0

21

aannemen in deze groep. Iedere bijdrage in de leefbaarheid die zij kunnen doen, is een prestatie op zich. Dus als iemand de vuilnis buiten zet, opruimt, boodschappen doet, een activiteit op poten zet die voor iedereen leuk is, dan is dat een beloning waard. Die beloning is wel indirect: ze krijgen punten die weer inwisselbaar zijn voor vouchers. Een voucher kan gebruikt worden voor een overnachting.” Creatieve groep Carlo maakt dankbaar gebruik van de methode. Hij nam het initiatief om vaak te gaan koken en ­introduceerde zelfs de wekelijkse frietendag. “Ik steek heel veel energie in het koken, omdat ik dat ook echt leuk vind. Het is een passie geworden. En de mede­bewoners vinden het altijd heel lekker wat ik maak.” Gerard vindt het koken als hobby een heel natuurlijke gang van zaken: “Wat veel mensen vergeten is dat we hier vaak met heel creatieve mensen te maken hebben. We zien dan ook geregeld schitterende tekeningen, uitmuntende kookkunst en goede muzikale aanleg langskomen.” Doelgericht De CRA-methode is gericht op doelen die een cliënt wil behalen. Gerard Ook binnen de Basiszorg wordt daar Emans aan gewerkt. Gerard: “We werken met zogenoemde deelplannen waarin realistische doelen staan die door het hele begeleidingsteam van de cliënt worden onderschreven. In de multidisciplinaire overleggen waarbij arts, psycholoog en persoonlijk begeleider de voortgang van cliënten bespreken, staan deze doelen uit de deelplannen centraal. Carlo heeft bijvoorbeeld als doel om gecontroleerd te drinken en rekening te houden met zijn agressie. De door ons gebruikte methode werkt daar prima bij. Op het moment dat Carlo kookt, drinkt hij namelijk niet en zit hij lekker in zijn vel omdat hij iets doet wat hij leuk vindt. Agressie is dan ook ver weg. We gaan er niet vanuit

22

dat we de cliënten honderd procent kunnen losweken van de middelen. We bieden hier bed, brood en een bad, maar zeker ook begeleiding. Ons idee daarbij is dat we altijd samen met de cliënt door een deur moeten kunnen.” Hostels Carlo heeft nog een ander doel waar hij hard aan werkt. “De hostels in Den Bosch. Daar zou ik graag heen willen, maar dan moeten ze er eerst wel komen. Ik zet me daar voor in: inmiddels ben ik al langs geweest bij de wethouder, geef betrokkenen een rondleiding, verzamel krantenknipsels. Mijn eigen kamer in een hostel waar ik zelf mijn bedtijd bepaal, mijn krantje en tijdschriften lees, dat is een mooi doel. Ik ben graag op mijzelf en dat kan ik daar nog meer zijn dan hier. Hier ben ik alleen op mijzelf in de alcoholgebruiksruimte, maar dat is natuurlijk ook niet de goede drijfveer!” Basiszorg in de praktijk Werken in de Basiszorg vraagt een specifieke aanpak en vaardigheden. Joost van Bavel werkt bij de Basiszorg in Breda. “De Basiszorg is uniek binnen Novadic-Kentron, omdat onze prioriteit is om het gebruik te stabiliseren. Verminderen of afkicken staat niet centraal, omdat dat niet haalbaar is voor deze groep. Dat betekent wel dat je bijna altijd te maken hebt met cliënten onder invloed. Dat vraagt een andere benadering die we nu uit ervaring opdoen. Het zou mooi zijn als er in de toekomst ook opleidingen komen die uitgaan van cliënten onder invloed. Dubbele Diagnose De laatste tijd neemt het aantal Dubbele Diagnosecliënten toe. Joost : “Dat vraagt weer om een andere benadering, de kans op escalatie is daarbij groter. In onze nieuwe gebruiksruimte is daar rekening mee gehouden. Ik denk dat het een van de beste ruimten van Nederland is, waarbij wij als medewerkers vanuit een soort aquarium in de ruimtes kunnen kijken. Dat werkt heel transparant, voor ons en voor de cliënten.”

h et gezic h t a c h ter . . .

Carrièremogelijkheden Joost denkt dat het werken in de Basiszorg een goede basis is voor doorontwikkeling. “Ik zou het zelfs een goed idee vinden om collega’s een periode mee te laten draaien in de basiszorg. Als je een tijd in de basiszorg gewerkt hebt, geeft dit letterlijk de basis voor een verdere carrière binnen de verslavingszorg. Het werken met deze doelgroep stelt je in staat in je verdere carrière de nuance aan te brengen. De

basiszorg is uniek in de acceptatie van middelen­ gebruik zonder veroordeling. Wat niet wil zeggen dat we het altijd eens zijn met de bij behorende gedragingen, zeker als iemand onder invloed is. De vaardigheden die je aanleert in contacten met cliënten die onder invloed zijn zullen veel medewerkers ook van pas komen in een andere setting. Daarom is er ook een uitwisselingsplan in ontwikkeling metde motivatieafdeling in Breda. Dit start medio januari 2011.”

I nzien ! D E C E M B E R 2 0 1 0

23

Nov a dic- K e n tro n B egri j pe n w a a r h et om g a at

Gitte van der Velden, teamleider LVG-afdeling Breda

“Dus leert de cliënt spelenderwijs, een taart bakken is natuurlijk anders dan een zware therapie. Door de herhaling zie je op een bepaald moment het welbekende tekenfilmlampje branden en dan weet je nu begrijpt hij het.” “Want de gelijkheid zorgt dat ze geen druk voelen om boven hun kunnen te presteren en op de tenen te gaan lopen, er is respect voor elkaar en de ­cliënt stopt niet voortijdig met zijn behandeling.”

“Want de kleine succeservaringen en ­complimenten zorgen ervoor dat de ­cliënt kan groeien.” “Daardoor werken de pictogrammen en wijzen ze elkaar ook op het gebruik daarvan.”

Novadic-Kentron is de ­instelling voor verslavings­ zorg in Noord-Brabant. Samen met de cliënt zoeken we het beste antwoord op zijn vraag. We bieden preventie en voorlichting, behandeling, begeleiding, nazorg en opvang. Onze aanpak is gericht op de behoeften en wensen van de cliënt, persoonlijk en op maat, maar altijd onderbouwd door de nieuwste inzichten en wetenschappelijk onderzoek.

Met verschillende vestigingen, steunpunten en zorgboerderijen zijn we altijd bij u in de buurt. Onze hoofdlocatie bevindt zich in Vught. Verder hebben we grotere en kleinere vestigingen in onder andere Breda, Den Bosch, Eindhoven, Tilburg, Helmond, Oss, Roosendaal en Bergen op Zoom. Vanaf september 2008 is Novadic-Kentron HKZ-gecertificeerd.

De hoofdlocatie: Novadic-Kentron Hogedwarsstraat 3 Postbus 243 5260 AE Vught Telefoon: (073) 684 95 00

www.novadic-kentron.nl