Externe voortgangsrapportage Werkprogramma III

Externe voortgangsrapportage Werkprogramma 2012 - III September - december (inclusief jaaroverzicht rapporten en publicaties)

Den Haag

-1-

Inhoudsopgave 1 2

3 4 5

6

Managementsamenvatting ...................................................................................... 3 Publicaties en bijdragen aan beleidsprocessen ....................................................... 4 2.1 Integrale producten en overkoepelende activiteiten ........................................ 4 2.2 Ruimtelijk beleid in verandering ..................................................................... 5 2.3 Het belang van clusters en netwerken voor de concurrentiepositie ................ 5 2.4 Verstedelijking, herstructurering en mobiliteit ............................................... 5 2.5 Klimaat en energie als transitieagenda ............................................................ 6 2.6 Biodiversiteit, voedselvoorziening en ontwikkelings-vraagstukken ............... 7 2.7 Overig .............................................................................................................. 8 Nieuwsberichten september – december 2012 ..................................................... 10 Overzicht technische briefings PBL Tweede Kamer in 2012 .............................. 12 Publicaties 2012 .................................................................................................... 13 5.1 Integrale, thema-overstijgende producten ..................................................... 13 5.2 Biodiversiteit, voedselvoorziening en ontwikkelingsvraagstukken .............. 13 5.3 Het belang van clusters en netwerken voor de concurrentiepositie .............. 15 5.4 Klimaat en energie als transitieagenda .......................................................... 16 5.5 Ruimtelijk beleid in verandering ................................................................... 18 5.6 Verstedelijking, herstructurering en mobiliteit ............................................. 18 5.7 Overig ............................................................................................................ 20 Bijdrage WOT ...................................................................................................... 21

-2-

1

Managementsamenvatting

Deze rapportage bevat de voortgang van het werkprogramma 2012 van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) met de nadruk op de periode september – december. Hiermee geven we een overzicht van de belangrijkste publicaties die het planbureau in deze periode heeft uitgebracht. Daarnaast noemen we de belangrijkste bijeenkomsten waar het PBL zijn kennis heeft ingebracht ten behoeve van beleidsprocessen en daarmee heeft bijgedragen aan de kwaliteit van de politiekbestuurlijke afweging. Belangrijke highlights de afgelopen periode waren: De Balans van de Leefomgeving Sinds 2010 brengt het PBL elke twee jaar een Balans van de Leefomgeving uit. Dit jaar de tweede. In deze veelomvattende studie laat het PBL zien hoe de kwaliteit van de leefomgeving zich ontwikkelt en welke voortgang er is op de doelen voor het milieu-, natuur- en ruimtelijke beleid. De doorrekening van het regeerakkoord Op verzoek van de Tweede Kamer heeft het PBL de Effecten van het Regeerakkoord VVD-PvdA geanalyseerd, voor de thema´s energie & klimaat, natuur, verkeer & vervoer en Groene groei. Deze analyse bouwt voort op de analyse van de verkiezingsprogramma’s in Keuzes in Kaart (CPB/PBL, 2012) en hanteert hetzelfde basispad. Het bezoek van de internationale visitatiecommissie Het PBL heeft in november een internationale visitatiecommissie van wetenschappers ontvangen onder leiding van Lea Kauppi, directeur-generaal van het Finse Milieuagentschap SYKE. Doel van de visitatie was primair om de wetenschappelijke kwaliteit van de producten en diensten van het PBL te beoordelen (‘doen we de dingen goed?’). Daarnaast is ook de maatschappelijke relevantie van het werk aan de orde geweest (‘doen we de goede dingen?’). In haar voorlopige resultaten schreef de commissie onder andere dat de algemene indruk van de wetenschappelijke kwaliteit van het werk PBL positief is, en een internationale benchmark voor de manier waarop het functioneert in de science-policy interface. Het definitieve visitatierapport verschijnt in februari 2013. Overzicht technische briefings In 2012 is het aantal technische briefings die het PBL heeft gegeven, of waar het PBL bij betrokken is geweest toegenomen. Een overzicht is opgenomen op pagina 12.

-3-

2 2.1

Publicaties en bijdragen aan beleidsprocessen Integrale producten en overkoepelende activiteiten

Balans voor de Leefomgeving Het PBL presenteerde op 24 september 2012 de tweede Balans van de Leefomgeving. Demissionair minister Schultz van Haegen heeft deze studie, die het planbureau elke twee jaar uitbrengt, in Nieuwspoort in ontvangst genomen. In deze veelomvattende studie laat het PBL zien hoe de kwaliteit van de leefomgeving zich ontwikkelt en welke voortgang er is op de doelen voor het milieu-, natuur- en ruimtelijke beleid. De Balans bestaat naast een boek ook uit een website met achterliggende data. Op 1 oktober is de Balans per brief aangeboden aan de voorzitter van de Tweede Kamer. Op 4 oktober is deze publicatie in een besloten technische briefing nader toegelicht. De Tweede Kamer heeft om een kabinetsreactie op de Balans gevraagd. Deze is toegezegd. De Balans is bij meerdere ministeries gepresenteerd: onder andere op 27 september aan DGRW, op 23 oktober bij DGM&IC, en op dinsdag 6 bij DG Agro tijdens een goedbezochte lunchbijeenkomst. Op dinsdag 2 oktober is bij de directeurenlunch van IenM een presentatie verzorgd over het onderdeel bereikbaarheid van de Balans van de Leefomgeving. Analyse van de milieu- en natuureffecten van het regeerakkoord Op verzoek van de minister van Infrastructuur en Milieu heeft het PBL de milieu- en natuureffecten van Bruggen slaan – Regeerakkoord VVD-PvdA geanalyseerd, en uitgebracht op 9 november. De PBL-notitie analyseert de effecten van het regeringsakkoord voor de thema´s energie & klimaat, natuur, verkeer & vervoer en Groene groei en is voorlopig en indicatief van aard. Deze analyse bouwt voort op de analyse van de verkiezingsprogramma’s in Keuzes in Kaart (CPB/PBL, 2012) en hanteert hetzelfde basispad. Hiermee wordt ook de consistentie gewaarborgd met de uitgangspunten voor de analyse van de budgettaire en financiële effecten van het regeerakkoord (CPB, 2012).

-4-

2.2

Ruimtelijk beleid in verandering

Effecten van de staatssteunregeling voor de middeninkomens op de woningmarkt – een simulatie Het PBL heeft op 30 oktober de resultaten gepubliceerd van onderzoek daar de effecten van de staatssteunregeling voor de middeninkomens op de woningmarkt. Het reageerde daarmee op een verzoek van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties dat dit onderzoek in oktober 2011 heeft toegezegd aan de Tweede Kamer. Naar aanleiding van het uitkomen van dit rapport heeft Tweede Kamerlid Voortman (Groenlinks) in Kamervragen de minister verzocht op de bevindingen uit dit rapport te reageren. Second Opinion MKBA Rijk-regioprogramma Amsterdam-Almere-Markermeer Het ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft CPB en PBL gevraagd om een second opinion over de MKBA RRAAM (Rijk-regioprogramma Amsterdam-AlmereMarkermeer). Deze second opinion is in interactie met het de opsteller van de MKBA (Ecorys) en het projectbureau RRAAM opgesteld en op 7 november door beide planbureaus gepubliceerd. Het opstellen van de second opinion heeft bijgedragen aan de kwaliteit van de MKBA. Nieuwe steden in de Randstad Op woensdag 26 september presenteerde PBL de publicatie Nieuwe steden in de Randstad; verstedelijking en suburbaniteit tijdens een symposium in architectuurcentrum Makeblijde te Houten. De publicatie is aan Vaste Kamercommissie IenM toegezonden. Op hetzelfde symposium werd ook de Atlas Nieuwe Steden gepresenteerd, waarin de plannings-, ontwerp-, en bewoningsgeschiedenis van de groeikernen beschreven wordt. Die publicatie is gemaakt door PBL en de fotograaf Theo Baart.

2.3 Het belang van clusters en netwerken voor de concurrentiepositie De ratio van ruimtelijk-economisch beleid en het topsectorenbeleid Op verzoek van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie heeft het PBL, in samenwerking met het CBS, op 16 november de studie De ratio van ruimtelijk-economisch beleid en het topsectorenbeleid uitgebracht. Deze studie maakt inzichtelijk waar zich de ruimtelijke concentraties van de topsectoren bevinden en welke regio’s cruciaal zijn voor de topsectoren. De studie geeft aan welke regio’s in Nederland cruciaal zijn voor het topsectorenbeleid, doordat daar veel vestigingen clusteren of er veel werkgelegenheid aan is verbonden. Met de informatie uit de studie weegt het Rijk af in welke regio’s ze actiever beleid wil voeren.

2.4

Verstedelijking, herstructurering en mobiliteit

Monitor Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte De nulmeting van de Monitor Infrastructuur en Ruimte, die het PBL op 12 oktober uitbracht, geeft de stand van zaken weer voor de dertien nationale belangen uit de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR), en schetst waar mogelijk ook de ontwikkeling over de afgelopen tien jaar. Het PBL brengt de (tweejaarlijkse) monitor uit op verzoek van het minister van IenM. De monitor bestaat uit een rapport en een -5-

website (onderdeel Compendium voor de Leefomgeving). De eerste herhalingsmeting zal in het najaar van 2014 verschijnen. Elektrisch rijden in 2050: gevolgen voor de leefomgeving Het PBL heeft op 20 november de studie Elektrisch rijden in 2050: gevolgen voor de leefomgeving uitgebracht. De publicatie is op 20 nov aangeboden aan de Vaste Kamercommissies van EZ, FIN, BZK en IenM. Op 11 september, ruimschoots voor de publicatie van de PBL-rapport over elektrisch rijden, heeft PBL een presentatie gegeven bij de zogeheten directeurenlunch IenM. In de presentatie werden de belangrijkste conclusies van het rapport toegelicht. In een levendige discussie werd de voornaamste conclusie breed gedeeld, namelijk dat elektrisch rijden forse klimaatwinst betekent maar tegelijkertijd bij huidig voortgezet beleid op termijn de schatkist veel geld zou kunnen kosten. WLO scenario’s mobiliteit Op 27 november heeft het PBL samen met het CPB tijdens een vertrouwelijke technische briefing de Vaste Kamercommissie van IenM geïnformeerd over de mobiliteitsaspecten van de (nieuwe) WLO-scenario’s. Deze bijenkomst had tot doel de basiskennis van de Kamerleden op dit onderwerp te versterken, ter voorbereiding op de nota-behandeling MIRT, op 3 december.

2.5

Klimaat en energie als transitieagenda

Klimaat- en energieroutekaarten naar 2050 in Noordwest Europa Op 15 oktober heeft het PBL de studie Climate and energy roadmaps 2050 in Northwestern Europe uitgebracht. Op verzoek van het ministerie van IenM vergeleek het PBL hierin de zogenaamde klimaat- en energie ‘roadmaps’ van Nederland, België, Denemarken, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Delen hieruit waren al eerder gepresenteerd in internationale workshops op Clingendael (Den Haag) en in Warschau. Evaluatie voorstel Europese Commissie om tijdelijk minder CO2-emissierechten te veilen Op 27 november publiceerde het PBL de resultaten van een literatuurstudie onder de titel Evaluation of the European Commission’s proposal to set aside emission allowances. De notitie is door de staatsecretaris IenM gebruikt ter onderbouwing van haar visie richting de Kamer. Verder is deze toegezonden aan de Commissie (DG CLIMA), het Europees Parlement, CEPS en Bruegel Instituut. Emissiereductiedoelen broeikasgassen voor 2030 Op 10 december publiceerde het PBL het rapport Greenhouse gas emission reduction targets for 2030. Dit rapport gaf aan dat een Europese emissiereductie van 40% onder het niveau van 1990 niet bij voorbaat voldoende is om de 2 graden doelstelling te halen. Een dergelijk Europees doel was de inzet van het vorige kabinet en hieruit kwam vanuit de ministeries van EL&I en IenM de vraag naar voren welke inspanning van andere landen vergelijkbaar is met zo’n Europese doelstelling, rekening houdend met economische verschillen tussen landen. Ook zijn de economische gevolgen voor de EU en andere landen berekend, voor verschillende reductie-inspanningen van de -6-

rest van de wereld. De belangrijkste conclusies van dit rapport zijn samengevat in een memo naar de staatssecretaris. Website ClimateDialogue.org Het PBL, KNMI en de wetenschapsjournalist Marcel Crok hebben gezamenlijk de internetsite ClimateDialogue.org gelanceerd: een internationale blog waarop onderzoekers op uitnodiging over controversiële klimaatonderwerpen met elkaar in discussie gaan. DG-cahier Vergroening als uitdaging en kans voor de Nederlandse economie Het tweede DG-diner vond plaats op 25 september Op 19 december verscheen het verslag met als titel Vergroening als uitdaging en kans voor de Nederlandse economie. Vanwege het succes van dergelijke bijeenkomsten is besloten ook in 2013 enkele DG-diners over actuele thema’s te organiseren. Kenniskamer directie Klimaat, Lucht en Geluid IenM De directie KLG van IenM heeft op 12 september een ‘kenniskamer’ georganiseerd waarin beleidsmakers en kennisinstellingen (zoals PBL, TNO, CPB, ECN, RIVM, KNMI, KIM) de eerste versie van kennisvragen bespraken, (voorgezeten door Wim Derksen). Het betrof de thema’s klimaatsysteem, klimaatbeleid, luchtbeleid en geluid. Dit was een heel goed en vruchtbaar initiatief. Per thema werden de concept beleidsvragen doorgenomen en besproken. Dit heeft in belangrijke mate bijgedragen aan de kennisvragen zoals vastgelegd in de nieuwe Kennisagenda van IenM. Energie-akkoord onder auspiciën van SER Op 7 november startte de Regiegroep haar werkzaamheden gericht op het tot stand brengen van een nationaal energie-akkoord van werkgevers, werknemers, milieubeweging en ministeries met sterke betrokkenheid van de ‘energieke samenleving’. PBL heeft bij het tot stand brengen van dit akkoord de centrale kennisfunctie toebedeeld gekregen. Inzet is uiterlijk juni 2013 het akkoord gerealiseerd te hebben. (Looking) Back to the future: a reconstruction of historical land use and its application for global change research. Op 12 december is Kees Klein Goldewijk (PBL) gepromoveerd op de studie (Looking) Back to the future: a reconstruction of historical land use and its application for global change research. Hieruit blijkt dat de hoeveelheid land die in het verleden nodig was voor landbouw de hypothese beïnvloedt dat menselijke activiteiten in de wereld leidden tot veranderingen in de CO2-concentraties en daardoor het klimaat. Hoe meer land per persoon de mensen gebruikten, hoe meer natuurlijke ecosystemen verdwenen en dat leverde meer broeikasgassen op.

2.6 Biodiversiteit, voedselvoorziening en ontwikkelingsvraagstukken Hervorming van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid van de EU: Milieueffecten in ontwikkelingslanden Op 8 november publiceerde het PBL de studie “Reform of the EU Common Agricultural Policy: environmental impacts in developing countries”. In deze studie onderzoekt het PBL de belangrijkste mechanismen waardoor de hervorming van het -7-

GLB invloed zou kunnen hebben op het milieu in ontwikkelingslanden. In alle gevallen blijkt de invloed minimaal te zijn. Watervoetafdruk: bruikbaar voor duurzaamheidsbeleid? Op 17 december publiceerde het PBL de notitie Water Footprint: Useful for sustainability policies?, een studie uitgevoerd op verzoek van het ministerie van Buitenlandse zaken. Het rapport heeft belangstelling gekregen vanuit de EU, OESO en NGO’s. Op uitnodiging van het ministerie van Buitenlandse Zaken zal PBL dit rapport samen het rapport De voetafdruk van Nederland: hoe groot en hoe diep? uit augustus 2012 presenteren in een interdepartementaal forum, waar men de vervolgstappen voor het rijksbeleid bediscussieert. Kwaliteit voor later 2. Evaluatie van het waterkwaliteitsbeleid Het PBL bracht op 21 december een studie uit met bovenstaande titel, waarin het onderzocht in welke mate het Nederlandse grond- en oppervlaktewater voldoet aan de doelen die het nationale waterkwaliteitsbeleid en de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) stellen. Deze studie is ook aangeboden aan de Vaste Kamercommissie van IenM. PBL ondersteunt advies Rli over toekomst land- en tuinbouw Naar verwachting in maart 2013 zal de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur een advies uitbrengen over ‘de toekomst van de land- en tuinbouw in Nederland’. PBL ondersteunt de raad door een check uit te voeren op de onderliggende analyses. Een onderdeel hiervan was deelname aan een expertmeeting op 13 september. De Rli verwerkt de commentaren en mikt erop met het eindadvies de koers van het landbouwdossier van het aanstaande kabinet te beïnvloeden. PBL ondersteunt advies Rli over natuur en landschap De Rli bereidt een advies aan het Kabinet voor met betrekking tot Natuur en Landschap. In dat kader heeft de Rli het PBL gevraagd een review te geven op een aantal onderzoeken die de Rli heeft laten uitvoeren, en daarbij ook een inbreng te leveren bij de opzet en uitvoering van die onderzoeken. De bedoeling is dat de inbreng van het PBL leidt tot een optimale gebruik van bestaande kennis bij de voorbereiding van het advies van de Rli.

2.7

Overig

Dorien Manting benoemd tot bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam Het College van Bestuur van de Universiteit van Amsterdam heeft mw. dr. Dorien Manting, sectorhoofd bij het PBL, benoemd tot bijzonder hoogleraar Bevolkingsdynamiek en Ruimtelijke Ontwikkelingen. Mw. Manting zal voor één dag per week deel uitmaken van de programmagroep Urban Geographies binnen de Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsvraagstukken van de Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen. Haar onderzoek binnen deze programmagroep zal zich richten op de samenhang en wisselwerking tussen demografische veranderingen en ruimtelijke ontwikkelingen, wat goed aansluit bij het onderzoek van PBL.

-8-

Werkprogramma 2013 In de tweede helft van 2012 heeft het PBL in overleg met de departementen de Hoofdlijnen van het werkprogramma voor 2013 opgesteld. Conceptversies zijn besproken in het DG-overleg en met de Begeleidingscommissie. Op 25 januari is het de Ministerraad zonder bezwaren of aanvullingen gepasseerd. Uitnodiging ZKH Prins Willem-Alexander en HKH Prinses Maxima Op woensdag 12 december brachten Maarten Hajer en Aldert Hanemaaijer een bezoek aan de Eikenhorst. Daarbij was ruim de gelegenheid om van gedachten te wisselen over de uitdaging om de economie te vergroenen en wat dat concreet betekent voor burgers en bedrijven. Nederland Verbeeld - een andere blik op vraagstukken rond de leefomgeving Op 19 december bracht het PBL Nederland Verbeeld - een andere blik op vraagstukken rond de leefomgeving uit. Hierin geeft het PBL een visuele presentatie van feiten en cijfers op drie domeinen: vervoer, voedsel en energie. Nederland Verbeeld is bedoeld als handreiking om snel een aantal verbanden te kunnen doorgronden en tegelijkertijd als een proeve in het vinden van nieuwe, aansprekende visualiseringstechnieken. Bezoek internationale visitatiecommissie Het PBL heeft tussen 12-16 november 2012 een internationale visitatiecommissie van wetenschappers ontvangen onder leiding van Lea Kauppi, directeur-generaal van het Finse Milieuagentschap SYKE. Doel van dit bezoek was om de kwaliteit van de producten en diensten van het PBL te beoordelen. In haar voorlopige resultaten schreef de commissie onder andere dat de algemene indruk van de wetenschappelijke kwaliteit van het werk PBL positief is, en een internationale benchmark voor de manier waarop het functioneert in de science-policy interface. Wel kan het proces van kwaliteitsborging verbeterd worden. In dat kader beveelt de commissie onder meer aan om een uniforme procedure voor externe reviews op te stellen en om belangwekkende resultaten en methodologische vernieuwingen vaker te verspreiden via peer-reviewed publicaties. Het definitieve visitatierapport verschijnt in februari 2013. Twitter Het PBL heeft sinds medio 2011 een eigen twitter account @Leefomgeving. Twitter is in 2012 een belangrijk medium geworden. Via twitter worden onze publicaties bekend bij stakeholders die wij anders wellicht niet zouden bereiken; twitter is bovendien een podium waarop deze stakeholders ons vragen stellen en van feedback voorzien. Het aantal volgers is in 2012 gestegen van 1.000 naar 2.500.

-9-

3

Nieuwsberichten september – december 2012

Het PBL richt zich met zijn producten primair op het ondersteunen van de nationale en internationale besluitvorming over milieu-, natuur- en ruimtevraagstukken. Daartoe worden de rapporten verzonden naar de betrokken ministeries en de Tweede Kamer en openbaar gemaakt door plaatsing op de website. Voor een goede timing volgen we beleids- en politieke agenda’s nauwlettend. Van kernproducten brengt het PBL in de regel een nieuwsbericht uit. In de maanden september tot en met december 2012 zijn er 29 Nederlandstalige en 8 Engelstalige nieuwsberichten gepubliceerd. Datum 21-12-2012 19-12-2012 19-12-2012 19-12-2012 10-12-2012 27-11-2012 27-11-2012 20-11-2012 20-11-2012 12-11-2012 12-11-2012 9-11-2012 5-11-2012 5-11-2012 31-10-2012 30-10-2012 16-10-2012 14-10-2012 10-10-2012 10-10-2012 7-10-2012 7-10-2012 2-10-2012 30-9-2012 30-9-2012 30-9-2012 26-9-2012 26-9-2012

Titel Kwaliteit van water is verbeterd, maar de natuur profiteert niet Christmas and New Year greetings Nederland Verbeeld - een andere blik op vraagstukken rond de leefomgeving PBL aan de slag met decentrale overheden Climate goals for 2030 in relation to 2°C target Set-aside of European CO2 emission allowances considered as a signal for further ETS reform Tijdelijk minder veilen van CO2-emissierechten is een signaal voor verdere hervorming van emissiehandel The Emissions Gap Report 2012 Elektrisch rijden goed voor milieu en leefomgeving, maar wel duur PBL, KNMI and Crok launch Climate Discussion platform Climate Dialogue PBL, KNMI en Crok lanceren website Climate Dialogue Regeerakkoord slaat ook brug naar duurzame economie; vraagt om invulling International audit committee coming to PBL Internationale visitatiecommissie komt naar PBL Uitnodiging PBL Academielezing door Diane Coyle Staatssteunregeling heeft wisselende effecten op de woningmarkt Plans for low-carbon economy lack international orientation Plannen voor koolstofarme economie weinig internationaal gericht Dorien Manting benoemd tot bijzonder hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam Herman Vollebergh gevraagd als Fellow van CESifo Uitnodiging bijeenkomst 'Vormgeven aan de spontane stad' Debat Klimaatverandering in filosofisch perspectief Ouderen steeds mobieler, behalve op woningmarkt Stadssafari langs verweesde viaducten Nature Outlook 2010-2040: Dutch nature policy in motion Seminar Actief ouder worden Wereldwijde studie toont wat nodig is voor energietransitie Green Deals Jaarevenement - 10 -

25-9-2012

Meer aandacht nodig voor betekenis groeikernen in metropoolregio’s 23-9-2012 Vergroening van de economie onmogelijk zonder herijking rijksbeleid 19-9-2012 Presentatie Balans van de Leefomgeving 2012 Excursie en perspresentatie rondom publicaties Nieuwe 17-9-2012 Steden Biobrandstoffenbeleid raakt de kern van duurzame 16-9-2012 ontwikkeling Perslunch ECN en PBL over schoon, betrouwbaar en 11-9-2012 betaalbaar wereldenergiesysteem Organische gebiedsontwikkeling: hoe flexibiliteit in 4-9-2012 stedelijke planning te bereiken Naar aanleiding van het uitkomen van deze publicaties is in de Nederlandse kranten, op radio en TV en op webpagina’s vele honderden malen aandacht besteed aan deze en andere publicaties van het PBL.

- 11 -

4

Overzicht technische briefings PBL Tweede Kamer in 2012

Titel

Datum uitkomst 26 jan

Onderwerp

Bijzonderheden

Natuur

Technische briefing VKC EL&I op 25 januari. Op 26 januari tijdens een symposium aangeboden aan Stas Bleker.

1

Natuurverkenning 20102040: Visies op de ontwikkeling van natuur en landschap

2

Evaluatie van de nota Duurzame gewasbescherming

15 feb

Landbouw

Toegelicht in technische briefing VKCie EL&I 31 mei. Aangeboden aan Stas Atsma en Stas Bleker.

3

Greening the CAP: An analysis of the effects of the European Commission’s proposals for the Common Agricultural Policy 2014– 2020

20 feb

Landbouw

Toegelicht in technische briefing 31 mei VKCie EL&I Toegelicht in Brussel, voor vertegenwoordigers EC, EP en NGO’s.

4

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren

8 mrt

Economie en ruimte

Toegelicht in technische briefing 18 april VKCie EL&I. Is aangeboden aan SG van EL&I tijdens symposium.

5

Kosten en baten van strengere emissieplafonds voor luchtverontreinigende stoffen. Nationale evaluatie voor de herziening van het Gotenburg Protocol

4 mei

Milieu

Conclusies toegelicht in VKCie I&M op 4 april

6

Analysing the emissions gap 26 april between the Copenhagen Accord pledges and the 2°C climate goal after Cancun

Klimaat

Toegelicht tijdens technische briefing VKC I&M 31 mei. Verzoek TK om Kabinetsreactie

7

Roads from Rio+20. Pathways to achieve global sustainability goals by 2050

15 mei

Duurzame ontwikkeling

Gepresenteerd op Rio a/d Maas 31 mei. Toegelicht tijdens technische briefing VKC I&M 15 mei

8

Balans vd Leefomgeving

23 sept

9

WLO scenario’s mobiliteit

27 nov

Besloten technische briefing 4 oktober Technische briefing WLO scenario’s mobiliteit

- 12 -

5 5.1

Publicaties 2012 Integrale, thema-overstijgende producten

Artikelen 19-1-2012 17-6-2012

30-6-2012 20-11-2012

Environmental policy evaluation – experiences in the Netherlands Hoe maakt het PBL zulke mooie kaarten? Government interventions in sustainable supply chain governance: Experience in Dutchfront-running cases Past een nuchtere risicobenadering in de tijdgeest? Conditions for green growth

Rapporten 15-3-2012 26-8-2012 26-8-2012 23-9-2012 23-9-2012 9-11-2012 19-12-2012

OECD Environmental Outlook to 2050 Keuzes in Kaart 2013 - 2017. Een analyse van tien verkiezingsprogramma's Choices Outlined 2013-2017. The outlines of the election programmes Balans van de Leefomgeving 2012 Assessment of the Human Environment 2012 Analyse van de milieu- en natuureffecten van het regeerakkoord Nederland Verbeeld

27-6-2012

Overige publicaties 4-6-2012 Fifth Global Environment Outlook 5-7-2012 Doorrekening verkiezingsprogramma’s 2012 Keuzes in Kaart 2013-2017, Een analyse van tien verkiezingsprogramma’s 11-11-2012 op bereikbaarheidseffecten

5.2 Biodiversiteit, voedselvoorziening en ontwikkelingsvraagstukken Artikelen 1-1-2012 23-1-2012 10-2-2012 13-feb-12 13-2-2012 21-2-2012 24-2-2012

Collapse and reorganization of a food web of Mwanza Gulf, Lake Victoria Assessing the impacts of livestock production on biodiversity in rangeland ecosystems Scientific Opinion on the science behind the guidance for scenario selection and scenario parameterisation for predicting environmental concentrations in soil Residual soil phosphorus as the missing piece in the global phosphorus crisis puzzle. Proceedings of the National Academy of Sciences, 109: 63486354 (2012). Framework for systematic indicator selection to assess effects of land management on ecosystem services Mapping ecosystem functions and services in Eastern Europe using globalscale data sets A land-use systems approach to represent land-use dynamics at continental and global scales - 13 -

2-2012 2-2012 28-2-2012 8-3-2012 23-4-2012 24-4-2012 2-5-2012 22-jun-12 10-7-2012 7-2012 25-9-2012 30-9-2012 16-10-2012 23-10-2012 30-10-2012 1-11-2012 12-11-2012 16-11-2012 21-12-2012 21-11-2012 12-2012 2012

Rapporten 19-1-2012 26-1-2012 15-2-2012 15-2-2012

Propagation of uncertainties in soil and pesticide properties to pesticide leaching Tier-1 and Tier-2A Scenario Parameterisation and Example Calculations Simulation of movement of pesticides towards drains with a preferential flow version of PEARL European-scale modelling of groundwater denitrification and associated N2O production. Environmental Pollution, 165: 67-76 (2012). Bodem- en watersysteem: cruciaal voor biobased economy Land use impacts on biodiversity in LCA: a global approach The representation of landscapes in global scale assessments of environmental change Management, regulation and environmental impacts of nitrogen fertilization in Northwestern Europe under the Nitrates Directive; a benchmark study. Biogeosciences. 2012, 9, 5143-5160.. Making scenarios for nature policy in the Netherlands World food supply in a context of environmental change and increasingly competing claims on naturual resources The price of protein: Review of land use and carbon footprints from Life cycle assessments of animal food products and their substitutes Synergies and trade-offs between ecosystem service supply, biodiversity, and habitat conservation status in Europe Assessing the impact of soil degradation on food production The provision of public goods by agriculture: critical questions for effective and efficient policy making Bezuinigingen belemmeren verdere verbetering waterkwaliteit An ecohydrological sketch of climate change impacts on water and natural ecosystems for the Netherlands: bridging the gap between science and society A spatially distributed model of pesticide movement in Dutch macroporous soils Options to reduce the environmental effects of livestock production – Comparison of two economic models Developing a methodology for a species‐based and spatially explicit indicator for biodiversity onagricultural land in the EU Ecological traits affect the response of tropical forest bird species to landuse intensity The price of protein: Review of land use and carbon footprints from life cycle assessments of animal food products and their substitutes Nutrient dynamics, transfer and retention along the aquatic continuum from land to ocean: towards integration of ecological and biogeochemical models. Accepted by Biogeosciences.

Ecologische effectiviteit van Natuurwetgeving Natuurverkenning 2010-2040: Visies op de ontwikkeling van natuur en landschap Evaluation of the Dutch policy document on sustainable crop protection (summary) Evaluatie van de nota Duurzame gewasbescherming - 14 -

20-2-2012 22-2-2012 9-4-2012 21-5-2012 4-6-2012 5-6-2012 1-7-2012 1-7-2012 1-8-2012 30-9-2012 3-10-2012 21-10-2012 8-11-2012 8-11-2012 21-12-2012

Vergroening van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid Greening the CAP: An analysis of the effects of the European Commission’s proposals for the Common Agricultural Policy 2014–2020 Voorbij de EHS, Koers voor het nieuwe natuurbeleid Welke veestapel past in Nederland? Achtergrondrapport scenarioberekeningen Assessment of the environmental impacts and health benefits of a nitrogen emission control area in the North Sea Beoordeling van de milieueffecten en gezondheidsbaten van een beheersgebied voor stikstofoxiden in de Noordzee Food security in sub-Saharan Africa: An explorative study Voedselzekerheid in Afrika: een verkennende studie De voetafdruk van Nederland: hoe groot en hoe diep? Nature Outlook 2010-2040 - Summary and findings Ecologische overwegingen bij verdeling van middelen tussen en binnen provincies voor een Herijkte EHS Evaluatie Meststoffenwet 2012 Hervorming van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid van de EU: Milieueffecten in ontwikkelingslanden Reform of the EU Common Agricultural Policy: Environmental impacts in developing countries Kwaliteit voor later 2. Evaluatie van het waterkwaliteitsbeleid

Working Papers 11-4-2012 Performance differences and trade-offs in the provision of ecosystem goods and services Overige publicaties 16-2-2012 Aanvullende analyse natuurakkoord 5-8-2012 Toets PBL herijking Ecologische Hoofdstructuur Gelderland 22-8-2012 PBL-reactie op het concept Nederlands actieplan duurzame gewasbescherming 17-12-2012 Water Footprint: Useful for sustainability policies? 17-12-2012 Watervoetafdruk: bruikbaar voor duurzaamheidsbeleid?

5.3 Het belang van clusters en netwerken voor de concurrentiepositie Rapporten 8-3-2012 16-11-2012 27-11-2012

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren De ratio van ruimtelijk-economisch topsectorenbeleid Bedrijven en terreinen: de voorspelling van het werkgelegenheidsaandeel op bedrijventerreinen

Working Papers 29-8-2012 What makes firms leave the neighbourhood?

- 15 -

5.4

Klimaat en energie als transitieagenda

Artikelen 5-1-2012 9-2-2012 15-2-2012 15-2-2012 27-2-2012 3-3-2012 2-4-2012 3-4-2012 9-4-2012 9-4-2012 19-4-2012 22-4-2012 30-4-2012 9-5-2012 21-5-2012 24-5-2012 1-7-2012 2-7-2012 17-7-2012 1-8-2012 3-9-2012 18-9-2012 27-9-2012 28-9-2012 1-10-2012 16-10-2012 30-10-2012 5-11-2012 3-12-2012 13-12-2012 18-12-2012 21-12-2012

Model-based scenarios for rural electrification in developing countries Inferences on weather extremes and weather-related disasters: a review of statistical methods Sensitivity and Uncertainty Analysis in MRIO Modelling; Some Empirical Results with regard to the Dutch Carbon Footprint Gevoeligheids- en onzekerheidsanalyse van MRIO modellen; een empirische studie van de Nederlandse koolstofvoetafdruk Europees modal shiftbeleid resulteert hoogstens in kleine vermindering CO2-uitstoot Global travel within the 2 degree Celsius climate target Smog de maat genomen. Een terugblik op smog in Nederland, 1960-2010 Column Energie Actueel - Welke energiedoelen in 2030? Emission allowances and mitigation costs of China and India resulting from different effort-sharing approaches Voorwaarden voor groene groei Copenhagen Accord Pledges imply higher costs for staying below 2°C warming Een duurzamere warmtevoorziening van de gebouwde omgeving in 2050 Column Energie Actueel - Geeft Denemarken het voorbeeld? Routes naar een schone economie Including CO2 implications of land occupation in LCAs—method and example for livestock products A synthesis of carbon dioxide emissions from fossil-fuel combustion Kan het internationale klimaatbeleid anders? Column Energie Actueel - Investeren in schone groei The impact of surplus units from the first Kyoto period on achieving the reduction pledges of the Cancun Agreements Effecten van vergaand klimaatbeleid op luchtverontreiniging in Europa Column Energie Actueel - Een zonnige toekomst Health risks of climate change Rio+20 langs de meetlat Formalizing knowledge on international environmental regimes: a first step towards integrating political science in integrated assessments of global environmental change The role of the land use, land use change and forestry sector in achieving Annex I reduction pledges Column Energie Actueel - Lokale initiatieven in opmars Effecten klimaatverandering op waterkwantiteit in Nederland Column Energie Actueel - Nieuwe stap Energiewende The global carbon budget 1959 - 2011 Gezondheidseffecten beter in beeld Column Energie Actueel - Op de drempel Strenger Europees emissiebeleid werkt positief uit

- 16 -

Rapporten 9-2-2012 15-3-2012 21-3-2012 21-3-2012 21-3-2012 4-4-2012 13-4-2012 23-4-2012 25-4-2012 27-4-2012 9-5-2012 14-5-2012 13-6-2012 24-6-2012 3-7-2012 17-7-2012 17-7-2012 24-7-2012 24-7-2012 15-8-2012 15-8-2012 21-8-2012 14-10-2012 16-10-2012 21-11-2012 27-11-2012 10-12-2012

PBL Note Sustainability of biomass in a bio-based economy The IMAGE Model Suite used for the OECD Environmental Outlook to 2050 Indirecte baten van klimaat- en luchtverontreiniging maatregelen Cobenefits of climate and air pollution regulations Climate Adaptation in the Dutch Delta Naar een duurzamere warmtevoorziening van de gebouwde omgeving in 2050 Rio+20 Policy Brief: An energy vision for a planet under pressure Vesta ruimtelijk energiemodel voor de gebouwde omgeving Analysing the emission gap between pledged emission reductions under the Cancún Agreements and the 2 °C climate target Greenhouse gas emissions in the Netherlands 1990-2010: National Inventory Report 2012 Reductietoezeggingen landen onder de Cancun klimaatovereenkomst vergeleken met tweegradendoel Roads from Rio+20: paden naar mondiale duurzaamheidsdoelen voor 2050 Grootschalige concentratie- en depositiekaarten Nederland : Rapportage 2012 Ex-ante evaluatie van Green Deals Energie Kosten en baten van strengere emissieplafonds voor luchtverontreinigende stoffen Trends in global CO2 emissions; 2012 Report Langetermijntrend in mondiale CO2-emissies; 2012 rapport Weather-related disasters: past, present and future Effecten van klimaatverandering in Nederland 2012 Voorwaarden voor vergroening van de economie in Nederland Milieubelastingen en groene groei Referentieraming energie en emissies: actualisatie 2012 Klimaat- en energieroutekaarten naar 2050 in Noordwest Europa Climate and Energy Roadmaps towards 2050 in north-western Europe The Emissions Gap Report 2012 Evaluation of the European Commission’s proposal to set aside emission allowances Greenhouse gas emission reduction targets for 2030

Working Papers 2-10-2012 Air Pollution Policy in Europe: Quantifying the Interaction with Greenhouse Gases and Climate Change Policies Overige publicaties 25-6-2012 Report workshop 'Moving forward on the EU’s Resource Efficiency initiative – a global perspective' 16-9-2012 Notitie over biobrandstoffenbeleid 26-9-2012 Global Energy Assessment: wat is nodig voor mondiale energietransitie 22-10-2012 Opwarming aarde is niet gestopt 31-10-2012 Over ijsberen, fabeltjes en blunders - 17 -

13-11-2012 26-11-2012 12-12-2012 12-12-2012

5.5

CO2 emissions from fuel combustion, 2012 Edition Greenhouse gas emission reduction proposals and national climate policies of major economies PBL/ECN Symposium Energie- en Klimaatbeleid. Energie-en klimaatbeleid voor 2030: een nieuwe impuls voor de energietransitie? Proefschrift. (Looking) Back to the Future: A reconstruction of historic land use and its application for global change research. VU University, Amsterdam, The Netherlands.

Ruimtelijk beleid in verandering

Artikelen 15-1-2012 15-2-2012 21-6-2012 9-9-2012 1-11-2012 12-11-2012 16-11-2012 16-11-2012 19-12-2012 Rapporten 17-2-2012 24-4-2012 31-8-2012 12-9-2012 19-9-2012 7-11-2012 14-12-2012

Omgevingsrecht in de praktijk Nederland in 2040; gebiedsontwikkeling in onzekere tijden Ruimtelijke Verkenning 2011: een land van regio’s Deep feelings around a shallow coast. A spatial analysis of tourism jobs and the attractivity of nature in the Dutch Wadden area Padafhankelijke grondexploitatieberekeningen Nulmeting Monitor Instructuur en Ruimte: effect nationaal beleid Transparantie op de grondmarkt: niet alleen een kwestie van marktuitkomsten Transparency of land markets: not only a matter of market outcomes Planeconomie en organische gebiedsontwikkeling

Ex-durante evaluatie Wet ruimtelijke ordening: tweede rapportage Van visie tot kaartbeeld; de kijkrichtingen nader uitgewerkt. Veerkracht waar mogelijk Samenhang in de Delta: op weg naar een integrale visie en goed afgestemde investeringsbeslissingen Monitor Infrastructuur en Ruimte 2012: nulmeting Second Opinion MKBA RRAAM Gezondheid in maatschappelijke kosten-batenanalyses van omgevingsbeleid

Working Papers 27-11-2012 The long-term relationship between land use and employment on industrial sites in the Netherlands Overige publicaties 3-6-2012 Balkan in de Polder. Naar organische gebiedsontwikkeling in Nederland? 1-11-2012 The Netherlands in 2040: A country of regions - Spatial Outlook 2011 8-11-2012 Het nulalternatief voor KBA’s van grote gebiedsgerichte projecten: Een verkenning op basis van de casus Schaalsprong Almere

5.6

Verstedelijking, herstructurering en mobiliteit

Artikelen - 18 -

20-1-2012 1-2-2012 15-2-2012 17-2-2012 27-2-2012 1-3-2012 1-3-2012 7-3-2012 12-3-2012 1-4-2012 7-5-2012 7-5-2012 7-5-2012 19-5-2012 31-5-2012 11-6-2012 10-7-2012 10-7-2012 17-7-2012 21-8-2012 30-9-2012 9-10-2012 21-10-2012 24-10-2012 8-11-2012 29-11-2012 14-12-2012 21-12-2012

Leidt 'grijs' wonen tot meer 'groene' vakantieovernachtingen? De Energieke Stad Grondprijzen voor sociale woningbouw; tussen impliciete subsidie en belasting Meer op vakantie bij gebrek aan groen in de woonomgeving Doet het kabinet de zuinige auto in de ban? De toekomstige verstedelijkingspatronen in de stadsrandzone in Nederland in kaart gebracht Mapping the future urbanization patterns on the urban fringe in the Netherlands Does 'grey' urban living lead to more 'green' holiday nights? A Netherlands Case Study Herkenbaar, overzichtelijk en geborgen Bevolkingsgroei in de grote steden Verbeterd schattingsmodel voor korte afstandsmigratie in het regionaal prognosemodel PEARL Sterke regionale verschillen in vruchtbaarheid naar herkomstgroepering Regionale verschillen in sterfte verklaard Once an outsider, always an outsider? The accessibility of the Dutch rural housing market among locals and non-locals Naar een multifunctionele en flexibele infrastructuur Binnenstedelijk ontwikkelen The plan review: A new approach to urban project assessment The Compact City: Planning strategies, recent developments and future prospects in the Netherlands Geen Belgische maar Duitse toestanden! Essays toekomst van de stad Regional population and household projections, 2011–2040: Marked regional differences Institutionele verschillen in het woningbouwproces. Een blik over de grens. The Sustainable City Longitudinal analysis of the formation and realisation of preferences to move into homeownership in the Netherlands De gevolgen van krimp voor de woningmarkt en leefomgeving Blijven zitten waar je zit. De invloed van levensloopgebeurtenissen op het kopen van een huis De Nederlandse hypotheekschuld in 2025: De (on)mogelijkheden om de stijging van de hypotheekschuld te beperken Vergrijzing heeft effecten op woningmarkt en woningvoorraad

Rapporten 29-2-2012 11-4-2012 6-6-2012 31-7-2012 29-8-2012

Stedelijke verdichting: een ruimtelijke verkenning van binnenstedelijk wonen en werken Rijden op elektriciteit, waterstof of biobrandstoffen, wat wil de automobilist? Grootschalige of kleinschalige verstedelijking? Milieueffecten van oldtimers Vormgeven aan de Spontane Stad: belemmeringen en kansen voor organische stedelijke herontwikkeling - 19 -

25-9-2012 30-10-2012 20-11-2012

Nieuwe Steden in de Randstad Effecten van de staatssteunregeling voor de middeninkomens op de woningmarkt – een simulatie Elektrisch rijden in 2050: gevolgen voor de leefomgeving

Working Papers Preferences for alternative fuel vehicles of lease car drivers in The 11-4-2012 Netherlands A choice experiment on afv preferences of private car owners in The 12-4-2012 Netherlands Once an outsider, always an outsider? The accessibility of the Dutch rural 31-7-2012 housing market among locals and non-locals Evaluating regeneration policies for rundown industrial sites in the 31-10-2012 Netherlands Overige publicaties 17-6-2012 Bevolkingsprognoses 2010-2040 17-7-2012 Huishoudens 17-7-2012 Bevolking schoolgaande leeftijden 17-7-2012 Bevolking naar herkomst 17-7-2012 Bevolking grote leeftijdsgroepen 17-7-2012 Bevolking 2-10-2012 Woongedrag, tijdsbesteding en verplaatsingsgedrag van actieve ouderen From combating to managing: Demographic decline in the Netherlands 23-10-2012 Policy strategies for current and future shrinking regions Use and effectiveness of economic instruments in the decarbonisation of 14-12-2012 passenger cars Gebruik en effectiviteit van economische instrumenten om personenauto’s 14-12-2012 zuiniger te maken 21-12-2012 Nieuwe migranten blijven steeds korter in Nederland

5.7

Overig

Rapporten 5-11-2012

Self-evaluation Netherlands Environmental Assessment Agency 2012

Overige publicaties 29-3-2012 Externe voortgangsrapportage Werkprogramma 2011-III 26-6-2012 Externe voortgangsrapportage Werkprogramma 2012-I 15-11-2012 Externe voortgangsrapportage Werkprogramma 2012-II

- 20 -

6

Bijdrage WOT

Het PBL ontwikkelt een deel van zijn kennis via het zogenoemde onderbouwend onderzoek bij de Wageningen UR. De unit Wettelijke Onderzoekstaken Natuur en Milieu (WOT N&M) van de WUR vervult daarbij een coördinerende functie. Het onderzoek in de papers is het resultaat van een gezamenlijke onderzoeksopdracht van het PBL en de WOT Natuur & Milieu, en is voor een deel gefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie (EL&I). De papers dragen bij aan de kennis die verwerkt wordt in meer beleidsgerichte publicaties. In de periode september – december 2012 zijn vier papers verschenen. Papers Verburg, R.W. , Houweling, H. , Wit, A.J.F. de (2012) .Eén plus één is drie : integratie van bestuurskundige kennis in verkenningen, Overbeek, M.M.M. , Harms, B. , Burg, S.W.K. van den (2012), Biodiversiteit leeft nog vooral bij de directie van bedrijven Vries, P. de , Tamis, J.E. , Wal, J.T. van der , Jak, R.G. , Slijkerman, D.M.E. , Schobben, J.H.M. (2012), Scaling human-induced pressures to population level impacts in the marine environment : implementation of the prototype CUMULEORAM model Groot, M. de , Salverda, I.E. , Dam, R.I. van , Donders, J.L.M. (2012), Gedreven streven voor natuur en landschap : over actiegroepen van burgers tegen grote landschappelijke ingrepen

1

Rapporten van de WOT worden uitgebracht onder verantwoordelijkheid van de WUR.

- 21 -