Exercise training in cancer survivors Ingrid De Backer, MD, PhD
03-09-2012
Overzicht presentatie • • • •
Ontstaan van het programma Kanker en overleven Kankerbehandeling en fysieke conditie Methode – Trainingsprogramma – Onderzoek
• Resultaten van onderzoek • Conclusie • Vragen en discussie
Ontstaan van het programma • Jaren ’90 case reports training na kanker • 1999 review Courneya et al. “Physical exercise and QoL following cancer diagnosis” • 2000 incidenteel patiënten van oncoloog naar sportarts • 2003 literatuur- en pilot studie met 10 patiënten • 2004 promotieonderzoek in samenwerking met Universiteit van Maastricht • 2004 PubMed “cancer AND exercise” toenemend aantal hits
Kanker en overleven • Verbeterde behandeling van kanker: 5-jaarsoverleving ↑* – ♂: 46% -> 30% in ´70 – ♀: 60% -> 45% in ´70 • Verbetering diagnostiek en screening • Toename van “cancer survivors” in NL: – 366.000 (2000) -> 692.000 (2015)* * Werkgroep Prevalentie van kanker, IKC 2005.
Kanker en overleven Aantal overlevenden + lengte overlevingstijd ↑
=> Aandacht van overleven naar: Ziektevrij overleven Kwaliteit van leven
Bijwerkingen behandeling Fysieke en psychosociale bijwerkingen van kankerbehandeling*: – Cardiopulmonaal functioneren – Spierkracht – Lichaamssamenstelling – Depressie – Vermoeidheid
Kwaliteit van leven * Courneya, 2003.
Kanker en vermoeidheid* •Tumorfactoren •Humorale factoren (cytokines: IL-1, IL-6, TNFα)
Behandeling: • immunosuppresiva •glucocorticoïden •cyclosporine •cyclofosfamide •radiotherapie •E-C koppeling
*Lucia et al. 2003.
Muscle-mass atrophy
•Inactiviteit •Bedrust
Fysieke training maar hoe? • Literatuurstudie: “cancer AND exercise” – Meeste studies aerobe training – Korte trainingsprogramma’s (<12 weken) – Lage intensiteit – Klein aantal patiënten (<40 patiënten) – Meeste studies borstkanker
METHODE
Fysieke training maar hoe? • Trainingsprogramma • Onderzoeksmethode – Populatie – Meetmomenten – Uitkomstmaten
Trainingsprogramma • Kracht- en intervaltraining • 18 weken – Week 1-12: 2x per week – Week 13-18: 1x per week
• Groepjes van 5-7 personen • Begeleiding door fysiotherapeuten (met opleiding oncologie) • Intake en controle: sportarts
Krachttraining • 6 oefeningen – 2 sets 10 reps – Intensiteit: 65-80% 1-RM
• ACSM richtlijnen (2003)* – 2-3 sets van 3-5 reps>10-12 reps – Intensiteit: 50% 1-RM
=> Hoog-intensief * Schwartz, 2003.
Krachttraining • Waarom hoog-intensief (65-80% van 1-RM) krachttraining? – Trainingsleer: trainingsprikkel sterk genoeg voor toename in spierkracht* – Positief effect op botdensiteit: mamma ca ↑ risico op osteoporose door hormonale therapie** • Anti-oestrogeen (Tamoxifen) • Aromataseremmers (Letrozol)
* Kraemer, 2004; Ott, 2004
Krachttraining
• 1 x per 4 weken: indirecte 1-RM test ⇒Trainingsschema’s aangepast ⇒ Testapparatuur = trainingsapparatuur
Krachttraining • Indirect 1-repetition maximum (1-RM) test – Brzycki equation
• 6 strength exercises – – – – – –
Leg press Vertical row Abdominal crunch Bench press Pull over Lunge
• Borst kanker – – – –
Okselklierdissectie Lymfeoedeem > Chest press > Fly’s
Krachttraining
Chest press en fly´s oefening bij mammaca met okselklierdissectie ivm risico op schouderblessure en lymfoedeem
Okselklierdissectie
Wat wordt weggehaald/kapotgemaakt? – – – –
Lymfeklieren Vet Vaatjes Zenuwen: nn intercostobrachialis
Sentinel node procedure
Weinig weefsel weg, 1 of 2 lymfebanen kapot, geen nervusletsel
Dus krachttraining…
Krachttraining in literatuur
* De Backer, 2009
Intervaltraining* • Fietsergometer
• 2 x 8 min interval training • week 1-8 -> 8 min: 30 s 65% and 60 s 30% • week 9-18-> 8 min: 30 s 65% and 30 s 30%
% of maximal short exercise capacity (MSEC)
* De Backer, 2007
Intervaltraining • Steep ramp test • Developed for heart failure patients* • Incremental protocol: +25 W / 10 sec
* Meyer, 1997
Intervaltraining
R2= 0.67
Beperkingen steep ramp test
radiation, bleomycine vincristine, corticosteroids, cisplatinum
antracyclines, cyclophosphamide, trastuzumab
VO2 max test • Beperking bepalen • Screenen voor bijwerkingen verschillende behandeling
Onderzoekspopulatie • Inclusiecriteria: – Chemotherapie – In opzet curatieve behandeling – ≥ 6 weken na laatste chemotherapie – Leeftijd: 20-70 jaar
Onderzoekspopulatie
Vraagstelling • Wat zijn de effecten van het programma? – Op korte termijn – Op lange termijn <-> historisch cohort
• Welke fysieke aspecten bepalend voor QoL
Effecten van het programma MMC Veldhoven Diagnose kanker
Behandeling
MMC Eindhoven Diagnose kanker
Behandeling
Training
1 jaar follow-up
Uitkomstmaten • Spierkracht • Duurconditie • Vermoeidheid • Kwaliteit van leven
RESULTATEN
Hoe vonden patiënten het programma? • Tevredenheidsenquête – Nut van het programma voor andere patiënten: 9,3/10 – Gemiddeld cijfer voor het totale programma: 9,0/10
• Geen uitval door zwaarte van het programma
Spierkracht
Duurconditie
Vermoeidheid
Kwaliteit van leven
Spierkracht • Korte termijn: 64% toename • Spierkracht blijft op lange termijn behouden • Spierkracht is gemiddeld 65% hoger dan bij niet-getrainde kankerpatiënten
n = 49 (♂ 9, ♀ 40)
Spierkracht
Duurconditie
Vermoeidheid
Kwaliteit van leven
Duurconditie • Maximale zuurstof opname test: – Maximale inspanningstest waarbij volume en samenstelling van uitgeademde lucht wordt gemeten – Resultaten op korte en lange termijn: • Maximale zuurstofopname ↑ • Maximaal vermogen ↑ • Zuurstofopname bij omslagpunt ↑
Spierkracht
Duurconditie
Vermoeidheid
Duurconditie • VO2 max (ml/min/kg) ♀ 24,2 -> 27,3 ml/min/kg ♂ 30,7 -> 33,9 ml/min/kg
+13% +10%
• VO2 VT (ml/min/kg) ♀ 18,8 -> 21,3 ml/min/kg ♂ 21,4 -> 26,4 ml/min/kg
♀ n = 44, p < 0,05, ♂ n = 13, p < 0,05
+12% +23%
Kwaliteit van leven
Spierkracht
Duurconditie
Vermoeidheid
Vermoeidheid • Vragenlijst: MVI-20 – – – – –
Algemene vermoeidheid ↓ Vermindering in activiteit ↓ Mentale vermoeidheid ↓ Fysieke vermoeidheid ↓ Vermindering in motivatie
Kwaliteit van leven
Spierkracht
Duurconditie
Vermoeidheid
Kwaliteit van leven • Vragenlijst: EORTC-QLQ-C30 – – – – –
Fysiek functioneren ↑ Rol functioneren ↑ Emotioneel functioneren ↑ Cognitief functioneren Sociaal functioneren ↑
Kwaliteit van leven
Spierkracht
Duurconditie
Vermoeidheid
Kwaliteit van leven
Fysiek functioneren • Het doen van inspannende activiteiten – Boodschappen doen, zich aankleden, wandeling maken
• Aanzienlijk gedeelte (20%) van fysiek functioneren wordt bepaald door duurconditie en spierkracht
Bewegen na kanker QoL: fysiek functioneren
Duurconditie
Spierkracht
Beweging
Bewegen na kanker QoL: fysiek functioneren
Duurconditie ↑
Beweging
Spierkracht ↑
Beweging en survival • Nurses’ Health Study:* •
Prospectief observationele studie
•
2987 vrouwen met mamma ca, stadium I-III, gedurende 20 jaar opgevolgd
•
Mortaliteitsrisico vergelijken met vrouwen < 3 MET-uren per week • • •
3 - 8,9 MET-uren per week: RR 0,80 9- 14,9 MET-uren per week: RR 0,50 15-23,9 MET-uren per week: RR 0,56
* Holmes et al. Physical activity and survival after breast cancer diagnosis. JAMA 2005;293:2479-86.
CONCLUSIE
Conclusie • Kracht- en intervaltraining met hoge intensiteit: – goed verdragen door kankerpatiënten – positieve effecten op spierkracht, duurconditie, vermoeidheid en kwaliteit van leven – positieve effecten blijven behouden op lange termijn – groot verschil in spierkracht tussen getrainde en nietgetrainde groep
• Duurconditie en spierkracht voorspellen groot gedeelte van kwaliteit van leven van kankerpatiënten
Recente ontwikkelingen… • Training tijdens chemotherapie • “Pre”habilitation • Fundamenteel onderzoek – Spierbiopsie, wat verandert er in de spier na chemotherapie, na training
Vragen en discussie
Achtergrondfoto: Fons van Bindsbergen
