Excursie Vesuvius De uitbarsting van de Vesuvius in 79 na Christus Aan de voet van de Vesuvius lagen 2000 jaar geleden al verschillende steden zoals Pompeji en Herculaneum. Met een mogelijke uitbarsting van de Vesuvius hield niemand rekening. Aardbevingen die wel eens voorkwamen, werden toegeschreven aan reuzen en goden. Op 24 augustus van het jaar 79 begon om een uur ’s middags de uitbarsting met een oorverdovende knal. Boven de vulkaan ontstond een enorme verticale rookpluim van meer dan tien kilometer hoog. Door de noordenwind kreeg de stad Pompeji te maken met een waar bombardement. De stad raakte bedekt met een laag as en kleine steentjes, ongeveer twintig centimeter per uur. Veel mensen vluchten naar binnen. Zij die de stad probeerden te ontvluchten, overleden door verstikking en raakten direct begraven onder de aslagen. De mensen die op tijd naar binnen waren gevlucht dachten veilig te zijn, maar de daken konden na verloop van tijd het gewicht van as en stenen niet aan. Rond middernacht, de uitbarsting was toen al twaalf uur aan de gang, verminderde de uitstoot van materiaal. De rookkolom boven de vulkaan stortte hierdoor in. Een gloeiende wolk raasde nu met hoge snelheid langs de westflank van de Vesuvius in de richting van Herculaneum, alles verschroeiend wat op zijn weg kwam. Uiteindelijk zijn in een dag tijd beide steden bedekt geraakt met lagen as en stenen van soms wel twintig meter. Uit: Buitenland VWO 5 EPN, naar een ooggetuigenverslag van de admiraal van de Romeinse vloot, Plinius de Oudere. Vergeleken met de Etna is de Vesuvius een veel gevaarlijkere vulkaan voor de mens. Vroeger kwamen er veel vaker regelmatig uitbarstingen voor. Nu is de Vesuvius al lange tijd stil en daardoor wordt het een gevaarlijke situatie. In 1944 was de laatste uitbarsting. De Etna daarentegen is een van de actiefste vulkanen ter wereld. Hoe vaker en regelmatiger een vulkaan uitbarst, hoe relatief veiliger een vulkaan is.
Figuur: Aantal geregistreerde erupties in het Middellandse Zeegebied. Het lijkt hierbij alsof er vlak voor onze jaartelling een flink aantal erupties waren, gevolgd door een relatief rustige periode waarna het de afgelopen eeuwen ineens weer begon toe te nemen. De vraag de je hierbij kunt stellen is of er daadwerkelijk sprake is van een
toename van erupties, of een toename van het aantal nauwkeurig geregistreerde erupties. Feit is wel dat de Vesuvius al lange tijd niet meer is uitgebarsten, en dat baart de Italiaanse overheid enige zorgen. Ze hebben dan ook een zogenaamd evacuatieplan opgesteld.
Figuur: Vesuvius evacuatieplan: bestemming evacué’s. In bovenstaande figuur is – in grote lijnen - af te lezen hoe de Italiaanse regering inwoners van Napoli en omgeving wil evacueren bij een eventuele uitbarsting van de Vesuvius. Echter, in de praktijk zitten hier nogal wat haken en ogen aan. Over het algemeen kan gesteld worden dat hoe rijker een land, hoe beter de waarschuwingssystemen vooraf en noodhulp achteraf geregeld zijn. Sinds geruime tijd worden tektonische verschijnselen en seismische activiteit in deze regio nauwkeurig bijgehouden en geregistreerd door diverse geologische instellingen. Figuur: Historische seismiciteit Europa (1976-85).
Figuur: Aardbevingen in de 20e eeuw (+aantal doden).
Figuur: Seismische gevarenkaart Europa.
Figuur: Geotektoniek Middellandse Zeegebied.F iguur: Actieve vulkanen in Europa.
Figuur: Vulkanisme in Zuid Italië.
Zoals uit de figuren valt op te maken is er sprake van een subductiezone (zone waar de oceanische korst onder een continentale korst duikt vanwege de hogere soortelijke massa) die globaal van Noord naar Zuid loopt met schuifbreuk. Bij een dergelijke plaatrand zijn, zoals hier ook te zien zijn, tektonische activiteiten waarneembaar zoals bijvoorbeeld aardbevingen en vulkanisme. Een recente hevige aardbeving in Italië was die van 6 april 2009 in de omgeving van l’Aquila (gelegen op de plaatrand).De zware aardbeving in de Italiaanse provincie Abruzzen heeft honderden mensen het leven gekost. Circa 50.000 mensen in het getroffen gebied zouden dakloos zijn geraakt. De beving vond midden in de nacht plaats, rond 03.30 uur. De meeste sterfgevallen deden zich voor in L'Aquila, de circa 70.000 inwoners tellende hoofdstad van Abruzzen. Het epicentrum van de aardbeving lag iets ten noorden van deze stad. In Castelnuovo stortten tientallen huizen en een kerk in. Duizenden gebouwen zijn beschadigd. De beving geldt als de krachtigste aardbeving in Italië in jaren. Meldingen over de kracht van de beving lopen uiteen van 5,8 tot 6,3 op de schaal van Richter. De beving was voelbaar in de Italiaanse hoofdstad Rome, die bijna 100 kilometer van L'Aquila ligt. Bij een bezoek aan tentenkampen en noodvoorzieningen in het gebied van de aardbeving in Italië heeft de Italiaanse premier Silvio Berlusconi geprobeerd de ontheemden een hart onder de riem te steken. ''Ze moeten het maar beschouwen als een weekeinde op de camping'', zei hij tegen een Duitse cameraploeg. Dat er in de praktijk in Italië nogal eens niet zorgvuldig wordt omgegaan met natuurrampen levert soms hele tragische situaties op. Wetenschappers zijn het erover eens dat het aantal vulkaanuitbarstingen en aardbevingen niet toenemen, ten opzichte van vroeger tijden, maar wel de gevolgen en de kwetsbaarheid. Figuur: Aardbeving Italië
(L’Aquila) 6 april 2009.
Figuur: magnitude 6,3 op de schaal van Richter met een diepte van 10 km.
Na bovenstaande tekst te hebben gelezen hebben jullie enigszins een beeld gekregen van de relatie tussen een uitbarsting of aardbeving en hazardmanagement van toen en nu. Hiermee komen we tot de opdracht voor deze excursie, die uit drie delen bestaat. Het eerste deel zal voorafgaand aan de excursie digitaal moeten worden ingeleverd (
[email protected]). Tijdens de excursie zal het tweede deel uitgevoerd moeten worden, en afsluitend in Nederland zal het laatste deel worden uitgewerkt waarna alle drie de opdrachten geprint moeten worden ingeleverd (postvak dhr. Kilian). Het is de bedoeling dat de opdracht in twee- of drietallen wordt uitgevoerd. Opdracht Hoofdvraag: Welke uitbarsting van de Vesuvius was “erger”, die van 79 na Christus, of de uitbarsting die nog gaat komen? Deel 1 Deelvragen 1. Verklaar het ontstaan van de vulkaan de Vesuvius. 2. Wat waren de geregistreerde uitbarstingen? (door de eeuwen heen geef het patroon). 3. Wat waren voor de dimensies “wonen, werken en voorzieningen” de schade en slachtoffers tijdens de uitbarsting van 79 na Chr.? (hoeveel doden, oppervlakte geraakt gebied enz.).
4. Hoe gingen de mensen in vroeger eeuwen met uitbarstingen om? (vooraf en achteraf). 5. Voeg een relevante (digitale of kopie van een) kaart van de omgeving rondom de Vesuvius toe. Jullie zullen tijdens de excursie de schadelijke gevolgen zien van de uitbarsting van de Vesuvius van 79 na Chr. In de omgeving van Herculaneum. Die waren natuurlijk omvangrijk voor wonen, werken en voorzieningen. Maar zullen de gevolgen voor de toekomstige te verwachten uitbarsting niet veel erger zijn? De Napolitaanse agglomeratie alleen kent al meer dan 3 miljoen inwoners. Wordt deze agglomeratie geraakt bij een toekomstige uitbarsting of niet, of zal het een nog veel groter gebied beslaan? Figuur: Oppervlakte gebied Avellinouitbarsting en Pompeijuitbarsting.
Opmerking: Pyroklastische vloed zijn diverse stoffen en gesteenten die door een vulkaan worden uitgestoten tijdens een uitbarsting. Deel 2 1. Breng in de door jullie gevonden kaart van Italië aan welk gebied tijdens de uitbarsting van de Vesuvius van 79 na Chr. werd geraakt inclusief de pyroklastische vloed. 2. Breng in deze kaart aan welk gebied volgens jullie tijdens een verwachte toekomstige uitbarsting van de Vesuvius in 2… na Chr. zal worden geraakt. 3. Voeg (digitale) foto’s van de dimensies “wonen, werken en voorzieningen” die tijdens de uitbarsting van 79 na Chr. zijn getroffen en foto’s van deze dimensies die volgens jullie bij een toekomstige uitbarsting zullen worden getroffen aan het verslag toe. Deel 3 1. Maak een zo realistisch mogelijk vergelijk tussen de schade en aantal slachtoffers van de uitbarsting in 79 na Chr. en de toekomstige uitbarsting. Laat hierbij de dimensies wonen, werken en voorzieningen weer terugkeren (denk bijv. aan aantal slachtoffers, economische schade voor Italië zoals bedrijven en infrastructuur van toen en nu). Maak hiervoor tabellen en grafieken om feiten en prognoses weer te geven. 2. Beantwoord na het maken van alle deelvragen de hoofdvraag en kom tot een conclusie. (Het kan dus zijn dat de groepen tot verschillende conclusies komen).
Veel plezier en succes met deze opdracht! -
EINDE –
UITBARSTING VESUVIUS VAN TOEN EN DE TOEKOMSTIGE
Vakgroep: Aardrijkskunde
Excursie: April 2010
Docent: Dhr. G. Kilian
Corderius College – Amersfoort – 2009/2010
