Excursie: Gineke Zikken
Amsterdam
Een goede start. Het was een heerlijke dag. Mooi weer. Naar het Rijksmuseum werd te veel. Het bezoek aan Gineke Zikken was ruimschoots voldoende om lang mee toe te kunnen. Natuurlijk nog wel even op het Leidse plein gezellig eten. En op weg naar het station nog even snel een galerietje in. Ook leuk! Ik weet niet meer hoelang geleden het is dat ik het werk van Gineke voor het eerst zag, maar ik was meteen verkocht. De eenvoud en kracht die het werk uitstraalt zorgt ervoor dat ik, als ik schilderijen van Gineke heb gezien, ik in de uren die volgen, alles door de ogen van Gineke bekijk. Eenvoudige vlakken in heldere kleuren, in precies de juiste toonwaarde waardoor de vorm (lees perspectief) prachtig gerangschikt(compositie), zichtbaar wordt. Dit alles zorgt ervoor dat eenvoudige onderwerpen bijzonder worden. In dit licht krijgen de geschilderde onderwerpen een kleurrijk nieuw leven. Ik vond het dus ook een hele eer dat Gineke ons wou ontvangen. Want iemand die ervoor zorgt dat je de wereld met andere ogen kunt gaan bekijken, mag je tot een goede kunstenaar rekenen. Omdat ik weet dat mijn leerlingen vaak te bang zijn dat het werk ”wel leuk” is maar niet echt goed genoeg, lijkt Gineke mij een prachtige opening voor de lessen in de Meldij. Bovendien leert het werk van Gineke dat je met “weinig”, heel veel kunt doen. Mits je de kleuren goed mengt. Licht en donker in de juiste verhoudingen weergeeft, en de compositie goed in de gaten houdt. Een beter voorbeeld als inspiratiebron voor de lessen kan ik niet vinden. Graag wil ik mijn leerlingen een hart onder de riem steken met een bezoek aan Gineke. Als ik op zoek ga naar informatie die ik voor de les kan gebruiken vind ik heel veel informatie. En zie/lees dat ik absoluut niet de enige ben die haar werk bewondert. De sites van de galeries leren mij dat de verkoop ook nog eens goed gaat. En dat in deze tijd. Rode stipjes bij bijna ieder schilderij. Wie is toch Gineke Zikken..................... Ik wil het weten. En ik heb trouwe leerlingen gevonden die met me mee willen. Op 23 september om 8.15 gaan we op pad. Mooi weer! We nemen de trein. Super gezellig! En de hele reis is het keuvelen en lachen. Wat heb ik toch fijne cursisten! Om 11.15 nemen we het pontje naar de overkant van het IJ in Amsterdam, want daar heeft Gineke het atelier. In een soort flatgebouw waar enkel bedrijven in gehuisvest zijn. Op de klep van de brievenbus staat Hillechien Zikken. Oh ja, denk ik. Ze komt uit Gieten. Ik heb voor haar een schilderijtje Tevreden juf ! Anja, Jannie en Jopie Foto: Ger Evink gemaakt van 'het Zwanemeer ', dicht
bij Gieten. Als dank voor haar gastvrijheid. Na aanbellen horen we dat we op de tweede verdieping moeten zijn. De deur staat al open. Hartelijk heet ze ons welkom. We kunnen aan haar vragen wat we willen. Weer trots op mijn leerlingen merk ik dat ze de goede vragen stellen. Ze werkt niet met acryl omdat dit niet kan tippen aan olieverf. Bovendien droogt de kleur donkerder op en dat is niet fijn. Jopie Evink ziet (tot onze verrassing) dat ze ruitjes op het doek waar ze mee bezig is, heeft staan. Ze legt uit dat ze een “oog afwijking” heeft, waardoor ze de vormen schuin schildert. Een schuine horizon waar dat niet moet. Nooit eerder aan gedacht om ruitjes als steun te gebruiken. Nu dus wel. Ze is blij met de mogelijkheid. Op het schilderij staat de opzet van een havengezicht in vlakken te zien met waterverdundbare olieverf. Ze kiest voor deze verf vanwege het niet stinken van olieverf en de daarbij behorende mediums en schoonmaak (terpentine- tijn) middelen. Voor haar dus een betere keuze dan acrylverf. Misschien zien we dit schilderij binnenkort op de site. Dan is het af. Eigenlijk werkt ze maar met één paletmes . Nr. 13. Ze heeft er wel meer. Maar zoals dat dan gaat. Je kunt soms met één materiaal zo goed werken dat je deze steeds gebruikt. Voor de leerling betekent dit dat je uit moet proberen welk palet mes goed bij je bewegingen past. Maar Nr. 13 ziet er inderdaad uit als geschikt voor veel mogelijkheden. Ze doet voor hoe ze met het mes werkt en ik zie dat ze heel behendig de kleuren mixt met een rond draaiende duwende beweging waarbij ze tussendoor de verf die òp het paletmes is terecht gekomen, weer bij de rest van de verf voegt door middel van het omdraaien van het mes. Zoals je ook doet bij het smeren van een boterham. Er staat een doekje op de ezel. Het doekje is van katoen. Een beetje verontwaardigd zegt ze dat het eigenlijk niks is. Zo'n doekje van katoen, daar prik je zo door heen. Zelf schildert ze altijd op linnen. Spant de doeken zelf op. Het moet tenslotte toch ook goed zijn als je het verkoopt.
Ondergrond en opzet gaan in kleur met penseel. Daaroverheen wordt in vlakken met paletmes gewerkt. Om zwart te mengen gebruikt zij altijd gebrande sienna en ultramarijn. Ze laat een schilderijtje (een strandgezichtje) zien waarbij het zand uit verschillende grijzen is opgebouwd. Ze smeert een mooi vlak op het doek, smeert er nog een vlak naast en smeert deze vlakken vervolgens tot een eenheid. In drie bewegingen ontstaat een keurig vlak waarbij de verf evenredig verdeelt is. Met hetzelfde gemak schraapt ze de verf er ook weer af. Dit kan dienen als ondergrond voor een volgende laag, waarbij nog iets van de laag er onder zichtbaar blijft. Op die manier kun je een vlak wat spannender maken. Perspectief weergeven.
Afbeelding 1: De lichtere vlakken over de donkere vlakken,geven in dit schilderij het perspectief weer. Niet alleen in het veld maar ook in de bomen. Vervolgens worden de vlakken 'nat in nat' met het palet mes over elkaar heen gezet. Zonder enige vermenging met de onderliggende kleur laag. Het is afhankelijk hoe je de druk uitoefent. En hoe je het paletmes vast houdt . Een heel klein beetje schuin helpt de laag verf makkelijker over de vorige laag te smeren. In Afbeelding 1 zie je ook hoe de lagen nat in nat over elkaar heen zijn aangebracht. Ook het aansluitend tegen elkaar aan plaatsen van kleurvlakken gaat makkelijk met het palet mes. Hiermee kun je op snelle wijze ( bijvoorbeeld) een lucht tegen het vlak dat een dak weergeeft plaatsen. Zonder al te veel moeite zet je het paletmes met de platte kant tegen het vlak dat de rand van het dak aangeeft en smeer je de kleur van de lucht uit. Succes verzekert.
Afbeelding 2: Jopie Evink bewondert dit schilderij vanwege de heldere, verspringende kleurvlakken en Gineke wijst ons op de compositie. Deze is door zijn horizontale en verticale vlakken en vlakjes mooi in balans.
Afbeelding 3: De regel: Evenveel licht als donker als tussentoonwaarde gaat in dit geval niet op. Wat wel opgaat is de regel; evenveel koele (kleuren waar blauw in zit) als warme(kleuren waar geel in zit) kleuren. Zie Afbeelding 2 Dus dat kan ook een keuze zijn bij het zoeken naar een goede compositie. Nadat we de schilderijen nog een keer begluurt en bekeken (nog net niet betast) hebben ronden we het bezoek af. We krijgen allemaal een pakje ansichtkaarten. En kopen nog een boekje dat via Gineke's site ook te bestellen is. Ik geef als dank mijn werkje uit Gieten van 'het Zwanemeer'. Ze vind het mooi. Gelukkig. Ze vind het een bijzondere ervaring. En wil graag, als iemand haar schilderij als oefening kiest een foto op haar weblog plaatsen van dit werkstuk. We beloven het haar. Eenmaal weer buiten. Ziet Jannie Hazelhof overal vlakken. Zie je nou wel , “denk ik. Ook aangestoken.” . Het werkt zo sterk. Dat zelfs als je later op een ander moment weer aan het schilderen bent, je deze manier van kijken gewoon kunt oproepen. Daar heb je wat aan! Dank je wel Gineke. Oefeningen van leerlingen met paletmes. Het begin is er !
Jopie Evink Anja van Asselt Froukje Lascher
Gitta Baars (Vrij werk)
