Excelleren in je werk

Gert-Jan van Schaik en Jaco Friedrich

Excelleren in je werk Het verschil tussen goed en buitengewoon goed

5

Inhoud

Inleiding Excellentie in grote en kleine dingen Excelleren begint met hoe je bent Leer je bewustzijn te gebruiken Voor wie is dit boek bedoeld? Hoe gebruik je dit boek optimaal? Opzet van het boek Interviews

9 9 10 10 11 12 12 12

Deel I Excellent versus routinematig handelen

15

1 Het bewustzijnsmodel in het kort Waarnemen Inzicht Intentie Daadkracht Bewustzijn

17 18 19 21 22 23

2 Excellent handelen begint met hoe je bent ‘Hoe je bent’-kenmerken De ‘op je best’-test Valkuilen: groot en subtiel Routines De voor- en nadelen van routinegedrag De ‘Grote Valkuil’ Stuur routines bewust bij Je binnen- en buitenwereld zijn verbonden Bewust hanteren van emoties en gedachten

27 28 28 29 30 32 33 36 37 39

E XCE LLE RE N IN JE WE RK

6

Trainen, trainen, trainen ...

40

Deel II De vijf aspecten van excellent handelen

43

3 Waarnemen Hoe je denkt dat het is, is niet zoals het is 1. Beter waarnemen van gebeurtenissen, feiten en zintuiglijke waarnemingen

45 46 46

2. Beter waarnemen van je gevoelens en gedachten 3. Beter waarnemen van je patronen en gewoonten in je gedrag Van de realiteit verlies je het Het herkennen van vroege signalen met een ‘leeg hoofd’ Train je waarneming Train je focus op het hier en nu Check, check, check Zoek constructieve feedback Feedback geven Wees wakker en uitgerust Daag je definitie van de werkelijkheid uit Ontmoet mensen die niet tot je gebruikelijke kring behoren Kijk breed

47 48 48 49 50 50 50 51 51 51 52 53 53

4

55 56 56 58 59 59 59 60 60 61 61 61 62 62 62 63

Inzicht Het gemak van de excellente professional Alles verandert voortdurend Hoe groter je inzicht, hoe groter je vermogen om snel de essentie te zien Train je inzicht Waar zit jouw ‘meesterschap’? Visualiseer in plaats van te conceptualiseren Continu leren Wees nieuwsgierig Fouten maken mag (alleen niet steeds dezelfde) Zoek naar non-conformisme Zoek je ‘allergie’ op Zoek leraren Bereid je voor Co-creëren Het herkennen van je grenzen en beperkingen

Daadkracht Actie geeft reactie Train je daadkracht Niet-doen en niets ongedaan laten Je eigen kracht vrijmaken Krachteloosheid Stagnatie doorbreken Wees niet te bang Doe het in één keer goed Stel uitdagende doelen Richt je op beter in plaats van op perfect Soms lukt het gewoon niet

65 67 67 67 68 70 72 73 73 74 74 74

6

Intentie 1. Alles verandert voortdurend, ook zonder onze bemoeienis 2. Ons bewustzijn stuurt in de verandering die steeds plaatsvindt 3. Sturen doen we door middel van intentie Train je intentie Bewuste en onbewuste intenties Eenduidige en tegengestelde intenties Ik-gerichte motivatie versus ik-en-anderen: wij Intenties zijn het krachtigst zonder ‘hoop en vrees’ Seks, geld en macht Werken met intenties Inclusief je tegenstanders Begin met het resultaat voor ogen Gezamenlijk intenties formuleren en visualiseren Je persoonlijke missie: waar doe je het voor Congruentie: gedrag in lijn met je intenties, doen wat je je voorneemt

77 78 79 81 81 82 82 83 84 85 85 86 87 89 90 90

7 Bewustzijn Wat is bewustzijn? De bewustzijnstrap Onbewust: niveau 1 – ‘Ik ben mijn gedachten’ Bewustwording: niveau 2 – ‘Ik heb een gedachte’ Twee aspecten van bewustzijn Gedachten bestaan niet

93 95 95 96 99 101 104

7 IN H OUD

5


8

Ook emoties missen een vaste bestaansgrond Je ‘ik’ bestaat niet Bewustzijn zelf: niveau 3 – ‘Ik ben meer dan mijn gedachten’ Het bewustzijn zelf De ruimte tussen de gedachten Hoe herken je het bewustzijn zelf? Je bewustzijn zelf is altijd hier en nu Het bewustzijn zelf is het enige wat constant is Momenten van helderheid

105 107 111 112 113 114 116 116 117

Deel III Train je bewustzijn

121

8 Train je bewustzijn Aandacht De ‘monkey mind’ Je lichaamshouding De doorzetter wint Het bewustzijn zelf Bewustzijn in actie Tot slot een aantal tips

123 126 127 128 128 131 132 134

9 Het bewustzijnsmodel in de praktijk Daadkracht zonder inzicht Inzicht zonder daadkracht Gekleurd waarnemen Daadkracht met ik-intentie Wij-intentie zonder daadkracht Handelen zonder bewustzijn Van goed naar buitengewoon goed Tot slot: just in time, just enough, just great

137 138 140 141 142 144 145 145 147

Lijst met geïnterviewden Dankwoord Over de auteurs Literatuur

151 153 155 157

9

Inleiding

Excellent werk afleveren gebeurt af en toe spontaan, moeiteloos. Je stijgt boven jezelf uit om precies dat te doen wat op dat moment nodig is. Dat zijn mooie momenten. Ze geven je een tevreden gevoel en zijn buitengewoon effectief. Als professional word je betaald om onder complexe en snel veranderende omstandigheden het beste resultaat te behalen. Maar dat lukt niet altijd, of vaak niet. Het verschil dat het verschil maakt, is de kwaliteit van het bewustzijn waarmee je optreedt. Het verschil tussen de buitengewoon goede professional en een goede professional is de kwaliteit van zijn bewustzijn. Gelukkig is je bewustzijn te trainen. Als je dit doet, word je je stap voor stap steeds meer ‘bewust van je bewustzijn’ met alle daarmee samenhangende kwaliteiten. Hoe meer bewust, hoe groter de kwaliteiten die je tot je beschikking hebt.

Excellentie in grote en kleine dingen Excellent zijn is iets precies op tijd, precies genoeg en precies goed doen, en daarbij bovendien volkomen bewust zijn. Dit hoeft dus niet per se iets spectaculairs te zijn. Excellent gedrag is datgene doen waar de situatie om vraagt. Voor een leider is dat een doortastend optreden in een crisissituatie, maar het gaat ook om een simpel excellent kopje koffie dat je zet of op het juiste moment voor iemand de deur openhouden. Dat je de ervaring van excellentie kent, betekent dat je er in principe toe in staat bent. Mooi! Dan is het dus een kwestie van gewoon vaker doen! Maar dat blijkt lastig: ook al doe je nog zo je best, regelmatig lukt het ook nét niet. Dan zit je er net naast en zijn je resultaten net niet optimaal. Het zit hem dus niet alleen maar in ambitie, in willen. Hoe kun je er dan wel voor zorgen dat je in staat bent om uit elke situatie het beste te halen? Om een willekeurige situatie te overzien en in elk moment het best mogelijke te doen? Met dit boek vergroot je je inzicht in de voorwaarden voor excellent handelen; de praktische oefeningen helpen je vaker daadwerkelijk te excelleren.

10

Excelleren begint met hoe je bent


Excelleren in wat je doet, is in de eerste plaats een kwestie van hard werken aan je vakkennis en -vaardigheden. Dat is de basis, dat maakt je gewoon goed. Maar er is meer. Excelleren vraagt dat je werkt vanuit een scherp en helder bewustzijn. Met inzicht in de situatie waarin je je bevindt, een scherp oog voor wat er daadwerkelijk in het hier en nu gebeurt en de kracht om daarnaar te handelen. Het verschil tussen middelmaat en excellentie maak je niet door alleen kennis uit boeken te halen of met een paar communicatietrucs, maar vooral door de kracht van je bewustzijn om het juiste te doen op het juiste moment. Excelleren begint bij hoe je bent en uit zich in hoe je handelt.

Wat is het verschil tussen een goede en een slechte voetballer? Johan Cruijff zegt daarover: ‘In de eerste plaats moet een goede speler beschikken over veel techniek. Dat is de basis, want als je de bal niet kunt plaatsen of opvangen, heeft het verder allemaal weinig zin. Als die basis er is, kan je beginnen te denken over het goedworden. Dan komen we automatisch bij discipline, gewoon je werk goed doen. En in de derde plaats, en ik denk het meest onderschat van de drie, is er dan het punt van karakter. Als je op een van deze drie punten achterblijft, is het maar beter een ander vak te leren. Een professional zal je dan nooit worden.’ Uit: Winsemius (2004).

Leer je bewustzijn te gebruiken Met behulp van dit boek leer je je bewustzijn effectief gebruiken, leer je gericht je inzicht in situaties waarmee je wordt geconfronteerd te verdiepen en je daadkracht te vergroten. Daarnaast ga je werken met intenties. Je intenties geven alles wat je doet richting en zijn sterk bepalend voor het duurzame succes ervan. Met grip op je bewustzijn heb je grip op je eigen waarnemings- en belevingswereld. Hierdoor ben je optimaal in staat om de realiteit van elke nieuwe situatie te zien en een heldere en oplossingsgerichte houding te handhaven. Je bent automatisch effectiever, omdat je handelingen voortkomen uit de realiteit van dat specifieke moment. Heel belangrijk als omstandigheden snel veranderen en uitdagend zijn! Dat je met verandering geconfronteerd wordt, is niet te voorkomen. Hoe je ermee omgaat, kun je wel beïnvloe-

Oefening 0.1 Je excelleert al Doel: bewustzijn van succesmomenten vergroten Schrijf op in welke situaties in je huidige werk, in je persoonlijke leven en in je vorige werk je moeiteloos en op topniveau functioneert. Beschrijf van deze situaties: – de omstandigheden en betrokken anderen – je taak – de uitdagingen – je actie – de resultaten daarvan Hoe wist je dat je in actie moest komen? Welke impuls bracht je in beweging? Heb je daarover nagedacht of deed je dat op gevoel? Hoe wist je welke informatie relevant was en welke niet?

Voor wie is dit boek bedoeld? Dit boek is geschreven voor professionals die gemotiveerd zijn om buitengewoon te presteren. Ongeacht hoe of waar je werkt, de toestand van jouw bewustzijn is bepalend voor hoe je optreedt. Maak het verschil door hoe je bent! Aan de hand van voorbeelden en praktische oefeningen leer je wat de essentie van bewust zijn is en hoe jij de kracht ervan tot je beschikking krijgt. Aan de hand van het bewustzijnsmodel leer je hoe je je bewustzijn kunt scherpen in dagelijks voorkomende praktijksituaties. Het materiaal in dit boek is toepasbaar op belangrijke werkthema’s zoals communicatie, leiderschap, samenwerking, stresshantering, timemanagement. Onze methode is realistisch: je bewustzijn trainen kost tijd en moeite. Er bestaat geen ‘quick fix’. Maar het zal je veel opleveren, je werk wordt leuker omdat het je beter afgaat, en door je bewustzijn te scherpen zal je niet alleen meer succes krijgen in je werk, je zult ook vaker lekker in je vel zitten. Op een natuurlijke manier weet je beter met uitdagende situaties om te gaan en tot een positief resultaat te komen. Dat wil niet zeggen dat alles meteen gaat lukken zoals je het voor ogen hebt. Dit komt door de oneindige complexiteit van de wereld waar jouw handeling onderdeel van is.

11 IN LE IDIN G

den. Jijzelf hebt de sleutel in handen om, hoe uitdagend de situatie ook is, het beste eruit te halen.


12

Of een probleem direct opgelost wordt zoals jij het voor je ziet, of slechts deels, dat is niet volledig aan jou. Elke situatie is een kortdurend resultaat van ontelbare oorzaakgevolgrelaties. Jij bent daar slechts een actor in. Belangrijk, maar niet altijd bepalend. Hoe bewuster je je invloed inzet, hoe groter deze zal zijn.

Hoe gebruik je dit boek optimaal? In dit boek staan veel oefeningen, je herkent ze aan de omkadering. Gebruik ze om de theorie toe te passen op je eigen situatie en zo in de praktijk je bewustzijn te verhogen. Als je dit boek alleen maar gaat lezen, kan het je inspireren, maar het gaat je niet fundamenteel veranderen. Daarvoor zul je moeten oefenen. Dus doe de oefeningen: pak pen en papier, ga ervoor zitten en neem de tijd. We raden je aan een apart notitieboek te gebruiken om je ervaringen en inzichten in te noteren.

Opzet van het boek Dit boek bestaat uit drie delen. In het eerste deel beginnen we met een kort overzicht van het bewustzijnsmodel. Daarna lees je waar excellentie uit voortkomt en wat de redenen zijn waarom excellent zijn vaak net niet lukt. In het tweede deel gaan we uitgebreid in op de vijf aspecten van excellentie die gezamenlijk het verschil tussen goed en buitengewoon goed bepalen. Elk aspect wordt in een eigen hoofdstuk behandeld en elk hoofdstuk wordt afgesloten met praktische tips om dat aspect te versterken. Dit deel staat boordevol oefeningen waarmee je meteen aan de slag kunt. Omdat het trainen van bewustzijn het belangrijkste onderdeel is in het ontwikkelen van excellente kwaliteiten, is daar het derde deel aan gewijd. Het valt uiteen in een hoofdstuk met instructies voor het thuis oefenen van je bewustzijn en in een hoofdstuk over het trainen van bewustzijn in de praktijk van je werk.

Interviews Voor het boek hebben we vijf professionals geïnterviewd van wie we denken dat ze regelmatig excelleren in hun vakgebied. We hebben ze gevraagd hoe ze dat doen, wat ze ervaren en wat de resultaten zijn. Ook hebben we gesproken over hoe ze ermee omgaan

‘Als er problemen zijn en er is tijdsdruk, de kampen staan tegenover elkaar, dan heb je aan managementboeken niets, dan kun je alleen maar terugvallen op jezelf. Het verschil wordt dan gemaakt door de mate waarin je met jezelf aan het werk bent geweest. Bij essentiële zaken kun je alleen op jezelf terugvallen.’ – Guustaaf Savenij, innovation manager VDL

13 IN LE IDIN G

als het een keer niet lukt. In elk hoofdstuk vind je quotes uit deze interviews. Korte biografieën van deze professionals staan achter in het boek.

15

DEEL I EXCELLENT VERSUS ROUTINEMATIG HANDELEN ‘De wijze commandant ziet de wereld niet als voor of tegen, maar beschouwt ze met onpartijdige blik. Hij houdt niet vast aan een bepaalde positie of gefixeerde identiteit; hierdoor ontstaat zijn wijsheid op het moment zelf, ter plaatse. Deze wijsheid, op het moment ter plaatse, is de basis voor adequaat handelen. Spontaan en adequaat in iedere situatie.’ – Uit: Sun Tzu, Winnen zonder strijd (500 v.C.)

17

1

Het bewustzijnsmodel in het kort

Om te kunnen excelleren zijn vijf aspecten noodzakelijk. In samenhang met elkaar vormen deze aspecten het bewustzijnsmodel. De vijf aspecten zijn: 1. het feitelijk kunnen waarnemen van de situatie waarmee je wordt geconfronteerd; 2. inzicht in de oorzaak-gevolgrelaties van de situatie waarin je je bevindt; 3. de daadkracht om te beslissen en te handelen op basis van je inzicht en waarneming, dus gewoon in actie komen; 4. een eenduidige intentie die je persoonlijke belang overstijgt en dus ‘wij’-gericht is; 5. bewustzijn omvat alles. Bewustzijn van de waarnemingen die je doet, van de kwaliteit van het inzicht dat je hebt, van de handelingen die je verricht en van de intenties die je sturen. Je bewustzijn drukt zich uit in alle andere aspecten. Hoe groter je bewustzijn, des te sterker ben je ook in de andere aspecten. Deze vijf aspecten hangen nauw samen. Dit wordt weergegeven in het bewustzijnsmodel (zie figuur 1.1). Waar de cirkels elkaar raken, vindt excellentie plaats

be·wust·zijn (het; o) 1het beseffen en kennen van het bestaan van iets of van zichzelf in·ten·tie (de; v; meervoud: intenties) 1bedoeling; voornemen waar·ne·men (werkwoord; nam waar, heeft waargenomen) 1met het oog, het oor enz. gewaarworden 2in acht nemen; benutten: de gelegenheid waarnemen in·zicht (het; o; meervoud: inzichten) 1mening 2kijk op de zaak 3besef, bewustzijn: tot inzicht komen daad·kracht (de; v(m)) 1werkkracht, energie

Wij-intentie


18

Waarnemen

Excellent Daadkracht

Inzicht

Bewustzijn

Figuur 1.1 Het bewustzijnsmodel met de vijf aspecten

Het zijn de momenten waarop al deze aspecten samenvallen die excellente resultaten opleveren. Ontbreekt er één, je komt bijvoorbeeld niet in actie, dan is dat niet excellent. Kom je wel in actie, maar doe je dat op basis van een habituele emotionele reactie op een situatie, dan is dat ook niet excellent. Realiseer je dat een excellent resultaat een relatief bescheiden resultaat kan zijn dat in die situatie voor jou het maximaal haalbare is. Hoe eet je een olifant? Inderdaad: in kleine stukjes. Denk aan een groot project. Excellent wil niet zeggen dat je het project in één klap afmaakt. Het kan betekenen dat je eraan begint. Een zo optimaal mogelijke kwaliteit van elk van de vijf aspecten is noodzakelijk voor excellente resultaten. Hieronder komt elk aspect kort aan bod en lichten we toe wat het voor elk aspect betekent om de kwaliteit ervan te verbeteren. In deel II gaan we veel completer in op de betekenis en de ontwikkeling van elk aspect. Nu eerst een overzicht.

Waarnemen Je waarneming wordt, ongewild en bijna zonder dat je het in de gaten hebt, gekleurd door je persoonlijke gedachten en emoties. We zijn emotionele wezens en het persoonlijk inkleuren van een situatie gaat razendsnel en ongemerkt. Kijk eens naast je. Nu,

handelen zijn, des te gemakkelijker zal je handelen effect sorteren. Simpelweg omdat je meer op de werkelijkheid van het hier en nu bent afgestemd.

fei·te·lijk (bijvoeglijk naamwoord) het karakter van een feit dragend; uit de feiten blijkend 1

feitelijk

0

gekleurd

Waarnemen

10

ge·kleurd (bijvoeglijk naamwoord) subjectief Figuur 1.2 Waarnemingsmeter. De meter geeft visueel de bandbreedte aan waarbinnen de kwaliteit van je waarneming zich beweegt

Inzicht Herken je de volgende situatie: je denkt dat je het juiste doet, maar toch blijkt dat je er net naast zit. Cruijff zegt: ‘Je ziet het pas als je het snapt.’ Zonder inzicht weet je niet waar je op moet letten. Of iets goed of fout gaat, kun je pas inschatten als je de mechanismen die op de achtergrond spelen door studie of ervaring kent. Iemand met ervaring ziet heel vroeg of het goed gaat of niet en kan daar waar nodig bijsturen. Bijvoorbeeld iemand die snel aanvoelt dat een team niet lekker samenwerkt, is eerder in staat te inter-

19 H E T B E W USTZIJN SMODE L IN H E T K ORT

letterlijk. Als daar iemand zit, wat zijn je gevoelens voor die persoon? Wat denk je over hem of haar? Binnen een fractie van een seconde heb je een oordeel geveld, op basis van je eigen persoonlijke inkleuring. Is dit dan ook de werkelijkheid? Je oordeel over die persoon kán best waar zijn. Maar het kan ook helemaal niet waar zijn. Wie kent het niet, dat je je oordeel over iemand moet bijstellen nadat je iemand beter hebt leren kennen? Handelen op basis van een verkeerd beeld maakt je acties logischerwijs minder adequaat. Hoe scherper en neutraler je beeld van de werkelijkheid, des te adequater zal je


20

veniëren en het team weer productief te laten worden. Soms moet je erover nadenken, maar vaak ook niet. Precies dat bedoelen we met inzicht: begrijpen waar het om draait. Het is tegelijkertijd inzoomen én uitzoomen, naar de kleinste schakel en het grote verband. Inzicht is een voorwaarde om op elk moment, voordat het fout gaat, belangrijke signalen te kunnen herkennen. Werkelijk inzicht in een situatie hebben betekent dat je de relatie tussen oorzaak en gevolg herkent. Dus dat je begrijpt wat ervoor zorgt dat iets gebeurt. In complexe situaties – en de meeste situaties zijn complex – is dat niet simpel. Er zijn hele ketens van oorzaken en gevolgen, gevolgen die zelf weer oorzaken zijn. Ervaring hebben in je werk geeft je inzicht in de oorzaak-gevolgketens en maakt dat je ze gaat doorzien.

‘Make decisions about actions when they show up, not when they blow up’ In management is het belangrijk te weten wanneer je moet handelen en wanneer je kunt wachten. Bijvoorbeeld: als eindverantwoordelijke krijg je een mailtje over een project dat niet goed loopt door communicatieproblemen. Wachten met reageren kan betekenen dat de situatie verergert en dat het steeds lastiger wordt om bij te sturen. Maar soms is het wijs te wachten met reageren zodat de projectgroep zelf kan bijsturen, met als voordeel dat de leden meer zelfvertrouwen hebben gekregen en een sterkere groep zijn geworden. De kunst is te weten wanneer je wat moet doen.

Een simpel voorbeeld. Stel, je bent eindverantwoordelijk voor een bedrijf waar de omzet plotseling daalt. Een gemakkelijke impuls kan zijn om de verkoopafdeling achter de broek te gaan zitten en ze op te roepen tot het maken van meer klantbezoeken. Lost dit het probleem op? Waarschijnlijk niet, waarschijnlijk werkt de verkoopafdeling al hard genoeg. Een echte oplossing vraagt dat je weet wat het echte probleem is. Vaak gunnen we onszelf de tijd niet en willen we direct een oplossing om de situatie te verbeteren. Ten koste van relevante oorzaken in de situatie stellen we de situatie simpeler voor dan hij is. Relevante zaken zien we over het hoofd, of negeren we, met als gevolg dat het resultaat niet optimaal is. Inzicht is noodzakelijk om adequaat te kunnen handelen en vroegtijdig signalen te kunnen herkennen. Daadkracht zonder inzicht creëert meer problemen dan het oplost.

de ware aard of betekenis zien van; doorgronden doorziend

0

kortzichtig

Inzicht

10

kort·zich·tig (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord) te weinig rekening houdend met de toekomst of de aard van een situatie Figuur 1.3 Inzichtmeter. De meter geeft visueel de bandbreedte aan waarbinnen de kwaliteit van je inzicht zich beweegt

Intentie Intentie is datgene wat je nastreeft. Van je intenties ben je je meestal niet bewust. Je staat er niet bij stil. Toch heb je met alles wat je doet een bedoeling. Je doet het niet voor niks, je wilt er altijd iets mee bereiken. En die bedoeling heeft wel degelijk impact op de manier waarop je iets doet en op het resultaat dat je behaalt. Ook al ben je je niet bewust van je intenties, in de praktijk hebben intenties veel invloed. Intenties hebben twee smaken: 1) ‘ikke, ikke, ikke en de rest kan stikken’ en 2) je betrekt anderen in je doelstelling. Als je doelstelling een inclusief karakter heeft, zal deze natuurlijkerwijs op meer steun kunnen rekenen en een grotere en langdurigere impact hebben. Het creëert minder weerstand. Bovendien blijkt dat op de lange duur werken voor anderen de meeste geluksgevoelens en tevredenheid oproept. Geluk is niet hetzelfde als excellentie, maar hoe kan iets excellent zijn als het niet bijdraagt aan het welzijn van jezelf en anderen?


door·zien (werkwoord; doorzag, heeft doorzien)

die·nen (werkwoord; diende, heeft gediend)

22

10

dienend

0

egoïstisch

Intentie


behulpzaam, nuttig zijn;

ego·ïst (de; m,v; meervoud: egoïsten) iemand die alleen aan zichzelf denkt Figuur 1.4 Intentiemeter. De meter geeft visueel de bandbreedte aan waarbinnen de kwaliteit van je intentie zich beweegt

Kan iemand in zijn eentje echt helemaal gelukkig zijn? De wetenschapper Christopher Peterson denkt van niet. Het grootste geluk krijgen we van anderen. Peterson is de grondlegger van de positieve psychologie: ‘Er is in de positieve psychologie niet één conclusie of theorie te vinden die niet benadrukt hoe belangrijk andere mensen zijn voor ons geluk en onze gezondheid. (…) Met geld kun je geluk kopen, zo blijkt uit onderzoek, op voorwaarde dat je dat geld aan anderen besteedt.’ Uit: Bormans (2010).

Daadkracht Herken je dat je besluiten uitstelt, terwijl je eigenlijk wel weet wat je te doen staat? Of dat je omdat je je laat afleiden niet de discipline hebt om af te maken waar je mee bezig was? Dit heeft alles te maken met daadkracht, vermogen om te doen wat nodig is. Excellent handelen is handelen in overeenstemming met wat de situatie vraagt. Dit betekent dat je meer problemen oplost dan je creëert. Dit kan betekenen dat je bestaande conventies

door·tas·tend (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord) gewend om krachtig in te grijpen

op·los·sing (de; v; meervoud: oplossingen) iets waarmee men uit een moeilijkheid geraakt

doortastend oplossen

0

probleemcreërend

Daadkracht

10

pro·bleem

(het; o; meervoud: problemen; verkleinwoord: probleempje) 1 moeilijkheid 2 op te lossen vraagstuk

cre·ë·ren

(werkwoord; creëerde, heeft gecreëerd) scheppen, voortbrengen Figuur 1.5 Daadkrachtmeter. De meter geeft visueel de bandbreedte aan waarbinnen de kwaliteit van je daadkracht zich beweegt

Bewustzijn Wanneer je je in het hier en nu bewust bent van een situatie – dus van wat je waarneemt, wat dit betekent en wat je doet – ben je in staat in time bij te sturen. Dit bewustzijn is de belangrijkste voorwaarde voor excellent handelen. Zonder bewustzijn is het net niet op tijd en net te veel of te weinig. Gebeurt het je weleens dat je een beetje zit te suffen in een vergadering en daardoor het moment mist om iets te zeggen? Of dat je zo geconcentreerd bezig bent dat je alles vergeet en je eten op het fornuis aanbrandt? Je bent afgeleid en droomt weg of je bent te geconcentreerd, waardoor je het geheel niet meer ziet. Ook emoties of allerlei gedachten kunnen gemakkelijk je bewustzijn vertroebelen.


moet doorbreken of vuile handen moet maken. Daadkracht gaat niet alleen om doen, het omvat ook wat je zegt en non-verbaal uitstraalt.

Maar wat is het bewustzijn eigenlijk? Het valt niet mee om bewustzijn te definiëren. We gaan er in hoofdstuk 7 op in, want een helder idee hebben van wat bewustzijn is, is zeer behulpzaam. Feitelijk is het bewustzijn het enige instrument dat je hebt: alles wat je weet en waarneemt, ken je via je zintuigen en dus je bewustzijn. Als je je ervan bewust wordt hoe je bewustzijn werkt en wat de essentie ervan is, dan wordt bewustzijn zo groot dat alles erin valt. Je wordt bewust bewust (wat dat precies is en hoe dat voor je kan werken, komt uitgebreid terug in deel II). Er is dan letterlijk geen probleem meer dat je van je stuk kan brengen. En dit helpt om excellent te kunnen handelen, vooral als het erom spant. Je bewustzijn trainen maakt dat je in een positieve groeispiraal komt die je niet alleen effectiever maakt, maar ook gelukkiger. De mensen in je omgeving, je collega’s, vrienden en klanten, zullen van jouw ontwikkeling profiteren. Het is beter voor iedereen. Je bewustzijn is de sleutel.

be·wust (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord) besef van iets hebbend: ik ben (het) mij niet bewust ik weet (het) niet 10

bewust bewust

0

onbewust

Bewustzijn


24

on·be·wust (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord) instinctmatig, onwillekeurig: onbewust iets doen Figuur 1.6 Bewustzijnsmeter. De meter geeft visueel de bandbreedte aan waarbinnen de kwaliteit van je bewustzijn zich beweegt

Je bewustzijn drukt zich uit in de aspecten waarneming, inzicht, daadkracht en intentie. Hoe groter je bewustzijn, hoe feitelijker je zult kunnen waarnemen, hoe beter je situaties waarin je je bevindt kunt doorzien, hoe gemakkelijker je tot adequate handelingen komt en hoe meer inclusief je intentie zal zijn.

Uit het interview met Ingrid Zeegers, Director Sustainable Business Development Royal Philips Electronics ‘Ik heb een paar jaar geleden helemaal zelf iets mogen ontwikkelen. Ik had een documentaire gezien, “Afval is Voedsel”. Dat gaat over Cradle2Cradle, een heel andere manier van onze producten ontwikkelen, organiseren en consumeren. Als we dat zouden doen, zouden we een positieve impact hebben op de aardbol in plaats van de negatieve die we nu hebben. Het is begonnen met een documentaire en een klein groepje enthousiastelingen; uiteindelijk is het een hele grote groep mensen geworden binnen Philips, die zich bezighield met duurzame innovatie en productontwikkeling. Een van de belangrijke dingen die we deden was het visualiseren van die positieve impact. We besteedden heel veel aandacht aan: “Maar hoe zou dat er dan uitzien? En hoe zou dat er over twee en vijf jaar uitzien? En wat heb je dan nodig volgend jaar? En wat over een halfjaar?” Daar kwam zo veel positieve energie bij vrij, mensen gingen gewoon aan de slag. Uiteindelijk is bijna alles wat we dat eerste jaar bedacht hebben en gevisualiseerd, uitgekomen. Terwijl als je dat van tevoren allemaal zou vragen – sterker nog, we moesten het aan een stuurgroep presenteren en die zei: “Maar wat jullie allemaal willen kan helemaal niet!” Alles begint bij een idee. Wij hebben dus heel veel tijd besteed aan collectief ideeën maken. Hoe meer mensen een sterk idee neerzetten, hoe meer de mensen zich daaromheen beginnen te organiseren. Ik merkte dat ik dat vervolgens helemaal niet hoefde te managen, want iedereen had hetzelfde plaatje in zijn hoofd. Ik besloot volledig trouw te blijven aan mijn drijfveren die ik nastreefde. Wat er toen gebeurde, was dat ik volledig in mijn kracht kwam. Ik was ontzettend helder in die periode. Ik was iedereen één of twee stappen voor. Ik kon alles aan elkaar verbinden. Ik zag alles, zelfs de dingen die letterlijk achter mijn rug plaatsvonden, zeg maar. Superscherp. Ik was overal tegelijk aanwezig. Niet op een vervelende, controlerende manier, maar wel van “let hier op, let daar en daar op”. Er was enorme focus, ik wist exact wat ik wilde. Dat idee hielden we ook vast en tegelijkertijd liet ik totaal los hoe dat dan gebeurde. En er was continu positieve energie: “wij kunnen het verschil maken”, en die energie voedde iedereen. In een paar jaar tijd hebben we een reeks productinnovaties bij Philips gemaakt die verschillende prestigieuze Sustainability Awards hebben gewonnen. Bovendien is er een mooie winst gemaakt op de investeringen.’


Een voorbeeld van de kracht van het bewustzijnsmodel

Excelleren in je werk

Recommend Documents