TEN GELEIDE Leon CANDAU Voorzitter
LACA DANKT Eens te meer hebben de meeste lezers hun lidgeld opnieuw overgemaakt. Wij danken hen hiervoor van harte. Onze penningmeester, de heer E. Christiaens wenst eveneens zijn erkentelijkheid aan dit dankwoordje toe te voegen omdat tijdige betalingen immers zijn werk vergemakkelijken. Eveneens uit dankbaarheid vermelden wij ook de namen van al diegenen die een bijkomend bedrag toevoegden aan hun lidgeld. Beukenhorst M, Bevin P., Bogaerts J., Calbrecht J., Cordier J., Degraeve, Dillen J., Dillen M., Dillen M., Draps J., Erasmus Hogeschool, Hennessy N., Huygens L., Missant L., Paters Oblaten, Pessemier R., Stevens W., Van Bamis W., Van de Mert D., Van de Mert E., Van der Elst W., Van der Perre – De Troy, Van Nieuwenhuysen P., Vanden Bussche G., Vanhemelrijck H., Vannetelbosch D., Vekemens A., Verheyleweghen M., Verlaet J., Vranken F., Willems H., Winderickx D. en Windey R. Deze steunbijdragen vertegenwoordigen een totaal bedrag van 239,98 €
LACA wenst AAn alle trouwe lezers een zalig en gelukkig nieuwjaar
1
IN MIJN TIJD … (deel 2) Ons lid de heer André Merens die enige tijd geleden iedereen aangenaam verraste met zijn artikel over jeugdherinneringen op en rond de Koninginnelaan (zie Laca Tijdingen jaargang 13 n° 2, blz. 18 tot en met 36) bezorgde ons opnieuw een uitgebreid artikel met betrekking tot zijn jeugdherinneringen. Ditmaal behandelt hij de Paleizenstraat-over-de-Bruggen. De “wandeling” speelt zich af in de jaren twintig en dertig van vorige eeuw. We hebben opnieuw zijn verhaal vergeleken met de “Annuaires Mertens & Rozez” uit 1928 en 1939 en moeten nu ook vaststellen dat het geheugen van André Merens gewoon uitzonderlijk is. De cursief gedrukte teksten zijn aanvullingen die we ter verduidelijking hebben overgenomen uit boven genoemde gidsen. De illustraties die we voor dit artikel gebruikten komen nu ook weer uit de rijke verzameling van onze penningmeester Christiaens Eric. Voor we met de eigenlijke tekst beginnen zouden wij u graag laten genieten van onderstaand postkaartje. Het beeld is voor ons van geen enkel belang, trouwens we zijn er nog steeds niet achter gekomen waar deze villa met torentje gelegen was. Wat wel van belang is dat deze postkaart verzonden werd op 16 mei 1902 (poststempel op keerzijde) en dat “Emma” de schrijfster van het kaartje ons duidelijk maakt dat de Paleizenstraat-over-de-Bruggen vroeger verder doorliep: “Notre ancienne rue des Palais est devenue la rue Mellery” We vonden dit een leuke inleiding.
Illustratie 1: Paleizenstraat is Mellerystraat geworden.
2
Als men het op de hoek van het O.L.V. - Voorplein, daar waar destijds het restaurant l’Izoard gelegen was, de Paleizenstraat-over-de-Bruggen in slaat treft men als eerste pand de burelen van de firma Valvoline aan. (n° 492, Valvoline Oil Co waarvan het moederhuis in New-York gelegen was. De Brusselse filiaalhouders waren de gebroeders Ritz) (illustratie 2)
Illustratie 2: kaartje uit 1937 van de Firma VALVOLINE OIL Co
Vervolgens hebben wij dan het woonhuis van de familie Botary. (wij vinden bij M&R 1928 op het n° 490 de eveneens Italiaans klinkende naam Raffo R. In 1939 vinden wij deze terug op n° 490b) Zij waren de uitbaters van de marmer - en steenzagerij uit de Emile Delvastraat en met een bijhuis in Erembodegem. Op het nummer 482 was er een kachelwinkel (Goossens A. – quincaillerie), deze verkocht meestal diverse roosters, stoofbuizen en stoofpotten. (de ronde “bol” die men aantreft bij de Leuvense stoof) Er was ook een ruime keuze aan nagels, vijzen en andere kleine ijzerwaren. Meestal kwamen de mensen er voor vijf of zes vijzen en een handvol nagels over de vloer. In die tijd was dat normaal. Ernaast was er een tabakshandelaar. (n° 480 De Mispelaer F., in 1939 was dit Goossens P. geworden) In het volgende huis, op de hoek van de Molenbeeksestraat (die later de Arthur Cosijnstraat werd), hadden wij een schoenmaker. (Deze vinden wij niet terug in het “Annuaire Mertens & Rozez” 1928 maar wel in de “annuaire” van 1939 – n° 474 Humbeek Fl. réparateur de chaussures) 3
Op de hoek van de Arthur Cosijnstraat werd er aansteekhout verkocht “Bij den Achel” genoemd. Een achel was een busseltje brandhout van +/- 15 cm hoog en 10 tot 12 cm diameter bijeen gebonden met een houten wis en diende om de kachel aan te steken. Het was tevens ook een café. (n° 4 of 21 Debie M. - café) In de oude Molenbeeksestraat was er ook een drogist (n° 16 of 9 Eghels L.- peintures - décors) en een biersteker Van Hamme denk ik. (Van Hamme – Vandenbossche – marchand de bières, n° 7 in 1939) Deze kochten vaten van 200 of 250 liter en vulde dan flessen met een mengsel dat zij alleen kenden. Als laatste huis in de A. Cosijnstraat hadden we het café “Du Jardin Joyeux” (Serlippens A. n° 22 of 1 - café estaminet) (zie Laca Tijdingen jaargang 13 n° 2, blz. 19) In het n° 472 op de hoek van de Paleizenstraat, was er een bakker die vooral brood bakte. Hij verkocht zeer weinig patisserie. (Van Capelle J. was in 1939 nog een “Boutique”. In M&R van 1949 vinden wij deze zelfde Van Capelle J. terug als “Boulangerie”!) De dochter van de laatste bakker heet Yvonne en woont nog steeds in de Grotstraat. Zij is een paar jaar jonger dan ik. In het huis op de hoek van de Arthur Cosijnstraat en de Paleizenstraat zou volgens oude Lakenaren Mijnheer Van de Meulebroek (oud burgemeester van Brussel) geboren zijn. Het volgende pand was bewoond door een melkventer en ernaast was er een wasserij. (n° 468470 Verhamme R. - blanchisserie) In het nummer 466 hadden we dan Milleke Kempeneer, hij was bierhandelaar die zijn bier vervoerde en aan huis leverde met paard en kar. Als laatste huis, op de hoek van de Hubert Stiernetstraat hadden wij het café “In ‘t Pompierke”. De man van de uitbaatster was, zoals de naam van het café ons doet vermoeden, brandweerman. Hij was een kleine vent en zijn foto in oude pompierkledij hing lang in het café te prijken. (n° 462 Segers J. - café-estaminet) We slaan nu rechts de Hubert Stiernetstraat in. Daar woonde er een zekere Forton, (n° 4 Forton F. - marchand de charbon) die in de winter kolenhandelaar was en in de zomer ijskreemventer. Zijn ijskreem verkocht hij met een mooie versierde kar, getrokken door een paard. Daarnaast was er een melkhandelaarster: “Jeanneke” (n° 6 Recquet J. marchand de lait) Ze bracht eveneens haar melk aan de man met paard en kar. De Hubert Stiernetstraat begint in de Paleizenstraat en na twee haakse bochten komt ze terug in de Paleizenstraat. In het nummer 25 of 27 woonde er een lijstenmaker, het waren lijsten in plaaster maar hij vervaardigde ook plaasteren posturen. (Geen spoor van teruggevonden) 4
In het n° 35 een winkel van voedingwaren bij Liza, en in het n° 43 was nog een winkel van voedingswaren, bij Degrain (n° 43 Degrain Ch. Boutique). In het n° 47 woonde Van de Meerschaut, de loodgieter die zijn winkel had op de Koninginnelaan 256. (M&R 1928; Van De Meerschaut L. - carossier en M&R 1939 Van de Meerschaut A. - plombier-zingueur) Dit was het pand waar mijn moeder haar groentewinkel had. (Zie hier ook Laca Tijdingen jaargang 13 n° 2, blz. 18) Dan was er de uitgang van de radiatorenfabriek “Chausson” (n° 55-59) De hoofdingang was op het n° 420 Paleizenstraat. In de Hubert Stiernetstraat was er nog een winkel van eetwaren “bij Marieke” en op den hoek een pantoffelwinkel “bij Jette”. Tussen de twee uiteinden van de Hubert Stiernetstraat hebben wij het Oud Gemeentehuis van Laken. (Illustratie 3) De straatvegers en de vuilnisophalers zijn lange tijd nog in dit gebouw geherbergd geweest. Aan de linkerzijde van het gemeentehuis was er een bureel van de gezondheidsinspectie van de stad Brussel. In de jaren ’30 was er nog een slachthuis op het grondgebied van Brussel en al het vlees dat in Brussel werd ingevoerd moest een vleeskeurdersstempel krijgen, alhoewel er al een stempel opstond van een slachthuis of veearts van buiten Brussel. Dit bureeltje was open lllustratie 3: Het Oud van 6 tot 9 uur. Gemeentehuis in de PaleizenIn het n° 456 had François Claeys er straat zijn boter en kaas winkeltje. Ernaast was nog een winkeltje. (n° 454 Lebbe E. en later Pauwels A. – boutique) We steken de Hubert Stiernetstraat over en vervolgen onze weg in de Paleizenstraat. In het n° 446 hadden wij een koperbewerkersatelier.
(Paessens & Heirewegh - fondeurs en cuivres) Dit huis had een goede naam en was alom gekend. Er naast was er de firma “Aux caves de la Violette”. (n° 444 Vve J. Cnop - marchand de bières) Het was een bieruitzetter, die in grote hoeveelheden aankocht en dan uitvoerde naar 5
particulieren en cafés. Daarnaast was er een pottenbakker. (n° 442 Van Zegebroeck - fabricant de poteries) Bloempotten en schotels werden in klei vervaardigd en dan in een grote oven gebakken tot misnoegen van de buren. De reden was dat de grote schouw veel roet uitstootte. In het algemeen verwittigde Mijnheer of Mevrouw Van Zegebroeck de buren wanneer de oven aangestoken werd zodat er geen linnen aan de waskoord gehangen werd. In het n° 436 woonde er een ondernemer, daarnaast een zetelfabrikant. (n° 434 Renard F. - garnisseur) Verder was er een villa “Les Mesanges”, het n° 430. In deze villa was een soort van reclamebureau gevestigd. (n° 430 Hubert M. – conseilleur en publicité Hij was uitgever van het “Répertoire de la Construction Moderne”) (Illustratie 9) Later werd dit mooie pand een soort rendez-voushuis. In het n° 422 was de opslagplaats gelegen van de “Brasserie du Château” uit Strombeek. (Symons Frères – brasseurs) Het woonhuis was een groot herenhuis dat bewoond werd door de heer en mevrouw Symons, mede eigenaars van de brouwerij. Daarnaast op het nummer 420 was het atelier van de radiatoren “Chausson” gelegen. Tot ongeveer midden de jaren dertig was in dit pand de kopergieterij Felix SAX gevestigd. (illustraties 5, 6 en 7) We gaan onder de brug van de ijzerenweg door en steken de Albertstraat over. (zie illustratie 4)
Illustratie 4: Kruispunt Paleizenstraat en Albertstraat. De oude spoorwegbrug is vervangen door een nieuwe brug, juist achter of naast de oude. De oude brug ziet men duidelijk op illustratie 10
6
Illustratie 5: reclameblad van de Firma SAX uit 1885. Merk op! Het huisnummer was destijds 404 en niet 420
i 'l
I
FOURNITURES GÉNÉRALES POUR.
Exploitation deChemins de Fer, Tramways, Charbonnages & Usines SPECIALITÉ D'ARTICLES
APPAREILS D'ÉCLAIRAGE
I>OUR
Garnitures de Voitures à Voyageurs
POUB.
Railways
Chemlns de Fer, Villes, Charbonnages et Tramways
~
Tramways et Voitures de place
~
EN~:!!;~~EUF. FÉLIX
~
SAX
UREVETÉ Polies, N~'ckelées ou Dorées 404, R.ue des Pa.la.is, 404 .. ioûoo''t '"; ~ ", ' , BRUXELLES-LAEKEN (BELGIOUE)
Cuimries en Général
---
Entree des Bureat~'V, Magasinset Ateliers
Supports de Filets. Supports rie S.tore§ et de~ _ Rideau x. Anneaux de Rideaux, Timbres-Sonnerie pr Voitures 1 ' deTramways (système SAX breve1é), Timbres pour Voitures de Place. Serrureli de Portières. CroSses de Portièr es. Ventilateurs. Mains couraotes en cui"Tre . Mot,~.vements de 9 tores. ((ornières en euivre (Jeta · d'Eau}. ' Coulan.tS pi Cordon I de,glaeo
-ow-
49, Rue St-Georges (Laeken)
Velours. - Drap. !!:toffe de Crin. Étoffe p• Rideaux et Store~. Soie, l\lérinos, etc. Galons. Filets de Bagages. Crin aDÎ,!llal et vég~ta1. Toile à.t voile p• ImPérialea. Toiles à garnir. T&pis de pied en Laine. Toiles éiréeS pour P1a~cher1. Toile Am6ricaine-.
~
-olxlo-
7
Illustratie 6: “gele postkaart” gebruikt door de Firma SAX in 1928
Illustratie 7: reclameblad van de Firma CHAUSSON
8
Op de hoek met de Albertstraat hadden wij een winkeltje (n° 418 Bogaerts F. – boutique), later werd dit het “Café Central”. (n° 418 Vve Casteleyn – Café Central) Wat verderop woonde een oude veearts (n° 406 Docquier G. - vétérinaire) die vooral paarden verzorgde want in die tijd met de kat of de hond naar de veearts gaan werd niet zo vlug gedaan. Ernaast hadden we dan een marmeratelier. (n° 404 Raets J.- marbrier) Enige huizen verderop was er een zelfwasserij, niet het moderne zoals nu, ze was uitgerust met een grote motor die met een stelsel van wielen en riemen een tiental grote wasmachines deed draaien. (Wij vinden er geen spoor van terug) In het n° 396 was er de groothandelaar in koloniale waren Vander Biest. (Vander Biest A. – denrées coloniales (grossiste)) Dan was er nog een groot gebouw of hangar, wat daar was weet ik niet meer. Aangezien wij niet ver van de vaart zijn aangekomen hadden we tot op de hoek nog drie cafés. (n° 372 Smets G., n° 368 Melle De Bruyn en n° 366 Schollaert R.) (zie illustratie n° 8) Tussen één van de drie cafés was er nog een sigarettenwinkel. (n° 370 Keulemans C. - tabacs et sigares – in 1939 wordt dat Slabbinck Fl. - café-brasserie – dus 4 cafés in de vier laatste huizen van de straat) We steken de paleizenstraat over en gaan op onze stappen terug naar de O.L.V. - Kerk van Laken Eerst treft men er een hersteller van elektrische motoren aan en een paar huizen verder een groentewinkel. (Wij stellen vast dat op tien jaar tijd heel wat veranderde in dit gedeelte van de Paleizenstraat. Slechts enkele handelszaken zijn dezelfde gebleven.) Op het einde van dit stuk, op de hoek van de Paleizenstraat en de verlenging van de Albertstraat was er een klein maar aangenaam café bij Van Vaerenbergh. (n° 387 Van Vaerenbergh H. – café) Daar werd er bijna niets anders gedaan dan met de kaarten gespeeld. Vooral whist was er erg in trek en men speelde er voor 5 centiemen de winnende slag. (Illustratie 10) (Bekijken
Illustratie 8: 366 Paleizenstraat « A la Ville d’Alost »
9
we onderstaande postkaart eens aandachtig: we stellen vast dat de stoeprand gewoon doorloopt, de Albertstraat was nog niet doorgetrokken tot aan de vaart. De “Annuaires Mertens et Rozez” van 1928 en 1939 maken er ook geen gewag van.)
Illustratie 9: 430 Paleizenstraat
Illustratie 10: Café van H. Van Vaerenbergh
We steken de verlengde Albertstraat over, gaan onder de brug van de spoorweg door en volgen de muur van het koninklijk domein tot aan de hoek van de Disselstraat In de Disselstraat was er een meelfabriek en een groothandelaar in schoolschriften en klasbenodigdheden. (niet terug gevonden) 10
Op de hoek van de straat, (we zijn dan terug aan de Paleizenstraat) was er een bieropslagplaats. (waarschijnlijk Esquiro E. – courtier en vins en het Entrepot vinicole Franco-Ibérique dat later de ”Compagnie Nectar” werd, n° 389 en 391) (Illustratie 12) Twee huizen verderop hadden wij het café bij “Wis Blondiau”. (n° 395-397 Blondiau E., in 1928 camionage et café en in 1939: bois à brûler et café) Wat verderop, voorbij het café van Wis Blondiau was er een groot hekken waar de werkhuizen van de firma Van Damme gevestigd waren. (n° 405 Van Damme F. - atelier de carrosserie d’automobiles) Deze firma was speciaal toegelegd op het maken van luxueuze paardenkoetsen. Het waren heel mooie glimmende koetsen met deuren die uit gebogen hout vervaardigd werden. Ik heb bij de weduwe Van Damme nog van die deuren gezien, buitengewoon schoon. Van Damme was ook hofleverancier. Ernaast was er de schrijnwerkerij van de heer Franqui (n° 407 Franqui T. - menuiserie, in 1939 Franqui L.) Ze waren onderaannemers bij grote bouwwerken en deden er al de schrijnwerkerij. Daarnaast was er een bakker (n° 415 Vanbeneden J. – boulanger) en een groentewinkel “Bij Irma”. (n° 419 Deveydt S. – boutique) Dan was er nog een beenhouwer. (n° 421 Nuyts L. – charcutier) Op de hoek had men een café (n° 423 Raes F. – café). Op de muur van dit pand hangt er een gedenkplaat voor Jozef Van Cutsem. (Jef Van Cutsem) (illustratie 11) Jef Van Cutsem was de laatste lantaarnman van Brussel, hij deed dit tot in 1958. In dit jaar verdwenen ook de laatste 60 gaslantaarns op het grondgebied van de stad Brussel. De laatste twee glaslantaarns die hij op zijn ronde moest aansteken en doven waren gelegen aan de ingang van het Koninklijk Paleis van Brussel. Hij was ook een tijdje gemeenteraadslid. Bij de gemeenteraadsverkiezingen waar hij als kandidaat optrad kreeg hij ongeveer 800 voorkeurstemmen. Als gemeenteraadslid zette hij zich vooral in voor de kleine man in zijn kwartier. Jef Van Cutsem was ook voorzitter van de handelsvereniging van de Paleizenstraat-over-deBruggen en startte met een braderij en een stoet die begin september plaats vond. Hij ontwierp de “Lakense Reuzen” (“Les Géants de Laeken”) en “De Dikkoppen van Laken” (“Les Grosses Têtes”) alsmede “Les Lutins de Laeken”. Hij heeft ook bekomen dat er een chalet aan het station van Laken en een in het park van Laken gebouwd werd. In het chalet aan het station konden de wijkbewoners voor weinig geld een kop koffie krijgen. Jef Van Cutsem stierf in 1962 op 89-jarige leeftijd. (illustraties 13 14 en 15) 11
Illustratie 11: Gedenkplaat voor Joseph Van Cutsem, Paleizenstraat 423
Wij slaan rechts de Grotstraat in waar de opslagplaats gelegen was van de schrijnwerkerij Franqui. Er was destijds ook nog een gang waar een drietal huisjes gelegen waren. Het laatste pand was het woonhuis van Van Damme (n° 11 Van Damme F. - carrosserie d’automobiles). Aan de overzijde (terug richting Paleizenstraat) had men de stapelplaats van de firma Beken, gespecialiseerd in aankoop en verkoop van tonnen, alle modellen. (n° 12 Beken J. - négociant en fûts vides). Terug op de hoek van de straat was er in het hoekhuis een kelder waar een bollewinkel gevestigd was, men moest er vier trappen naar beneden gaan. De trappen waren op de hoek zelf. We zijn terug in de in de Paleizenstraat, we slaan rechts af en komen zo voorbij het eetwarenwinkeltje van Van Cutsem. (n° 431 Van Cutsem H. - boutique) Als laatste belangrijk pand hadden wij nog het woonhuis van tonnenaankoper Beken. We volgen nog een stuk van de Paleismuur en komen zo terug aan op ons vertrekpunt. André Merens
12
Illustratie 12: Bestelbon uit 1949 van de S.A. COMPAGNIE NECTAR
13
Illustratie 13
Illustraties 13 en 14 – « Les Grosses Têtes» et «Les Lutins de Laeken» Beide carnavalsverenigingen werden door Jef Van Cutsem in het leven geroepen. Jef Van Cutsem is de man rechts op bovenstaande foto (met klak en wit hemd)
Illustratie 14
14
Illustratie 15 : factuur voor inlassing van reclame in het programmablad van de « Carnaval d’Eté de Laeken » 1956
Illustratie 16 : Zonder commentaar… !
15
Paleizenstraat over de Bruggen (Laken) Aangezien het "verhaal" van de heer Merens zich afspeelt in de periode 1928 -1940 hebben wij de "Annuaires Mertens et Rozez" van 1928 en 1939 met elkaar vergeleken. Om deze ellenlange opsomming in te korten hebben wij alle panden waarin geen handelszaak gevestigd zijn opzettelijk weggelaten. Mertens & Rozez 1928
Mertens & Rozez 1939
We beginnen onze opsomming op het einde van de straat aan de hoek van het O.L.V. Voorplein 496
ADRIAENS J.
Peintures, décors et vitrages
496
Idem
494
DE GRAUW G.
Mercerie
492
VALVOLINE OIL Co
Concessionnaires: Ritz frères
492
Idem
490
RAFFO R.
Négociant
490
BRUNO R.
Industriel
490b
BOTARY B.
Industriel
484
PENNINCKX Th.
Mécanicien - Constructeur
484
Idem
482
GOOSSENS A.
Quincaillerie
482
Idem
480
DE MISPELAER F.
Tabacs et cigares
480
GOOSSENS P.
Tabacs et cigares
474
VERCRUYSSE M.
Robes et confections
474
HUMBEEK Fl.
Réparation de chaussures
We slaan rechts de hoek om van de Molenbeeksestraat (de huidige Arthur Cosijnstraat) De Molenbeeksestraat begint aan de Paleizen-
De Arthur Cosijnstraat begint aan de Koninginnelaan
straat en eindigt aan de Koninginnelaan !
en eindigt aan de Paleizenstraat !
4
DEBIE M.
Café
21
DEBIE M.
Café
6
WILLEMOTTE L.
Réparation de chaussures
17
VEEVAETE Th.
Marchand de lait
12
DEZEEUW (Mme)
Coiffeur pour dames
11
MEULEMAN L.
Réparation de chaussures
14
MAETTELAER J.
Coiffeur
9
EGHELS L.
Peintures - Décors
16
EGHELS L.
Peintures - Décors
7
VAN HAMME -
Marchands de bières
18
VERDIN (Melle A.)
Denrées coloniales et couleurs
22
SERLIPPENS A.
Café - Estaminet
5
VERDIN (Melle A.)
Denrées coloniales et couleurs
1
SERLIPPENS A.
Café - Estaminet -
VANDENBOSSCHE
"Du Jardin Joyeux" We zijn aan de "coupure du chemin de fer" en keren op onze stappen terug naar de Paleizenstraat 21
DE BONDT A.
Boucherie - Charcuterie
2
DE BONDT A.
Boucherie - Charcuterie
15
Vandervaeren F.
13
CHEFNEUX E.
"The Flarido's" Artiste
6
CAHU H.
Réparation de chaussures
Garage
10
DESCAMPS J.
9
Garage
DE GRAEVE E.
Blanchisserie de linge
18
LAUWERS J.-B.
Boutique
7
LUYCK A.
Réparation de chaussures
20
DEMOL D.
Café - Brasserie et charbons
5
SCHAUTERS (Melle)
Boutique
3
DEMOL D.
Café - Brasserie
Zoals men kan vaststellen veranderde deze straat na 1928 van naam en daarbij ook de huisnummers. Deze beginnen niet meer vanaf de Paleizenstraat, waar het Lakense Gemeentehuis stond, maar wel vanaf de Koninginnelaan. Het nieuwe Gemeentehuis van Laken stond boven aan de Maria-Christinastraat op het Gemeenteplein, vandaar dat de huisnummers ook vanuit deze richting begonnen. Het is dan ook moeilijk de huisnummers met elkaar te vergelijken. Toch kunnen we vaststellen dat sommige handelszaken zoals Debie M. (n° 4 en 21), EGHELS L. (N° 16 en 9), SERLIPPENS A. (n° 22 en 1), DE BONDT A. (n° 21 en 2),
16
DEMOL D. (n° 3 en 20) een en dezelfde zaken zijn.
Terug in de Paleizenstraat aangekomen vervolgen wij onze weg en slaan rechts af 472
DERYCKE V.
Boutique
472
VAN CAPELLE J.
468-470 LOOTENS J.
Mécanicien - Répart. Autos
468-470 VERHAMME R.
464-466 KEMPENEERS E.
Marchand de bières
464-466 Idem
462
SEGERS J.
Café - Estaminet
462
Boutique Blanchisserie
Idem
We zijn nu op de hoek van de Hubert Stiernetstraat aangekomen Deze straat heeft een "U" vorm, ze begint aan de nummers 460-462 Paleizenstraat en eindigt terug in de Paleizenstraat ter hoogte van de nummers 450-454 Rechterzijde van de straat (buitenkant van de "U" vorm) 13 21
POPPE P.
Café
DE KONINCK F.
Entreprenneur de toitures
21a
MULLER J.
Marchand de charbon
21b
SEMINCK L.
Boutique
33
CUYPERS F.
Boutique
37
DE BLOCK (Melle)
Robes et confections
43
DEGRAIN Ch.
Boutique
47
VD. MEERSCHAUT L. Carossier
57
SAX F.
Usines app. d'éclairage
67
MOYES - TREMELET
Fabricant de bigoudis
15
VAN de SEEN F.
21
VANDERHAEGHEN A. Charbons et boutique
33
JANS Ch.
43
Idem
47
VD. MEERSCHAUT A.
55-59 Rouillier M.
Réparation de chaussures
Boutique
Plombier - Zingueur Directeur Radiateurs "Chausson"
69
GRYSEELS T.
Tailleur
73
DE BUCK R.et Fils
Pompes funèbres
75
TERNEU A.
Réparation de carosseries
77
COLMAN J.
Boutique
Linkerzijde van de straat (binnenkant van de "U" vorm) 2b
SOMERS L.
Atelier de menuiserie
4
FORTON F.
Marchand de charbon
4 Idem 6 RECQUET J.
6
VAN HEMELRYCK H.
Marchand de lait
12
VAN PESTEL (Mme)
Brodeuse
32
CLAEYS (Vve P.)
Marchand de légumes
46
DORIKENS E.
Boutique
Marchand de lait
32 Idem 50 VAN LIERDE G.
Fruits
Hier ook stellen wij een grote verandering vast in de huisnummers, vele huisnummers die in 1928 niet bestonden of niet vermeldt werden komen nu wel voor in 1939. De rechterzijde (de buitenvorm van de "U") blijkt ineens veel langer geworden te zijn. Dit is ook het geval voor de linkerzijde (de binnenvorm van de "U").
We zijn terug in de Paleizenstraat aangekomen maar sommen eerst de panden op die gelegen zijn tussen het begin en het einde van de Hubert Stiernetstraat 460-458 Oud Gemeentehuis
458
Expertise de viande
van Laken
(2e district)
Vreemd is dat M&R dit niet vermeldt
Ook hier geen vermelding, wel van de vleeskeuring 456
CLAEYS Fr.
Crémerie
17
454
LEBBE E.
Boutique
452
VAN HEMELRYCKE J. Transport automobile
454
PAUWELS A.
Boutique
We steken de Hubert Stiernetstraat over en vervolgen onze weg 450
LARDINOIS
Location de voitures
446
PAESSENS &
Fondeurs en cuivres
446
Idem
444
DE VALKENEER G.
Produits alimentaires
444
CNOP (Vve J.)
442
Idem
430
Idem
424
WARNIER C.
420
RADIATEURS CHAUSSON
HEIREWEGH SPECIAL E.
Négociant en bières
442
VAN ZEGENBROECK
Fabricant de poteries
438
Hubert F.
Vétérinaire
434
RENARD F.
Garnisseur
430
Hubert M.
Conseilleur en publicité
426
OPALVENS D.
Réparation de chaussures
422
SYMONS Frères
Brasseurs
420
Usines Felix SAX
Fonderie de cuivre
Marchand de bières
Tapisserie - Ameublement
We gaan onder de spoorwegbrug door en komen onmiddellijk op de hoek van de Albertstraat die we rechts inslaan 36
MAILLE L.
Menuisier
32
BLOCK F.
Mortier au broyeur
20
Ackermans H.
Compositeur de musique
34 BAUWENS H.
Mat.et fourn. pour imprimeries
32 BLOCK F.
Tourneur en fer
18 LABEEUW F.
Maroquinnerie
14 DELFOSSE A.
Articles pour enfants
8 MEYER Richard 4
KAYAERTS D.
Tailleur
Tailleur pour dames
Aan de Koninginnelaan aangekomen gaan we op onze stappen terug naar de Paleizenstraat 1
KEYMOLEN Ad.
Boutique
27
SCHUTTERS (Melle)
Robes et confection
1 BOSSON R.
Photographe
15 ANDREWS (Melle)
Robes et confection
29 NETTENS (Mme)
Tailleuse
Wat opvalt is dat er in de Albertstraat zeer weinig handelshuizen te vinden waren, het was waarschijnlijk een rustige straat met tal van deftige burgerwoningen waar kleine beroepen zoals: "Tailleur", "Tailleuse", " Robes et confection" geen winkels waren, maar waar binnenskamers gewerkt werd.
We slaan rechts de Paleizenstraat in en vervolgen onze weg richting vaart en de hoek van de Koninginnelaan 418
BOGAERTS F.
Boutique
418
CASTELEYN (Vve)
Café Central
416
BORREMANS P.
Tailleur
416
ESSERS P.
Peintures - Décors
412
FEYEN A.
Marchand de lait
406
Docquier G.
Vétérinaire
406
Idem
404
RAETS J.
Marbier
404
Idem
400
DE NEUTER Arm.
Vieux métaux
400
JANSSENS R.
398
DUPONT A.
Quincaillerie, articles pr. Bât.
398
Idem
396
VANDER BIEST A.
Denrées coloniales (grossiste)
396
Idem
392
GASPAR G.
Tapissier
384-386 HUBLET E.
Garage
384-386 VAN HAVERMALE A.
Beurres pour pâtissiers
Garage
18
382
ORVAL G.
Bonnetterie en soie (grossiste)
COTTYN C.
Location d'automobiles
382
DAMAN J.
Fruits - Légumes
378
DEDECKER (Mme)
Robes et manteaux
372
SMETS G.
Café
372
THIELEMANS F.
Café - Brasserie
370
KEULEMANS C.
Tabacs et sigares
370
SLABBINCK Fl.
Café - Brasserie
368
DE BRUYN (Melle)
Café - Estaminet
368
Idem
366
SCHOLLAERT R.
Café - Brasserie
366
Idem
"A la Ville d'Alost" (N° 372 tot 366 op 4 huizen - 3 cafés !)
(De 4 laatste huizen van de straat - 4 cafés !)
Op de hoek van de Koninginnelaan aangekomen steken we de Paleizenstraat over en bespreken de andere kant van de straat (terug richting kerk van Laken) 351
"HARMONIA"
359
VAN OPHAEREN F.
Garage et réparations d'autos
359
Idem
361
DE SCHEPPER
Brasseur
361
DRIES J.
Broderies
365
VAN HELLEMONT
Boutique
367
Idem
365 is geworden: 367
369
DEMEY (Epouse)
Robes et confections
369
VERSIEU D.
Plombier - Zingueur
371
VAUTIER E.
Laboratoire "Abatériol"
377
Idem
385
Idem
387
Idem
DEMEY S.
Plombier
371
Hofmans E.
Dir. Bâteaux Mouches de Brux.
373
OSSELAER (Mme)
Broderie
377
De Guchteneer A.
Avocat
381
GUILLIAMS Ch.
Plafonneur - Blanchisseur
383
WAMBACQ P.
Importations ?
385
COMPTOIR DU SOUDAN S.A. SOMERS L.
387
Editions Musicales
Ebéniste
VAN VAERENBERGH H.
Café
We zijn opnieuw aan de spoorwegbrug aangekomen De lezer zal vaststellen dat de Albertstraat nog niet doorgetrokken was tot aan de vaart
We vervolgen onze weg en lopen langs de muur van het Koninklijk Domein tot aan de hoek van de Disselstraat die we links inslaan 1
DESBREQUOIS P.
Blanchisserie de linge
2
Salvé L.
Curé
5
MENNEN F.
Camionage
9
VANDERSCHRICK P.
Peintures
1-3
WEINMANN M.
Vieux vêtements
We zijn aan het einde van deze doodlopende straat en keren op onze stappen terug naar de Paleizenstraat 389
ESQUIRO E.
Courtier en vins
389-391 Entrepôt vinicole Franco - Ibérique 393
SCHEPMANS F.
395-397 BLONDIAU E.
Tôlerie d'automobiles Camionage et café
399
VINCK (Vve)
Café
403
VAN ELST E.
Tourneur en bois
389-391 COMPAGNIE NECTAR Bières 393
ROEKENS J.
395-397 BLONDIAU E.
Tôlerie d'automobiles Bois à brûler et Café
399
STADFELD J.
Réparations de chaussures
VAN ELST F.
Ebéniste
405
VAN DAMME F.
Atelier de carros. d'automob.
405
WILFORD Etabliss.
Autos
407
FRANQUI T.
Menuiserie
407
FRANQUI L.
Menuiserie
413
MERTENS P.
Constr. de pyromètres et mano
413
Idem
Mécanicien - constructeur
19
415
VANBENEDEN J.
Boulanger
415
Idem
419
DEVEYDT S.
Boutique
419
Idem
421
NUYTS L.
Charcutier
421
Idem
423
RAES F.
Café
423
Idem
We zijn aan de Grotstraat aangekomen (M & R vermeldt dat de nummers 20 tot en met het einde deel uitmaken van de Disselstraat) Op oude lakense plattegronden zien wij dat de Grotstraat in "U" vorm (zoals de Hubert Stiernetstraat) doorliep naar de Paleizenstraat. Sinds lang is de Grotstraat een doodlopende straat geworden die eindigt aan de muur van het Koninklijk Domein. De nummers 20 tot en met het einde waren gelegen in het "been" van de "U" vorm dat omgedoopt werd in Disselstraat. Deze panden kregen een nieuwe nummering. De Disselstraat is eveneens een doodlopende straat die eindigt aan de muur van het Paleis. 17
MERTENS et fils
Mécaniciens
15
VAN CUTSEM J.
Bois à brûler
11
VAN DAMME F.
Carosserie d'automobiles
2
VAN DEN BORRE J.
Laiterie Ste Gudule
18 MERTENS A.
Mécanicien
16 VAEREMANS E.
Légumes
12 BEKEN J.
Négt en fûts vides
2 Idem
We zijn tot op het einde van deze doodlopende straat gegaan en zo terug op onze stappen naar de hoek van de Paleizenstraat gekomen die we rechts inslaan. 425
VAN HECKE A. et fils
Manufacture articles voyage
425 VAN HECKE A.
Sans profession
427 VAN RASBOURG E.
Tailleur
429
SAVOIR J.
Café
429 DROESBEKE J.
Café
431
VAN CUTSEM H.
Boutique
431 VAN INGELGEM F.
Boutique
433
WYNS A.
Café et marchand de bières
435
NAVEZ Z.
Tailleur
Van hieraf tot aan de hoek van het O.L.V. - Voorplein staan geen huizen meer. We volgen opnieuw een stuk muur van het Koninklijk Domein en komen zo op het einde van de Paleizenstraat waar we onze "wandeling" begonnen zijn
Illustratie 17 : Visitekaart van de “Grande Tonnellerie Krämer Frères” Mellerystraat 40 – 48 (vroeger Paleizenstraat, zie ook illustratie 1)
20
Illustratie 18 : S.A. Bâteaux Mouches de Bruxelles
Op de vorige bladzijden, in de opsomming van “Mertens & Rozez”, zien wij dat op het n° 371 van de Paleizenstraat de heer Hofmans E. directeur van de s.a. “Bâteaux Mouches de Bruxelles” woonachtig was. Hierboven een brief getekend door Hofmans E. voor de aankoop van 40 ton steenkool. (zie ook illustratie op de kleurencover van Laca Tijdingen jaargang 14 – n° 1) 21
OMTRENT MONUMENTEN, GEDENKTEKENS EN EREPERKEN VOOR MILITAIRE EN BURGERLIJKE SLACHTOFFERS VAN BEIDE WERELDOORLOGEN IN LAKEN L. Candau
DEEL 2
1. ALGEMEEN In de eerste aflevering van deze studie werd aangetoond dat de oudstrijdersverenigingen vaak betrokken waren als initiatiefnemers bij de besprekingen en de procedures met het oog op de oprichting van de oorlogsgedenktekens in dorpen en steden. Deze “trend” kan ook in Laken vastgesteld worden. Volledigheidshalve vermelden we dat na WO I de eensgezindheid in de Vlaamse rangen verbroken was. Het conflict tussen het “volksnationalisme” en het “staatsnationalisme” spitste zich zienderogen toe. Activistisch georiënteerde Vlamingen en aanhangers van de uit de loopgraven ontstane “Frontbeweging” verenigden zich tot “Vlaamse Oud-strijders” (V.O.S. of Vossen) en verwierven in hun dorpen en steden een grote politieke invloed. Als tegenhangers vonden zij op hun weg de “Nationale Strijdersbond” (N.S.B.), samengesteld uit oudgedienden die de eenheid van het vaderland voorstonden1. Deze opsplitsing in twee oudstrijdersbonden leidde soms tot heftige discussies bij de ontwerpkeuze van oorlogsgedenktekens. Vaak waren de gekozen symbolen en uitgebeelde figuren verschillend, naargelang de N.S.B. of de V.O.S. het initiatief namen. Daarom kwam het af en toe tot betreurenswaardige incidenten tijdens de voorbereiding en de onthulling van de monumenten, zoals bvb. in Mechelen op 29 juni 19242.
1
dr. M. Van Haegendoren, “De Vlaamse Beweging nu en morgen”, deel I, uitg. : Heideland – Hasselt, 1962, pp. 57-66 2 - H. Vannoppen in “Oorlogsmonumenten in Midden-Brabant, een nieuwe benadering”, p. 195 - P. De Greef in: “Het officiële oorlogsmonument van de Stad Mechelen, speelbal van belangen”, pp. 220-232 beiden verschenen in “Ons Heem”, jg. 52 – N° 4 – uitg. : Verbond voor Heemkunde
22
Bij de bestudering van het Lakense dossier i.v.m. het lokale oorlogsmonument vonden we geen aanwijzingen nopens het bestaan van voornoemde controversen. Een officiële verklaring hiervoor ontdekten we in het omvangrijke werk van Dr. Van Haegendoren3: “Het Franssprekende bevolkingsaantal evolueerde als volgt in de Brusselse agglomeratie: 1846: 32,46 % - 1910: 51,31 % - 1920: 60,81 %” “De Brusselaar heeft zich altijd van het Frans bediend als statussymbool, hoewel de oorspronkelijke Brusselaars en de Franssprekende Brusselaars, herkomstig uit Vlaanderen, regelmatig binnenshuis het Vlaams bleven spreken. De ingeweken Walen kwamen er meestal niet toe het Nederlands te leren.” (we zullen er later op terugkomen) Maar keren wij nu terug naar onze lokale toestand in Laken. De Lakense patriottische beweging mag als een der oudsten van het land beschouwd worden. Zij bestaat reeds 83 jaar in haar huidige vorm. Al die tijd legden de aangesloten leden, in een geest van onderlinge vriendschap en hulpvaardigheid, getuigenis af van hoge vaderlandslievende waarden. Zij waren steeds in groten getale aanwezig op de lokale, provinciale en nationale plechtigheden om hulde te brengen aan hun wapenmakkers die omkwamen in het te betreuren oorlogsgeweld. Daarom lijkt het ons zinvol eens stil te staan bij de geschiedenis van deze Lakense vereniging vooraleer de laatste sporen ervan uitgewist worden.
2. VAN “ PATRIOTTISCHE KRING” (Cercle Patriotique) TOT “LAKENSE VRIENDENKRING VAN OUD-STRIJDERS” (Amicale Laekenoise des Anciens Combattants – A.L.A.C.) Op pagina 152 van het boek “Laeken ancien et moderne” van de hand van A. Cosyn, dat wij als heemkundigen “onze bijbel” noemen (uitg. 1904), geeft de auteur een opsomming van de bestaande Lakense verenigingen. Hij vermeldt o.a. ook het bestaan van een groepering van ex-militairen4. Onze pogingen om de geschiedenis van deze groepering te achterhalen zijn mislukt.
3
o.c. (1), deel II, pp. 190-196 W. van der Elst, “Onder Ons – Koninklijke Toneelvereniging Laken”, in: LACA Tijdingen jg. 13 – N° 4, 2002, p. 22 4
23
De naam van de groepering “Cercle Patriotique de Laeken” duikt voor het eerst op in de brief die de beeldhouwer De Soete richtte aan Burgemeester en Schepencollege van Laken op 29 juni 19205. Oude leden van de huidige oudstrijdersvereniging wisten te berichten dat deze kring uit diverse geledingen samengesteld was: de oudgedienden van de Lakense Burgerwacht de oud-strijders die deelnamen aan de 10-daagse veldtocht in 1831 de gemobiliseerden van 1870-1871 de veteranen van Leopold II Feit is dat deze kring na WO I werd opgeheven en dat de leden aansluiting zochten bij de nieuwe oudstrijdersvereniging die opgericht werd op 23 november 1919.
3. DE ARCHIEVEN VAN ALAC / LVOS Van bij de aanvang werd ons geschiedkundig enthousiasme ferm getemperd door een spijtige vaststelling: de archieven van ALAC/LVOS bestaan niet meer! In het jubileumnummer van het trimestriële tijdschrift van de vereniging, uitgegeven ter gelegenheid van de 75e verjaardag van de stichting, drukte de toenmalige voorzitter, de heer J. Vilain, zijn spijt en verontwaardiging hierover uit. We geven zijn tekst weer zonder vertaling in het Nederlands, teneinde de waarachtigheid van zijn woorden en gevoelens niet te ontkrachten! (traduttore, traditore, je weet wel!) “Pour ce 75ème anniversaire, j’aurais voulu vous faire un historique détaillé de votre AMICALE, mais une certaine personne qui devait pourtant connaître ses responsabilités, lorsqu’elle faisait partie des dirigeants de notre amicale a VOLONTAIREMENT détruit une grande partie de nos archives qu’elle conservait par devers elle. Ce fut un acte volontaire et délibéré car les tractations pour récupérer les archives aux fins de les transmettre au successeur, ont duré plusieurs années. C’est avec une volonté réfléchie qu’elle a mis le feu à notre documentation et à nos archives lorsque par voie légale nous en avons exigé la restitution. C’est dommage, mais chacun de vous en pense ce qu’il veut … »
5
L. Candau in LACA Tijdingen, jg. 14 – N° 1, p. 12 – deel I van onderhavig artikel
24
Tot hier de droeve klacht van een welmenend voorzitter. We zullen het dus moeten stellen met de weinige overgebleven documenten die ons door welwillende personen ter hand werden gesteld.
4. DE EERSTE 10 JAREN De stichtingsvergadering van de Lakense Vriendenkring van Oud--strijders viel op enkele dagen na samen met de eerste verjaardag van de wapenstilstand na WO I (1 november 1919). De identiteit van de promotoren achter deze gebeurtenis is gekend: DE GRAEVE Constant VANDEN BERGHEN François VERBELEN Camille VAN WIJMERS Adrien
documenten kunnen voorleggen erkenning” wordt aangetoond.
waarin
De statuten van de Kring dragen als datum 23 november 1919 en bepalen in artikel 1 dat de vereniging tot doel heeft de kameraadschappelijke banden tussen de leden oud-strijders te bevorderen en binnen de grenzen van de inkomsten de behoeftige of zieke leden ter hulp te komen. De vriendenkring is een LIEFDADIGE, AUTONOME, en NEUTRALE instelling. Hieronder nog enkele merkwaardige vermeldingen: Art. 2. Eventuele kandidaat-leden worden voorgesteld door een peter. Zij moeten ook hun status van “nationale 25
Art.17. De bestuursraad zal beslissen of al dan niet een tegemoetkomende hulp aan een noodlijdend lid wordt verleend, en dit op grond van een diepgaand onderzoek, door twee afzonderlijke leden van de Kring hiervoor aangeduid, en die hierover later verslag uitbrengen. De beslissing van de bestuursraad is onherroepelijk. De namen van de begunstigden worden nooit vrijgegeven. Het bestuurscomité, samengesteld uit 23 leden, koos als eerste voorzitter de Heer VERHAYGEN Henri (?). Als vice-voorzitter en algemeen secretaris werden respectievelijk de Heren VAN DE VELDE René en VAN BUYLAERE Alphonse naar voor geschoven. Volgend op deze start beleefde de Kring een euforische tijd, gekenmerkt door een haast niet eindigende reeks van vaderlandslievende plechtigheden, zowel lokaal als nationaal, feesten, bijeenkomsten, tombola’s, ja zelfs duivenwedstrijden. Al deze activiteiten werden georganiseerd met als enige bedoeling de kringkas te spijzen en alzo een solidariteitsfonds op te bouwen om hulpbehoevende wapenmakkers te ondersteunen. En hoewel tijdens de eerste jaren na de bevrijding het land nog gebukt ging onder de zware gevolgen van de “Grote Oorlog” mocht de Kring rekenen op een brede participatie van de Lakense bevolking! Op 15 oktober 1922 werd voor ’t eerst een eigen tijdschrift uitgegeven op 4 pagina’s onder de benaming: “ L’AUBE – DE DAGERAAD”. Dit was een hele prestatie! Spilfiguren achter dit tijdschrift waren de Heren PHILIPS en LADRIERE. Andere, niet nader genoemde ijveraars zorgden voor de inzameling van reclameteksten zonder dewelke het blad niet zou kunnen overleven. Een exemplaar van het overgrote deel van deze tijdschriftnummers bleef bewaard in de Koninklijke Bibliotheek Albertina, behalve de 7 eerste jaargangen. Na 34 jaargangen werd de uitgave in zijn toenmalige vorm stopgezet (1955) en omgevormd tot een trimestrieel informatieblad. Gelukkig kon de secretaris van LACA, de Heer W. van der Elst, twee nummers van de eerste jaargang, nummers 9 en 10, respectievelijk uitgegeven in juni en juli 1923, terugvinden in het rijke archief van het Archief en Museum van het Vlaams Leven te Brussel (AMVB). We danken hem voor het zoekwerk.
26
Nu is het zo dat aan de hand van deze tijdschriften geen grondige studie kan gemaakt worden van de Kring (beperkt aantal jaargangen en een te grote hoeveelheid informele berichtgeving over de meest uiteenlopende onderwerpen). We weerhouden echter twee merkwaardige elementen: In het jubileumnummer, uitgegeven ter gelegenheid van de XXXste verjaardag van het tijdschrift verscheen een bijdrage van een Nederlandstalig actief lid die zijn tekst ondertekende met het pseudoniem “De filosoof”. In 1931 kwam hij als beroepsmilitair in Laken wonen als gevolg van een overplaatsing. Vrij vlug vond hij aansluiting bij de Kring op aandringen van de Heer VERBEKE. Aangezien in het verleden de Nederlandstalige teksten in het tijdschrift nogal slordig verzorgd werden, zou de Heer P. ROSIERS (dat is zijn eigenlijke naam) hier in de toekomst verandering in brengen, hetgeen natuurlijk ten goede kwam aan de kwaliteit van het blad. Later nog werd een redactieraad samengesteld bestaande uit drie vrijwilligers waaronder onze “filosoof van de Dageraad”. In de twee nummers van de eerste jaargang vinden we verwijzingen naar het oorlogsmonument. ALAC/LVOS blijkt trouw te blijven aan het initiatief dat door de voorgangers in het leven werd geroepen. “Le président ayant eu un entretien avec M. le Bourgmestre MAX, au sujet de l’érection du monument élevé à la mémoire des Héros Laekenois, nous donne connaissance du résultat de cet entretien. » (verder helaas geen uitleg !)6 “Des membres interpellant au sujet du monument aux Héros Laekenois, il est décidé de se mettre le plus vite possible en rapport avec M. le Bourgmestre, pour obtenir des renseignements complémentaires. »7
Ter gelegenheid van de 10e verjaardag van ALAC/LVOS stelde Z.K.H. Albert de Lakense Vriendenkring van Oud--strijders onder de Hoge Bescherming van zijn zoon, de Hertog van Brabant. Deze toestand werd aangehouden tot de troonsbestijging van de beschermheer, Koning Leopold III op 23 februari 1934.
6 7
Zie afdrukken van enkele bladzijden uit het Tijdschrift “L’Aube – De Dageraad” in fine. Zie 6
27
5. ENKELE TECHNISCHE GEGEVENS EN VERMELDINGEN VAN GROTE MOMENTEN. 1 Vlaggen van de Lakense Vriendenkring van Oud--strijders De eerste verenigingsvlag werd door de Gemeente Laken geschonken tijdens een officiële plechtigheid op 23 mei 1920. De tweede vlag werd geschonken door de handelaars van de MariaChristinastraat op 25 november 1939. De derde vlag werd aangekocht door de Kring bij openbare inschrijving en overhandigd op 22 november 1969. 2 Verenigingslokalen in Laken Opeenvolgend vond ALAC/LVOS onderdak in volgende cafés: 23 november 1919 Chez Leemans, Fransmanstraat 62 26 december 1926 Chez Leemans, Leopold I straat 275 7 juli 1931 Chez Bascour, Leopold I straat 155 10 september 1936 Chez Draps, Strijderssquare 12 1 maart 1974 Au Bockstael, E. Bockstaellaan 236 15 April 1993 Au Maes, Leopold I straat 2 3 Lijst der opeenvolgende voorzitters: VAN DEN BREEDE Leopold THYSEN Henri VAN BUYLAERE Henri THYSEN Henri VERBRUGGEN Henri D’HAENENS Joseph DE BRANDT François LAGNEAU Robert FAYT René VILLAIN Jean SLEEGERS Jeanine DEVRIENDT Alphonse
van van van van van van van van van van van van
23/11/1919 14/05/1920 14/09/1923 10/01/1926 30/10/1929 08/01/1950 11/01/1959 04/02/1973 04/02/1978 09/01/1983 04/01/1996 03/01/1999
tot tot tot tot tot tot tot tot tot tot tot tot
14/05/1920 02/09/1923 28/12/1925 13/10/1929 08/01/1950 11/01/1959 04/02/1973 04/02/1978 09/01/1983 12/06/1995 03/01/1999 op heden
28
4 Grote momenten Op 19 november 1944 vierden de Lakense Oud--strijders 14/18 de verjaardag van hun 25-jarig bestaan. Zij troffen op deze dag de nodige maatregelen om de nieuwe oud--strijders van de IIde wereldoorlog in hun rangen op te nemen. Tijdens de toespraak van de voorzitter viel de cynische boutade:”HELAS, la relève est assurée.” Op 11 november 1949 werd de verenigingsvlag tijdens een plechtigheid met een Franse wimpel versierd, eigenhandig aangebracht door de Franse ambassadeur Graaf HAUTECLOQUE. Op 30 maart 1951 verleende Z.K.H. de Koninklijke Prins Boudewijn de toestemming aan ALAC/LVOS om het predikaat “Koninklijke” aan de benaming van de vereniging toe te voegen. Velen hadden wellicht niet gedacht deze datum te halen, maar op 19 november 1994 was het dan zo ver. ARLAC/KLVOS vierde op deze dag de 75ste verjaardag van de stichting van de Kring. Nog kan deze vriendenkring in zijn financiële behoeften voorzien dank zij een aantal milde schenkers … nog is de ONAFHANKELIJKHEID van de Nationale Federatie niet aangetast. Het ledenaantal evenwel loopt elk jaar gestaag terug. Reeds in 1984 werden de statuten geactualiseerd en werden gewone leden (niet-oud-strijders) aanvaard om de effectieven enigszins op peil te houden. Het werd een prachtige dag waaraan een 70-tal leden deelnamen. Na de bloemenneerlegging aan het monument werd in de lokalen van het oude Lakense gemeentehuis een zeer gewaardeerd banket opgediend, afgesloten met een reuzentombola. Waardevolle prijzen werden geschonken door meerdere politieke autoriteiten, bankinstellingen, handelaars en particulieren…
6. NAWOORD Intussen zijn we reeds beland in de 21ste eeuw. Vijfentachtig jaar na het sluiten van de Wapenstilstand past het zeker om de herinnering eraan levendig te houden. H. Van Royen8 weet het nog treffender uit te drukken: “Om een geslaagde herdenking te hebben dient er volk gemobiliseerd te worden. Wanneer de getuigen, zowel van het front- als van het thuisleven
8
H. Van Royen in “Pro Memorie. Monumenten voor de Grote Oorlog”, in tijdschrift “Ons Heem”, jg. 52 - N° 4 – uitg. : Verbond voor Heemkunde
29
wegdeemsteren word ook het monument een getuige van een voorbije generatie.” Het komt er dus op aan een hernieuwde duiding te bepalen voor die restanten van een vorige eeuw. Misschien zou een aantal weldenkende mensen uit diverse lokale kringen, na diepgaande studie en discussie, hierop een aantal frisse beschouwingen kunnen distilleren en initiatieven voorstellen. Wij danken Mevrouw J. SLEEGERS, erevoorzitster ARLAC/KLVOS, voor de overgemaakte foto’s. 75ste verjaardag van ARLAC/KLVOS op 19 november 1994
Foto 1: Bloemenneerlegging aan het monument
Foto 2: Ontvangst Voorzitter J. Vilain op stadhuis Brussel door dd. Burgemeester F. Thielemans
30
Jaarlijkse plechtigheid 11 november 1996
Foto 3: Vlaggendragers naast Voorzitster Mw J. Sleegers
Foto 4: Bloemenneerlegging aan gedenktafel in politiecommissariaat
Figuur 1: Hoofding briefpapier ALAC/LVOS in 1922
31
ABONNEMENT~ Belgique, un an.
LJ-_E_tr_•_ng_e_'·_ ""_•"_'_ __
L'AUBE 3_j OI
TOUS POUR VN ..
-·-:;-~
fr. 2
~_;__
Organe officie! de I'Amicale Laekenoise des Anciens Combattants Local : 275, rue Léopold 1" .· -
UN POUR T:JUS Ll-- -- - - - - - -- C.i
Télephone 135A9
Pour la correspondance, s'adresser à la direction, 117, rue Stéphanie, Bruxelles (2e dift.); Pour la annonces et adminiftration, 49, Avenue Prudent Bols, Br~xelles (Ze di ft ) . .
ASSEMBLÉES - RÉUNIONS
Vendredi, 6 juillet, a 20 heures, au local, ass·e mblée générale. Ot'drè .du' jou,. t r es i mpor tan t:
\r.oyage à. Anvers. - · .Momlm~nt aux l:!ér•·S laekeno is. Mvnume t\'t'· ati P oilu inconnu .. - Caisse d~ vuyage . -
CJncours. Les pigeons ontété tran'sportés par les ,soins de MM . Chaidron e.t C; c, avec l'app robation de la . Société colom bophile Aviatic de .!3ruxelles . L e concou rs a été do té de nombreux pr ix, parmi lesquels des _objets offertspar de génét e~tx 'don ateurs, animés .d'u n' )Je l esprit philanthropiquc. Les dons se t·épartissent
:c.-'.a_Js.-· s_J:.~::... '.~h;~E_ _,_ ~.-.e,.:J·~-. _}_Y,.·~.)}_,(-,_:..~::"', ..·:. "·;.•" __..__. .ci::::.... .. ·._ .•. ,••:_"_•_· -·.~ --·.,_ d e 1\1- façon su ivante : . . , · . -- ~-- ,_ " · ·: - 'M:-"Mä:rtéYi's;''ffenr'f:-i!nr~êtl'::i'i>'utet''(-ç-ai~"SZó i',·::);c-·' - - --, · .. Vendre d~; :13 juillet,
a
20 h. au l ocal , ré_u nion '
d · M. B'a ur _: u ne actio-n de la ville e Bruxelles; M. Symons : un panier à pigeons, . .-·, ~ '~. . Ve.lidre d i, 2 7 juille t , a 20 h . "au l ocal. rél:lnion et Ie metpbre Armànd D e Vuyst : ti:n con'tac t au colom ~\(.comité . bier. Au nom de I' Amicale, un grand tTierci. L a mise en loge s'est faite , au local de I'Amtcale, d~ ASSEMBLÉE GÉNÉRALE DU 8 JUI N. 18 à 24_ heUI·es, Ie dimanche soir zo ·ma i, par quelqucs men1 bre's dévou és de !'Amicale . · La, séance es.t o u verte à .8 h. r-74·, so•.;s la prés icle nce de ·MM ..... D eschryver , T aelem a ns, Degraeve, V an M. Thyse tr, pré.side nt. , . Jt · den B er g h en Fr. , avec la çollaboration de M M . G . ..La lec turè -du rapp9rt dë la séance precéde;ttc ne donn e Pee ters . D e W i tte, Everaerts, S chollaert, Othierf, l i eu .àa'uc~me -,ol:.sei·vatio:ri. ·Matthy, D e L ass assie , D e Vlees chouwer et D e ··.NouveatJ.tn embre:: Van Goethem, 1·ue Em . Delva,7 Vuyst G.unior ). ·:Le 'directe 'u~· des,'fêtes donne qi:Ielques renseignemen ts · Notre_rriembre De Vuyst s'occupait de la rem i~<: des a u s~~. dt_la·f~te cha~pêtre du ~ fuin . Il est fai~ appel appareils. A3 heures d.u matin , les pame rs·sont mis ~ur au dev~em.~~t.de· tous pour la re usstte de cette reun 10n. · Ie camion , mis gr adeusemen t à lá disposition de I' Amic ~ le 'Des·é~p'fp&!s .de ·vü.e s ont li t:u,pour l'organ isat!on d'u n par. M. Toet e rreel e t sont ensuite tra nspon és au cha mp voyage ~· Anxèrs,' l e 5 a:oût prochain. Des circula ires plar- 'd 'a"vüt i.on .d'Evere OU ils arrivent à 4 heut (S. Imm{diat ev(endi,orifpáda ·'s~itè,'donnari t tous les renseig neme nts me t1.t àp t·ès, ia mise en avion s'est effectu6c en Fésence néci.~saires. '- '; . :· ·~-, : · · de M. ]. Vander,l:erghen, Ie Yétéra n de la colombophi le --Suite à qne' l'èttr~,' l' A.LAC pai-t i c i p~r·a à la t·emise offi- • . lae keno ise. et !'e s membres ]Je Vuyst, Deg-raeYe. Taek- . cï'eii~· i(u' dcapeau ' à 'l'Unioii 11atio11ale. de;O.Jjici~1·s i11valides , "mans et Vat1 denberghe~ Fr.. · IE; 'Ï'j'julii,' 'à n -h·: du~a'ti'ó; à l'Hótel äe'Ville de B ruxelles. L e lach er a e u lieu à I f heures zo. '. -. ''I(e~'q:!é~idé;Çn ,oGtre,: q~e,· n.ous assis terons . à I~ messe · L es re n trées se son t fait es normalemen t. . q uelès:if.*.';!'risq/mïe':'s-Polititéés fe'fo,nt cha nte r , Ie 24 cou' Ce có11coui:s a r apporté _i.ü1 béiléhce net de szo fi·ancs". .,.. ~~~;;t~~~:~~~~é~:~sé N.-D~~~~=t~~' Ie re~os j Il y a Iie u de félicit~i·'.·tous les dévoués membr es qu i, en·
du ComiM·, ·. · .
Eug.
~
·mes me mlfr" u:n-~pe laiit à u ·sujet
puur
a u monûinent aux
ér.ol l~eK!!,ngi's}':'il-èst'décidé de se mettre Ie plus vite pos-
r~~~~~:~1\~&WfE;~:i~iè~·~7~~~~~tf~;:.~~·~%e"~t-r.:r-j
misèrb '. qile tlOUS. av§ i:i•; à co:u r' de rele ver et, qui , he:!~ $! bie en Tapport a veeM. Ie Bourgmestr e, pour obten 1r des · sont t rès nombreuses .:é enseignemerits)wmp lémentaires: Nousten ons _ .i'féli~iter· également'les persennes étra nA.p rès discusslons d'ordres divers, la séan ce est levée gèF~S à I' Amicale, qui ont coopéré à notre con cours ct un t I I he UI·es 15. a pporté le ur app ui a ux or ganisateurs . . .- -·. '•; Nous ci~ro n s entr 'autr es M. R apa li e r , pilot e, M. Van,dezande,' con voye ur. et sUI·tout M. Fr. Faes, qui est !t>Jujours pret à tuut appel de !'Amicale. : Un g-ra nd bravo pour Ie~ deux organisateurs ?viM. Fr. ..... - - . . .. _ 1Vandenberg:hen et Leemans. ' Le lundi dei~ fe ntècóte, rA~IIicale Laek.;noise des A11ciens I .' Combattimts a e1.1l'heureuse initi at i ~e d 'organ iser au profi t ,- - - -- - - - - --:---- - - - - -- - - - - de sacai~se de·s~cours, un z ra nd concours de .pigeons s ur II - Meneer de baron . . . ik bemin• uw do chter ... zeer, ja, Saint-Quèntin (I.j.skm.) par áviun. !zeer ... Ik kan g-i c n " ·cor·dt n l'inden um u dat t e zegge n . ..S.ix cent quara nté-neuf pigeons unt p ris part à ce Zeep- Alsg-e t'~ums m ~ t cijfers wii t d•Jl!n,g-ettcer u ni et.
la Sàifif_Quentin · de I'Amic'ale. ~--(;;-Qo
~
Figuur 2: Voorpagina maandblad “L’Aube – De Dageraad” 1ste jaargang nr 10 1922/1923
32
PEJlNTRES !
Bu ,-ez la délicieuse
GUEUZE-LAMBIC
Pour v os dëcorations n 'c mploye z que Ie
BLANC FIXE
ALG ER Pour v o;
~la fond s
SYMONS Frères
geons. e :x i :.,:r.z Ie
BLANC FIX E
422, r ue des "Pal:. is
LACOURONNE
LacJlm"Bru;cclles T el~r l1.
E n tou te~ drogu~ r îes.
Me:miscric de luxe et ordmaire.
G eorges
49, Vieux Marché-aux-Grains, Brux.
Cunst r m.: u on!'o
MAROUF
TÊTE OE RENA~
ce sont LES MEILLEURES
ên "'cntc dan~ l•ute~ Iu bonnes dtofuc
Br . 64ï tl5
D e b els
Rue F rans ma n, 35, Brux .
Chambres s pacieuses et con fonab les . - Grand jardin. - Gra nde salie pour noces et banquets. - Riè res ana lai ses tirées au tonnea u . ~ Vi ns de marque . - Dêjeu ner e t diner s ur co mmande, - Buffet froid .
Renouvelez votre gard e-r1 LA TEINTURE
l es Cigarettes
et badi-
Ta verue- S:ó tel Impéria l
Fumez
FEMMES, voulez-vous étre j oli<
ct armolres1
glacières pou r bout.:hers et
charcutiers. Spécialt.:men t outillé pour la répa- . rau on et l'amêlionnion de
teint à neuftou s Jes vêteme
en lai ne , mi-la ine, so ie coton. Gros:
Tiléphone : 325.34
N'achetez rien a vant d 'avoir vu les prix et qualité :
AlaBLOUSEÉLÉGANTE
Piens- Davie \
190, Rue Marie-Christine L AEKEN
!,.! lacières de tous systèmes. - Partes frigorifiques . . 5 p. c . rem i se aux membres.
Tissus et confectjom !-Ur mesure Blouses, corsets, bonneterie. Mercer~e. etc., etc..
V~IJ~ens d Rouu eou, ,'8rux~ 1
Cors~ts
P.D. Hntîro uillc
C:orsets cl.e Spo t ET DE
Poz.r vos
TA BACS - CIGARES CIGARETTES
CHA U SSURES
F. VanLeeuw-DeVeylder A11cien. Comb,lttant
.\faison dt c o11jia1Zce
26, Rue K etels, 26
53, rue Mar!e- Christine ori vous tnm vcre:: .ies clta ussu rr.s d< tout pr emier Ûk1ix ti des ftrix
d.: ;,,.,,t t.o" te concurren ce.
Entreprises Générales de batiments et de menuiserie.
,lt;
/•'our11 .:tnre.s clas~·iqut....· Eutrtpr ises Pdniures et de Düoratiou.\
MART]N] Ver mou.th
J. Teriaerts &Fils 21'2 ,
ROS SJ Vin @.péritif
ruc JV!arie .. Chrîstinc
Devis sur t;femaude !tftub/.ts de luxe el ordinaires Trnvaux d 1arclûiecture
Voulez- 1Jous
BI EN COIFFÉ et .4. BON MARCHÉ
êtH
tJdre.ssc::.-vQtt.S
AU SANS RIVAlt
René Hipken 118; Rue Marie-Christine 5 o/o J e réduction au.x membres Je 1'A mieale
ALA FEE PARISIENNE
RO BES MAN TEAUX MODES \(
Les p lus appr éciés
" Union Allumettière ..
~
:cou~;o"':
AÎ
rue d es Etangs-Noirs Bruxelles
'4
LUCE
.
o~~~""Ç>--~-7--""'7·
-.;:;;-,...
0
Confort Elégance Solidit Fournitwes pour la photographie Tra'l'ou.x~out amateu11
Maison
~l/iph{)ne
~~
B . 978-4
LAEKEN· De nrées colaniales V ins et Spit·itueux Articles de ménage Faïence, porctlaine, émaux •A~ant ttoJ ochal• . tlcmamlc:. no• prix
5
W. HERMAN .
P roduits reannmatrdis : Entait ct cuul~u.r a!icine Enc...-,lique pour mcuble. el porqud•. Cire e n p.udrc • our aallu Je J Gmu
Pottdre Sanitas, pour l:l dési; jectiau des pi[:W1l1tiers d ts
et pmt-Ulillers
Atzt~:;:;:!~:,ta~~~e:~%~~=::.111.
167-1 69, RUE MARIE·CHRISTINE
~ ~
fabrication incomparab
156, ru( JV!arîc"chrîstîn Tll<• h. 12~.59
Mattart Frères
~
~ La meilleurt allumette ~ vr""V'"--:;;;:;;7
SUR MESURE
61, Rut JV!aric" Christinc
o~A~~~ ...6,. Ä~~o
'TQus Genrelö;
f. c. rcmist: ato: Comlmtta1zts
La Maison
Jacobs. ~y~ est reconnue pour so · grand choix de cuisinièrc et · feux continus qu'ell vend à un prix défian toute concurrence . 15 1,
l'Uc JVIuie",Christîn
l.,;primerie BILLIER. 61. rue Marie-Chriotine. BRUXELLES
Figuur 3: Steunende Lakense handelszaken in 1923 als bijlage aan maandblad “L’Aube – De Dageraad”
33
NOG DE TRADE MART Daniel Van Kriekinge In LACA Tijdingen Jg. 13, nr. 4 verscheen in de rubriek “Laken Vroeger en Nu”, p. 28-29, een artikel over de Trade Mart, waarbij een wat misleidende illustratie werd gepubliceerd, die ook wel een gebouw van de Trade Mart voorstelt, maar dan het “Buro & Design Center”, dat pas in 1991
werd
gebouwd
door
Trammel
Crow,
de
grootste
onroerend
goedpromotor van de U.S.A. Het is een veelzijdig gebouw van 25.000 m2 over 8 verdiepingen, met showrooms en bureelruimte voor specialisten uit 3 grote sectoren: kantoorinrichting, kantooruitrusting en diensten. Vooral de IT-sector heeft uiteraard een grote expansie gekend. Het gebouw dat in de tekst van bovenvermeld artikel werd beschreven, is echter dat van de “Fashion Gardens”, in 1975 gereedgekomen.
Tijdens de Wereldtentoonstelling van 1958 bevond zich hier de “Pijl van de Burgerlijke Bouwkunde” (“Flêche du Génie Civil”), die een grote reliëfkaart van België overschaduwde, waarop kleine auto’s rondreden over miniatuur-autowegen. Het thema was:”de overwinning van de natuur 34
door de burgerlijke bouwkunde”. Eerst was een reusachtige buizenstellage gemonteerd waarop dan de bekisting voor de betonnen pijl werd aangebracht. De pijl was 80 meter lang en schoot 36 meter hoog de lucht in. Aan de basis steunde hij slechts op drie punten, en een koepelvormige zaal in de vorm van een driehoek met zijden van 28 meter vormde een tegengewicht. Aan deze pijl hing aan stalen kabels een 60 meter lange loopbrug, 5 meter boven de reliëfkaart, die een gewicht van 74 ton kon dragen, of ongeveer 1.000 personen. Op de kaart met een oppervlakte van 2.500 m2 werden door maquettes, plattegronden, schaalmodellen, alle belangrijke bouwwerken van het land voorgesteld. De pijl, die na meer dan twee jaar werken, ingehuldigd werd op 28 januari 1958, was ontworpen door architect Van Dooselaere en ingenieur Paduart, professor aan de ULB. Hij werd gefinancierd door de bouwondernemingen via hun beroepsfederatie. Deze gewaagde betonconstructie bleef nog enige tijd bewaard, om tenslotte de plaats te ruimen voor de eerste gebouwen van de Trade Mart, waaraan in 1973 werd begonnen.
35
INHOUD 1
Ten Geleide
2
In mijn tijd Deel 2 (A. Merens & E. Christiaens)
(L. Candau)
1
2
3
4
Omtrent monumenten, gedenktekens en ereperken voor militaire en burgerlijke slachtoffers van beide wereldoorlogen in Laken Deel 2 (L. Candau)
22
Nog de Trade Mart
34
(D. Van Kriekinge)
36
