1
Even voorstellen: Naam: Geboren: Hobby's: School:
Leraar:
Jantine Yntema 17februari 1993 Hockey (keepster) en Zeilen R.K Basisschool De Schakel Groep 8 Edwin Tekelenburg
',HAUW
Mijn meester, Edwin Tekelenburg, kwam half november naar mij toe met de folder van de prijsvraag om een werkstuk te maken voor oren-om-te-horen. Ik vind het altijd heel leuk om werkstukken te maken en vind het dan ook een uitdaging om een werkstuk over dit onderwerp te maken. De titel van mijn werkstuk is: Geen gehoor. Dit wordt heel vaak gezegd als je bijvoorbeeld muziek niet mooi vindt. Maar wat nu als je geen gehoor hebt, dat is hele andere koek dan hoor je helemaal niets. Een van de jongens uit mijn klas heeft een dove moeder en ik mocht haar allerlei vragen stellen, zo begrijp je toch nog meer over doof zijn en wat het nu echt betekent om doof te zijn.
2
Inhoudsopgave Pag. Even voorstellen
1
Inhoudsopgave
2
Hoofdstuk 1
Waarom hebben we oren?
3-4
Hoofdstuk 2
Hoe kun jè doof worden?
5-8
Hoofdstuk 3
Hoe praat je met mensen die doof zijn
9-10
Hoofdstuk 4
Dovenonderwijs en gebarentaal
11-13
Nawoord
14
Bronvermelding
15
3
Hoofdstuk 1
Waarom hebben we oren?
Om iets te kunnen vertellen over doof zijn en horen, heb ik eerst uitgezocht waarvoor we nu eigenlijk oren hebben en wat horen onze oren. Onze oren zijn nodig voor het horen van geluiden. Maar wat is geluid dan precies? Geluid zijn trillingen in de lucht die door normale gezonde oren zijn te horen. Wanneer iets geluid maakt, wordt de lucht in de omgeving bij elkaar geperst, waardoor de luchtdruk toeneemt. De samengeperste lucht botst met andere deeltjes in de lucht en geven zo energie of geluid door. Geluid is dus een trilling.
Een speaker van de radio geeft geluid,
lagere geluidsdruk.
de donkere streepjes zijn de luchtdelen met een hoge geluidsdruk
en de lichte streepjes met een
1
I
4
Om nu te weten hoe het geluid van buitenaf bij ons in het oor terecht komt, moest ik weten hoe het oor er van binnen uit ziet.
Het geluid komt via de oorschelp en de gehoorgang bij het trommelvlies. Het geluid zorgt ervoor dat het trommelvlies begint te bewegen. Door de beweging van het trommelvlies, worden de beentjes in het middenoor (hamer, aambeeld en stijgbeugel) in beweging gebracht. De stijgbeugel brengt deze trilling over naar het slakkenhuis. In het slakkenhuis wordt een vloeistof in trilling gebracht en doorgegeven aan fijne haarcellen. Doordat deze haartjes gaan bewegen ontstaat er een spanning waardoor de zenuw reageert en de gehoorzenuw dit signaal naar de hersenen doorgeeft. Bij dove mensen ontbreken de haarcellen in het binnenoor. Als ze gedeeltelijk ontbreken ben je slechthorend, en als ze helemaal ontbreken ben je doof. Geluiden horen is heel belangrijk. Het kan iemand waarschuwen voor gevaar en je kunt praten met andere mensen en je kunt mensen horen praten. Radio en muziek luisteren is voor doven en slechthorenden dus bijna niet mogelijk. Ook de meester of juffrouw in de klas kun je niet goed horen praten, dus ook op school heb je een probleem. Als je goed nadenkt, kun je bijna niet zonder gehoor. Maar ja, doven en slechthorende moeten toch verder.
.
5
Hoofdstuk 2
Hoe kun je doof worden ? Mensen kunnen op alle leeftijden doof of slechthorend worden. Veel mensen hebben last van een minder gehoor. Zo erg dat men gesprekken niet meer kan volgen. Doofheid of slechthorendheid kan verschillende oorzaken hebben: door verkeerd medicijn gebruik, rode hond tijdens de zwangerschap, een ongeluk, door te veel lawaai, door een hersenvliesontsteking of door erfelijkheid. Een kind word dan doof geboren doordat één van de ouders doof is. Maar mensen kunnen ook doof worden door te lang je oren te belasten met veel geluid. Hiervoor wordt veel gewaarschuwd door specialisten en deskundigen onder jonge mensen die de walkman met koptelefoon vaak veel te hard hebben aan staan. Ook in disco's is het geluid vaak veel te hard. Natuurlijk kan het geen kwaad als je het geluid een keer heel hard zet, maar dag in dag uit te harde muziek op je oren, zal er geen goed aan doen. Ook als mensen ouder worden gaat het gehoor meestal langzaam achteruit. Veel opa's en oma's horen vaak slecht. Doofheid of slechthorendheid kan ook al heel jong voorkomen en zelfs bij hele jonge kinderen of bij baby's. Dove mensen kunnen we onderscheiden in verschillende groepen:
-
Plotsdoven zijn mensen die van het ene op het andere moment doof zijn geworden. - Laatdoven zijn mensen die worden langzaam doof. Laatdoven zijn doof geworden, nadat ze hebben leren praten. Je kunt aan deze mensen niet horen dat ze doof zijn. Doof zijn vanaf de geboorte. Deze mensen leren praten door te kijken en te voelen en dus klinkt hun stem vaak anders. Ze weten ook niet hoe ze hun stem moet gebruiken, en hoe het klinkt als je hard of zacht praat, dus daarom praten deze mensen vaak iets te hard. - Er zijn ook nog meervoudig gehandicapte doven. Dit zijn mensen die naast hun doofheid nog een andere handicap hebben, zoals bij doofblinden, maar het kan ook een lichamelijke handicap zijn zoals spastisch zijn.
-
Wanneer ben je doof of slechthorend? Maar hoe weet ik nu wanneer je slechthorend bent of doof? Geluid kan worden gemeten in decibels. Door geluid uit te drukken in decibel (db) kan men een staatje maken, hoe meer verlies aan decibels, hoe erger het gehoor er aan toe is.
J..
---,
. I ~ ..
6 ~
~ ..
l' ...
I ~
- verlies minder dan 30/35 db W
lichte slechthorendheid
- van 35db tot 60 db
W
- van 60db tot 90 db
W
ernstige slechthorendheid
- meer dan 90db
W
doofheid
.
matigeslechthorendheid
Nu zeggen deze getallen me eigenlijk heel weinig dus vergelijk ik dit maar met de sterkte van normale geluiden. Uit onderzoek blijkt dat: Voor fluisteren ongeveer 30 db staat, normáa1praten 60 db en schreeuwen is 80 db, een boormachine is 110 db maar bij dat geluid doeje ook meestal je vingers in je oren of men draagt oorbescherming. ~
EARPROTECTION REQUIREO IN THISAREA.
Verder is het ook nog zo dat sommige slechthorenden alleen de hoge tonen niet horen en lage of andere tonen wel. Door onderzoek kan een audioloog dit testen en zo krijg je een goed inzicht in het gehoorverlies. Slechthorenden kunnen vaak met hulp van een hoorapparaat nog een gesprek volgen. Doven zijn afhankelijk van liplezen en gebarentaal. Hoortoestellen Een hoortoestel (ook wel gehoorapparaat genoemd) maakt dat de slechthorenden geluiden weer hoort. Het apparaat doet dit door versterking. Er zijn verschillende soorten hoortoestellen. 0
Achter het oortoestellen Dit apparaat wordt achter het oor gedragen. Het geluid dat het hoortoest~l verlaat, wordt via een slangetje naar het oorstukje gebracht. Het oorstukje zit in het oor en wordt speciaal op maat gemaakt.
.:J
7
Cl
In het oor toestellen Het toestel bevindt zich in het oor. Deze apparaten zijn bedoeld voor de minder zware gehoorverliezen
D Hoorbrillen
Dit is een bril met een gehoorapparaat aan de uiteinde van de bril. Dit wordt gebruikt wanneer er afwijkingen aan het uitwendige oor of middenoor zijn of wanneer het oor vaak ontstoken is.
8
Handige hulpjes
..
I
. .. ., .
.
.. , ~
. (
,. ..
, ~
f
J
,
j,
Geluiden kunnen doven niet horen, maar een aantal dingen moet je gewoon kunnen horen. Om te kunnen leven. Bijvoorbeeld dingen als de wekker, de deurbel, en de telefoon daarom heeft men daar iets op gevonden. Als de telefoon gaat, rinkelt hij nog wel gewoon, want de familieleden van een dove moeten de telefoon nog wel kunnen horen. Maar je hebt dan een klein kastje in je zak en als de deurbel of telefoon rinkelt, gaat het kastje trillen. Je kan aan de kleur van het lampje zien of het de telefoon of deurbel is. De telefoon heeft vaak een versterker voor het verstaan. Als er anderen (bv. kinderen) in huis zijn, wordt er vaak geen signaleringssysteem gebruikt, de kinderen nemen of de telefoon aan of doen de deur open, of zij ~àken je erop attent. In huis dragen doven vaak geen gehoorapparaten omdat het wel lekker rustig is zonder geluid. Een dove wordt namelijk heel moe van de geluiden die via de gehoorapparaatjes binnen komen. Volgens doven is het fijn om de spraak van mensen versterkt te krijgen, maar niet de achtergrondgeluiden. De irritatie van harde geluiden bestaan. Maar daar moet een dove zich helaas bij neerleggen. Op televisie zijn er meestal ondertitels voor doven en als je op teletekst kijkt, je kunt ook zelf de ondertitels aanzetten. Het nieuws wordt op sommige zenders vertaald door een doventolk, die staat dan gewoon naast de nieuwslezer. Zoals ook soms bij het jeugdjournaal.
9
Hoofdstuk 3 Hoe praat je met mensen die doof zijn en hoe is het om doof te zijn? Door mijn vragen aan Annemieke Peeters, een dove moeder van een jongen bij mij uit groep 8, ben ik erachter gekomen dat je eigenlijk heel normaal praat tegen doven. Het is wel heel belangrijk om bij het spreken, rustig te spreken zodat de dove het gesprek kan volgen via liplezen en ook je handen te gebruiken (gebaren), of uitdrukkingen yanje lichaam of gezicht. Ook de gebarentaal kun je gebruiken als je dat natuurlijk kent. Maar daarover later meer. Voor iedereen is het anders om doof te zijn. Iemand die doof geboren is, weet niet beter, maar voor iemand die eerst heeft kunnen horen, is dit weer anders.
Annemieke Peeters is geboren met een hele kleine afwijking aan haar gehoor. Ze merkte het bijna niet en kon nog heel veel horen en verstaan. Maar elkjaar werd haar gehoor een beetje minder. Toen ze 9 jaar was moest ze 2 gehoorapparaten laten aanmeten, maar die heeft ze nooit gedragen totdat ze 16 jaar was. Toen was ze zo achteruit gegaan dat ze het wel moest gebruiken. Ze zegt dat het onbegrijpelijk is om steeds minder te horen. Als kind weet ze nog dat als er een mug boven haar bed rond zoemde, ze haar moeder ofbroer riep om hem dood te slaan. Nu weet ze niet meer hoe het geluid van een zoemende mug klinkt. Zij vertelde dat als je gehoor langzaam maar zeker achteruit gaat, dan raak je steeds meer geïsoleerd en je bent vaak erg verdrietig dat je het niet meer kan volgen. Heel veel dingen die eerst zo vanzelfsprekend leken, en die je goed kon volgen, verdwijnen. Zoals radioprogramma' s, Nederlandse of buitenlandse televisieprogramma's zonder ondertiteling, grote groepen mensen bij elkaar die door elkaar heen spreken, en dat is vaak heel normaal, maar zij hoort en begrijpt het dus niet. Maar ook vogeltjes die je niet meer hoort fluiten, je denkt vaak " hoe was het ook al weer"? Zij vindt het moeilijkste aan doof zijn dat je er nooit aan kan wennen. Langzaam maar zeker gaat het gehoor verder achteruit en ze moet zich steeds weer instellen op nog minder kunnen verstaan en horen. En verder kunnen mensen niet aan haar zien dat ze slecht kan horen en verstaan. Doordat haar spraak heel gewoon is, misschien soms ietsje te hard, kunnen mensen niet begrijpen dat haar gehoor zo slecht is. Ze kan mensen vragen duidelijk te spreken, maar het duurt 2 zinnen en dan gaan mensen gewoon weer verder op de onduidelijke manier van praten. Ze laat het er wel eens bij zitten als het niet zo belangrijk is, en denk zoiets van "laat maar kletsen"!
~
10
Mensen zijn vaak ongeduldig en kunnen niet begrijpen dat zij ze niet verstaat, zij spreken toch duidelijk genoeg? Het komt erop neer dat zij beter moet luisteren! Ze schieten ook vaak in de lach, zij denken dat ze hen belachelijk maakt als ze iets niet goed verstaat! Soms is het een voordeel, tenminste dat ziet ze zo. Met discussies of op verjaardagen kan ze zich niet zo snel ergens mee bemoeien want ze kan het gesprek niet volgen. Ze zal daarom ook niet bekend staan als een bemoeial. Met haar 4 kinderen werkt het soms ook voordelig. Ze liet de baby bij het in bed leggen even huilen, dat irriteerde haar niet want ze kon het toch niet horen en ging dan na 10 minuten even kijken en dan sliep het kind meestal. Ze laat vaak boze kinderen even uitrazen; ze verstaat er toch niet alles van, en voelt zich bij brutaal gedrag niet zo snel áangesproken. Lelijke verwensingen die verstaat ze niet, maar worden wel vaak door een ander kind nog even verklikt! En dan kan ze alsnog lekker boos worden! Dus haar kinderen zeggen de stoutste dingen of lekker zacht of zo dat ze niet kan liplezen. Want daar is ze erg afhankelijk van, als mensen onzichtbare lippen hebben dan kan ze niet verstaan wat ze zeggen. De mensen die doof zijn, kunnen meestal liplezen. Maar niet alle woorden die jij zegt, kunnen ze liplezen. Het is bekend dat ongeveer 40% van de woorden worden begrepen en de rest moet zij raden. Bij onduidelijk praten worden woorden dan ook verkeerd begrepen. Om de aandacht te trekken van iemand die doof is, moet je bijvoorbeeld even op zijn rug tikken, maar denk erom laat ze niet schrikken. Voor een doof iemand is het dus heel belangrijk dat je ze aankijkt terwijl je spreekt, is ook wel zo beleefd. Als je er echt niet uitkomt, kun je ook altijd nog iets opschrijven zodat het ook voor hem duidelijk wordt. Verder is het voor doven mogelijk om een doventolk in te schakelen. Maar dat wordt niet vaak gedaan. In een groep met mensen die allemaal praten, zoals op een verjaardag, is het erg moeilijk voor een dove om iedereen te volgen. Beter is om steeds maar een persoon aan het woord te laten. Soms is het handig om even kort te vertellen waar het over gaat in de groep voordat je het woord richt tot de dove. Belangrijke informatie zoals namen en adressen kunnen altijd beter worden opgeschreven want misschien worden ze anders verkeerd verstaan.
--
11
Hoofdstuk 4 Dovenonderwijs en gebarentaal Ruim twee eeuwen geleden, werden lessen aan dove kinderen in gebarentaal en in het handalfabet gegeven. Kinderen kregen ook nog spraakles op school. Buiten de speciale spraakles werd er op school tijdens geen enkel vak gesproken, alles ging met behulp van gebarentaal en het handalfabet. In 1864 werd de gebarentaal op een Nederlands doveninstituut verboden en de lessen werden alleen nog maar in gesproken taal gegeven. Om de lessen te kunnen volgen moesten de leerlingen leren liplezen en leren spreken. In 1880 werd beslotewdat alle scholen voor doven de spreekmethode moesten volgen, er mochten geen gebaren gebruikt worden tijdens de les. Er werd niet uitgegaan van wat de dove leerling nodig had, maar van wat goed was voor de maatschappij.
Sinds de jaren '80 is de gebarentaal weer terug op de Nederlandse scholen voor dove kinderen, maar niet als belangrijkste taal. Er wordt vooral gebruik gemaakt van gebaren als ondersteuning. Het leren liplezen en spreken blijft een belangrijk doel binnen het onderwijs aan het dove kind. In 1970 kwam de eerste dovenschool in Nederland. Nu zijn er meerdere dovenscholen in Nederland. Ouders van dove kinderen kiezen soms voor een dovenschool maar er wordt ook steeds meer gekozen voor een gewone basisschool.
Gebarentaal Voor iemand die doof is, is het moeilijk om een taal te leren. Het is voor doven dan ook zo dat er een taal is uitgevonden die zonder geluid kan worden gesproken. Nu ja, gesproken is niet het goede woord, je maakt gebaren in plaats van spreken ook wel de gebarentaal genoemd. Door gebaren met de handen te maken, kan men zich verstaanbaar maken. Gebarentaal is een hele eigen taal met eigen gebaren, grammatica en uitdrukkingen. In Nederland wordt de Nederlandse Gebarentaal (NGT) gebruikt. Er is een handalfabet met voor elke letter van het alfabet een handvorm. Dit is vooral handig voor het spellen van namen. Het Nederlands handalfabet is een (klein) onderdeel van de Nederlandse Gebarentaal. De NGT heeft voor alle begrippen een gebaar
i 12 I
I
I
I
I
Het handalfabet schijn je redelijk snel te leren. Er zijn precies 26 handvormen; één voor elke letter van het Nederlandse alfabet. Het leren van de Nederlandse Gebarentaal duurt langer, want het bestaat uit honderden gebaren en een eigen grammatica. Net zoals het Nederlands ook uit honderden woorden en een eigen grammatica bestaat. De regels voor het spellen met het handalfabet (vingerspellen) zijn als volgt:
-
-
Het spellen doe je met een hand. Alleen je vingers bewegen en je arm blijft op dezelfde plaats Spreek ook bij het spellen het woord uit.
I
,
I
I
I
~, )f)h Gebaren is trouwens niet alleen voor doven en slechthorenden. Het wordt ook veel gebruikt bij mensen voor wie spreken niet logisch of mogelijk is. Bijv. door
13
mensen die autistisch zijn of een verstandelijke handicap hebben. Verder worden gebaren ook gebruikt door mensen die moeilijk kunnen spreken. En als laatste wordt er door horenden ook gebruik gemaakt van gebaren op plaatsen waar praten of verstaan niet mogelijk is. Bijv. door grondpersoneel op vliegvelden en door duikers onder water. Het Nederlands handalfabet is een (klein) onderdeel van de Nederlandse Gebarentaal (NGT). De NGT heeft voor alle begrippen een gebaar, terwijl het handalfabet voor elke letter van het Nederlandse alfabet een aparte handvorm heeft. Net zoals de gebarentaal is het handalfabet niet internationaal. Elk land heeft dus zijn eigen gebarentaal.
14
Nawoord
Ik vond het best een moeilijk onderwerp maar ik ben blij dat ik er nu meer over weet. Ik had het geluk dat ik vragen mocht stellen aan Annemieke, die langzaam doof is geworden. Zo ging er voor mij een wereld open en werd het mij heel duidelijk dat het erg moeilijk is voor een dove om in deze wereld te communiceren. Het is voor dove mensen heel belangrijk dat iedereen deze handicap accepteert. Er zullen door de vergrijzing ook steeds meer mensen bijkomen met deze handicap. Ik ben dan ook heel blij dat ik goed kan horen en dat heb je eigenlijk pas door alsje meer over doof of slechthorendheid weet. Gelukkig zijn er voor doven en slechthorende mensen in Nederland steeds meer vakbladen waarin te lezen valt hoe anderen ermee omgaan. Je kunt lid worden van de NVS. Ook is het fijn dat er steeds meer hulpmiddelen zijn zodat doven en slechthorenden steeds beter kunnen functioneren, maar het blijft een handicap.
15
Bronvermelding Intemetsites Informatie (folders) van de audicien Informatie gekregen door interview met Annemieke Peeters
E
N
D
made by Jantine Yntema @Februari 2005
,E
