Even contact. Leeuwenboekje Zomer

LEEUWENBOEKJE

ZOMER 2009 IVN LEEUWARDEN E.O.

Wat is het IVN? De Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie is een landelijke vereniging met plaatselijke afdelingen. IVN -Leeuwarden en omgeving is zo’n afdeling met als werkgebied Leeuwarden en wijde omgeving (www.ivnleeuwarden.nl). Wat is de doelstelling? Het IVN wil door haar activiteiten de mensen laten zien wat er (nog) is aan natuur. In de hoop dat bewustmaking zal bijdragen tot bescherming van onze nog aanwezige natuur. Wat doet het IVN? Het IVN organiseert excursies, thema-avonden en cursussen. Zij beschrijft wandel- en fietsroutes en stimuleert werkgroepen. De afdeling Leeuwarden heeft inmiddels een aantal werkgroepen. Het Leeuwenboekje is ons afdelingsblad dat met de komst van elk nieuw seizoen verschijnt. Het wil informeren, stimuleren en activeren. Hoe werkt het IVN? Alle activiteiten van IVN -Leeuwarden, zowel van leden als van het bestuur zijn vrijwilligers activiteiten. Alle leden zijn actieve leden. Wat kost het? Er zijn verschillende IVN- lidmaatschappen (landelijk en lokaal). Informatie kunt u opvragen bij dhr. Ron van Wissen. Contributie wordt geïnd door middel van een machtiging. Rekening 60.55.99.440 ten name van IVN afdeling Leeuwarden. Hoe kun je lid worden? U kunt contact opnemen met penningmeester Ron van Wissen, De Fluessen 18, 8939 BE Leeuwarden. Dit is ook het adres voor adreswijzigingen. Zijn telefoonnummer is 058-2804525 en E-mail adres [email protected]

Sluitingsdatum kopij volgende Leeuwenboekje:

15 september 2009 een blad ván iedereen vóór iedereen, dus stuur kopij !

Even contact Wat hebben we weer kunnen genieten van het mooie weer in de maand april. Het is een plezier om er op uit te trekken, door de weilanden, bossen en langs de waddendijk te lopen en te genieten van al die prachtige kleuren, het gezang van de vogels. Kortom de natuur laat weer weten dat ze ontwaakt is en de cirkel van het nieuwe leven wordt weer voortzet. Dat niet alles gaat zoals we graag willen, merken we in deze tijd iedere dag. Het woord crisis is niet uit de krant of op de televisie weg te denken. Soms bekruipt me het gevoel van: ondanks alle feiten en realiteit, zijn we niet bezig om ons zelf in de put te praten. Maar ook: het zal je maar overkomen dat je van ene op de andere dag plotseling geen werk meer hebt. In dit soort situaties zie je, dwars door de onzekerheid van deze tijd heen, hoe creatief mensen kunnen zijn. Niet bij de pakken neerzitten, maar toch proberen er iets van te maken. Als bestuur ervaren we ook dat ondanks de bestuurlijke zorgen van het nog niet hebben kunnen opvullen van de vacatures penningmeester, algemeen bestuurslid en iemand vinden voor de ledenadministratie, de IVN afdeling Leeuwarden leeft en bloeit met al zijn verscheidenheid aan activiteiten voor jong en oud. Daar mogen we best trotst op zijn. De natuur vraagt van ons als natuurliefhebbers om niet alleen te willen beschermen maar vooral ook creatief te zijn om mensen te bewegen zorgvuldig met die natuur om te gaan. Daarom gewoon doorgaan met wat we mee bezig zijn en genieten van de natuur, iedere dag weer. Klaas van der Heide

Leeuwenboekje Zomer 2009

3

IVN Afdeling Leeuwarden e.o. Werkgroepen Contactpersonen: Excursies: Klaske Stegenga Leeuwenboekje: Yde Zijlstra Renée Ras Vogelwerkgroep: Durk Weijma Plantenwerkgroep Daan van Zomeren Werkgroep jeugd: Christine Rook

(058) 266 13 87

[email protected]

(058) 266 32 68 (058) 844 25 48

[email protected] [email protected]

(0514) 57 13 18

[email protected] [email protected]

(058) 267 08 91

[email protected]

(058) 257 46 26

[email protected]

(058) 280 45 25

[email protected]

(058) 212 85 97

[email protected]

Afdelingsbestuur: Voorzitter: Klaas van der Heide Penningmeester: Ron van Wissen Secretariaat: Leonieke Hoste De Nije Oanliz 33 9084 AN Goutum Leden: Rinze de Vries Violet von Kruchten

[email protected]

Mocht u lid van IVN- Leeuwarden willen worden. Neem dan contact op met onze penningmeester Ron van Wissen.

Dit Leeuwenboekje is mede mogelijk door sponsering van de Tuin van Leeuwarden in WC Zaailand Leeuwarden.


4

Een kennismaking met Kobi de Boer -rond de eeuwwisseling onze voorzitter- in de bijenstal vlakbij de Potmarge. Het is vrijdagmiddag half vijf en ik ben net thuis van een bezoek aan de bijenstal op het terrein van het AOC aan de Potmarge. Het gonst nog door m’n hoofd want ik heb midden tussen de bijen gestaan en op weg naar huis gonsde het ook nog van alles wat Kobi me in zo’n korte tijd heeft verteld over ‘haar’ bijen. Of ik er een sluitend verhaal van kan maken weet ik niet, maar ik schrijf alles op wat ik ervan heb onthouden. Ik ben helemaal onder de indruk van wat er op die paar vierkante meter gebeurt, met de voor mij bekende beestjes, waarvan ik toch alleen maar weet dat ze zoemen en honing maken. En niet te vergeten ze kunnen steken, maar niet zo erg als wespen. Kobi maakte me er op attent dat bijen- en wespensteken beide pijnlijk zijn! Ik heb bijen gezien die naar hun kast vliegen met rood en geel stuifmeel aan hun achterpoten. Dus weet ik nu gelijk al dat er verschillende kleuren stuifmeel zijn. Kobi bekijkt het stuifmeel thuis onder de microscoop en kan dan zien van welke bloemen of bomen het komt. Bij de ingang van een kast staan wachters, zij letten op wie er naar binnen gaat. Eén bij alleen stelt niets voor. Er is een bijenvolk, d.w.z. één koningin, zo’n 7002000 (in de zomer) darren (dat zijn de mannetjes) en in de zomer wel 30.00060.000 (in de winter 10.000-20.000) werksters. Als de werkster uit de pop komt gaat ze eerst een paar dagen schoonmaken, dan broed en koningin verzorgen, broedcellen verzegelen, nectar en stuifmeel overnemen van andere bijen, was zweten voor een nieuwe raat, als wachtbij de opening bewaken en tenslotte gaat ze nectar en stuifmeel uit de bloemen halen, ze heet dan haalbij. Als er om wat voor reden iets is met het bijenvolk, dan kunnen de werksters ook weer één van hun eerdere taken oppakken. De koningin komt na 16 dagen uit. Ze gaat haar bruidsvlucht maken, d.w.z. ze gaat naar een gebied waar veel darren zijn. Ze wordt daar door verschillende darren bevrucht en dan hoeft dat de rest van haar leven (ze kan 3-5 jaar oud


5

worden) niet meer. Ze bewaart namelijk al dat sperma in een blaasje in haar achterlijf en vlak voor het leggen van een eitje bevrucht ze dat met een beetje van dat bewaarde sperma. Darren ontstaan uit onbevruchte eitjes. Al met al legt ze haar hele leven lang wel 1500-2000 eitjes per dag. Ze hoeft dan ook niets anders te doen want ze wordt omringd door werksters die haar in de gaten houden en op tijd voedsel geven. Ik heb zo’n koningin gezien, ze is 1,5-2x zo lang als een werkster. Om de koningin gemakkelijk terug te vinden geeft de imker haar een kleurtje bovenop haar lijfje. Voor ‘t gemak geven ze verschillende kleuren, zo weet je in welk jaar de koningin geboren is. Ik heb een ‘gele’ gezien, deze koningin is in 2007 geboren. Of de darren naast het bevruchten van de koningin nog iets anders doen ben ik vergeten te vragen. Ik kan dat natuurlijk opzoeken, maar ik wil jullie ook wat nieuwsgierig houden. Ik raad jullie aan om ook eens te gaan kijken, je weet niet wat je ziet, ongelooflijk! Als de jonge bijen voor het eerst uitvliegen blijven ze dicht in de buurt van de kast. Ze bepalen de plek van de kast t.o.v. de zon. Kobi vertelde dat de kasten weinig verplaatst mogen worden omdat de bij dan haar ‘thuis’ niet kan terug vinden. De nectar uit de bloemen komt in een bijenmaag terecht en wordt daar gemengd met enzymen uit voedersap-en kaakklieren. De bij geeft deze ‘honingin-wording’ weer door aan een volgende bij, de nectar komt ook weer in de maag en wordt vermengd met enzymen. Dit gebeurt zo een paar keer. Dit doorgeven van de nectar noemen de imkers tongen. De imker kijkt regelmatig in de broedkamers om te controleren hoe het volk zich ontwikkelt. Zo moeten ze goed opletten of doppen worden gevormd. In de doppen (die groter zijn dan die van de werksters en darren) zitten koninginnelarven en er kan maar één koningin in een kast zijn. Als de doppen blijven zitten vertrekt de oude koningin met een deel van het volk, het volk gaat zwermen. Dat wil een imker niet want dan zou je een groot deel van het volk verliezen. De bijen in de stal zijn betrekkelijk ‘tam’ (ras Carnica uit Schiermonnikoog) en


6

als je rustige bewegingen maakt gaan ze niet meteen steken. Kobi heeft zo’n kast open gemaakt, het krioelde er van de bijen! Het is een pracht gezicht om in zo’n broedkamerraat de vakjes, te zien, waarin de koningin haar eitjes legt, maar ook in andere vakjes ligt stuifmeel of zit nectar, voedsel voor de bijen zelf. Je kunt goed zien waar de larven zitten die een werkster of een dar gaan worden. De darrenvakjes zijn veel groter. In de bijenkast staan de raten op een rij. Kobi vertelde dat de afstand tussen de raten heel nauw komt. Is die bijvoorbeeld te krap, dan gaan de werksters ze aan elkaar vastmaken met hun was. In de honingkamer bovenop de broedkamer wordt alleen honing opgeslagen. Er ligt een rooster tussen zodat de koningin niet in de honingkamer kan komen, want dan zou ze in de cellen weer eitjes gaan leggen en dat is niet de bedoeling. Als zo’n honingkamer vol is met honing, dan sluiten de werksters de vakjes af met was. De imkers spreken van ‘verzegelde’ honing. Met een speciaal vorkje haalt de imker de bovenkantjes (de was, waarmee de bijen de vakjes hebben afgesloten) eraf en dan wordt de kamer in een molentje gedaan en dat molentje wordt in het rond gedraaid, waardoor de honing eruit komt. De vakmensen noemen dit slingeren. Eén derde van de raten moet per jaar vernieuwd worden. Dit om schimmelvorming en infecties te voorkomen. Een zorg is momenteel een kleine parasiet, die een gevaar voor de bijen is. Eind augustus worden de bijen voorbereid op de winter. Per kast wordt ongeveer 14 kilo suiker opgelost in weinig water en dan slurpen de bijen dit in een paar weken op. Ze hebben dan voldoende voedsel om de wintermaanden door te komen. Ze houden geen winterslaap, maar houden een winterrust. Ik was benieuwd hoe Kobi aan deze hobby was gekomen. Ze vertelde dat ze in de jaren vijftig in de Noordoostpolder heeft gewoond, in het Kuinderbos. Er werd toen veel koolzaad verbouwd, de polder was nog vrij nieuw. Haar vader hield van steeds iets nieuws en zo is hij ook met het houden van bijen begonnen. Ze herinnert zich dat er in de tuin één kast stond en meerdere op een kavel in het Kuinderbos. Sinds ze in Leeuwarden woont heeft ze zich een paar keer opgegeven voor een bijencursus, maar die gingen niet door. Ruim negen jaar geleden heeft ze die in Jubbega gevolgd. Haar eerste volk heeft ze van Hein Hogenhuis gekregen. Hij is haar bijenvader, zoals dat heet. Met Gerrit Fokkema, voorzitter, Kobi penningmeester en Hein secretaris beheren ze de Stichting bijenstal Potmarge.


7

Ik besef dat het een wat los verhaal is geworden. Het is allemaal teveel om te noemen, ik ben nog steeds onder de indruk van het goed georganiseerde leven van zo’n bijenvolk.

Maar of ik zo’n koningin zou willen zijn? M’n hele leven eitjes leggen en altijd werksters (ik weet eigenlijk niet of zij ook een speciale naam hebben) om me heen, die me eten voor houden en me in de gaten houden?

Een werkster? In ieder geval afwisselender en het lijkt me een stuk gezelliger. Ik heb aan Kobi gevraagd of nog meer mensen dit mini-wonder (want zo noem ik het) mogen zien. Ik zou het namelijk iedereen willen vertellen, zoals ik nu in een klein stukje doe, maar eigenlijk moet je het zien, want vertellen of schrijven kan daar niet tegenop. En........... gelukkig kan het. In groepjes van ca. 6 personen. Heb je belangstelling, geef het door, dan kunnen we afspraken maken: Kobi de Boer Harlingerstraatweg 48 tel: 058-2122453 [email protected] of Corrie Kruiswijk De Fluessen 32, 8939BE Leeuwarden tel. 058 288 25 99 [email protected]


8

Meer groen voor de bijen in de stad? In overleg met onze voorzitter, Klaas van der Heide, heb ik het idee bedacht om volgend voorjaar een lezing te houden over het nut van (natuurlijk)groen in de stad. Van groen wordt de stad mooier en het kan een belangrijke bijdrage leveren aan drachtplanten voor de bijen en andere insecten. Wat kunnen we er bijvoorbeeld zelf aan doen en hoe kunnen we familie, vrienden of buren eventueel stimuleren dit ook te doen: Dat kan door afgestoken tuinplanten, die te groot worden, niet weg te gooien, maar in een boomspiegel te planten, of door een muur of schutting op te vrolijken met een Oost-Indische kers, Clematis of Passiebloem, enz.. Er zou wat verteld kunnen worden over honingbijen, wilde bijen, zweefvliegen en vlinders en hun specifieke voorkeur voor bepaalde planten. Misschien kan ik de Bijenhouderbond vragen mee te werken. Wie wil meedoen en mij helpen met het maken van een fotopresentatie en inhoudelijk meedenken ?. Daan van Zomeren, [email protected]

Muizenstaartje Jullie weten natuurlijk wat een muizenstaartje is, of je die ook in het echt gezien hebt weet ik niet, maar op plaatjes heb je die wel gezien. Afgelopen week heb ik een heel ander muizenstaartje gezien. Bij een ‘muisje’ zonder pootjes. Het is een plantje, dat allemaal korte puntige stukjes heeft, die op het einde van een muizenstaart lijken. Het is een plantje dat vaak aan de rand van een weiland groeit. Het stukje land net nadat je het hek door bent, waar vaak een stuk modderig en kaal is door wielsporen en door het platlopen door koeienpoten. Het plantje is (toen ik hem zag) zo’n 5-10 cm breed en zo’n 6 cm hoog. Het langste staartje was toen 1,5 cm. Het is wel grappig dat dit plantje komt vrij algemeen in Friesland en het langs


9

het IJsselmeer voorkomt. Maar kom je in het westen en zuiden van Nederland, dan vind je ze niet. Wil je er meer over weten? Tik dan op Google muizenstaart in òf kijk bij www.soortenbank.nl of www.wikipedia.nl. Er staan ook prachtige foto’s op. Succes! Corrie Kruiswijk

In de mist naar de Skiere goes. Zaterdag 5 april was het weer zover, ’s ochtens 8 uur stond een groepje vogelaars bij het FEC om op pad te gaan. Deze ochtend was het natuurgebied Easterskar het doel van de reis. De mist lag als een grijze deken over de stad, niet echt ideale omstandigheden om vogels te spotten! Ook onderweg bleef het grijs, maar gelukkig werd het lichter naarmate we dichter bij Sintjohannesga kwamen. Bij het natuurgebied aangekomen werden de auto’s geparkeerd en gingen we te voet naar de vogelkijkhut. We hoorden allerlei vogels zingen: tjiftjaf, rietgors, winterkoning, koolmees en tot Durks grote vreugde: de lytse hôfsjonger (fitis), het was de eerste keer dit jaar dat Durk de zang van dit vogeltje hoorde. Het uitzicht vanuit de vogelkijkhut is geweldig, een groot open stuk water voor je met aan de overkant rietlanden en moerasbos. Boerenzwaluwen scheerden over het water, we zagen pijlstaarten, tafeleenden, wintertalingen, wilde eenden, zwanen, kuifeendjes, kolganzen, nijlgansen en uiteraard de skiere goes zelf! Aan de overkant spotten we een buizerd en 2 bruine kiekendieven, het vrouwtje liet zich goed bekijken, ze zat een tijdlang roerloos op de tak van een kale boom. Op de terugweg naar de auto’s werden we verrast door het zingen van een blauwborstje, een heel bijzonder geluid! We konden het vogeltje goed waarnemen, maar toen de telescoop goed en wel stond was het blauwborstje gevlogen… We vertrokken naar Delfstrahuizen, de Skriezekrite, de weilanden in dit gebied zijn eigendom van boeren die aan weidevogelbeheer doen, de weilanden worden op een natuurlijke manier beheerd, een heel goed initiatief. We hoorden en zagen grutto’s en kieviten, overigens (nog) niet in grote aantallen. Er zijn 2 vogelkijkhutten die gemakkelijk bereikbaar zijn, we zijn in een van de hutten geweest, helaas was er niet veel te zien. Rond 12.30 uur waren we weer terug in Leeuwarden, het was weer een geslaagde ochtend! Corry van der Meer


10

Cursus- en excursieprogramma Vogelwerkgroep 2009 Vroege Vogelexcursie / Struintocht 7 juni 2009: Strûntocht met kano’s

Locatie: De Alde Feanen bij Earnewâld. Start: 05.00 uur Deze excursie en struintocht worden in samenwerking met de werkgroep "Excursies" van het IVN Leeuwarden e.o. georganiseerd. Deelname is gratis. Themacursus "Steltlopers” augustus / september 2009 25 augustus 2009: Beamerlezing. 29 augustus 2009: Excursie. Locatie: Friese Waddenkust Docent: Sieds Boersma. Maximum aantal deelnemers: 15 Kosten: IVN-leden: € 15,- Niet leden: € 17,Organisatie: Tonny Biesterbosch en Anneke Zeinstra Inlichtingen en aanmelding bij: Tonny Biesterbosch, tel: 058-255 18 76 E-mail: [email protected] Vervolgvogelcursus november 2009 - mei 2010 Deze cursus is bedoeld voor mensen met enige kennis / ervaring op vogelgebied. De cursus start in november 2009 en loopt tot eind mei 2010. Tijdens 5 beamerlezingen en 5 excursies komen aan de orde: wad-, trek-, roof-, bos-, weide-, moeras- en kolonievogels en de kerkuil. Maximum aantal deelnemers: 25. Kosten: IVN-leden: € 70,- Niet leden: € 80,Organisatie: Joke Leers, Teike van Minnen-Achterveld, Tjeerd de Jong, Douwe de Boer en Lies Riemersma. Inlichtingen en aanmelding bij: Douwe de Boer, tel: 058 – 288 67 53 E-mail: [email protected] "Vogelochtenden" Elke eerste zaterdag van de maand (uitgezonderd juli, augustus en september) is er een z.g. "Vogelochtend", een "vrijblijvende" vogelexcursie, waarvoor men zich niet hoeft op te geven en waaraan geen kosten verbonden zijn (mensen die meerijden in een auto betalen € 3 p.p. aan de chauffeur). Iedereen met belangstelling voor vogels is welkom. Verzamelen op het parkeerterrein bij het WTC aan de Heliconweg te Leeuwarden (tegenover garage KwikFit). We vertrekken meestal om 08.00 uur van het parkeerterrein. De mensen die op onze verzendlijst staan ontvangen een paar dagen vóór elke Vogelochtend een herinneringsmail met eventuele bijzonderheden (bijv. een andere aanvangstijd). Organisatie: Anne Bosma, Harrie Reitsma en Wieger Koeze. Inlichtingen en aanmelding voor verzendlijst: Anne Bosma tel: 058 - 266 01 09 E-mail: [email protected]


11

Informatie Vogelwerkgroep: Durk Weijma, coördinator tel: 0514–57 13 18 E-mail: [email protected] Als u een mail stuurt naar [email protected] wordt u op de hoogte gehouden van de activiteiten van IVN Leeuwarden e.o.

Planning overige excursies 2009 26 juni 6 sept. 3 okt. 18 okt.

Vlinderexcursie Bos van Ypey Stadsplanten Leeuwarden Paddestoelen Bos van Ypey Paddestoelen Staniastate

13:30 uur 10:00 uur 14:00 uur 10:00 uur

Hans Bijl Arno Gosse Haga Arno/ Klaske

Inlichtingen en aanmelding alle overige excursies bij: Klaske Stegenga tel: (058) 266 13 87 E-mail: [email protected]

Planten- & bloemenexcursies In verband met de verhuizing van Hinko zien de excursies voor dit jaar er anders uit dan zoals de meesten van ons het gewend waren. De frequentie is lager en in plaats van een doordeweekse avond verschuiven we ze naar de (vierde) zaterdag van de maand. Hinko, Arno en Harry kunnen en willen er dan zoveel mogelijk bij zijn om hun kennis over te dragen. Het is wel de bedoeling om meer zelf met het loepje en de flora aan de gang te gaan.

Hieronder de data voor dit seizoen: zaterdag 27 juni Deze excursies zijn van 9.00 uur tot uiterlijk 17.00 uur. Zelf brood en drinken meenemen, want we trekken het veld in! We verzamelen bij het FEC, tegenover Kwik-fit. Vertrektijd 9.00 uur. Je hoeft je niet aan- of af te melden. Als je op tijd bent kun je mee. We 'poelen' om met zo min mogelijk auto's op stap te gaan. Degenen die meerijden betalen aan de chauffeur € 3,-.


12

Op zondag 20 september gaan we een dagje naar AMELAND. Verzamelen bij het FEC, tegenover Kwik-fit. Vertrek om 8.30 uur naar Holwerd. De boot vertrekt 9.30 uur en komt ca. 45 minuten later Nes op Ameland aan. De overtocht kost ongeveer € 13,50 (Volwassene, retour, incl. toeristenbelasting). Voor prijzen zie Google Wagenborg Ameland. Heeft u hierover nog vragen, dan kunt u die stellen aan: Daan van Zomeren E-mail: [email protected] Corrie Kruiswijk De Fluessen 32 8939 BE Leeuwarden tel 058 2 88 25 99 E-mail: [email protected]

Zegge Zoals jullie waarschijnlijk al weten, ben ik mij nu, na de vogels, wat meer in de plantjes en bloemetjes aan het verdiepen. Het is nog niet zo lang geleden dat ik het verschil tussen een kroon- en een kelkblad, laat staan een stamper en meeldraad niet wist. Na wat pittige theorieavonden in Drachten hebben we afgelopen zaterdag (18 april, één van die heerlijke zonnige dagen) de eerste praktijkles gekregen, d.w.z. we zijn ‘het veld ingetrokken’ zoals dat genoemd wordt. Kortom een geweldige wandeling door een pracht natuurgebied ten zuiden van Groningen. De ongeveer 30 cursisten ‘aan de hand’ mee met twee vakdocenten. Een genoegen! We hebben heel veel soorten gezien. Van zeldzaam, dat werd er bij verteld in de trant van: “Let op - de komende excursies krijgen we deze niet meer te zien”, tot heel bekende planten. Ik heb dat extra genoteerd, want voor mij was het meeste ‘nieuw’ en heb nog geen flauwe notie van dat soort kanttekeningen. Inmiddels ben ik er achter, hoe ‘een zegge’ eruit ziet en dat het lastig is om de verschillen te zien als ze nog niet volledig in bloei staan. Er zijn ook veel verschillende soorten. Tijdens de rondleiding hebben we een moeras- en een oeverzegge gezien. Ik herkende het plantje en het werd me al snel duidelijk dat bij ons thuis de minst bijzondere van de twee in de tuin staat. Het is inmiddels een paar dagen later en er staan een paar van die zeggen prachtig te bloeien. Alhoewel het een prachtig plantje is heb ik er vandaag maar eens wat uitgehaald. Voor mij niet vreemd, want toen wij hier net kwamen wonen heb ik in m’n enthousiasme prachtige, in mijn ogen, grasachtige planten in


13

de tuin gezet, waar ik de jaren erop er toch wat veel van zag. Het waren pitrussen. Inmiddels is de tuin daar zo goed als vrij van en nu zal ik de zeggen op dezelfde systematische wijze aanpakken. U hebt wel begrepen dat we het over een ‘wilde plantencursus’ hebben. Al snel begonnen mijn buurvrouw en ik wat plantjes in bakjes te zetten om die te determineren, zodra ze bloemetjes zouden hebben, waarop een buurman haast verontrust reageerde: “Wat ik nu toch aan het doen was, ben je onkruid aan het kweken?” Ik heb hem gerust kunnen stellen dat het goed met me ging, dat ik wist wat ik aan het doen was. We hebben staan schaterlachen. Corrie Kruiswijk


14

Mededelingen van het bestuur. Vacatures binnen het bestuur en opnieuw een dringende oproep Ondanks de dringende opriep in het vorige Leeuwenboekje, lente 2009, hebben wij als bestuur geen enkele reactie gekregen op onze oproep. Een vrijwilligers organisatie als het IVN afd. Leeuwarden e.o. kan niet zonder een goed functionerend bestuur. We hebben gewoon de menskracht nodig om de afdeling Leeuwarden draaiende te houden. Met de overblijvende drie bestuursleden lukt dit niet! Vandaar opnieuw een dringende oproep aan de leden van de IVN afdeling Leeuwarden om zich kandidaat te stellen of namen te noemen van mensen die bereid zijn om een van de vacatures binnen het bestuur op te vullen. Het gaat om de vacatures: - penningmeester - algemeen bestuurlid - het beheren van de ledenadministratie. U kunt over de vacatures contact opnemen met de voorzitter van de afdeling Leeuwarden, Klaas van der Heide, telefoon 058 -257 46 26. Penningmeester Ron van Wissen In de bestuursvergadering van april hebben we gesproken over de ontstane vacatures binnen het bestuur. Ron van Wissen heeft laten weten er definitief mee te stoppen met daarbij de toevoeging dat hij de afdeling niet de steek zal laten. Ron wil niet meer ‘gebonden’ zijn. Als bestuur respecteren wij zijn standpunt. Als penningmeester is Ron een begrip voor de afdeling. Als bestuur hebben wij onze grote waardering uitgesproken voor zijn inzet voor het IVN Leeuwarden e.o. en de financiële deskundigheid van Ron. Vacatures website beheerder opgevuld: Tijdens de ledenvergadering van 5 maart jl. heeft Renée Ras zich aangemeld om voortaan de website van het IVN afdeling Leeuwarden e.o. te gaan beheren. Renée neemt deze taak over van Hinko Talsma. Over de overdracht zullen Renée en Hinko nader overleggen. Als bestuur zijn we Renée bijzonder erkentelijk dat zij deze vacature wil invullen. Ledendag 2009/2010 De afgelopen maanden hebben we als bestuur diverse mogelijkheden onderzocht om in 2009 een ledendag te organiseren voor jong en oud. Daarbij zijn zowel de organisatorische als de financiële mogelijkheden besproken. Willen we op de leden een programma aanbieden waar een ieder zich in kan


15

vinden dan vraagt dit meer tijd, organisatie en financiën dan wij aanvankelijk hadden geschat. Als bestuur hebben we moeten besluiten om in 2009 geen ledendag te organiseren. Met de suggesties en voorstellen die o.a. door leden en de vogelwerkgroep zijn aangedragen, gaan we na de zomerperiode aan de slag om in de eerste helft van 2010 een ledendag te organiseren. U wordt door het bestuur op de hoogte gehouden van de verdere ontwikkelingen rondom de ledendag. Aanpassing/wijziging statuten, contributieverhoging en extra ledenvergadering in november 2009 Door o.a. landelijke ontwikkelingen binnen het IVN zijn we als bestuur nagegaan hoe een en ander statutair is geregeld binnen de afdeling Leeuwarden. Uit een inventarisatie is gebleken dat de statuten van de afdeling Leeuwarden verouderd zijn en aangepast moeten worden. Tegelijkertijd heeft het bestuur gekeken naar de (toekomstige) financiële positie van de afdeling en de daaraan gekoppelde contributiebijdrage van de leden. Willen wij als IVN afdeling Leeuwarden e.o. datgene blijven doen waar we als afdeling voor staan, dan ontkomen we er niet aan om de contributie van leden te verhogen. Wij denken hierbij aan een contributieverhoging tussen 1,50 euro en 2,50 euro per jaar. Voor het aanpassen/wijzigen van de statuten en het verhogen van de contributie hebben wij als bestuur statutair de in- en toestemming nodig van de leden. De leden van de IVN afdeling Leeuwarden e.o. zullen hierover t.z.t. worden geïnformeerd en worden voorstellen hiertoe toegezonden. Op 24 november 2009 is een extra ledenvergadering gepland. Noteert u alvast deze datum.

De rovers van Ameland Na een theorie avond was het op 18 april dan eindelijk zo ver: de roofvogel excursie naar Ameland, als onderdeel van de vogelcursus voor gevorderden. Het weer was prachtig, een strak blauwe lucht en de zon scheen met volle kracht. We vertrokken vanuit Leeuwarden naar Holwerd waar we op de boot stapten. Vanaf de boot waren er al mooie Eidereenden en Visdiefjes te zien, maar dit was nog niks bij wat we op Ameland zouden aantreffen. Vanaf de boot liepen we naar de fietsverhuur waar we de roofvogelexpert Johan Kroll tegenkwamen. Hij is de roofvogelexpert van Ameland en was onze excursieleider vandaag. We huurden snel fietsen en gingen eropuit.


16

Onder het fietsen zagen en hoorden we al een mooi kneutje. We stopten op een plek waar Johan een korte introductie gaf. We liepen een stukje door een bos. Na dit rondje kwamen we uit bij een weiland waar de eerste roofvogel van de dag te zien was: een rustig zwevende buizerd. We stapten weer op de fiets om een stukje verder te kijken. Toen we net goed en wel op de fiets zaten schoot er ineens een mannetje sperwer net over ons hoofd uit het bos en dook een klein bosje in. De zangvogeltjes hielden direct op met zingen en maakten zich uit de voeten. De richting waar de sperwer heen vloog gingen wij ook op. Toen we weer een stuk wandelden zag Johan Kroll een prachtige kruisbek! Dit vrouwtje kruisbek, met haar mooie gele stuit, zat rustig op een tak om zich heen te kijken en te genieten van de zon. De wandeling ging verder naar een uitkijkpunt waar we al snel een mannetje bruine kiekendief zagen jagen boven de duinen. Al snel kwam er een vrouwtje en nóg een mannetje bruine kiekendief, die op hun kenmerkende manier aan het jagen waren. Ook waren hier natuurlijk de fitissen uit volle borst aan het zingen. Een stukje verder gewandeld zagen we in een klein meertje de zwart wit getekende kluten, een paar wintertalingen, bergeenden en grauwe ganzen. Al snel werden we vergezeld door een mannetje torenvalk dat vlakbij ging staan bidden. We wachten gespannen af of hij een prooi te pakken zou krijgen maar hij vloog toch verder om het op een andere plek nog eens te proberen. We liepen terug naar de fiets en gingen opzoek naar roofvogelnesten. Johan Kroll wist er twee vlak bij te zitten en we gingen controleren of ze dit jaar bezet waren. Beide nesten hadden wel een verse takkenrand op het oude nest van vorig jaar, een indicatie van dat er dit jaar gebroed gaan worden, maar er waren geen rovers te zien. Wel een boomkruiper die het nest even ging inspecteren maar blijkbaar vond hij of zij het toch geen geschikte locatie om zelf te gaan broeden. We reden weer een stuk verder naar een plaats waar we gingen middag eten. Vanaf de fiets zagen we nog enkele mooie bruine kiekendieven en buizerds vliegen. Tijdens het middageten werden er nog blauwborsten, nachtegalen en een braamsluiper gehoord terwijl er een mannetje bruine kiekendief voor ons aan het dansen was boven de duinen. Na dit middageten reden we naar een bosje waar ook een roofvogelnest zou zijn. We moesten allen zeer stil zijn en we slopen het bosje in. We vonden al een geplukte duif en houtsnip voor we het


17

nest überhaupt zagen. Maar toen zagen we het: een groot nest met een prachtig vrouwtje havik er op. De ‘vrouw de huizes’ ging goed op het nest staan en leek ons net zo goed te bekijken als wij haar. Ze bleef rustig zitten waarna ze toch besloot om ervandoor te gaan. We reden verder naar de kust. Sommige van ons aten hier een ijsje terwijl we de grote sterns bekeken die op het strand aan het rusten waren. Een stukje verder zagen we een mooi vouwtje blauwe kiekendief. Ze was rustig aan het jagen boven de velden, prachtig herkenbaar aan haar witte stuitvlek. Johan riep dat er ver weg een grote groep vogels in een bolvorm vloog, rosse grutto’s. Een stip dook van boven deze wolk met een gigantische vaart naar beneden, de wolk ging kort uiteen maar werd weer snel een geheel. Toen liet de vogel kort zijn silhouet zien en het was direct duidelijk: een Slechtvalk! Hij dook nog kort achter iets aan maar verdween toen uit ons zicht. We bleven nog even kijken maar hij hield zich helaas gedeisd. Tijdens te terugweg richting de boot zagen we nog vele weide vogels zoals grutto`s, kieviten, tureluurs en nog rotganzen en scholeksters. We genoten nog even van de zon voor we de boot terug namen naar het vasteland. Met het prachtige weer en geweldige vogels was dit een onvergetelijke dag. 7 soorten roofvogels…. wie had dat durven dromen? Joy Coppes

Een Afrikaanse savanne in Friesland Op de site van Natuurmonumenten lees ik dat het Fochteloërveen misschien wel het best bewaarde geheim van het noorden is. Het Fochteloërveen is een uitgestrekt hoogveengebied met in het centrum een deel levend hoogveen. Veengrond is een bodemtype waarbij de grond uit veen en ander plantaardig materiaal bestaat, veengrond is heel oud, dat komt omdat het maar veengrond 0,1 cm per jaar groeit, er is dus 3000 jaar nodig om een laag veengrond van 3 of meer meter te verkrijgen! Zaterdag 2 mei vertrokken wij rond 8.00 uur uit een zonnig Leeuwarden om het geheim met eigen ogen te zien. Na ongeveer een uur arriveerden we via


18

Ravenswoud op de parkeerplaats waar je via een voetpad naar de uitkijktoren kan lopen, volgens Anne de mooiste van Nederland! Op de parkeerplaats werden we door Durk, specialist in vogelgeluiden, gewezen op het gezang van de boompieper, we moesten goed opletten want andere vogelgeluiden waren tegelijkertijd te horen. Tijdens het lopen naar de vogelhut was het gezang van een zwartkop, een roodborstje, de tjiftjaf, vele fitissen en nog meer vinkjes duidelijk hoorbaar. Het winterkoninkje hebben we niet gehoord, volgens Durk zijn er door de strengere winter veel minder winterkoninkjes dan andere jaren het geval was. In de verte hoorden we grauwe ganzen en zo nu en dan het melancholieke gekoer van houtduiven. Tenslotte kwamen we bij de uitkijktoren, een heel bijzondere uitkijktoren van 15 meter hoog, brede houten trappen met daarop een soort schoenendoos waarvan de kopse kant helemaal van glas is, in 2003 kreeg de toren De Gouden Piramide, een prijs voor inspirerende architectuur. De meesten beklommen de toren en bovengekomen zagen we het: een Afrikaanse savanne lag voor ons! De kleuren, de sfeer, de leegte en de schittering van water zorgden voor een indrukwekkend landschap. De leegte hadden we uiteraard graag anders gezien, liefst gevuld met allerlei vogels, helaas was dat niet het geval. Daarna bezochten we de vogelkijkhut Brunsingerplas ten noorden van Appelscha, deze hut staat ook op een prachtige locatie, maar ook hier: bijna geen vogels. Wel heel bijzonder was de ‘geboorte’ van libellen die we van dichtbij konden volgen. Libellen leven 3 jaar lang als kevers onder water, dan klimmen ze bij een rietstengel omhoog en ontpoppen ze zich als libel. Dan is het tijd voor de belangrijkste en laatste opdracht in een libellenleven: het leggen van eitjes. Met in totaal veertig waargenomen libellensoorten is het Fochteloërveen een van de rijkste libellengebieden van Nederland. Rond 13.00 uur waren we terug in Leeuwarden en dat betekende het einde van weer een bijzondere ochtend.

Wat een Vogelcursus kan doen, een gesprek met twee enthousiaste mensen. Baukje van der Veen en haar dochter Dicky zijn in januari 2008 met de Vogelcursus voor beginners gestart. Dicky had van haar buren in de straat gehoord dat er vogelcursussen werden gegeven. Zo’n zeven jaar woont ze nu aan het water en vanaf die tijd kijkt ze meer naar eenden en vogels. Grappig als ze vertelt dat zij en haar zus José vroeger de gek staken met ‘het naar vogels kijken’ van hun ouders, die zelfs verrekijkers meenamen. De zusjes vonden dat maar niks. Jammer vond Baukje dat toen, maar ze geniet er nu van dat haar dochters er nu anders tegenaan kijken. Met z’n drieën (Baukje, José en Dicky) zijn ze namelijk naar de vogelcursus geweest. De jongste dochter en zus woont ver weg, maar zij belt nu


19

haar moeder van tijd tot tijd op om te vragen of haar moeder weet welke vogel dat is, nadat ze die beschreven heeft. De theorielessen hebben ze allebei gevolgd. Dicky kon alleen mee met de ganzenexcursie. Ze hebben toen de ‘standaardganzen’ (brand, kol- en grauwe gans gezien. Later tijdens een zaterdagvogelochtend heeft ze roodhals ganzen gezien. Dicky vindt het jammer dat ze niet vaker mee kan omdat ze in het voorjaar en de zomer op de zaterdagen verhinderd is. Haar moeder is drie keer mee geweest, o.a. naar de ganzen, waarvoor ze richting het Lauwersmeer gingen en met de weidevogelexcursie naar de Meerpolders. Daar heeft ze voor het eerst een ijsvogeltje gezien! Baukje vond de uitleg tijdens de excursies ook plezierig, bijvoorbeeld dat bij drassige gronden er meer weidevogels overleven. Ook dat de roofvogels een groot gevaar zijn voor de kleine vogeltjes. Ze hebben allebei genoten van de cursus. Het enthousiasme, waarmee die werd gegeven, de schitterende verhalen en de prachtige dia’s. Baukje heeft ook erg genoten van de vogelgeluiden, maar vindt het moeilijk om ze uit elkaar te houden. Ze vindt de kleine vogeltjes toch lastig. Voor je ze ziet zijn ze al weer weg. Baukje heeft jaren met een heel andere groep gewandeld, daar zaten toevallig altijd wel vogelkenners bij. Ze is verschillende keren mee geweest naar Engeland. Daar heeft ze toen papegaaiduikers gezien. Een hele belevenis! Baukje woont sinds een jaar op een flat, maar ze mist haar tuin, waar ze altijd wel groenlingen, staartmezen, kool- en pimpelmezen zag. Ze gaat regelmatig bij haar dochter kijken. Dicky kan vanuit haar kamer verschillende eenden en vogels zien. Ze pakt meteen het vogelboekje en zoekt ze op. Haar voorkeur gaat uit naar de water- en weidevogels. Inmiddels weet ze dat er smienten, tafel- en kuifeenden zwemmen. Aan de overkant heeft ze een paar jaar geleden een lepelaar en kluten gezien, maar die komen nu niet meer nadat de gemeente de oeverkant met keien heeft bedekt. Jammer, want het is toch heel bijzonder aan de rand van de stad. Vorig jaar zwom een bergeend met acht kleintjes bij haar langs. Nu maakt Dicky elk jaar een rieten korf voor de eenden. Een paar jaar geleden heeft er een witte eend in zitten broeden. Negen eieren zijn uitgekomen. Dicky


20

heeft het er een tijdje druk mee gehad. De eendjes kregen ontstoken oogjes, ze is met de eendjes naar de dierenarts is geweest. Dagelijks moest ze de oogjes behandelen met een zalfje. Gelukkig zijn de oogjes weer genezen. Het oudereendenpaar heeft een hele tijd in en om hun huis gebivakkeerd, maar waren op een gegeven moment toch verdwenen en zijn niet meer terug gekomen. Moeder en dochter zijn niet naar de vervolgcursus gegaan. Te druk met andere dingen, maar ze nemen nu wel de tijd om uit te zoeken welk vogeltje er in de tuin bij Dicky is gaan broeden. Zo is ze vorig jaar twee weken zoet geweest om het onbekende vogeltje te kunnen benoemen. Ze heeft het vogeltje gefotografeerd, de foto ingezoomd en daarna uitvergroot, daarna nog eens op het scherm van de laptop vergroot. Baukje kende het vogeltje ook niet. In de boeken, op internet gekeken en tenslotte hadden ze gevonden dat het een ‘kneu’ was. Voor de zekerheid heeft Dicky het fotootje opgestuurd naar Harry Valk (onze vorige voorzitter met wie ze op tennissen zit) en die ook veel van vogels weet. Harry bevestigde dat het een kneu was. De ouders hebben rustig doorgebroed en uiteindelijk zijn er vijf kneutjes uit de eitjes gekomen. Het jaar daarvoor hebben ze een nestje met kwikstaarten gehad. Daar is helaas iets niet goed gegaan. De ouders waren waarschijnlijk niet op tijd om ze te voeden (het was een avond onrustig vanwege een verjaarspartijtje), waardoor de vogeltjes zijn verhongerd. De kwikstaarten bleven weg en toen ze in het nestje keken lagen er vier dode kwikstaartjes in. Heel bijzonder is dat het de vogels niet weerhoudt om te gaan nestelen terwijl er twee honden rondlopen. Dicky vertelde zelfs dat ze tijdens een wandeling langs een berm, die gemaaid werd één van de honden onrustig naar een plek zag gaan. Daar fladderde een zanglijster, maar kon niet snel genoeg weg komen. Dicky heeft de vogel mee naar huis genomen en hem daar verzorgd. Ze heeft hem wurmpjes gevoerd totdat hij groot genoeg was om voor zich zelf te zorgen. Kortom, je leven verandert drastisch na een vogelcursus. Corrie Kruiswijk


21

Een kijkje richting Wielsicht In de vorige editie van het Leeuwenboekje heb ik voor het eerst geschreven over het natuurgebied Wielsicht. Dit gebied heb ik in het kader van de IVN Natuurgidsencursus ongeveer een jaar lang regelmatig gevolgd en bezocht. Nog even een opfrisser: Wielsicht is een deel van het natuurgebied de Grote Wielen aan de noordoostzijde van Leeuwarden. Het natuurgebied is een waterrijk gebied met weilanden en moeras. In het natuurgebied bevinden zich ook twee eendenkooien en ook de Ryptjserksterpolder maakt er onderdeel van uit. Wielsicht kenmerkt zich door een grote verscheidenheid aan begroeiing. Dit heb ik ook tijdens mijn veldbezoeken wel opgemerkt. Tussen het aanwezige riet en andere grassoorten groeien diverse bloemen en andere planten. Soms is het goed kijken tussen het gras, maar dan zie je toch heel veel verschillende planten. foto: Riet in Wielsicht

Verschillende boterbloemen en zuring, pinksterbloem en paardenbloemen. Een grote verrassing kwam ik tegen in juni 2008. Tijdens het veldbezoek liep ik de bodem af te speuren en toen zag ik een plant die ik nog niet eerder in Wielsicht was tegen gekomen. De bladeren waren groen, maar vertoonden bruinen vlekken. foto: De gevlekte rietorchis Dit kon niet missen: een orchidee! Ik zag maar 1 exemplaar van de plant. Snel heb ik foto’s gemaakt en omdat ik niet op de hoogte was van de verschillende soorten orchideen ben ik op internet gaan speuren. Toch kwam ik er niet direct uit en heb ik de foto’s aan een docent van de natuurgidsencursus laten zien. Het bleek om een gevlekte rietorchis te gaan. Deze soort komt voor in vochtige rietlanden en bloeit in juni. Helaas tijdens mijn volgende bezoeken kon ik de orchidee niet meer terug vinden. Heeft iemand anders hem ook gevonden en misschien meegenomen of is die molshoop precies op dezelfde plek gebouwd? Geen idee, maar ik zal


22

dit jaar weer gaan kijken of de rietorchis er weer is. Ik hoop het wel en dan ben ik benieuwd of de plant nu wel in bloei kan komen. In de volgende editie weer meer over Wielsicht. Ben je er al eens geweest? Tijdens mijn bezoeken hoorde ik veel vogels in het riet. Ook nu is het weer de periode dat er veel vogels te horen zijn. Het baardmannetje is een vogeltje wat mijn belangstelling kreeg, wat een mooie vogel! Daarom in het volgende ‘ kijkje richting Wielsicht ’ meer over het baardmannetje. Ettie Zijlstra


23

Zijn er jongeren van het IVN? Ja, WoesteLand! Het IVN vergrijst, dat is een uitroep die vaak gehoord wordt. Misschien klopt het wel, maar er blijkt ook een jongerenafdeling te bestaan die dat tegen gaat! Als aparte afdeling zijn ze niet gebonden aan een plaats, en daardoor vallen ze soms ook niet zo op. Maar ze zijn er wel, als landelijke afdeling, georganiseerd voor en door jongeren tussen de 12 en de 30. WoesteLand, de jongeren van het IVN, noemen ze zichzelf. Misschien heeft u er al eens van gehoord, maar misschien ook wel niet. Daarom stellen wij onszelf via uw afdelingsblad voor, zodat alle IVN leden deze ‘verborgen’ jongeren leren kennen.

WoesteLand – wat gebeurt er allemaal? WoesteLand organiseert activiteiten voor en door jongeren, voornamelijk kampen en werkweekeinden. Bij al deze (mini)vakanties staat de beleving van en de educatie rondom natuur en milieu voorop. Daarom vind alles ook plaats middenin de natuur. De educatie vindt tijdens de activiteit niet plaats tijdens een suffe voordracht of een prachtige PowerPoint presentatie door een begeleider. In plaats daarvan wordt de educatie op allemaal subtiele manieren door het kamp heen gebracht: we leven een week met zo min mogelijk energie, we bouwen een zonnecel, of we werken de plaatselijke waterproblematiek uit in een schimmenspel. Lekker zelf bezig zijn is veel leuker, veel intenser, en zo wordt de educatie meteen tastbaar en toepasbaar in het dagelijkse leven. Eén van de belangrijkste bezigheden is het doen van natuurbeheerwerk, dat doen we tijdens iedere activiteit. Overdag werken we middenin de natuur waarin we ’s nachts slapen. Zo wordt je je pas echt bewust van het belang en de schoonheid van een gebied. Vaak steken of zagen we boompjes, maar ook baggeren we in sloten of hooien we drassige grasvelden. Wat voor werk het ook is, het is altijd erg leuk om te doen. Al deze activiteiten worden georganiseerd en begeleid door WoesteLanders die zelf ook mee zijn geweest, en daardoor precies weten hoe het is. Kampen duren


24

meestal 6 dagen, behalve in het buitenland, dan zijn het er 10. Er moet daar immers wel wat tijd te spenderen zijn. Werkweekeindjes duren van vrijdagavond tot zondagmiddag, net lang genoeg om tussen alle dagelijkse dingen door een vakantiegevoel te geven. De meeste activiteiten vinden plaats in Nederland, want Nederland is mooi! Deze zomer gaan we bijvoorbeeld naar een Noord-Brabants heide en vennengebied, een Nijmeegse bioboerderij, en misschien zitten we ook in Zeeland en het Drents-Friese woud. Verder fietsen we de grens over naar de vallei van de Zwarte Beek in België, en brengt de bus ons naar Ierland. Wie gaan er allemaal mee op zo’n kamp? Mensen komen uit het hele land; van Limburg tot Groningen en Zeeland tot NoordHolland. Van het platteland, uit de grote stad, uit de kleine stad, eigenlijk komen WoesteLanders overal vandaan. Er is echter een ding waarin iedere WoesteLander overeen komt: hij/zij is tussen de 12 en 30 jaar oud. Op kamp zit soms iedereen samen, maar vaker worden er leeftijdscategorieën gemaakt. Nieuwsgierig geworden? Kijk op onze website (www.woesteland.nl), bestel de speciale ‘folder’ via [email protected], of ga gewoon een keertje mee! Bent u helaas te oud om nog mee te mogen, maak dan de jongeren in uw omgeving enthousiast. Heeft u tenslotte nog vragen over WoesteLand, stuur gerust een mailtje naar [email protected]. Wie weet tot ziens! Groetjes namens WoesteLand, Naomi Nederlof ([email protected]) en Jaap van Netten [email protected])


25

Een zomeractiviteit uitgelicht: Doe je ogen dicht, en stel je dit eens voor: Een week in de zomer, midden in de natuur, vennetje om in te zwemmen erbij, liggend in je eigen gemaakte hangmat, en zonder je ouders. Wat wil je nog meer? Deze zomer organiseert WoesteLand ‘Eetdate’! Iedere ochtend heeft een deel van het kamp een date, bijvoorbeeld met de imker, de biologische kaasmaker, of de boer die alleen maar aardbeien verbouwt. Een echte eetdate dus. Na deze date gaan we met dat eten heerlijk koken voor de rest van de groep. Die is ondertussen met de boswachter samen bezig geweest, werkend en wandelend over de heide en tussen de vennetjes. En na een overheerlijke zelf gemaakte maaltijd rennen we ’s avonds over de heide, of lig je uit te buiken in je hangmat terwijl de kikkers kwaken en de sterren glinsteren. Dus kom ook, want het is zomer, en we (d)eten er op los! Praktische informatie: Wat: Eetdate! Wanneer: 27 juli t/m 1 augustus Waar: de Pannenhoef (Noord-Brabant) Leeftijd: 12 t/m 15 jaar Kosten: 80 euro


26

De redactie nodigt u uit om ook eens wat te schrijven, over iets natúúrlijks. Inzendingen voor 15 september bij de redactie: Yde Zijlstra, Atsmastate 1, 8925HB Leeuwarden e-mail adres: [email protected] of Renée Ras, De Kei 262, 8918 BK Leeuwarden e-mail adres: [email protected]

IVN Leeuwarden Vereniging voor natuur- en milieueducatie Werk in uitvoering of under constuction De website van de IVN afdeling Leeuwarden is jaren goed verzorgd door Hinko Talsma. Wij willen hem daarvoor natuurlijk hartelijk bedanken. De nieuwe webmaster gaat dan ook starten met een prachtige site, die de komende zomer weer helemaal up to date zal worden gemaakt, zodat alle cursusdata, uitstapjes en andere nieuwtjes te vinden zijn op onze eigen digitale plek. Het adres is:

http://www.ivnleeuwarden.nl en de provinciale site

http://www.ivn.nl/fryslan/


27


28

Even contact. Leeuwenboekje Zomer

Recommend Documents