Evaluatierapport over de wet betreffende de continuïteit van de ondernemingen

Evaluatierapport over de wet betreffende de continuïteit van de ondernemingen

VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

1

1

Inleidende beschouwingen

Op 1 april 2012 is het drie jaar geleden dat de wet betreffende de continuïteit van de ondernemingen (hierna ‘de WCO’) in werking trad. Het VBO maakte van de gelegenheid gebruik om een eerste evaluatie te maken van de wet en haar werking.

Met het oog op die evaluatie sloeg het VBO de handen in elkaar met de organisaties ‘Réseau CAP’ (‘Continuité, Accompagnement et Prévention’) en ‘CAP Netwerk Vlaanderen’. Réseau CAP werd opgericht en wordt geleid door dhrn. Alain Zenner en Gérard Delvaux (in samenwerking met de koninklijke vereniging ‘Ordre des experts comptables et comptables brevetés de Belgique’ – OECCBB-sr). CAP Netwerk Vlaanderen werd opgericht en wordt geleid door dhr. Eric Dirix, raadsheer aan het Hof van Cassatie, hoogleraar aan de KUL en directeur van het ‘Centrum Insolventierecht’, en door mevr. Melissa Vanmeenen, hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen (in samenwerking met de Federatie van Vrije en Intellectuele Beroepen - FVIB). Het VBO heeft altijd gewezen op het belang van de WCO voor de bedrijfswereld. Een wetgeving die ondernemingen in moeilijkheden mogelijkheden biedt om hun problemen op te lossen, is van essentieel belang om banenverlies te voorkomen, het financieel verlies van schuldeisers te beperken en de negatieve gevolgen van een faillissement te vermijden. De redding van van een onderneming in moeilijkheden is echter een hele uitdaging, omdat vele – en vaak heel uiteenlopende – belangen tegen elkaar moeten worden afgewogen. Daarom is de WCO een wet van evenwicht en compromis, waarin de verschillende belangen elk een doordachte plaats

krijgen binnen het geheel. Het voornaamste doel van de evaluatie van het VBO, Réseau CAP en CAP Netwerk Vlaanderen is om de problemen bij de toepassing van de wet in kaart te brengen op basis van de ervaringen van de WCO-practici. Het gaat om een complexe wet waarmee aan ondernemingen tal van instrumenten ter beschikking worden gesteld om hen te helpen erbovenop te komen. Het is slechts na verloop van tijd en door de WCO toe te passen, dat de wet zal kunnen evolueren, gecorrigeerd zal kunnen worden en op een efficiëntere manier tegemoet zal kunnen komen aan de verwachtingen van de ondernemingen.


2

2

Voorgeschiedenis

De werkzaamheden om het gerechtelijk akkoord te hervormen, gingen in 2004 van start, onder de impuls van het VBO. De beperkingen van de wet van 1997 betreffende het gerechtelijk akkoord waren namelijk al duidelijk geworden van bij de inwerkingtreding van deze wet in 1998.

Op verzoek van de toenmalige minister van Justitie, Laurette Onkelinx, vonden in een grote multidisciplinaire werkgroep binnen het VBO algemene debatten plaats om de oorzaken voor de mislukking van het gerechtelijk akkoord te achterhalen en – in voorkomend geval – concrete voorstellen te doen om de wetgeving te hervormen. Op basis van de aanbevelingen van het VBO belastte de minister in 2005 een kleine groep van experten met de voorbereiding van de hervorming van de wet betreffende het gerechtelijk akkoord. Het resultaat was een voorontwerp van wet betreffende de continuïteit van de ondernemingen, dat tijdens de Ministerraad van 12 juli 2006 in eerste lezing werd goedgekeurd. Gezien de meningsverschillen van de sociale partners wat betreft de rechten van de werknemers in het kader van een overdracht van onderneming onder gerechtelijk gezag, gaf de regering er de voorkeur aan om het wetsontwerp niet in het Parlement in te dienen. In 2007 gaf de toenmalige minister van Justitie, Jo Vandeurzen, de opdracht aan een nieuwe expertgroep (die voor het grootste deel uit dezelfde leden bestond) om de tekst van het ontwerp van toekomstige WCO te herwerken, met name op basis van de hoorzittingen die intussen hadden plaatsgevonden in de Kamer, de opmerkingen van de Raad van State, de ontwikkelingen in de rechtspraak en de suggesties van sommige beroepsorganisaties. Het ontwerp van WCO werd definitief goedgekeurd op 15 januari 2009. De wet van 31 januari 2009 betreffende de continuïteit van de ondernemingen werd op 9 februari 2009 in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd en trad op 1 april van hetzelfde jaar in werking. “Uiteindelijk waren er dus twee regeerperiodes, drie expertgroepen en drie ministers van Justitie nodig om het gerechtelijk akkoord te hervormen”, dixit Stefaan De Clercq, minister van Justitie toen de WCO werd goedgekeurd. Dit bewijst het weloverwogen evenwicht tussen de verschillende belangen, waarop de WCO steunt. Een hervorming zou het delicate compromis in deze wet, dat bijna vijf jaar heeft gekost, in gevaar brengen. Een aanpassing moet met de nodige aandacht en zorg gebeuren, aangezien de wet een geheel vormt: een bepaling schrappen of wijzigen kan de kostbare constructie als een kaartenhuis in elkaar laten storten. VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

3

Het doel van het VBO, CAP Netwerk Vlaanderen en Réseau CAP in het kader van de evaluatie was dan ook om concrete oplossingen te vinden voor de vastgestelde moeilijkheden en lacunes van de wet, met dien verstande dat voor zover mogelijk moest worden vermeden om aan de tekst van de wet te raken.

3

Gebruikte methode

Deze evaluatie werd uitgevoerd door een grote multidisciplinaire werkgroep die bestond uit een veertigtal experts ter zake, bedrijfsjuristen, advocaten, magistraten, rechters in handelszaken, boekhouders, accountants en hoogleraren (zie de deelnemerslijst – bijlage 1). Er werden vijf subwerkgroepen opgericht waarin tussen oktober 2011 en januari 2012 de volgende thema’s werden behandeld: preventie, toegang tot de procedure, gelijkheid van de schuldeisers, rol van de magistraten en overdracht onder gerechtelijk gezag. Elke groep werd voorgezeten door twee experts op het te behandelen domein. Op basis van die werkzaamheden moest het VBO concrete voorstellen kunnen doen met het oog op een betere toepassing van de wet, voorstellen om de procedures aan te passen en ‘best practices’. De werkzaamheden van deze werkgroepen en de getrokken conclusies zijn samengevat in dit rapport, dat werd goedgekeurd tijdens een plenaire vergadering van de werkgroepen op 16 maart jl. en door de Raad van Bestuur van het VBO op 22 maart 2012.

4

Onderzoek van de toepassing van de WCO aan de hand van de statistieken van Graydon

Uit een gedetailleerde statistische studie van Graydon1 blijkt dat de nieuwe procedure voor gerechtelijke reorganisatie (hierna ‘de PGR’) steeds meer succes heeft: in de eerste drie jaar na de inwerkingtreding van de WCO werden bijna 3.500 vonnissen uitgesproken, waarin de procedure voor gerechtelijke reorganisatie werd toegekend. Op 31 december 2011 hadden 3.283 ondernemingen een vonnis verkregen waardoor hen opschorting werd toegekend op basis van artikel 24 WCO. Dit cijfer is gestaag gegroeid: 1

www.graydon.be , Academy/Pers (Studies/persberichten)


4

-

op 31 december 2009 hadden 633 ondernemingen opschorting verkregen (periode april tot december)

-

op 31 december 2010 hadden 1.252 ondernemingen opschorting verkregen

-

op 31 december 2011 hadden 1.398 ondernemingen opschorting verkregen.

Deze cijfers zijn bijzonder veelbetekenend als ze worden vergeleken met die van de vroegere wet van 17 juli 1997 betreffende het gerechtelijk akkoord. Zo waren er onder de regeling van deze vroegere wet 1.397 akkoordprocedures over een periode van tien jaar, waarvan 78 in 2008, het laatste jaar waarin de wet werd toegepast.

Ook het onderzoek van de rechtsvorm van de ondernemingen die een beroep doen op gerechtelijke reorganisatie, levert bijzonder interessante informatie op. Zo doen heel wat naamloze vennootschappen een beroep op de procedure, maar in de meeste gevallen gaat het toch om eenmanszaken en bvba’s. Dit wordt bevestigd, als het aantal werknemers wordt onderzocht van de ondernemingen die een verzoekschrift tot gerechtelijke reorganisatie neerleggen: 25% heeft geen werknemers, 54% heeft minder dan tien medewerkers en slechts 18% van deze ondernemingen telt tussen 10 en 50 personeelsleden.


5


6

Ten slotte blijkt uit de studie ook dat vele ondernemingen die van de PGR willen gebruikmaken, al virtueel failliet zijn en dat zo’n 70% van de ondernemingen die een beroep hebben gedaan op de procedure voor gerechtelijke reorganisatie failliet wordt verklaard binnen twee jaar na de indiening van hun verzoek.

De WCO levert dus duidelijk meer resultaat op dan het vroegere gerechtelijk akkoord: er wordt opschorting verleend in een toenemend aantal gevallen, het succespercentage is verbeterd, alle bedrijfstakken zijn betrokken en kmo’s maken er gebruik van. Het statistische succes mag de problemen die bij de uitvoering van de WCO rijzen echter niet verdoezelen.


7

5

Werkzaamheden van de subwerkgroepen

5.1. Algemene vaststelling

De WCO heeft een groot potentieel, maar heeft natuurlijk ook zwaktes. Wat haar sterke punten betreft, komen uit de evaluatie drie essentiële kwaliteiten van de WCO duidelijk naar voren: soepelheid, het aantal instrumenten ter beschikking van ondernemingen in moeilijkheden en de potentieel lage kostprijs (zeker in vergelijking met de vroegere akkoordprocedure en de honoraria van de commissaris van opschorting die ze automatisch tot gevolg had). Zoals haar naam al aangeeft, is het de bedoeling van de ‘wet betreffende de continuïteit van de ondernemingen’ om te breken met het negatieve beeld van het gerechtelijk akkoord, dat al te vaak werd gezien als de voorbode van een faillissement. Maar is dat de afgelopen drie jaar echt veranderd? De mentaliteitswijziging vordert traag, de wet is nog onvoldoende bekend en haar instrumenten worden nog niet vaak genoeg gebruikt.

In dit verband biedt de wet een groter instrumentarium om weer op koers te varen. Een onderneming staat niet meer voor de keuze gerechtelijk akkoord / faillissement, maar beschikt over verschillende opties, die gaan van heel vrije systemen (zoals de aanstelling van een ondernemingsbemiddelaar) tot dwingender systemen (zoals de aanstelling van een voorlopige bestuurder, wat impliceert dat de organen hun beslissingsbevoegdheid verliezen). Zijn die opties bekend, worden ze gebruikt en worden ze ook goed gebruikt? Uit de studie die Graydon in 2011 uitvoerde, bleek dat slechts 12% van de ondervraagde bedrijfsleiders aangaf de WCO te kennen. Naast de onbekendheid van de wet moeten we ons ook buigen over de moeilijkheden die alle betrokken partijen ondervinden en over de redenen waarom zo laat een beroep wordt gedaan op de WCO.

De werkzaamheden, besprekingen en debatten binnen de subwerkgroepen hebben hoofdzakelijk tot de volgende vaststellingen geleid:


8

5.2.

Preventie

Het belangrijkste instrument in het kader van de WCO is preventie, en aan doeltreffende preventie is er een schrijnend gebrek. Het is duidelijk dat hoe eerder een onderneming zich bewust wordt van haar moeilijkheden, hoe beter ze kan reageren om opnieuw erbovenop te komen. Het is belangrijk om het onderscheid te maken tussen faillissementsprevisie waarbij wordt gewerkt aan de hand van statistische modellen, en faillissementspreventie waarbij wordt gefocust op de oorzaken, de processen en de oplossingen om een faillissement af te wenden. De werkgroep heeft vastgesteld dat de voornaamste oorzaken van het mislukken van een nieuwe onderneming de volgende zijn: -

het gebrek aan eigen vermogen

-

het gebrek aan kennis van bedrijfsbeheer

-

het gebrek aan technische kennis.

De huidige regelgeving, onder meer op het vlak van toegang tot het beroep, het minimumkapitaal voor vennootschappen en het financieel plan, is niet altijd voldoende. Het is begrijpelijk dat een vennootschap met een heel beperkt beginkapitaal (S-bvba) mogelijk werd gemaakt om bepaalde ondernemingen met een kleine kapitaalbehoefte de kans te geven om te starten, maar toch worden daardoor vaak ondernemingen opgericht die gedoemd zijn om te mislukken. Jonge ondernemers hebben (al te) vaak een gebrekkige kennis van algemeen bedrijfsbeheer en van de administratieve formaliteiten. Niettemin is voorzichtigheid geboden om het ondernemerschap niet aan te veel extra verplichtingen te koppelen.

Enkele oorzaken van faillissementen bij startende ondernemingen zijn: -

onvoldoende kasplanning voor de eerste exploitatiemaanden

-

onderschatting van bepaalde kosten

-

het in rekening brengen van bepaalde kosten die eigenlijk privé zijn, zoals het eigen levensonderhoud

-

te lage btw- en belastingaangiften, wat leidt tot een stroom van herzieningen

-

onderschatting van de personeelskosten.


9

Zowel bij de voorbereiding, als bij de opstart van een onderneming is er een gebrek aan degelijke begeleiding. Tijdens deze periode spelen de economische beroepsbeoefenaars een essentiële rol. De opstartperiode is het zwaarst. Om de zes maanden moeten de reële gegevens worden vergeleken met het businessplan en moet een kasplanning voor de volgende zes maanden worden opgesteld.

Heel wat bedrijven zien te laat dat ze in moeilijkheden zullen raken. Vooral bij kmo’s is dat te wijten aan leemten in de boekhouding en in het efficiënte gebruik ervan. Een verkeerd inzicht in de eigen situatie door alleen op de fiscale aspecten te focussen en een gebrekkig onderscheid tussen echte bedrijfskosten en kosten van levensonderhoud van de bedrijfsleider liggen ook aan de basis van deze problemen. Zodra de moeilijkheden beginnen op te duiken, is het niet eenvoudig om het tij te keren. Herstructureringen om de rentabiliteit van de activiteit te herstellen, kosten tijd en geld. Er ontstaat dan een neerwaartse stroomversnelling en om dat op te vangen moeten opeenvolgende dijken worden opgeworpen. Kapitaalverhoging (of injectie van eigen middelen), nieuwe kredieten, kapitaalinbreng door derden, fusie, overname door derden, ontbinding, faillissement zijn de etappes die een onderneming in moeilijkheden doorloopt. De WCO bevindt zich tussen de laatste twee situaties. In deze fase is bijstand van de accountant of boekhouder van essentieel belang, net zoals samenwerking met de bankiers. Vaak zijn er geen middelen voor een goede begeleiding. De vraag kan gesteld worden of een pro-deosysteem voor deze begeleiding nodig is. Zowel in het Brussels Gewest, als in het Waals Gewest en in Vlaams Brabant werden interessante projecten ter ondersteuning van ondernemingen in moeilijkheden opgestart (zie bijlage 2, 3 en 4). In Brussel werkt het COm (Centrum voor ondernemingen in moeilijkheden) samen met de balie, de cijferberoepen (een boekhouder) en een sociale verzekeringskas voor zelfstandigen om ondernemingen in moeilijkheden advies te geven en hen eventueel te begeleiden bij de kamer voor handelsonderzoek. Het advies is gratis, maar er wordt geen financiële steun verleend.

Ook in het Waals Gewest stelt het CIPRE-netwerk (Centres interprofessionnels de prévention des risques des entreprises) procedures voor om ondernemingen in moeilijkheden, die om hulp vragen, bij te staan. In Vlaanderen wordt die rol vervuld door het Agentschap Ondernemen en het Comité voor Preventief Bedrijfsbeleid. Het is aangewezen om, in overleg tussen de gewestregeringen, te komen tot eenzelfde begeleidingssysteem dat in alle drie gewesten wordt toegepast. VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

10

Ook de diensten voor handelsonderzoek spelen een heel belangrijke rol in het kader van preventie. De ondernemingen doen echter te weinig een beroep op deze diensten. Is de angst voor de rechtbanken of het parket de reden waarom ondernemingen zelden een beroep doen op de kamers voor handelsonderzoek als hulpmiddel, of is het de moeilijkheid om het eigen beheer ter discussie te stellen? De voornaamste doelstelling van deze diensten voor handelsonderzoek is om de ‘knipperlichten’ te verzamelen die het mogelijk maken om ondernemingen in moeilijkheden op te merken, hen te volgen en hen ertoe aan te zetten gebruik te maken van de wettelijke instrumenten waarover ze beschikken om hun continuïteit te vrijwaren en tegelijk de rechten van hun schuldeisers te beschermen. Het optreden van de kamer voor handelsonderzoek is vooral bedoeld om ondernemers te waarschuwen voor de groeiende schulden en om de betaling ervan te controleren. De kamer behandelt de verzamelde gegevens in hun geheel en analyseert de terugbetalingsmogelijkheden, maar geeft geen advies. De beschikbare middelen zijn ontoereikend om een grondige analyse uit te voeren of begeleiding mogelijk te maken. De kamer voor handelsonderzoek baseert zich in haar onderzoek op de wettelijke knipperlichten (protesten, berichten van beslag, twee kwartalen betalingsachterstand voor de RSZ-BTW-voorheffing, vonnissen m.b.t. de ontbinding van de handelshuur M) en op aanvullende knipperlichten waarvan een aantal worden geboden door databanken zoals die van Graydon, de Nationale Bank van België of de Kruispuntbank van Ondernemingen (balans, het niet houden van de algemene vergadering, persartikels M). Jammer genoeg komen de klassieke indicatoren, zoals moeilijkheden om leveranciers, de RSZ, de btw en de fiscus te betalen, te laat. Deze indicatoren werken voorspellend en niet preventief. Wanneer onregelmatigheden en/of kwade trouw worden vastgesteld, moet de kamer voor handelsonderzoek veel sneller kunnen optreden. Het is zeker wenselijk om het optreden van de kamer voor handelsonderzoek in de tijd te beperken. De betrokken schuldenaar zou dan verplicht worden hetzij om een vorm van begeleiding te aanvaarden, hetzij om een procedure voor gerechtelijke reorganisatie aan te vragen. In het kader van sommige van voormelde gewestelijke begeleidingsprojecten wordt direct of indirect samengewerkt met de kamers voor handelsonderzoek, of wordt de ondernemer bijgestaan als hij door een kamer voor handelsonderzoek wordt opgeroepen.

In het kader van preventie is de ondernemingsbemiddelaar zeker heel nuttig voor kleine, slecht begeleide ondernemingen. Op deze bemiddelaar wordt echter nog te weinig een beroep gedaan en hij geniet onvoldoende bekendheid. De ondernemingsbemiddelaar is een grote nieuwigheid die de WCO biedt. Hij vormt de VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

11

tussenschakel tussen het werk van de met het handelsonderzoek belaste rechter en de eigenlijke reorganisatie. Hij zal de debiteur nl. adviseren, wat de rechter niet mag doen, en hem ‘coachen’ om hem te helpen bij zijn reorganisatie. De bemiddelaar zal de ondernemer vaak moeten helpen om zijn situatie te verduidelijken en oplossingen te zoeken en – in voorkomend geval – een bemiddelende rol spelen t.a.v. bepaalde schuldeisers door samen met hen mogelijke oplossingen te zoeken. De bemiddelaar is een onafhankelijke adviseur die de onderneming niet vertegenwoordigt, geen beslissingsbevoegdheid heeft en niet bestuurt. De bemiddelaar vormt een instrument dat vooral is bedoeld voor (zeer) kleine kmo’s, die vaak geen beroep kunnen doen op gespecialiseerde professionals. De voornaamste reden waarom geen ondernemingsbemiddelaar onder de arm wordt genomen, is de moeilijkheid om de juiste persoon te vinden tegen een redelijke prijs. Samenwerken met “Senior consultants” zou een mogelijkheid zijn. In sommige arrondissementen wordt hun optreden actief gepromoot door de kamers voor handelsonderzoek. Maar tot nu toe wordt dit instrument nog maar al te zelden gebruikt, vooral in vergelijking met het succes dat de ad-hocmandataris in Frankrijk kent sinds de ‘loi de sauvegarde’ er in 2005 van kracht werd.

Een algemene vaststelling is dat te laat een beroep wordt gedaan op de WCO, zodat de continuïteit van vele bedrijven niet meer kan worden hersteld. Betekent dit dat de preventie faalt of dat enkel de ondernemingen die in de ‘normale economische context’ niet meer kunnen worden gered, zich tot de rechtbank wenden? Hier is nooit diepgaand onderzoek naar verricht. De WCO biedt tal van mogelijkheden om in te grijpen, zowel voor de ondernemer als voor de schuldeisers. Toch doen sommige ondernemingen niets. Is dit te wijten aan een gebrek aan informatie? Is het niet gewoon een feit dat ondernemingen die in financiële moeilijkheden raken, ook niet in staat zijn om tijdig een beroep te doen op de bescherming van de WCO? Een onderneming met liquiditeitsproblemen als gevolg van slecht management of onvoldoende doorstroming van financiële informatie, kan precies daardoor niet tijdig een beroep doen op derden. Voor ondernemingen die door omgevingsfactoren in de problemen raken, is dit minder het geval.

Uit al deze vaststellingen kan worden geconcludeerd dat een ernstige analyse van de oorzaken nodig is, eerder dan van de symptomen van de moeilijkheden van de onderneming. Jammer genoeg beschikt de rechtbank alleen over de symptomen (knipperlichten) en niet over de studie van de oorzaken, die een efficiënt preventieinstrument vormt. Professionalisering van de kamers voor handelsonderzoek is nodig. Ook moet worden aangemoedigd om een beroep te doen op de ondernemingsbemiddelaar. VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

12

5.3.

Toegang tot de procedure voor gerechtelijke reorganisatie

Met de WCO had de wetgever voor ogen om zoveel mogelijk sociaal-economische activiteit te redden dankzij een ruime waaier van instrumenten. Deze activiteit creëert namelijk rijkdom voor de ondernemer, maar ook – direct of indirect – voor de gemeenschap. De drijfveer van de wetgever was de redding van economische activiteit, waarvan het positieve karakter de persoon of het bedrijf die ze genereert overstijgt. De wetgever meent dat het volstaat dat er een risico op discontinuïteit is om de onderneming toegang te geven tot herstelmogelijkheden, met het oog op de redding van de economische activiteit, al was het maar gedeeltelijk. Met dat oogmerk heeft de wetgever het “portaalprincipe” van de procedure van gerechtelijke reorganisatie ingevoerd. De procedure van gerechtelijke reorganisatie “strekt tot het behouden, onder toezicht van de rechter, van de continuïteit van het geheel of een gedeelte van de onderneming in moeilijkheden of van haar activiteiten” (artikel 16 WCO), en daarom is het essentieel dat een bedrijf in moeilijkheden volgens soepele voorwaarden van de procedure van gerechtelijke reorganisatie gebruik kan maken. Toch betreuren sommigen dat er geen filter staat op de toegang tot de procedure. Het klopt dat de WCO de toekenningsvoorwaarden voor een procedure van gerechtelijke reorganisatie sterk heeft versoepeld. De procedure van gerechtelijke reorganisatie kan van start gaan zodra de continuïteit van de onderneming onmiddellijk of op termijn bedreigd wordt. Onder de wet op het gerechtelijk akkoord kon opschorting enkel toegekend worden wanneer een onderneming financiële problemen kende, zonder dat er al sprake was van een virtuele staat van faillissement. België was het enige land dat de toegang tot de herstelprocedures dermate beperkte en stond daarmee helemaal alleen. De WCO heeft de voorwaarden sterk versoepeld: een reorganisatieprocedure staat nu zelfs open voor een onderneming in staat van faillissement. De schuldenaar die vraagt om een procedure van gerechtelijke reorganisatie te openen, moet enkel een belang en de hoedanigheid om op te treden aantonen. Het is echter jammer, als we deze uitbreiding van het toegangsportaal bekijken, dat bepaalde ondernemingen nog steeds van het toepassingsgebied van de WCO zijn uitgesloten, zoals de vrije beroepen, de vzw’s, M De grote vzw’s, zoals ziekenhuizen en hogescholen, hebben een economische activiteit en moeten van een procedure van gerechtelijke reorganisatie gebruik VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

13

kunnen maken. Er moet dan ook worden gedacht aan een verruiming van het toepassingsgebied van de wet. De WCO bekrachtigt het portaalprincipe om zoveel mogelijk ondernemingen de mogelijkheid te geven hun moeilijkheden proberen te overwinnen. De “kwaliteit” van de ondernemingen die beroep doen op de procedure, moet echter worden verbeterd. In dit verband is het belangrijk zich af te vragen of de redding van een bedrijf economisch relevant is. De keuze tussen de procedure van gerechtelijk reorganisatie en het faillissement is essentieel. Heeft de onderneming voldoende waarde om gered te worden? De rechtspraak lijkt verdeeld te zijn over de vraag of de ontvankelijkheid van de aanvraag gekoppeld kan worden aan de beschikbaarheid van de wettelijk vereiste stukken, zoals dit door art. 17,§2 WCO wordt opgelegd. Dat artikel verplicht de schuldenaar, die vraagt om een procedure van gerechtelijke reorganisatie te openen, om bij zijn verzoekschrift de documenten toe te voegen die in nrs. 1° tot 9° van dat artikel zijn opgesomd. Voor sommige zou de nietnaleving van artikel 17,§2, 1° tot 4° WCO tot de niet-ontvankelijkheid van het verzoekschrift leiden, omdat de wetgever deze documenten “noodzakelijk” achtte. De werkgroep schaart zich achter deze interpretatie en benadrukt in dat kader dat de rechtbank alle documenten die vereist zijn bij het indienen van het verzoekschrift tot gerechtelijke reorganisatie, aandachtig onderzoekt. Op dit niveau van de procedure spelen de beoefenaars van de cijferberoepen een essentiële rol in de begeleiding van de ondernemingen in moeilijkheden en bij de voorbereiding van de in te dienen documenten. In verband met de toegang tot de procedure, stelt men een gebrek aan informatie vast, vooral bij de betrokken KMO’s. Ook in dat kader moeten de boekhouders, accountants en revisoren optreden; ze moeten de KMO’s bewust maken van de procedure en hen sensibiliseren. De aanvragen van de ondernemingen komen te laat binnen, omdat ze de instrumenten die de procedure van gerechtelijke reorganisatie hen aanreikt, niet kennen. Hoe kunnen ze ervan genieten, wanneer, onder welke voorwaarden, tot wie moeten ze zich wenden? Allemaal vragen waar de KMO’s niet meteen het antwoord op weten, maar waarover hun boekhouder hen gemakkelijk zou kunnen adviseren. Ook de schuldeisers zijn weinig of slecht ingelicht, wanneer de schuldenaar de opening van een procedure van gerechtelijke reorganisatie vraagt. Het Belgisch Staatsblad is als informatiemiddel voorbijgestreefd en veel te beperkt. De invoering van elektronische dossiers op het gebied van continuïteit (en ook van faillissement) zou een ruimere verspreiding van de informatie en een vereenvoudiging voor de schuldeisers mogelijk maken. Met informatiepagina over de geopende procedures op de site van de VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

14

Rechtbank van koophandel zouden ook de schuldeisers gemakkelijk geïnformeerd kunnen worden. De Rechtbank van koophandel te Tongeren, bijvoorbeeld, heeft een dergelijke pagina op haar website. Het gebrek aan reactie van de schuldeisers, doordat ze de procedure niet kennen, vanwege de moeilijkheid om zich te informeren en om op te treden, is een reëel probleem in het kader van de goede werking van de procedure van gerechtelijke reorganisatie. We stellen immers vast dat de schuldeisers zelden vrijwillig optreden. Is het fatalisme tegenover het verlies van hun schuldvordering? Een mentaliteitsverandering is wenselijk. Motivatie, organisatie en kennis van de wet moeten gestimuleerd worden om de toepassing van de wet te verbeteren. Informatie, sensibilisering en vorming van de schuldeisers en van de ondernemingen zijn onontbeerlijk voor een beter gebruik van de wet, alsook voor een mentaliteitswijziging. De ondernemingen en hun schuldeisers zouden meer proactief moeten zijn en moeten geloven in de efficiëntie van de procedure.

5.4.

Risico op misbruiken

De wetgever heeft de toegang tot de procedure van gerechtelijke reorganisatie zo soepel en zo open mogelijk gemaakt. Daarom net voorziet artikel 24, §2 WCO dat de procedure geopend wordt “indien de voorwaarden vermeld in artikel 23 vervuld lijken”. Om te genieten van een procedure van gerechtelijke reorganisatie volstaat het dat de continuïteit van de onderneming, onmiddellijk of op termijn, bedreigd is, volgens de beoordeling van de schuldenaar, en dat de procedure een element van oplossing kan aanreiken voor het behoud of de (volledige of gedeeltelijke) heropstart van de economische activiteit. De beoordelingsbevoegdheid van de rechter wordt dan ook beperkt tot het louter vaststellen van de continuïteitsbedreiging. De rechtbank moet geen beoordeling geven over het vermogen van de schuldenaar om de continuïteit van zijn onderneming tijdens de opschortingsperiode concreet te kunnen waarborgen. De rechtspraak is op dat punt erg verdeeld. We stellen vast dat sommige rechtbanken geen enkele controle uitvoeren en zich beperken tot de verklaringen van de schuldenaar, terwijl andere rechtbanken controleren of er geen manifest proceduremisbruik in het spel is. Deze minimale controle is noodzakelijk. Immers, naast de controverse rond de hele wetgeving, lijkt het voornaamste verwijt dat men de WCO kan maken, de risico’s op concurrentievervalsing die ze met zich mee kan brengen (met andere woorden het risico dat het ene bedrijf het andere oneerlijk beconcurreert, door de voordelen die de opschorting hen geeft). De risico’s op VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

15

concurrentievervalsing, die het bijna automatisch openen van de procedure doet ontstaan, ten nadele van ondernemingen die hun verbintenissen nakomen, kunnen (indien ze flagrant zijn) onderzocht worden in het kader van de residuaire bevoegdheid van de rechter. In dat kader hebben verscheidene beslissingen een aanvraag tot gerechtelijke reorganisatie ongegrond verklaard die ingediend waren door een onderneming waarvan (uit de documenten en de toelichtingen van de schuldenaar alsook die van de gedelegeerd rechter) bleek dat ze een winstgevende activiteit en geen echte liquiditeitsproblemen had. Ook al moet deze rechtspraak genuanceerd worden (in die zin dat louter het bestaan van een winstgevende situatie op zich geen grond tot uitsluiting van de procedure is wanneer andere elementen aantonen dat er een echte dreiging tot discontinuïteit is, waaraan de opschorting zou kunnen verhelpen), toch moet ze doen nadenken over een noodzakelijke controle op onterechte aanvragen. Sommige leden van de werkgroep hebben het voorstel geopperd om de bevoegdheid van de gedelegeerd rechter uit te breiden zodat hij, op eigen initiatief, de zaak bij het Parket aanhangig kan maken en met het oog op de voortijdige beëindiging van de gerechtelijke reorganisatie wanneer hij vaststelt dat een procedure onterecht is geopend. Niet iedereen is dit idee genegen, omdat het afbreuk doet aan de grote soepelheid die de WCO heeft ingevoerd, maar het zou in bepaalde gevallen kunnen vermijden dat onterechte procedures worden gevoerd. Men moet vermijden dat gezonde ondernemingen het slachtoffer worden van een gerechtelijke beslissing die een onderneming van haar schuldeisers afschermt, zonder dat er een reëel risico van discontinuïteit bestaat. Bij de goedkeuring van de WCO heeft het Parlement ervoor gekozen over een dergelijke wetgeving voor de redding van ondernemingen in moeilijkheden te beschikken met alle risico’s voor andere ondernemingen. Zo voerde het een alternatief voor het faillissement in voor ondernemingen in moeilijkheden, faillissement dat eveneens negatieve gevolgen heeft voor onder meer de schuldeisers. In principe belet de staat van virtueel faillissement niet om een reorganisatieprocedure te openen. Het is echter de schuldenaar die de leefbaarheid van een economische activiteit (door hemzelf of door een derde) moet aantonen. Daarbij moet niet diepgaand geanalyseerd worden of de onderneming leefbaar is, maar moet wel nagekeken worden of er een minimale kans blijft om de activiteit her op te starten. Het is ontoelaatbaar dat een onderneming van een opschorting geniet met als enige doel om een faillissement, dat onafwendbaar is, nog uit te stellen.

5.5.

Schuldeisers


16

De wetgever heeft rekening gehouden met de rechten van de schuldeisers door de schuldenaar en de griffie te verplichten om hen in diverse stadia van de procedure op de hoogte te brengen (opening, wijzigingen van de doelstelling, oproeping voor de stemmingsvergadering van schuldeisers, M.), hetzij door een kennisgeving, hetzij door publicaties in de bijlagen bij het Belgisch Staatsblad. Voor het overige meende de wetgever dat de schuldeisers aandachtig moeten zijn in de opvolging van de procedure en op hun eigen belangen moeten letten. Het gebrek aan informatie van de schuldeisers is een centraal discussiepunt geweest. De onbekendheid van de WCO en het daaruit volgend gebrek aan beroep op de rechtsmiddelen die de wet aan de schuldeisers biedt en de bijkomende moeilijkheid om informatie te krijgen over de ondernemingen in gerechtelijke reorganisatie (gebrek aan transparantie) verklaren bepaalde kritiek aan het adres van de WCO. Het reorganisatieplan opgesteld met het oog op een collectief akkoord kan bijvoorbeeld enkel op de griffie van de rechtbank van koophandel worden geraadpleegd; de informatie wordt door de schuldenaren zelden goed verstrekt; de schuldeisers zijn vaak helemaal niet bekend met de te volgen procedure, onder meer om hun schuldvorderingen te verifiëren, ze te betwisten,M Er moeten daarvoor dus eenvoudige en snelle oplossingen worden gevonden. De elektronische raadpleging van het reorganisatie, de digitalisering van het proceduredossier en de terbeschikkingstelling ervan op de website van de rechtbank zodat het door alle betrokken partijen kan geraadpleegd worden, zijn eenvoudige oplossingen waarmee doeltreffend kan worden tegemoetgekomen aan het gebrek aan informatie en transparantie van de procedure van gerechtelijke reorganisatie. Bij een gerechtelijke reorganisatie door collectief akkoord wordt elke schuldeiser door de schuldenaar op de hoogte gebracht van het bedrag van zijn schuldvordering en van de hoedanigheid ervan. Wanneer de schuldeiser niet akkoord is met deze informatie, moet hij het initiatief nemen om de betwisting voor de rechtbank te brengen. De WCO bepaalt niet binnen welke termijn die betwisting moet worden ingediend. Het is dus in het belang van de schuldeisers na te gaan of de lijst met schuldvorderingen in de opschorting correct is. Immers, alle schuldeisers waarvan de rechten aangetast worden, hebben stemrecht en hun schuldvordering wordt gebruikt voor de berekening van de meerderheden die vereist zijn om het reorganisatieplan goed te keuren. Artikel 53 WCO voorziet dat de griffie de schuldeisers inlicht en oproept, maar de termijn om het reorganisatieplan te raadplegen is veel te kort en men stelt dat de informatie die aan de


17

schuldeisers wordt bezorgd en de wijze van de oproeping die naar hen wordt gestuurd, niet doeltreffend genoeg zijn. Een bijkomende bezorgdheid van de schuldeisers betreft de juistheid van het reorganisatieplan dat de schuldenaar ter beschikking stelt. De schuldeisers moeten de zekerheid krijgen dat het plan dat de schuldenaar naar hen stuurt, wel degelijk hetzelfde is als het plan dat hij op de griffie heeft neergelegd. Op dat punt is er een controle nodig. Mogelijk zou de gedelegeerde rechter een dergelijke controle kunnen uitvoeren.

Artikel 55 WCO luidt: “De homologatie kan slechts geweigerd worden in geval van niet-naleving van de pleegvormen door deze wet opgelegd of wegens schending van de openbare orde. Ze kan niet aan enige voorwaarde onderworpen worden die niet in het plan vervat is noch er enige wijziging in aanbrengen”. De wetgever heeft dus gemeend dat het niet wenselijk is dat de rechtbank de economische leefbaarheid van het reorganisatieplan beoordeelt en bijgevolg is het enkel aan de schuldeisers om zich bij de stemming over dit punt uit te spreken. De Rechtbank van koophandel te Tongeren2 heeft geweigerd om het plan van een vennootschap te homologeren omdat de lijst van schuldeisers in de opschorting onvolledig en onjuist was, zodat er geen enkele waarborg was dat alle schuldeisers wel waren opgeroepen; de onjuistheid van het bedrag van de schuldvordering dat in het plan is opgenomen, is daarentegen geen grond om het plan niet te homologeren wegens schending van de WCO. De schuldeiser kan immers het initiatief nemen om een betwistingsprocedure op te starten. Als hij daar geen gebruik van maakt, kan men niets verwijten aan het reorganisatieplan, zoals opgesteld door de schuldenaar en ter stemming voorgelegd aan de schuldeisers. Het is dan ook essentieel om de schuldeisers goed te informeren over het verloop van de procedure en over de initiatieven die van hen worden verwacht. De informatie die de schuldenaar aan de schuldeiser moet geven en de rechten en mogelijkheden van de schuldeisers in de procedure, moeten duidelijk toegelicht worden aan de schuldeisers. Daarom moet men praktische, volledige, begrijpelijke en verplichte modelbrieven voorzien die de schuldenaar naar de schuldeiser opstuurt. Die modelbrieven zouden moeten toelichten welke initiatieven de schuldeisers moeten nemen om hun rechten te vrijwaren.

2

Kh. Tongeren, 15 maart 2010, TBH, 2010/6 met noot M. Vanmeenen “Communicatie- en informatietekorten binnen de wet continuïteit ondernemingen: de schuldeisers blijven te vaak in de kou staan”, p. 551


18

Er is ook een soort stappenplan nodig voor de schuldeisers, zodat ze een snel en duidelijk overzicht krijgen van de gevolgen van de procedure en hun rol en mogelijkheden binnen de procedure: Wat moet ik doen? Waar vind ik informatie? Wat zijn de voorziene termijnen? In geval van aanhoudende onenigheid over het bedrag van de schuldvorderingen wordt het bedrag dat door de schuldenaar wordt opgegeven, in het reorganisatieplan opgenomen, tenzij de schuldeiser dit in rechte betwist. De schuldeisers zouden hierover duidelijk moeten worden geïnformeerd. Ook een proces-verbaal van de betwistingen van de schuldeisers zou in dat kader een interessant instrument kunnen zijn. De schuldenaar zou moeten zeggen dat, als hij op een bepaalde datum geen betwistingen heeft ontvangen, het bedrag van de schuldvordering definitief in het reorganisatieplan wordt opgenomen. Indien hij opmerkingen of betwistingen ontvangt, moet hij duidelijk uitleggen wat de procedure zal zijn. De informatie in de brief zou ook moeten onderstrepen dat op het ogenblik van de stemming over het reorganisatieplan er geen betwistingen van de schuldvorderingen meer mogelijk zijn. Ten slotte worden de schuldvorderingen opgenomen zonder intresten of schadebedingen. De schuldeisers weten dat vaak niet en het is nergens vermeld. De brief zou ook aan dat belangrijke element moeten herinneren. De modelbrief die de schuldenaar naar zijn schuldeisers moet sturen, zou in elk geval de inhoud van art. 45 en 46 WCO moeten toelichten, waarin de betwistingsprocedure wordt geregeld.

Het reorganisatieplan omvat twee gedeelten: een beschrijvend en een bepalend gedeelte. Voor de uitwerking van het bepalend gedeelte van het plan, wilde de wetgever een grote vrijheid laten m.b.t. de inhoud en de voorstellen die aan de schuldeisers kunnen worden voorgelegd. Bij het uitwerken van het plan wil de schuldenaar immers proberen de voorwaarden te scheppen om de onderneming te redden, de schuldeisers te voldoen, tegemoet te komen aan de verwachtingen van het personeel, van de aandeelhouders, van de leveranciers. Bij de maatregelen die aan de schuldeisers kunnen opgelegd worden, bepaalt artikel 49 WCO dat de schuldenaar een gedifferentieerde regeling kan voorzien voor bepaalde categorieën van schuldvorderingen, onder meer op grond van de omvang of van de aard ervan. Zo kan de schuldenaar bepaalde niet-bevoorrechte schuldeisers beschermen die hij nodig heeft om zijn activiteit verder te zetten (bijvoorbeeld leveranciers van noodzakelijke grondstoffen, M).


19

De WCO stelt geen gelijke behandeling van de schuldeisers in, maar voorziet wel in een gelijke behandeling per categorie van schuldeisers. Strikte gelijkheid is niet op haar plaats in de WCO, aangezien het de bedoeling is een faillissement te voorkomen, wat bij een strikte gelijkheid niet zou kunnen. Het gelijkheidsbeginsel van de schuldeisers “veronderstelt dat alle schuldeisers op dezelfde manier behandeld worden en dat de onderscheiden die tussen hen gemaakt worden niet willekeurig zijn, met andere woorden dat ze op een redelijke en billijke manier kunnen verantwoord worden.” 3 Bijgevolg moet de rechtbank de modaliteiten voor de gedifferentieerde regeling van de schuldeisers met de grootste omzichtigheid beoordelen. Bovendien hebben sommige schuldvorderingen een specifiek karakter, zoals bankvorderingen. Indien het plan in voortzetting van de activiteit voorziet, is voortzetting van de lopende bankkredieten vaak noodzakelijk. Ook de schuldvorderingen van werknemers verdienen bijzondere aandacht, zelfs al rangschikt de wet ze bij de schuldvorderingen in de opschorting. Het is zeer moeilijk om vaste criteria in de wet op te nemen. Er moet vertrouwd worden op de beoordeling van de magistraten bij de homologatie van het plan. Als criterium om een bepaalde ongelijke behandeling te verantwoorden, moet steeds gekeken worden naar wat noodzakelijk is voor het herstel van de onderneming. De continuïteit van de onderneming is opnieuw de toets om te bepalen of iets aanvaardbaar is of niet. Ten slotte zou de wetgever ook aandacht moeten hebben voor het lot van de borgen in het kader van de WCO.

5.6.

Overdracht van de onderneming onder gerechtelijk gezag

De wet betreffende de continuïteit van de ondernemingen gaat uit van het beginsel dat het verzekeren van een redelijke continuïteit van de onderneming positief is voor de economie en dat men bijgevolg de mogelijkheid moet bieden om ofwel de continuïteit van de onderneming (geheel of gedeeltelijk) of van de activiteiten (of van een deel ervan) te waarborgen. De moeilijkheid bestaat erin een evenwicht te vinden tussen de onmiddellijke belangen van de schuldeisers, die van de werknemers en die van de economie in de ruimere zin van het woord, die uiteraard erg uiteenlopend kunnen zijn.

3

A.Zenner, La nouvelle loi sur la continuité des entreprises, Anthémis, Bruxelles, 2009, p..133


20

De memorie van toelichting verduidelijkt ter zake: « de continuïteit van de onderneming vrijwaren, is erop gericht de socio-economische entiteit zelf te vrijwaren, dus het geheel van mensen en materieel die samengebracht zijn om goederen en diensten te produceren. Wanneer we ervan uitgaan dat het redden van het potentieel van de onderneming het vooropgestelde doel is, is het belangrijk dat dit potentieel in de best mogelijke omstandigheden aan een derde kan worden overgedragen.» De wet organiseert de overdracht van de onderneming onder gerechtelijk gezag. De procedure van gerechtelijke reorganisatie door overdracht is een alternatief voor een faillissement. Het is enkel in een uitzichtloze situatie dat de schuldenaar, die zijn activa verliest, zal instemmen met een dergelijke overdracht die hij steeds veeleer zal ‘ondergaan’ dan dat hij ertoe besluit. De overdracht van zijn volledige of gedeeltelijke activiteiten vormt in vele gevallen de beste oplossing om het doel van de wet te waarborgen: het behoud van een economische activiteit en van een zekere tewerkstelling. Dat is het geval wanneer het niet mogelijk is om een procedure voor een minnelijk akkoord of een collectief akkoord op te starten, of wanneer die procedures mislukt zijn. Ook al zijn de voordelen van de overdrachtsprocedure op sociaal vlak evident, voor de schuldeisers zijn ze dat evenzeer: het clienteel blijft behouden, de lopende contracten worden voortgezet, er zijn betere omstandigheden om de activa te realiseren, het passief van het faillissement wordt beperkt, er is een nieuwe solvabele partner, M Toch stoot men op bepaalde moeilijkheden in het kader van deze procedure. Naast de maatregelen die de rechten regelen van de werknemers die bij een ondernemingsoverdracht betrokken zijn en die in artikel 61 WCO moeten worden gepreciseerd na de ondertekening van de CAO nr. 102 op 5 oktober 2011 in de Nationale Arbeidsraad, rijzen diverse vragen. In het kader van de overdrachtsprocedure is de gerechtsmandataris de centrale figuur. Hij zal de overdracht realiseren in naam en voor rekening van de onderneming . Zijn taak bestaat erin kopers te zoeken, de overeenkomsten voor te bereiden, en finaal zal hij aan de Rechtbank de toestemming voor de overdracht vragen en de overdracht uitvoeren.

In verband met de procedure zelf, bepaalt artikel 63 WCO dat de personen die beschikken over een inschrijving of een kantmelding op het betrokken onroerend goed of over een inschrijving op


21

de betrokken handelszaak worden gehoord. De wet voorziet echter niet hoe die worden gehoord, wie voor de kennisgeving zorgt en binnen welke termijn dit moet gebeuren. Een oproeping door de griffie zou de eenvoudigste oplossing zijn, maar de griffie heeft geen informatie over deze schuldeisers. De mandataris zou hen kunnen identificeren en de informatie kunnen doorgeven aan de griffie. Hij zou de persoonsgegevens van de schuldeisers in kwestie en eventueel de schuldeisers die vragen hebben gesteld tijdens de procedure kunnen doorgeven aan de griffie. Moeten enkel de schuldeisers opgesomd in art. 63 WCO opgeroepen worden? Hoe zit het met de informatie van de andere schuldeisers? De discussies binnen de werkgroep hebben tot de volgende conclusie geleid: alle schuldeisers zullen tussenbeide kunnen komen maar, overeenkomstig de wet, zullen enkel de schuldeisers opgesomd in art 63 WCO opgeroepen worden. Deze procedure zal uiteraard veel eenvoudiger zijn met een elektronisch dossier. Bij de overdracht van een onderneming rijst de vraag of de verlieslatende activiteiten moeten worden voortgezet. Er is een beperkend mechanisme nodig om te vermijden dat verlieslatende activiteiten worden voortgezet. Als dat het geval is, moet de gedelegeerd rechter de rechtbank daarvan op de hoogte brengen. Er kan ook overwogen worden aan de gerechtsmandataris de bevoegdheid te verlenen om het verlieslatende karakter van de voortzetting van de activiteiten te controleren. Nog een probleem is dat van de criteria die de Rechtbank gebruiken bij het toestaan van een overdracht: wat is een aanvaardbare prijs ten opzichte van het belang van het redden van de werkgelegenheid? De overdrachtsprijs is immers een belangrijk element bij een overdracht. Sommige schuldeisers, zoals de banken, staan ongewapend tegenover de spotprijzen die voor de overdracht worden voorgesteld. Welke waarde hebben hun zekerheden nog in dat kader? Rechtvaardigt de vrijwaring van de werkgelegenheid dat de activa/activiteiten kunnen worden overgelaten voor een waarde beneden hun liquidatiewaarde? Er moet een zeker respect zijn, een evenwicht tussen de werkgelegenheid en de activa van de onderneming. De doelstelling van de wet is het veiligstellen van de onderneming bij vergelijkbare prijs of offertes (artikel 62 WCO). Toch is het soms moeilijk om de waarde van de onderneming te ramen. Bovendien is er soms tijd nodig om de activa te valoriseren, wat ingaat tegen de doelstelling van de snelle overdracht om verliezen te vermijden. Als de mandataris expertises eist om zich in te dekken, zal dat duur zijn en tijd vergen. Een objectiveerbare limiet vaststellen om die prijs te bepalen, zou bijgevolg een oplossing bieden: de overdrachtwaarde zou minstens gelijk moeten zijn aan de liquidatiewaarde van de activiteiten/activa. VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

22

Men zou voor de overnemer ook stimuli moeten vinden, zodat hij eerder kiest voor een overdracht onder de WCO dan voor een overdracht in het kader van het faillissement. Elk van de “stakeholders” moet er zijn belang in vinden (schuldeisers, schuldenaren, werknemers, overnemer). Een stimulus zou kunnen zijn dat de overnemer enkel dié overeenkomsten overneemt waarvoor hij interesse heeft, en dat die overeenkomsten krachtens de wet worden overgedragen. Ten slotte moet de mandataris ermee belast worden de overnameprijs te verdelen. Hij is het best geplaatst, want hij heeft namelijk toegang tot het dossier bij de griffie en heeft de activiteiten gedurende de periode van opschorting gevolgd. De gerechtsmandataris moet de modaliteiten van de verdeling van de prijs regelen (verwittiging van de schuldeisers, enz.).

De meeste procedures van gerechtelijke reorganisatie worden meteen gevolgd door een vonnis van faillietverklaring, dat volgt uit de financiële situatie van de onderneming na reorganisatie of overdracht: de activa zijn geheel of gedeeltelijk overgedragen, de vennootschap is ontdaan van haar financiële inkomsten, de vennootschap blijft meestal achter met een aanzienlijk passief, het lot van de niet-overgenomen werknemers wordt geregeld door de curator die na de procedure van gerechtelijke reorganisatie door overdracht is aangesteld. In dat kader is het goed om te voorzien dat de overdracht tegenstelbaar is aan de curator.

5.7.

Gedelegeerde rechter

De rol van de gedelegeerde rechter is zeer belangrijk in het kader van de WCO. Zijn rol wordt beschreven in het WCO op alle niveaus van de procedure van gerechtelijke reorganisatie. Deze rol moet echter nog worden uitgebreid, versterkt (voorkoming van proceduremisbruik, informatie van de schuldeisers, M) en in sommige gevallen moet opleiding kunnen worden voorgesteld. Ook de kwestie van de financiering van de gedelegeerde rechters is cruciaal. Controle op activiteiten van de gedelegeerde rechter kan ook nuttig zijn. Er moeten hem eenvormige procedures ter beschikking worden gesteld met modeldocumenten, zoals al het geval is in sommige rechtbanken, met behoud van de nodige door de wet voorgeschreven soepelheid! In dat opzicht is het vademecum ten behoeve van de gedelegeerde rechters erg nuttig.


23

5.8.

Gerechtsmandatarissen

De rol van de gerechtsmandataris is belangrijk in het kader van de overdracht onder gerechtelijk gezag. Hij is de spilfiguur in het kader van deze procedure. Toch zou de rol van de gerechtsmandataris in het kader van de overdrachtsprocedure nader moeten worden toegelicht, uitgebreid en actiever gemaakt. Er wordt een grote verscheidenheid vastgesteld in de wijze waarop de dossiers in het kader van een overdrachtsprocedure door de mandatarissen worden beheerd. De mandatarissen zorgen voor de transparantie van de procedure ten aanzien van derden en van de rechtbank. Er zouden ook voldoende aandacht moeten gaan naar de keuze van de mandatarissen. De gedelegeerd rechter kan deze keuze desgevallend suggereren. Net zoals voor de gedelegeerd rechter, zou voor een gerechtsmandataris een vademecum zijn functie, zijn taken en de op hem betrekking hebbende procedures nader moeten aangeven. De mandataris moet onder meer een rol spelen bij het meedelen van informatie aan de griffie. Er kan ook overwogen worden aan de gerechtsmandataris de bevoegdheid te geven om het verlieslatende karakter van de voortzetting van de activiteiten te controleren in het kader van een bedrijfsoverdracht om het ontstaan van boedelschulden te voorkomen. De mandataris moet er ook mee belast worden de overdrachtprijs te verdelen bij een overdracht onder gerechtelijk gezag.

6

Conclusies en voorgestelde maatregelen

De werkgroep Evaluatie van de WCO heeft in aansluiting op haar vaststellingen diverse voorstellen geformuleerd om de toepassing van de WCO te verbeteren, om de WCO efficiënter te maken. Deze voorstellen willen het soepele, genuanceerde karakter van de WCO absoluut behouden en willen de wet niet in een keurslijf stoppen waarin de ondernemingen niet meer het antwoord zouden vinden dat het best afgestemd is op hun behoeften om hun continuïteit te herstellen. De meeste voorstellen zijn best practices voor magistraten, gedelegeerde rechters en gerechtsmandatarissen in het kader van de toepassing van de procedure. Er zijn ook aanbevelingen ter verbetering van de communicatie en de transparantie ten aanzien van de personen die betrokken zijn bij een procedure van gerechtelijke reorganisatie: schuldenaren, schuldeisers-leveranciers, werknemers, ... Het rapport onderstreept ook dat het nodig is regionale initiatieven voor preventie en voor hulp aan ondernemingen in moeilijkheden te stimuleren.


24

Het VBO, Réseau CAP en CAP Netwerk Vlaanderen bevelen de volgende maatregelen aan:

6.1. Voorgestelde aanpassingen van de WCO

6.1.1. Artikel 61 WCO

Aangezien er bij de stemming over de WCO geen overeenkomst uit de bus kwam over de rechten van werknemers die betrokken zijn bij een overdracht van onderneming in het kader van een gerechtelijke reorganisatie, heeft de wetgever bepaald dat de bepalingen van artikel 61 WCO slechts zullen gelden tot de bekrachtiging door de Koning van een collectieve arbeidsovereenkomst (cao) gesloten in de Nationale arbeidsraad (NAR). Deze cao werd uiteindelijk op 5 oktober 2011 in de NAR ondertekend. Artikel 61 van de wet moet dus worden aangepast om er de maatregelen in op te nemen die het behoud van de rechten van werknemers regelen bij overdracht van onderneming zoals bepaald in cao nr 102. De aanpassing van de wetgeving is niet groot, deze aanpassing moeten worden uitgevoerd samen met een wijziging van het Gerechtelijk wetboek en van de wetten betreffende de ondernemingsraad en het preventiecomité om er de aanbevelingen van cao nr 102 in op te nemen. Deze aanpassing van artikel 61 van de WCO zal meer rechtszekerheid bieden en de punten die in dat artikel nog vaag waren verduidelijken.

6.1.2. Uitbreiding van het toepassingsgebied van de WCO

Het is jammer dat sommige ondernemingen die de vorm van een vzw hebben, van het toepassingsgebied van de WCO zijn uitgesloten, terwijl zij zoals andere ondernemingen een economische activiteit uitoefenen en dus het voordeel van een procedure tot gerechtelijke reorganisatie zouden moeten kunnen genieten. Het zelfde geldt voor de vrije beroepen waarop de bepalingen van de WCO niet van toepassing zijn. Het toepassingsgebied van de WCO moet tot de vrije beroepen en de vzw's worden uitgebreid. Er moet aan een verruiming van het toepassingsgebied van de wet worden gedacht. De WCO VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

25

bekrachtigt het portaalprincipe om zoveel mogelijk ondernemingen de mogelijkheid te geven hun moeilijkheden proberen te overwinnen. Deze beperking kan alleen maar een vergetelheid van de wetgever van 2009 zijn.

6.1.3. Overdracht van onderneming

Om de procedure van gerechtelijke reorganisatie door overdracht van onderneming te bevorderen, moet er in stimuli voor de overnemer worden voorzien opdat deze eerder voor een overdracht onder de WCO dan in het kader van een faillissement zou kiezen. Bepalen dat overeenkomsten waarvoor de overnemer interesse heeft om ze over te nemen, krachtens de wet worden overgedragen, zou beslist een uitstekende stimulans zijn. De overdracht van onderneming vereist ook een zeker respect, een evenwicht tussen de werkgelegenheid en de activa van de onderneming. De doelstelling van de wet is het veiligstellen van de onderneming bij vergelijkbare prijs of offertes (artikel 62 WCO). Een oplossing zou dan ook zijn een objectiveerbare limiet vast te stellen om de overdrachtprijs te bepalen: de overdrachtwaarde zou minstens gelijk moeten zijn aan de liquidatiewaarde van de activiteiten/activa. Deze aanpassingen vereisen ofwel een wetswijziging, ofwel een door de rechtspraak erkende algemene praktijk. In het kader van de overdracht van onderneming is artikel 65 van de WCO als dusdanig onbegrijpelijk en ontoepasselijk. Dit artikel zou moeten worden gewijzigd.

6.2. Best practices en in te voeren instrumenten

6.2.1. Gedelegeerd rechter Het rapport onderstreept het belang van de rol van de gedelegeerd rechter in het kader van de WCO. Zijn opdracht wordt doorheen de WCO beschreven op alle niveaus van de procedure tot gerechtelijke reorganisatie. Toch moet zijn rol nog worden uitgebreid en versterkt en zou er een controle op zijn activiteiten moeten worden ingesteld. Zijn rol zou moeten worden uitgebreid, onder meer in het kader van de preventie van misbruik van de reorganisatieprocedure. VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

26

Om de rol van de gedelegeerd rechter zoals die in de verschillende gerechtelijke arrondissementen wordt toegepast, eenvormig te maken en de rechter een werkinstrument te geven, wordt aanbevolen een vademecum van de gedelegeerd rechter op te stellen. Dit instrument bestaat al in sommige gerechtelijke arrondissementen. Het zou goed zijn daaruit inspiratie te putten. De opstelling van een dergelijk vademecum mag in geen geval indruisen tegen de nodige soepelheid van de wet in het kader van de opdrachten die aan de gedelegeerd rechter worden toevertrouwd. Volgens heel wat magistraten is ook de financiering van de gedelegeerde rechters een probleem. Zou er niet in een methode voor de financiering van de gedelegeerde rechters moeten worden voorzien zoals bijvoorbeeld het storten bij het begin van de procedure van een forfaitair bedrag (dat bij KB wordt vastgesteld om misbruiken te voorkomen) door de onderneming die het verzoekschrift heeft ingediend, bedrag dat voornamelijk zou dienen voor de financiering van gedelegeerde rechters? Maar moeten de justitiabelen Justitie financieren? Deze oplossing krijgt niet alle stemmen achter zich, maar biedt een extra denkpiste.

6.2.2. Gerechtsmandataris De rol van de gerechtsmandataris is belangrijk, in het bijzonder in het kader van de overdracht onder gerechtelijk gezag. In het raam van deze procedure is hij een sleutelfiguur. De soepelheid in de opdracht en de functie van de gerechtsmandataris moet gevrijwaard worden. Toch zou de rol van de gerechtsmandataris in het kader van de procedure van overdracht nader moeten worden aangegeven, moeten worden uitgebreid en actiever worden. Gelet op de grote verscheidenheid in de wijze waarop de dossiers door de mandatarissen worden beheerd in het kader van een procedure van overdracht, zou een eenvormig vademecum voor alle gerechtelijke arrondissementen dus, zoals voor de gedelegeerd rechter, zijn functie, zijn opdrachten en de procedures waarin hij betrokken is, nader moeten aangeven. In dit verband zou men de functie van gerechtsmandataris uitbreiden tot het toezicht op het verlieslatend karakter van de voortzetting van de activiteiten bij een overdracht van onderneming, en tot de verdeling van de overdrachtprijs bij een overdracht onder gerechtelijk gezag.

6.2.3. Preventie Het belangrijkste instrument in het kader van de WCO is preventie. Nu is er een schrijnend gebrek aan doeltreffende preventie. VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

27

Er is een ernstige analyse nodig van de oorzaken, veeleer dan van de symptomen van de moeilijkheden van de onderneming. De kamers voor handelsonderzoek beschikken jammer genoeg alleen over de klassieke indicatoren (knipperlichten). Ze beschikken niet over de studie van de oorzaken die een efficiënt preventie-instrument is. Er moet een professionalisering komen van de kamers voor handelsonderzoek die ontegenzeglijk te weinig middelen hebben. Ook moet een stelselmatiger beroep op de tussenkomst van de ondernemingsbemiddelaar worden aangemoedigd, naar het voorbeeld van het ad-hocmandaat in Frankrijk. Een betere follow-up tijdens de voorbereiding en bij de oprichting van bedrijven zou het aantal moeilijkheden van jonge ondernemers zeker beperken. De rol van de economische beoefenaars is hier essentieel. Er wordt immers vastgesteld dat er maar al te vaak geen efficiënte boekhouding is bij bedrijven in moeilijkheden. De op gewestelijk vlak genomen initiatieven werken goed en geven goede resultaten op het stuk van preventie en hulp aan ondernemingen in moeilijkheden. Deze initiatieven moeten worden aangemoedigd, geüniformiseerd en uitgebreid. Het Centrum voor Ondernemingen in moeilijkheden (COm) te Brussel is het meest ambitieuze en op heden meest geslaagde project. Ook het Comité Preventief Bedrijfsbeleid (Agentschap Ondernemen) in Vlaanderen en het CIPRE-netwerk (Centres interprofessionnels de prévention des risques des entreprises) in Wallonië ontwikkelden interessante procedures die efficiënte hulp bieden aan ondernemingen in moeilijkheden. Deze ervaringen moeten worden gedeeld en op gewestelijk niveau moeten preventiestructuren blijven worden ontwikkeld.

6.2.4. Preventie van proceduremisbruik Het voornaamste verwijt dat aan de WCO wordt gemaakt is dat ze risico's van concurrentieverstoring met zich kan brengen, dat wil zeggen, risico's dat ondernemingen de anderen oneerlijke concurrentie aandoen dankzij de voordelen die de opschorting hen verschaft. Het nagenoeg automatisch karakter van de opening van de procedure creëert een risico van oneerlijke concurrentie in het nadeel van de ondernemingen die hun verbintenissen nakomen. De rechtbank moet controle uitoefenen op proceduremisbruik. Uitbreiding van de bevoegdheden van de gedelegeerd rechter in het kader van artikel 41 WCO zou hem de mogelijkheid kunnen geven op eigen initiatief het parket in te schakelen om een einde te maken aan proceduremisbruik.


28

Ook zouden de dossiers inzake handelsonderzoek moeten bewaard worden in het gerechtelijk arrondissement waar het dossier werd geopend, zelfs in geval van verhuizing van de maatschappelijke zetel van de vennootschap. Daardoor zou immers “forum shopping” door ondernemers met slechte bedoelingen worden voorkomen.

6.2.5. Informatie van de schuldeisers en transparantie van de procedure De WCO bepaalt dat de schuldenaar en de griffie de schuldeisers in diverse stadia van de procedure moeten informeren (opening, wijziging van het doel, oproeping van de schuldeisers voor de stemmingszitting,M) ofwel via kennisgeving, ofwel via bekendmaking in de bijlagen bij het Belgisch Staatsblad. Voor het overige was de wetgever van oordeel dat de schuldeisers waakzaam moeten blijven in het verdere verloop van de procedure en voor hun persoonlijke belangen moeten zorgen. De onbekendheid van de WCO en het daaruit volgend gebrek aan beroep op de rechtsmiddelen die de wet aan de schuldeisers biedt en de bijkomende moeilijkheid om informatie te krijgen over de ondernemingen in gerechtelijke reorganisatie (gebrek aan transparantie) zijn de oorzaken van belangrijke kritiek aan het adres van de WCO. Er moeten daarvoor eenvoudige en snelle oplossingen worden gevonden. Elektronische raadpleging van het reorganisatieplan, digitalisering van het proceduredossier en terbeschikkingstelling ervan op de website van de rechtbank zodat het door alle betrokken partijen kan geraadpleegd worden, maken deel uit van die eenvoudige oplossingen waarmee efficiënt kan worden ingespeeld op het gebrek aan informatie en transparantie dat sommigen de procedure van reorganisatie aanwrijven. Artikel 53 WCO bepaalt dat de griffie de schuldeisers op de hoogte brengt en bijeenroept, maar de termijn voor raadpleging van het reorganisatieplan is veel te kort en men stelt vast dat de informatie die de schuldeisers wordt gegeven en de methode om hen op te roepen, niet efficiënt genoeg zijn. Een elektronische oproeping zou uiteraard veel efficiënter zijn. De informatie die door de schuldenaar aan de schuldeisers wordt gegeven moet beter. De rechten en mogelijkheden van de schuldeisers in de procedure moet hen duidelijk worden uitgelegd. Daartoe moet worden voorzien in praktische, volledige en begrijpelijke modelbrieven die de schuldenaar verplicht aan de schuldeisers moet zenden. Deze modelbrieven zouden de initiatieven toelichten die de schuldeisers moeten nemen om hun rechten te vrijwaren. De brieven zouden ook een soort van stappenplan van de procedure voor de schuldeisers moeten bevatten, VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

29

zodat deze een snel en duidelijk overzicht krijgen van de gevolgen van de procedure, van hun rol en van hun mogelijkheden in het kader van deze procedure: wat moet ik doen? Waar informatie vinden? Wat zijn de voorgeschreven termijnen? Een proces-verbaal van de betwistingen door de schuldeisers zou ook een nuttig instrument zijn. De schuldenaar zou moeten zeggen dat, als hij op een bepaalde datum geen betwistingen heeft ontvangen, het bedrag van de schuldvordering definitief in het reorganisatieplan wordt opgenomen. Indien hij opmerkingen of betwistingen ontvangt, moet hij duidelijk uitleggen wat de procedure zal zijn. De informatie in de brief zou ook moeten onderstrepen dat op het ogenblik van de stemming over het reorganisatieplan er geen betwistingen van de schuldvorderingen meer mogelijk zijn. De modelbrief die de schuldenaar naar zijn schuldeisers moet sturen, zou in elk geval de inhoud van art. 45 en 46 WCO moeten toelichten, waarin de betwistingsprocedure wordt geregeld. Ten slotte zou het lot van de borgen in het kader van de WCO aandacht van de wetgever moeten krijgen. Meer algemeen moeten de Réseaux CAP en CAP Netwerk Vlaanderen (website) en het VBO, M (artikelen, brochures,M) de schuldeisers en de kmo’s die betrokken zijn bij een procedure van gerechtelijke reorganisatie sensibiliseren, bewust maken en informeren.


30

Het is bekend dat sommigen hun hoop hadden gesteld in de wet op het gerechtelijk akkoord; deze wet beantwoordde echter niet aan hun verwachtingen. De wetgever heeft in 2009 voor een andere weg gekozen door voortaan te vertrouwen op de schuldenaar in moeilijkheden en door hem de soepelheid van talrijke reorganisatie-instrumenten aan te bieden. Het rapport concludeert dat de keuze van de wetgever geslaagd is. De wet betreffende de continuïteit van de ondernemingen biedt ondernemingen in moeilijkheden de nodige reorganisatieinstrumenten. Het is essentieel dat de mensen uit de praktijk, de betrokken gewestelijke en federale overheidsdiensten, de economische wereld en de kredietverleners, de arbeidswereld, de rechtbanken en de economische beroepsbeoefenaars zich aan de zijde van de wetgever scharen, om de wet ondanks haar onvolkomenheden te doen leven. Dit rapport stipt sommige van deze onvolkomenheden aan en tracht ze te verhelpen door eenvoudige oplossingen, goede praktijken en constructieve interpretaties van de wet. Over de controversen heen, is het vooral een kwestie van mentaliteitswijziging. Informatie en sensibilisering van de schuldeisers zijn absoluut noodzakelijk, zonder aan de soepelheid van de wet te raken en zonder al te veel kosten. De schuldeisers moeten de mogelijkheid krijgen proactiever te zijn, maar ook efficiënter te reageren. De wet betreffende de continuïteit van de ondernemingen is nog maar drie jaar oud en moet de tijd krijgen om te bewijzen wat ze waard is; er moet tijd gelaten worden voor een mentaliteitswijziging. In de praktijk ondervonden moeilijkheden zullen een oplossing krijgen door de evolutie van de rechtspraak en de uniformisering van de praktijken.


31

Bijlagen: 1. Lijst van de deelnemers aan de verschillende werkgroepen 2. Voorstelling van het Centrum voor Ondernemingen in moeilijkheden (COM) 3. Voorstelling Comité Preventiebeleid (Agentschap Ondernemen) 4. Voorstelling CIPRE


32

BIJLAGE 1

Ledenlijst van de werkgroep “Evaluatie van de wet betreffende de continuïteit van de ondernemingen” Bartholomé Nathalie, SPF Justice Bars Fabrice, Fabricelec Bayard Fabienne, Tribunal de commerce de Liège Beaufils Nadine, Taquet Clesse & Van Eeckhoutte Becue Paul, Euler Hermes Services Belgium Bermond Lucille, Vanden Eynde Legal Bovy Cédric, Sowalfin Brijs Stan, Nautadutilh Brulard Yves, Demoulin-Brulard-Barthelemy Buysse André, Rechtbank van Koophandel Antwerpen Cabooter Koen, Unizo Cartage Didier, ADEB-VBA Cattelain Ann, Federgon Claes Micheline, Ordre des Experts comptables Clarinval David, Député MR Cloots Lieven, UNIZO Colman Henri, ING Dardenne Huguette, Confédération construction Dauw Chris, Médiateur fédéral Deburghgraeve Bart, Deburghgraeve VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

33

De callatay Virginie, Lydian De Coster Miranda, FVIB Delabie Hans, Delabie NV Delaere Olivier, Zenito De Leenheer Johan, Unizo Della Faille Patrick, Lydian De Moor Arnaud, Juge consulaire FEB Delvaux Gerard, Reseau Cap De Moor Bart, Taylorwessing De Tandt Francine, Rechtbank van Koophandel Brussel De Puysseleyr Luc, Cdo De Wilde Annick, KBC Global Services Delvaux Gérard, BDO Dirix Eric, Kuleuven Eelens Claire, FIV Embrechts Jacques, Université de Liège Fassin Yves, Vlerick Leuven Florizoone Kevin, Fonds de Fermeture des Entreprises Francois Piet, BnpParibasfortis Frehis Cédric, Fonds de Fermeture des Entreprises Fronhille Hugues, BDO Grégoire Michèle, Willkie Farr Guévar Benoit, Tribunal de Commerce de Charleroi Haeck Walter, KBC VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

34

Hellebuyck Annick, VBO Inghels Bénédicte, Tribunal de Commerce de Namur Jacmain Sophie, Nautadutilh Jaillot Patrick, Jaillot Lambrecht Philippe, FEB Lebeau JP, Tribunal de commerce de Charleroi Lecocq Arnauld, Febelfin Libiez Patrice, Tribunal de commerce de Bruxelles Lysens Toon, Rechtbank van Koophandel Tongeren Macours Kristof, BnpParibasfortis Massion Jean-Luc, Tribunal de commerce de Bruxelles Mathei Philippe, Confederatie Bouw Matray Didier, Matray Mhamid San, Freshfields Bruckhaus Deringer Meyahed Mohamed, Freshfields Bruckhaus Deringer Meuleman Tom, BeNeLux Moineaux Dominique, Tribunal du Travail de Charleroi Mollet Jacques, Mollet Mommaerts Didier, Fedustria Monserez Lieven, Laga Moris Chris, Fevia Muyldermans Herwig, Federgon Ogiers Françoise, Fonds Fermeture des Entreprises Ooghe Anne-Mie, Febelfin VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

35

Pakize Turna, notaris Celis Peeters Gert, FVIB Peltzer Loïc, Cleary-Gottlieb-Steen & Hamilton Pint Nathalie, Comeos Raedschelders Theo, Rechtbank Koophandel Brugge Ragheno Nathalie, FEB Renard Jean-Pierre, Verhaegen & Walravens Riguelle Etienne, Atradius Rubinstein Renée, Tribunal de Commerce de Bruxelles Sagaert Vincent, Eubelius Sap Jan, Unizo Schildermans Johan, Vkw Limburg Schoemaeckers Emmanuel, Tribunal de Commerce de Charleroi Servais André, Juge Consulaire honoraire Siron Nathalie, Belfius Sterkens Luc, BKR Stienon Philippe, Confédération construction Storme Matthias, Telenet Taildeman Frank, Juge consulaire, Bruxelles Tison Michel, Universiteit Gent Trimpont Dominique, ING Torino Cindy, Beci Van Coile Bart, Vancoile Van Damme Stephan, Linopan VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

36

Vanden Abeele Béatrice, Agoria Van den Bossche Gaby, Tribunal du Travail de Bruxelles Vanden Eynde Johan, Vanden Eynde Legal Van de Velde Waldo, Febelgra van den Bussche Jean-Pierre, CAP Van Den Broeck Richard, Unamec Van Driessche Kikki, Instit. Accountants Van Eetvelt Karel, Unizo Van Hoe Arie, Universiteit Antwerpen Vanleenhove Sanderijn, Unizo Van Lerberghe Geert, Febelfin Van Meenen Melissa, Capnetwerk Vlaanderen Van Overwaele Elke, Confederatie Bouw Vanspauwen Wouter, Unizo van Oldeneel Charles, Assuralia Van Thournout Marc, Logistica Vanden Abeele Beatrice, Agoria Vanden Broele Erik, Graydon Veranneman Barbara, Essenscia Vercammen Valérie, Febelgra Vercruysse Dirk, Rechtbank van Koophandel Gent Verhavert Ellen, Unizo Verougstraete Ivan, voormalig Voorzitter Hof van Cassatie Walschot Francis, Agoria VBO-Réseau CAP-CAP Netwerk Vlaanderen| Maart 2012

37

Watelet Diego, Ducroire SA Zenner Alain, Freshfields


38

BIJLAGE 2

Gewestelijke initiatieven in het kader van de preventie van ondernemingen in moeilijkheden: Centrum voor Ondernemingen in moeilijkheden – Centre pour Entreprises en Difficulté


39

BIJLAGE 3

Gewestelijke initiatieven in het kader van de preventie van ondernemingen in moeilijkheden: Preventief bedrijfsbeleid


40

BIJLAGE 4

Gewestelijke initiatieven in het kader van de preventie van ondernemingen in moeilijkheden: Réseau CIPRE (Centres Interprofessionnels de Prévention des Risques aux Entreprises)


41

Evaluatierapport over de wet betreffende de continuïteit van de ondernemingen

Recommend Documents