Evaluatieboekje 2012 Vereniging Historisch Schouwspel Den Ham
2
Inhoudsopgave Voorwoord van de voorzitter
blz. 4
Bestuur en kerngroepleden 2013
blz. 6
Van de bestuurstafel
blz. 9
Jaarstukken
blz. 9
Jaarverslag 2012
blz. 10
Wist u dat...
blz. 12
Reactie van spelers
blz. 14
Muziek in en buiten de kerk
blz. 20
Levend Verleden gaat digitaal
blz. 21
Mien Noaberprijs
blz. 22
Reacties uit de pers/media
blz. 24
Realisatie nieuwe opslagkleedruimte
blz. 26
Naaiploeg werkzaamheden
blz. 27
Thema Schouwspel 2013
blz. 28
Prijsvraag
blz. 30
Sponsoren
blz. 31
3
Voorwoord Voor U ligt alweer een nieuwsbrief van het historisch schouwspel.
Wij als bestuur kijken terug op een geslaagd schouwspel 2012. Natuurlijk zijn er verbeterpunten maar het is fantastisch om te zien dat er zoveel vrijwilligers het hele jaar bezig zijn met de voorbereiding. Wij zijn ook erg blij dat er ieder jaar weer voldoende spelers zijn die zich willen voorbereiden om hun rol zo goed mogelijk in te vullen. Daar gaan in de maanden na de zomervakantie heel wat oefenavonden aan vooraf. Wij zijn dat ook heel blij met jullie. Want zonder spelers geen schouwspel. Wij hopen dat jullie met evenveel plezier op zaterdag 7 december 2013 weer een schouwspel willen neerzetten. De voorbereidingen zijn weer van start gegaan.
J.Koops van`t Jagt
4
“ Wij zijn heel blij met jullie. Want zonder spelers geen schouwspel. “ 5
Bestuur en kerngroepleden 2013 BESTUUR Mw. Janny Koops van ’t Jagt (voorzitter)
Mw. Aly de Ruiter (spelinhoud en kleding)
Heemsteres 73, 7683 AM Den Ham
Brink 3, 7683 BP Den Ham
tel. 0546-672198
Tel. 0546-672487
Dhr. Fons Hassels Mönning (secretaris)
Dhr. Gerard Poel (Logistiek, timmerploeg)
Hallerhoek 7, 7683 PG Den Ham
De Mute 15, 7683 XS Den Ham
Tel. 0546-671040
Tel. 06-29290212
Mw. Jeannet Roelofs (penningmeester)
Dhr. Wim Kuiper (pr)
Nienenhoek 17, 7683 SC Den Ham
Voorstraat 10a, 7683 VB Den Ham
Tel 0546-671887
Tel. 0546-672980.
SECRETARIAAT
WEBSITEBEHEER:
Dhr. Fons Hassels Mönning
Mw. Renate Kleinjan
Hallerhoek 7, 7683 PG Den Ham
Magelerweg 76, 7683 VR Den Ham
Tel. 0546-671040
Tel: 06-83334532
LEDENADMINISTRATIE EN PENNINGMEESTER: Mw. Jeanet Roelofs Nienenhoek 17, 7683 SC Den Ham Tel. 0546-671887
6
KERNGROEPLEDEN: Dhr. Gerard Poel (voorzitter)
Dhr. Wim Kuiper (pr)
De Mute 15, 7683 XS Den Ham
Voorstraat 10a, 7683 VB Den Ham
Tel. 06-29290212
Tel. 0546-672980
Dhr. Fons Hassels Mönning
Mw. Ina Zomer (spelgroepleden)
Hallerhoek 7, 7683 PG Den Ham
Roggestraat 61, 7683 AG Den Ham
Tel. 0546-671040
Tel. 06-45324544
Mw. Aly de Ruiter (spelinhoud en kleding)
Mw. Janneke Nijkamp (spelgroepleden)
Brink 3, 7683 BP Den Ham
Kooiweg 1-B, 7683 RR Den Ham
Tel. 0546-672487
Tel. 0546-671335
Dhr. Dick de Ruiter (spelinhoud)
Mw. Gretha Blekkenhorst (decoratie)
Molenstraat 23, 7683 VD Den Ham
Grotestraat 60, 7683 BC Den Ham
Tel 0546-566185
Tel. 06-50879129
LIDMAATSCHAP: Het lidmaatschap bedraagt € 15,- per
De leden krijgen een nieuwsbrief, mogen
huishouding. Verdienende inwonende
meespelen in het schouwspel, krijgen een
kinderen boven 18 jaar worden geacht
uitnodiging voor de jaarvergadering.
zelf lid te worden als ze dat willen.
De leden krijgen per lidmaatschap een
Donateurschap vanaf € 5,-. Wilt u bij de
toegangsbewijs voor het schouwspel.
betaling van uw lidmaatschap uw adres in de omschrijving vermelden, op deze manier
Eventueel opzegging van het lidmaat-
kunnen we aan de hand van de ledenlijst
schap van de vereniging kan tot uiterlijk
controleren wie er betaald heeft. Alvast onze
31 december van ieder jaar, schriftelijk
dank daarvoor. Het bankrekeningnummer van
kenbaar gemaakt aan de penningmeester.
de vereniging is Rabobank 38.09.60.532
KAMER VAN KOOPHANDEL:
WEBSITE en EMAILADRES
De vereniging Historisch schouwspel
Alle belangrijke informatie over het historisch
Den Ham is ingeschreven bij de kamer van
schouwspel zijn te vinden op de website
koophandel onder nummer KvK 08123859
www.levenverleden.nl en voor specifieke vragen kunt u mailen naar
[email protected].
7
8
Van de bestuurstafel Er vindt vanaf 2013 een wijziging plaats in
herkiesbaar zodat wij als bestuur afscheid
het bestuur. Zoals U weet heeft onze pr-man
moeten nemen van Gert.
Jan Voortman deze zomer een hersenbloeding
Er zal geen nieuw bestuurslid worden
gehad waardoor hij nog steeds beperkingen
benoemd. Het bestuur wordt op de hoogte
ondervind. Wij vinden dat heel jammer.
gehouden van het reilen en zeilen van de
Gelukkig hebben wij Wim Kuiper bereid
timmerploeg door Gerard Poel. We willen
gevonden de taken van Jan Voortman over
Jan en Gert hartelijk dankzeggen voor al
te nemen. Gert Noeverman is aftredend.
het werk dat ze voor het schouwspel
Om gezondheidsredenen is hij niet
hebben gedaan.
Jaarstukken Het financiële jaarverslag 2012 is
Als u verder nog vragen hebt kunt u
samengesteld door Bilanx Accountants uit
vanzelfsprekend contact opnemen met
Almelo. Tijdens de jaarvergadering zullen
Jeannet Roelofs;
[email protected]
enkele exemplaren ter inzage liggen.
9
Jaarverslag 2012
10
In de loop van januari komt de kerngroep
verbouwen. Alle spelkleding komt er bij in en
van het Historisch Schouwspel bijeen:
daarnaast zal er op termijn een vergaderruimte
Erika Stokvis, Jan Voortman, Dick de Ruiter
worden gebouwd. Eigenaar en gemeente
en Fons Hassels Mönning.
geven toestemming en in het najaar kan de
Het nagesprek van het schouwspel van 2011
timmergroep aan de slag. Het is de bedoeling
is heel bijzonder. De spannende beelden van
dat na het schouwspel van dit jaar de zolder
het smokkeldrama staan nog op ons netvlies
van Ardesch leeg zal zijn en in januari 2013 de
getekend. De televisiebeelden van RTVOost
kleding naar de schuur van Mollenhorst gaat.
en de filmbeelden van Regina Weenink
Op de markt van 15 december komen naast
spreken boekdelen. Het is weer gelukt … het
de gebruikelijke kramen acht spelkramen met
tiende schouwspel zit erop.
bijzondere producten, komen er op de Brink
Het elfde moet in de steigers.
allerlei beesten om verhandeld te worden
Al snel zijn de kerngroepleden het erover
en zal er een grote groep jonge vèènte en
eens: we gaan dit jaar een schouwspel
deernties rondtrekken voor handel en vertier.
houden rondom de jaarmarkt in 1812.
Kunstenmakers, muzikanten, waarzeggers,
De jaarmarkt ontstond ooit bij de viering van
kwakzalvers, worstelaars, goochelaars,
een kerkelijke feestdag. De mensen hadden
straatzangers en verhalenvertellers kleuren
daardoor een vrije dag en trokken massaal
mede het dorp van 1812.
naar de kerk en daarna naar de jaarmarkt
Eind juni komt het ernstige bericht door dat
met de ‘karmisse’. Allerlei spullen werden
bestuurslid en kerngroeplid Jan Voortman
gekocht en andere zaken werden verkocht.
getroffen is door een hersenbloeding en is
Ondertussen nam men deel aan het heersende
opgenomen in het ziekenhuis. Gelukkig horen
vermaak. Menigeen vond zo zijn levenspartner.
we na enkele weken van de familie dat het
Begin maart staan de hoofdlijnen van het
herstel van Jan goed verloopt, maar dat er
spel op papier.
nog veel tijd nodig zal zijn. We zijn voorlopig
Op dinsdag 27 maart houden we een goed
een enthousiast en hardwerkend medewerker
bezochte jaarvergadering bij café Harwig.
kwijt en wensen uiteraard Jan een volledig
In de maanden april en mei worden er
herstel toe.
spelleiders gevraagd. In dezelfde tijd wordt
In de maanden juni en juli worden veel Ham-
besloten de Mollenhorstschuur, al jaren de
menaren benaderd met de vraag of ze deel
opslagruimte voor veel spelmateriaal te
willen nemen aan het schouwspel.
De belangstelling is groot.
speldag. Terwijl het weer traditioneel goed is,
Na de grote vakantie komen de spelgroepen
begint om 12.00 uur het schouwspel rondom
bijeen om te oefenen en spelafspraken te
de Brink, in de Brinkstraat en in de Grotestraat.
maken. In het najaar wordt er in De Rank voor
De poorten van het spelgebied zijn al vanaf
het eerst een grote spelrepetitie gehouden in
11.30 uur open en veel toeschouwers zijn
schouwspelkleding o.l.v. een professionele
reeds in het dorp. De eerste geboorte in het
regisseur. Na afloop heerst er een positieve
dorp van 1812 dient zich aan. Halsoverkop
stemming, maar ook is duidelijk dat we nog
wordt een vrouw van de markt naar haar huis
niet klaar zijn. Zo zijn de resterende weken
gebracht. De weeën zijn begonnen, omstan-
gevuld met de laatste voorbereidingen.
ders helpen mee haar op een kruiwagen te
De redactie van het blad “Noaber” maakt
beuren. Gelukkig weet ze zo op tijd haar huis
bekend dat de Ver. Historisch Schouwspel
te bereiken. Haar man staat even later buiten
op 7 november te horen krijgt of ze als
en vertelt de omstanders dat het een zware
genomineerde de winnaar zal worden van
bevalling kan worden. Buurvrouwen lopen
de uitgeloofde publieksprijs. En warempel,
naar binnen en naar buiten. De spanning
het schouwspel wint en mag een bijzonder
stijgt. Totdat een buurvrouw met een blij
beeldje en de titel “Mien Noaber” in ontvangst
gezicht naar buiten komt en roept dat het een
nemen met dank voor de waardering en
jongen is geworden. Blijdschap alom.
de publiciteit.
De jonge vader wordt gefeliciteerd.
Op vrijdagmiddag 14 december is het weer
Als het nieuws de herbergen bereikt,
schouwspeltijd voor de hoogste klassen
De Groene Clock en De Witte Swaen, klinkt
van de basisscholen. Op school hebben ze
er gejuich en worden de glaasjes nog eens
zich de afgelopen weken voorbereid op het
gevuld. Om acht uur ’s avonds stopt het
komende schouwspel. Daarbij werd een
tiende schouwspel: 225 mensen hebben
duidelijke en fraaie lesbrief gebruikt samenge-
meegespeeld, er zijn 723 pannenkoeken
steld door onderwijsman Gerlo Teunis.
gebakken en ruim 9500 toeschouwers zijn in
De leerlingen komen ‘s middag in het schooltje
het Den Ham van 1812 op bezoek geweest.
van 1812 en ervaren hoe het is om een
We kunnen tevreden zijn.
vaste achternaam te kiezen en te krijgen, die bijgeschreven wordt in het boek van de gemeente. Zaterdag 15 december, schouw-
Fons Hassels Mönning secretaris
11
Wist u dat….. over de financiën van onze vereniging • Wist u dat …
• Wist u dat …
de verbouwing van de schuur aan de
er dus meer dan 4.800 betalende
Meersendijk mede mogelijk is gemaakt
bezoekers waren.
door een bijdrage van € 2.500 van het
Coöperatiefonds van de Rabobank.
• Wist u dat ...
er nog veel meer bezoekers zijn geweest
• Wist u dat …
(leden, sponsors en kinderen t/m 12 jaar
de rest betaald kon worden uit de
mochten gratis naar binnen)
getroffen reservering. • Wist u dat..
• Wist u dat …
de pannenkoekenbaksters voor bijna
het schouwspel 2012 mede mogelijk
€ 1.000 hebben gebakken op de Hammer
is gemaakt door onze hoofdsponsor
Brinkdagen en voor bijna € 900 op
Koskamp.
15 december 2012.
• Wist u dat …
• Wist u dat …
we ook heel blij zijn met alle andere
ook de timmerploeg geld verdient voor
sponsoren (kijk voor de volledige lijst verder
de vereniging door uitlenen van onze
in dit boekje of op www.levendverleden.nl)
marktkramen.
• Wist u dat …
• Wist u dat …
er ruim € 24.000 is binnen gehaald aan
De jaarrekening wordt samengesteld door
de poorten op 15 december 2012.
Bilanx Accountants en dat u het resultaat
op de jaarvergadering van 26 maart kunt
bekijken.
12
13
Reactie van spelers Een dag uit het leven van de (plattelands)chirurgijn… Als plaatselijke chirurgijn weet je dat de
duo ons onderkomen.
beruchte Hammer Kaarmse heel wat tumult
Daarna volgen het aantal incidenten
oplevert onder inwoners en haar bezoekers
in korte tijd elkaar op, een steekpartij waarbij
dus 15 december kon nog wel eens een druk
veel bloedverlies aan de orde is, wordt binnen
daggie worden…
gedragen. Ook hier veel mensen die erbij betrokken zijn en zich vooral met ons werk
14
Om goed 12 uur hebben we (lees: leerling
bemoeien, ‘ku’j da wa?, We’j wa wai doe’t,
meester chirurgijn Jansen en chirurgijn Steur)
volgens mie doe’jt nie goo’d, ie hebt d’r ja
de deuren van onze praktijk geopend.
helemoal gin vestand van!’. Maar goed,
Het begon met wat huishoudelijke taken zoals
met enige nieuwe verbindingstechnieken
bandages oprollen die echt nog wel een keer
(geleerd binnen de Gilde van Chirugijnen
gebruikt kunnen worden en terug gehaald zijn
te Harderwijk), kan uiteindelijk de klant het
van klanten die het er gezondheid technisch
pand verlaten. Tijdens dit tafereel komt ook
gezien toch niet zo goed van hebben
een jong stel vragen of we nog een middeltje
afbracht….ja, euh.. we geven garanties…
hebben tegen ‘traag zaad’!
Maar als snel komt het eerste geval binnen
Hiervoor wordt een middeltje door de Meester
met echt ontzettend veel lawaai, geschreeuw
zelf gemaakt met veel eieren als ingrediënt
en uiteraard bombarie… een teruggekeerde
tevens worden nog wat oefeningen voor
soldaat van het front wordt door zijn (oude)
gedaan. Niet lang daarna wordt ‘de draak moet
makker binnen gebracht. Een diagnose is
ons gestoken’ door een niet echt tevreden klant.
haast niet te stellen omdat beiden (vaak
De uitslover in kwestie had op de Hammer
verschillend) antwoorden geven op de vragen
Kaarmse een varkenspoot gekocht en deze
die door Jansen worden gesteld. We kunnen het
op ingenieuze wijze vast gemaakt aan zijn
uiteindelijk afdoen met een provisorische spalk
onderarm alsof het zijn eigen hand was, en of
en nadat zoals altijd er NIET afgerekend ‘kan’
we daar ook wat aan konden doen (proestend
worden vanwege armoede, verlaat het
van het lachen met tot aan de waterlanders
toe en dus compleet uit mijn rol), hebben
zijn aangebracht en de nodige drankjes zijn
we hem maar verbonden en een zeer sterk
voorgeschreven…
drankje aangeboden. Maar de Baron spande deze dag de kroon door wel tien keer ‘langs’
Ik heb zelf een enorme leuke dag gehad.
te komen! Hij had wel heel veel last van obsti-
Er wordt veel gevraagd van je creativiteit want
patie waartegen Steur natuurlijk een heel erg
het blijft en het is continue anticiperen ‘op de
goed (voor onze centen) kruidendrankje had.
gevallen’ die de aandacht vragen. Ik moest
Uiteindelijk kreeg de Baron er een probleem
ook regelmatig mijn lachen inhouden en moeite
bij want na de hoeveelheid
doen om in mijn ‘rol’ te blijven.
bezoeken kreeg hij natuurlijk ook last van
Een daggie die voor herhaling vatbaar is!
zwalkende knieën?!?! Al met al een drukke dag voor de beide Hammerse chirurgijns waarin veel tanden/kiezen zijn getrokken, bandages zijn aangelegd, zalfjes
‘Een gezondheidsgroet’, Arjan Jaspers
“ Een daggie die voor herhaling vatbaar is! “
15
Dorstlustige jonge veente en deernes Op zaterdag 15 december waren we
Aangewakkerd door de drank en de Deernes
erg blij om de hele dag bezoekers in de
maakten ze steeds meer bonje. Hendrik wilde
Herberg de Groene Klok te mogen ontvangen.
dat sussen maar toen greep er een naar zijn
Wij Bernadina Kippe (Gea ter Keurs) en
mes en ja daar komen ongelukken van. In de
Hendrik Kippe (Hans von Piekartz) hadden
tuimelt die ontstond gilden de Deernes het
in onze Herberg een geweldig drukke dag.
uit en het duurde maar even of daar kwamen
We hadden het zo druk omdat we een toch
de veldwachters. Uiteindelijk hebben de
wat wilde groep gasten in onze Herberg
chirurgijns de wonden gedicht en lieten de
kregen. Het waren de Jonge Veente en
veldwachters Hendrik weer gaan. Gelukkig
Deernes die de vaste gasten waren en dat
kon iedereen snel weer achter de bekers met
hebben we geweten ook.
drank en de klompen weer laten dansen.
Ze waren zeer dorstlustig en dronken een flink
Het was zo gezellig dat we zelfs spelers
aantal bekers met verschillende drankjes en
en bezoekers bij onze Herberg weg
soms ook wat sterker spul, eigenlijk meer dan
moesten houden anders zou het nog
voor die jongelui goed was. In het begin ging
gekker zijn geworden.
het nog wel een beetje, toen gingen ze wat
We denken dat de bezoekers het een mooi
dobbelen en kaarten, maar toen ze wat meer
tafereel vonden en er van hebben genoten om
gedronken hadden werd het wilder.
de oude gezellige Herberg weer te beleven.
Bernadina kon het niet bij benen. Ze moest
We hopen dit jaar ook weer van de partij te
als een razende schenken en alles weer
zijn en dit nogmaals te kunnen laten zien.
schoonmaken, want op deze groep waren
Wie weet wat er dan staat te gebeuren.
we niet berekend. Ze bleef maar vegen met die doeken van haar. Toen er muziek in de
Hendrik Kippe
Herberg kwam werd het een vrolijke boel, de klompjes gingen van de vloer. Tjonge wat kunnen die lui dansen. Gezellig was het. En Hendrik dacht steeds, als dat maar goed gaat. Op een bepaald moment ging het dan ook helemaal fout. De vlam sloeg in de jonge mannen hun hoofden.
16
“ Tjonge wat kunnen die lui danzen. Gezellig was het! “
Kinds Elk jaar is het weer leuk om mee te doen in
Als ik dan vraag of hij me nog kent, loopt hij
het Historisch Schouwspel.
hard weg. De vrouw, die bij deze man hoort,
Veel verschillende rollen speelde ik al.
vindt het mooi: “Henk, ik wist niet dat je
De laatste jaren vooral als een lelijke oude
vroeger zo’n ‘knappe’ vriendin hebt gehad.”
vrouw die ‘kinds’ wordt. Een rol die mij op het
Maken ze meteen met zo’n kiekkastje foto’s.
lijf geschreven is.
Leuk voor de kinderen thuis om de ex-vriendin
Zonder gêne ruzie maken en schreeuwen
van vader te laten zien. En maar lachen.
tegen andere spelers en zij tegen mij. En dan
Ik snap er niks van. Ze doen net of ik de enige
die geschrokken gezichten van het publiek!
halve gare ben, maar hebben jullie die vent
“O, die durven tekeer gaan tegen zo’n oud
zien lopen met de tong uit z’n mond?
vrouwtje.” Heerlijk. Doordat ik kinds begin
Hoe heet hij ook alweer?
te worden, begrijp ik alles dus niet meer zo
Dat bedoel ik, maar die is gek.
goed … Ik vraag vaak naar hetzelfde en dan
Als ik het niet vergeet: tot in december bij
beginnen ze te schreeuwen dat ik een oude
weer een nieuw Historisch Schouwspel.
zeur ben en op moet hoepelen. Soms denk ik een oude vrijer te herkennen in het publiek.
Heidy van der Kolk 17
18
En dan is het weer zover! Historisch schouwspel 2012 Het weer is goed en we verzamelen bij de
Lubbert was erg nerveus voor de bevalling
Rank om te schminken en op de foto te
want hij was zijn eerste 2 vrouwen verloren
komen. Voor het 2e achtereenvolgende
in het kraambed.
jaar speel ik een zwangere vrouw de
Op het moment dat iedereen gemobiliseerd
vrouw van Lubbert Stokvis.
was kwam er een platte wagen waar ik op
In 2011 hoefde ik als zwangere vrouw alleen
ging liggen en naar huis gereden werd met de
maar rond te lopen en af en toe advies te
nodige snelheid en paniek alom.
vragen aan de chirurgijn.
Eenmaal thuis ging ik in de prachtig gemaakte
Dit jaar ging het er anders aan toe, op de
bedde stee liggen onder een dekbed van stro.
markt moesten de weeën beginnen in het
Heerlijk wat een prachtige rol. De vroedvrouw
bijzijn van mijn buurvrouw of schoonmoeder.
zorgde er op deskundige wijze voor onder
Als het dan zover was gingen zij op zoek naar
toezicht van mijn moeder en schoonmoeder
de vroedvrouw die ook ergens rondliep op de
dat de bevalling goed verliep en er werd door
markt en mijn man Lubbert die natuurlijk weer
Lubbert voor de ramen een prachtig mannetje
ergens uit de kroeg gehaald moest worden.
geshowd. Die daarna zo snel mogelijk weer de kroeg in dook en dit hele ritueel wel 6 keer op 1 dag!!!!! Na de bevalling werd het sop van de vieze lakens op straat gegooid, dit zorgde voor hilariteit onder de bezoekers. Ook het mooie plaatje binnen in de woning van Crul was een druk bezochte plek. De mensen zagen mensen gaan en komen voor een kraambezoek, in het gezellig ingerichte huis Al met al hebben we met de groep een prachtige mooie dag gehad en weer volop genoten aan het meespelen in het Historisch schouwspel.
Gerja Kleinjan 19
Muziek in en buiten de kerk Om 12.00 uur horen we de eerste muzikale
Ondertussen is in de kerk het Sallands Bachkoor
geluiden: de beierende klokken van de kerk.
bezig met een fraai lied uit het Weinachts-
Het schouwspel begint en de leden van de
oratorium van Bach.
groep Harry Kottier zetten het schouwspellied
Later in de middag klinkt er stevige orgel-
in. Al snel zingen de spelers mee.
muziek uit de kerk begeleid door trompetten
De stemming zit erin. Even later draaien alle
en pauk. Het applaus spreekt boekdelen.
spelonderdelen. Tussen de geluiden van de
Spel en muziek, het een kan niet zonder het
kooplieden, het geroep van de jonge mannen
ander. En zo gaat het maar door.
en het gelach van de jonge vrouwen,
Om kwart voor acht ’s avonds verzamelen
het geblaat van de schapen en het geloei
alle schouwspelers zich bij de kerktoren
van de kalveren op de markt hoor je gezang
en wordt er enthousiast meegezongen met
begeleid door de vrolijke geluiden van een
de luit-, gitaar- en fluitspelers van de groep
viool, een doedelzak en een draailier:
Kottier instrumentaal en vocaal geholpen
de muzikale geluiden van de groep “Met zak
door de overige muziekgroepen.
en as”. De kerkdeuren gaan open en
Moe, maar voldaan stoppen even later de
pianoklanken komen naar buiten.
schouwspelers de zang en het spel.
Even verderop hoor je de frisse zangstemmen
Het schouwspel 2012 zit erop. Wat rest zijn
van kinderen die het refrein van een lied
de nagesprekken, de film en de blik naar
inzetten. Achter de kerk tref je een groepje
2013, een nieuw schouwspeljaar.
blaasmuzikanten op een rustige wijze kerstliederen spelend. Enkele toeschouwers staan toe te kijken en mee te neuriën.
20
Fons HaMö
Levend Verleden gaat digitaal De Vereniging Levend Verleden heeft dit
per post hebben ontvangen ons te willen
jaar voor het eerst de uitnodiging voor de jaar-
mailen en uw email adres te willen doorgeven.
vergadering ook digitaal verstuurd. Aangezien
Dat kunt u doen door te mailen naar
alle email adressen van de leden nog niet
[email protected] onder vermelding
bekend zijn, zijn er ook uitnodigingen op
van uw naam, adres en woonplaats.
papier verstuurd. Aangezien dat en meer
Wellicht kunnen we in de toekomst dan ook
werk, tijd en ook duurder is zouden wij u het
een nieuwsbrief uitbrengen die dan digitaal
volgende willen vragen. Zij die een uitnodiging
wordt verzonden.
21
Mien Noaberprijs Op een avond zat ik bij mijn pa en ma in
zonder er zelf beter van te worden. Daarna
Lemele en las het blad Noaber.
werden in elk nummer van “Noaber”een
Hierin werd het volgende gevraagd.
aantal kandidaten naar voren gehaald.
Het hele lustrum jaar konden lezers van het
Na één jaar kiest een deskundige jury “mien
blad Noaber kandidaten aan dragen. Dat kan
noaber” van het blad Noaber.
1 persoon zijn, maar ook een groep of een
En we werden dus genomineerd en na een
hele buurt. We moesten aan de volgende
spannende periode kregen we bericht. In
voorwaarden voldoen. De “Noaber”moet echt
november 2012 zijn we met enkele vrijwilligers
iets betekenen voor een andere “noaber”
naar Laren (Gld) geweest en hebben de prijs
of voor de noaberschap, bijv. hulpverlenen,
in ontvangst genomen, met natuurlijk de
initiatieven nemen, een goed idee hebben en
nodige aandacht in de pers en in het blad
uitvoeren, iets beschikbaar stellen enz.
Noaber. We doen het toch maar mooi samen,
Als vanzelfsprekend iets doen voor een ander,
alleen kun je niet zoveel als samen.
Gerdy Haselhorst-Bloten
“ We doen het toch maar mooi samen, alleen kun je niet zoveel als samen. “
22
Winnares publieksprijs Mien Noaber 2012 Voor de titel Mien Naober waren twintig
Stroucken van het Nederlands Centrum voor
kandidaten uit Gelderland, Overijssel en
Volkscultuur zitting hadden, liet de keuze
Drenthe genomineerd, Naoberlezers konden
op Marie-Christien Vreeman vallen vanwege
hen voordragen. De naober moest echt iets
haar hulpvaardigheid en inzet voor de buurt.
betekenen voor een andere naober of voor
Juryvoorzitter Henk Robben zei dat een
een naoberschap.
Naoberschap heel bijzonder is, en directeur
Marie-Christien Vreeman-Welling uit Silvolde
Ineke Stroucken van het Nederlands Centrum
mag zich Mien Naober 2012 noemen.
voor Volkscultuur zitting hadden, liet de
Uit handen van juryvoorzitter burgemeester
keuze op Marie-Christien Vreeman vallen
Henk Robben van Wierden ontving zij
vanwege haar hulpvaardigheid en inzet voor
woensdagmiddag tijdens een feestelijke
de buurt. Juryvoorzitter Henk Robben zei
bijeenkomst in Laren (Gld.) de trofee die bij
dat een Naoberschap heel bijzonder is, maar
de eretitel hoort. De publieksprijs ging naar
ook zo vanzelfsprekend dat je het nauwelijks
Levend Verleden uit Den Ham. Naober had
opmerkt. Daar voldoet de winnaar van Mien
de verkiezing op touw gezet in het kader
Naober 2012 ten volle aan.
van ons vijfjarig bestaan. De jury, waarin ook regiojournalist Jan Buter en directeur Ineke
Bron: Noaber december 2012
23
Reacties uit de pers/media Dickensfestival Deventer? Kijk eens in Den Ham!
24
DEN HAM - Het Historisch Schouwspel in
ook gedateerde hulpstukken in de keuken
Den Ham heeft niet de schaal en statuur van
zoals houten pollepels zijn doorgaans nergens
het Dickensfestival in Deventer, maar het
te koop. Vele duizenden mensen slenteren
Hammer festijn is misschien wel net zo leuk.
langs de kramen en kopen zo nu en dan
Al tien jaar duikt de Hammer bevolking in
ook nog wat.
de donkere dagen voor kerst op deze wijze
Een act die erg in het oog sprong was een
enkele honderden jaren terug in de tijd.
toneelspel dat twee worstelende Russen
Al met al beelden zo’n 250 mensen het
uitbeeldde. Twee Hammenaren die duidelijk
Den Ham van weleer uit, en zijn nog eens ruim
op basis van hun postuur zijn gescout, gingen
honderd mensen op de een of andere manier
stevig met elkaar te keer. Ook leuk was de
betrokken bij de voorbereiding. Afgelopen
terugkerende soldaat. Een verwijzing naar de
zaterdag ademde de Hammerbrink de sferen
slag aan de Berezina, een rivier in Rusland.
van de periode rond 1812. De tijd waarin de
Deze veldslag die de Franse keizer Napoleon
markt en ‘karmse’ zich afspelen. Het is aan
in 1812 verloor.
het einde van de Franse tijd.
Ook waren er veel lieden die de liefde voor de
De hoofdmoot is en blijft de jaarmarkt,
fles en het gokspel duidelijker verklaarden dan
waarvoor toen gold dat inwoners producten
hun liefde voor vrouw en gezin.
konden aanschaffen die doorgaans onbereik-
Aly de Ruijter en haar zoon Dick de Ruijter zijn
baar zijn. Men moest ervoor naar de grote
enkele van de gangmakers en organisatoren
stad om artikelen als reukwater, kruiden,
van het schouwspel. Dick staat bekend als
hoeden, stoffen, pruiken of huishoudelijke
de verhalenverteller. Hij vertaalt zijn voorliefde
waar te kunnen kopen. Overigens geldt
voor de lokale geschiedenis in toneelspel op
datzelfde nu ook. Veel producten die zaterdag
de Brink. Moeder en zoon genieten van het
op de marktkramen lagen, zoals oud-Hollands
feit dat de cultuur van vroeger op deze wijze
snoep en andere etenswaren die doorgaans
behouden blijft en dat ook de jeugd daar
niet in de supermarkt verkrijgbaar zijn, maar
in tijden van smartphones en internet bij
betrokken wordt.”Mensen kunnen zich vaak
dat deze is afgeleid van de omgeving waarin
nog net voorstellen dat hier Duitsers zijn
men woonachtig is, beroep of afkomst.
geweest in de jaren 40-45, maar dat we in
Onze achternamen danken we aan de
de Napoleontische tijd ook onder het juk
burgerlijke stand die in opdracht van de
van de Fransen leefden gaat velen het voor-
Franse keizer is ingesteld. Voor veel Hamme-
stellingsvermogen te buiten.
naren is het Historisch Schouwspel ook de
Het creëert binding binnen de gemeenschap
gelegenheid om in de huid van een voor-
en brengt de historie op een leuke en toegan-
ouders te kruipen. Dick de Ruiter doste zich
kelijke wijze tot leven”, zegt Dick.
enkele jaren geleden uit als zijn voorouder Jan
De basisscholen hadden afgelopen weekend
Top, een crimineel die ooit in Holten een roof-
ook hun rol. Kinderen kregen allerlei opdrach-
overval pleegde, daarvoor veroordeeld werd
ten en ontdekten bijvoorbeeld de herkomst
en in Zwolle aan de schandpaal is genageld.
van het woord kermis. Ze ondervonden dat
Het zat er toen al in, zegt Dick de Ruijter met
dit niet altijd gepaard ging met botsauto’s
een glimlach.
en draaimolens. Ook de herkomst van achternamen werd belicht. Voor veel mensen geldt
Bron Tubantia d.d. 17-12-2012
25
Realisatie nieuwe opslagkleedruimte Interne verbouwing schuur Mollenhorst In verband met de verkoop van een woning aan de Brink te Den Ham moest na tien jaar de opslag van de kledingcollectie van het Hammer Schouwspel op zoek naar een andere locatie. Deze is gevonden door in de schuur van de fam. Mollenhorst aan de Meersendijk te Den Ham een nieuw onderkomen af te timmeren. Er is een ruimte
afgetimmerd van 80 m2, m.b.v. sandwichpanelen. De ruimte is voorzien van een kleedruimte, tapijt, goede verlichting en vele meters legplanken en hangrekken voor de gehele kledingcollectie. Er is opslagruimte voor kleding van circa 325 personen bestaande uit klompen, schoenen, laarzen, sandalen, sokken, broeken, blouses, jassen, jurken, sjaals en hoeden. In deze schuur staan ook alle attributen van het schouwspel opgesteld, zoals kramen, coulissen, stoelen, kasten, potten en pannen etc. Tijdens het inleveren van de kleding op 19 januari j.l. was er voor de spelers de gelegenheid om de nieuwe opslagruimteruimte als de opslag van de schouwspel attributen in de schuur van Mollenhorst te bekijken. Hier werd veel gebruik van gemaakt. De gehele verbouwing is mogelijk gemaakt met financiële ondersteuning van het coöperatiefonds van de Rabobank West Twente. Zij heeft hier € 2.500 voor beschikbaar gesteld. Met deze gift is het Schouwspel erg content, maar zonder de inzet van de timmerploeg was dit natuurlijk nooit gerealiseerd. Een groot woord van DANK aan de timmerploeg is dan ook meer dan op zijn plaats. Mannen bedankt!
26
Naaiploeg werkzaamheden De kleding voor het schouwspel Het Schouwspel van 2012 was mijn vierde als “kleedster” en het was weer erg leuk om te doen. Eerst samen met Aly en Zwaantje nadenken over de voorraad kleding: wat hebben we, wat kunnen we dit jaar gebruiken en wat moet er gemaakt worden. Dan de zoektocht naar goede en betaalbare stoffen, knoopjes en noem maar op. Er werden nogal wat groothandelaren bezocht. En natuurlijk de juiste patronen laten tekenen en onze (geweldige) naaisters en breisters aan het werk gezet. Dit jaar ook heel wat uurtjes gestoken in het maken van haarstukjes. Leve het lijmpistool! En dan: al die avonden en zaterdagen op de kleedzolder aan de Brink. Wat hebben we een kou geleden, gemopperd, maar zeker ook veel gelachen! We hebben voor het schouwspel van 2012 ongeveer 250 deelnemers gekleed! En iedere keer weer die complete metamorfose als iemand zijn of haar kleding verwisselt voor onze kostuums. Geweldig om te zien. Intussen was ook besloten dat de kleding moest verhuizen. De mannen van de
timmerploeg hebben het afgelopen jaar een prachtige ruimte gemaakt in de schuur van Mollenhorst aan de Meersendijk. We zijn ze daar heel dankbaar voor. Er kwam heel wat bij kijken zoals bij iedere verhuizing. En het was meteen een mooie gelegenheid om eens goed op te ruimen. Alle kleding werd nagelopen op bruikbaarheid. Veel werd ook afgedankt. De uitgedunde collectie werd begin januari snel en vakkundig verplaatst naar de nieuwe locatie op het moment dat de spelers hun kostuum nog thuis hadden. Op 19 januari jl. was de inleverdag van de kleding. De meeste spelers hebben hun kleding die dag ook daadwerkelijk ingeleverd. Dat was erg fijn! Voor een aantal (ca 25) hebben we helaas toch een tweede inleveravond moeten plannen. Met veel hulp hing alles al snel weer op de hangertjes. Als test hebben we er meteen voor gekozen om een deel van de kleding op naam weg te hangen. Wij denken hiermee tijd te kunnen besparen bij het aankleden de volgende keer. Intussen zijn de voorbereidingen voor het nieuwe schouwspel al weer in volle gang. Wij zullen er vast weer heel veel werk aan hebben maar gaan er weer enthousiast tegenaan!! Namens de kleedgroep,
Tineke Jansen
27
Thema Schouwspel 2013 Thema: Fransen en Kozakken in 1813 in Nederland FRANSEN
madame, mademoiselle!”
Bezetten ons land sinds 1795 en
(“Het is voor het Franse keizerrijk meneer,
werden in 1813 en 1814 o.a. door de
mevrouw, juffrouw!”)
Kozakken verjaagd. HISTORIE KOZAKKEN VERDIENSTEN van de FRANSEN
De Kozakken zijn afkomstig uit de Oekraïne,
- voerden het metriek stelsel in (m en kg)
de Oeral, het stroomgebied van de rivier de
- voerden het kadaster in
Don en Aziatisch Rusland. Altijd trouw aan
- voerden de dienstplicht in
de tsaar hielpen ze mee te vechten tegen de
- voerden de vrijheid van godsdienst in
Franse soldaten van Napoleon.
- verplichten de mensen tot het aannemen en
Tijdens de slag bij Leipzig in oktober 1813
vastleggen van een achternaam, die verplicht
stonden 600.000 soldaten op het slagveld.
over zou gaan van vader op kind.
Er stonden twee grote legers tegenover
- op het gemeentehuis ontstond de afdeling
elkaar: de Fransen tegenover de geallieerden
Burgerlijke Stand, waarin de geboorte,
(de Oostenrijkers, de Zweden, de Pruisen en
het huwelijk en het overlijden werd vermeld.
de Russen, waaronder de Kozakken). De Fransen verloren en de overlevenden
KENMERKEN
werden teruggejaagd over de Franse grens.
- De Fransen inden de tax imperial (=keizer-
De Kozakken trokken daarna Pruisen/Duits-
lijke belasting) op het bezitten van alcohol,
land en Nederland door op zoek naar Franse
vlees en het hebben van bedienden.
soldaten. Zo trekken er ook Don Kozakken in
- De Fransen probeerden Franse paspoorten
december 1813 Den Ham binnen speurend
te verkopen.
naar Franse soldaten.
“Cést pour l’empire Francais, monsieur,
28
KENMERKEN KOZAKKEN
vernoemd. Hammerboeren zouden een Kozak
Kozakken waren een hard en ruig leven
hebben vermoord. Het gemeentearchief laat
gewend. Ze waren moedig, diep godsdienstig
in een oude rekening van het jaar 1813 zien
en zongen naast vele volksliederen ook vele
dat onderburgemeester Kelder kostenposten
gelovige liederen.
heeft gemaakt i.v.m. “de doortrek van
Slapen in de sneeuw was geen probleem,
Russische trouppes”. De gemeente was
kleding droegen ze in vele lagen over elkaar.
destijds gevraagd bij te dragen in de kosten.
Al rondtrekkend maakten ze vaak sissende
Er is ook nog een anekdote bekend over de
geluiden: ze verlangden naar een braadpan
angst van de bevolking voor de Kozakken.
op het vuur met een flinke klont vet erin en
De heer E.Soepenberg van de Vosseboerweg:
een groot stuk vlees, want ze hielden van
“Mijn grootvader had het van zijn grootvader
machtig eten. Daarbij riepen ze schnaps,
dat toen de Kozakken door Den Ham trokken,
schnaps en werden boerderijen en huizen
men vreesde voor plundering van kippen en
doorzocht op zoek naar ‘het edele vocht’.
dergelijke. Men heeft toen net gedaan alsof
In het voorbij gaan waren kippen niet veilig,
er iemand was overleden en alle gordijnen
ze werden desnoods rauw opgegeten.
en deuren waren dicht, in de hoop dat de
Vaak sabbelden ze op kaarsen, die destijds
Kozakken het huis voorbij zouden gaan.”
waren gemaakt van schapenvet of bijenwas.
Volgens de overlevering is dat gelukt.
Kozakken waren vechtjassen van formaat rijdend op snelle steppe paardjes.
KOZAKKENLIEDEREN o.a. Stenka rasin / Ei oechnjem / Soldatenlied
KOZAKKEN in en bij DEN HAM
/ Kaljinka
De Kozakken zijn ook in Den Ham geweest.
Russische voornamen: Grigori / Kazimir /
De Petersweg in het Hammerflier werd tot in
Leonid / Igor / Ioann / Mikhail / Pavel / Vassily
de twintigste eeuw ‘Kozakkendiek’ genoemd.
/ Vladimir / Iljits / Iwan / Nicolay / Pjotr /
In het Meer (omgeving rohorst-hallerhoek-
Rimsky / Boris
meersendijk) wordt er grond naar de Kozakken
29
Prijsvraag Bedenk een naam! Al jaren bergen we het schouwspelmateriaal
Het enige wat ontbreekt is een naam.
op in de schuur van Mollenhorst aan
Dus: denk, fantaseer, brainstorm, overleg en
de Meersendijk.
kom de jaarvergadering van 26 maart a.s.
In de loop van 2012 is de timmerploeg aan
met een naam die past bij dit gebouw.
het werk gegaan met de bouw van een aparte
30
kledingopslagruimte in deze schuur en dat is
Heb je een idee, schrijf het met je naam
fantastisch gelukt. Vanaf januari dit jaar is alle
en adres op en lever het in op 26 maart.
schouwspel- kleding hier opgeslagen. In de
In de loop van april zal via de weekbladpers
nabije toekomst zal er ook nog een vergader-
bekend worden gemaakt welke naam het is
ruimte worden gebouwd. Dan is de schuur
geworden. De naamgever ontvangt tijdens de
van Mollenhorst wat het schouwspel
1ste Brinkdag bij de schouwspelherberg een
betreft compleet.
aantrekkelijke prijs.
Sponsoren Hoofdsponsor: Koskamp Sponsors: Bloemendal makelaardij
Party centrum De Zandstuve
Wijngaard De tappenmars
Studio Buskruit
Schumer Piano’s, Vleugels, Muziek
Smederij Kuiper
Wemekamp Schildersbedrijf
Roelofs Wegenbouw
Bilanx Accountants en Adviseurs
Rabobank West Twente
Pearle Vroomshoop
Groenrijk Timmerman
Glas en Schildersbedrijf Nijzink
C.A.V. Den Ham
Hammer Ondernemers Collectief
Cafe De Brink
Veneberg IJzerwaren
Cafe restaurant Harwig
Cogas
Stijlgenoten Creatieve Communicatie
31
32
