secretariaat Limburglaan 10 postbus 5700 6202 MA Maastricht
telefoon 043 389 77 66
[email protected] www.rovl.nl Rabobank 13.25.75.728
Evaluatie pilot ’belonen in het verkeer’ 1.
11 juli 2013
Inleiding/aanleiding incl. beoogd resultaat Provinciale Staten heeft door middel van een motie (nr. 17, PS 04-11-2011) Gedeputeerde Staten opgedragen om beleid voor belonen in verkeer te ontwikkelen m.n. gericht op snelheid. Het Regionaal Orgaan Verkeersveiligheid Limburg (ROVL) heeft vervolgens de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) een haalbaarheidstudie ‘Kansrijkheid van beloningsscenario’s in de Provincie Limburg’ laten doen naar belonen in het verkeer. Uit deze studie kwam naar voren dat belonen in relatie tot een wijk- of buurtgerichte aanpak zowel praktisch als ook vanuit mogelijk effect het beste scoort. Naar aanleiding van deze haalbaarheidstudie heeft het ROVL samen met de SWOV en een adviesbureau de wijkgerichte aanpak verder uitgewerkt en in het najaar van 2012 is het pilotproject ‘belonen in het verkeer’ uitgevoerd met 2 verschillende beloningsstrategieën. Doel van de pilot was het onderzoeken welke effecten verschillende beloningsscenario’s hebben op het snelheidsgedrag en welke factoren zoals sociale media daarbij een rol spelen. De SWOV begeleide en evalueerde de pilot. Via dit stuk wordt de commissie geïnformeerd over de evaluatie van de pilot ‘belonen in het verkeer’ en de aanbevelingen.
2.
Evaluatie SWOV De analyses van de snelheidsmetingen laten zien dat er geen statistisch significante afname in de gemiddelde gereden snelheid als de voor- en campagnemeting met elkaar worden vergeleken (zie tabel 1). Ook het percentage voertuigen dat de snelheidslimiet overtrad is niet afgenomen (zie tabel 2). Gezien de resultaten concludeert de SWOV dat de beloningsacties- anders dan verwacht- geen effecten op het snelheidsgedrag hebben gehad. Dit geldt voor zowel het individuele- als het collectievebeloningsscenario. e
e
Snelheidslimiet
Groep
Voormeting (km/u)
Campagnemeting (km/u)
1 helft Campagnemeting (km/u)
2 helft Campagnemeting (km/u)
30km/uur
Collectief Individueel Controle Collectief Individueel Controle
34,42 33,15 39,88 46,82 37,14 41,07
35,25 33,58 39,73 46,52 36,95 41,27
35,36 33,58 40,08 46,63 37,18 41,29
35,23 33,59 39,32 46,32 36,76 41,27
50 km/uur
Tabel 1. Overzicht van de gemiddelde snelheid (km/uur) per belonings- en controlegroep, gemeten in de voormeting, de campagnemeting, de eerste helft van de campagnemeting en de tweede helft van de campagnemeting. Er is een uitsplitsing gemaakt naar de collectieve-beloningsgroep, de individuelebeloningsgroep en controlegroep en de snelheidslimiet (30 km/uur of 50 km/uur).
Snelheidslimiet
Groep
30km/uur
Collectief Individueel Controle Collectief Individueel Controle
50 km/uur
Voormeting (km/u) 60,95 58,36 85,79 35,70 11,39 19,32
Campagnemeting (km/u) 60,77 59,63 85,97 31,97 9,42 19,57
e
1 helft Campagnemeting (km/u) 61,34 59,27 87,33 32,56 9,91 19,75
e
2 helft Campagnemeting (km/u) 60,44 60,04 84,41 31,23 9,08 19,47
Tabel 2 Overzicht van het percentage voertuigen dat de snelheidslimiet overtrad, gemeten in de voormeting, de campagnemeting, de eerste helft van de campagnemeting en de tweede helft van de campagnemeting. Er is een uitsplitsing gemaakt naar de collectieve-beloningsgroep, de individuelebeloningsgroep en controlegroep en de snelheidslimiet (30 km/uur of 50 km/uur).
www.maakvandenuleenpunt.nl
2
Verder laten de resultaten zijn dat er nauwelijks gebruik is gemaakt van sociale media door de wijkbewoners. Deze waren ingezet om een interactie tussen wijkbewoners teweeg te brengen, die vervolgens een positief effect zou kunnen hebben op het snelheidsgedrag. De SWOV geeft aan dat het uitblijven van effecten vermoedelijk te maken heeft met de aantrekkelijkheid van de beloning en de zichtbaarheid van de actie. Vooral de zichtbaarheid is van belang: als een campagne onvoldoende bekend of zichtbaar is, heeft deze ook niet of nauwelijks effect op gedrag. De SWOV concludeert dan ook dat vermoedelijk om die reden een duidelijk effect op snelheidsgedrag is uitgebleven. Het is goed mogelijk dat de tijdsdruk waarmee de pilot moest worden uitgevoerd hierbij een rol heeft gespeeld. Voor meer informatie zie het rapport van de SWOV “Evaluatie van een beloningsactie in het verkeer in Limburg’. 3.
Opzet pilot belonen in het verkeer Onderstaand een korte omschrijving van de uitgevoerde pilot en de 2 beloningsstrategieën: 1. Wijkgerichte aanpak met individuele beloning. Qua beloning betekent dit concept dat in 4 wijken in verschillende gemeenten in Limburg de bewoner kans maakte op een individuele beloning als hij/zij zich aan de maximum snelheid hield. In dat geval ontving de automobilist een vlaai; 2. Wijkgerichte aanpak met collectieve beloning. Qua beloning betekent dat in 4 wijken in verschillende gemeenten in Limburg de bewoners kans maakten op een beloning voor de gehele wijk als de inwoners van de wijk hebben laten zien dat gezamenlijk werd bijgedragen aan het zich houden aan de gereden snelheid. Twaalf verschillende wijken zijn door gemeenten aangemeld voor de pilot en deze zijn verdeeld in 3 groepen: vier wijken in de individuele beloningsgroep, vier wijken in de collectieve beloningsgroep en vier wijken in de controlegroep. Gemeente
Wijk
Type beloning
Geleen
Kluis & Geleen-zuid
Individuele beloning
Venlo
Op de Heide
Individuele beloning
Voerendaal
Kunrade
Individuele beloning
Heerlen
Heerlerbaan oost
Individuele beloning
Weert
Boshoven
Collectieve beloning
Leudal
Ittervoort
Collectieve beloning
Valkenburg
Berg
Collectieve beloning
Maastricht
Heugemerveld
Collectieve beloning
Weert
Leuken
geen beloning/ controlewijk
Venlo
Tegelen Centrum Zuid
geen beloning/ controlewijk
Voerendaal
Klimmen
geen beloning/ controlewijk
Stein
Meers
geen beloning/ controlewijk
In elke wijk werden op 4 plaatsen wegkantradars geplaatst om de feitelijke snelheid te meten. Metingen werden gedaan voor de pilot en tijdens de campagne. Deze snelheidsgegevens zijn gebruikt om variabelen te berekenen waaronder de gemiddelde snelheid en het percentage voertuigen dat de snelheidslimiet overtrad. Gedurende de campagne zijn verschillende campagnes ingezet om automobilisten op hun snelheidsgedrag te wijzen. Zo werden in de deelnemende wijken flyers en posters uitgedeeld bij scholen en winkels. Daarnaast voerden de Verkeershandhavingsteams met vrijwilligers van de buurtvereniging of Veilig Verkeer Nederland snelheidscontroles uit, waarbij bestuurders werden beloond als zij zich aan de
3
snelheidslimiet hielden. Voor meer informatie over de acties zie het draaiboek ‘Belonen in het verkeer’. In de pilot is gekozen om meer gebruik te maken van de sociale media en minder van flyers, posters en spandoeken dan bij traditionele campagnes. De wijkbewoners konden de voortgang van de campagne volgen via facebook en 2 speciale campagnewebsites. Vervolgens werd een kleinschalige enquête gehouden onder de wijkbewoners om meningen en achtergrondgegevens te achterhalen. 4.
Bevindingen Zoals aangegeven is de pilot uitgevoerd om te onderzoeken welke effecten een rol spelen bij snelheidsgedrag, en welke factoren daarbij een rol spelen. In de haalbaarheidsstudie van de SWOV is reeds opgemerkt dat op voorhand niet te zeggen is welk scenario het meest effectief is en dat effectiviteit afhangt van de uitvoering in de praktijk. Deze pilot is opgezet samen met de SWOV om deze na afloop wetenschappelijk te evalueren en resultaten kunnen gebruikt worden bij het vormgeven van een eventueel vervolg. De pilot voldeed aan een aantal richtlijnen ( zie bijlage 5 van het SWOV rapport ‘Evaluatie van een beloningsactie in het verkeer in Limburg’) voor een succesvolle beloningsactie, maar voor een deel ook niet. In onderstaande tabel een vergelijk van elementen uit de campagne met deze richtlijnen: Campagne Tijdens de snelheidscontroles werden de bestuurders direct beloond en kregen zij uitleg over de campagne en waarom zij werden beloond. Beloningen werden 1 keer per week gedurende 3 uur op verschillende dagen (ook in weekend) op verschillende locatie in de wijk uitgedeeld. In overleg met gemeente en wijkvereniging is de beloning voor de collectieve wijken bepaald (verkeerseducatiepakket of materialen voor school).
Richtlijnen SWOV Beloning is afhankelijk van eigen gedrag. Gebruik directe, onmiddellijke beloningen. Zorg dat de beloning aantrekkelijk gevonden wordt.
Beloningen hoeven niet groot te zijn. De kans op beloning moet gelijk zijn(of als gelijk worden beschouwd).
De beloning hoeft niet steeds gegeven te worden. Het moet duidelijk zijn waarom, wanneer en hoe men een beloning krijgt. Belangrijk dat men ziet dat anderen worden beloond.
Opmerkingen uit evaluatie Conform
Conform
De vraag is of de gezamenlijk gekozen collectieve beloning iedereen evenveel aansprak. Niet iedereen heeft kinderen, en niet iedereen heeft kinderen op de betreffende school. Conform
De beloning werd steeds op andere dagen en andere tijdstippen uitgedeeld, zowel in de ochtend- en avondspits maar ook in het weekend. Achteraf is de vraag is of er voldoende vaak is beloond, de kans op een beloning voldoende groot was en als gelijk beschouwd kan worden? Conform
Conform
De beloning werd steeds op andere dagen, andere tijdstippen en in andere straten uitgedeeld, zowel in de ochtend- en avondspits maar ook in het weekend. De vraag is of dit voldoende zichtbaar was?
4
Snelheid werd bij controles gemeten met laserguns door het Verkeershandhavingsteam (gedrag was goed meetbaar). Verder werd tijdens de voor- en campagnemeeting door wegkantradars de snelheid van de voertuigen constant gemeten voor de evaluatie. Gemeenten hebben wijken aangemeld voor de pilots en in overleg met gemeente zijn meetlocaties voor de wegkantradars bepaald.
Gewenst gedrag moet specifiek en goed meetbaar zijn.
Gewenst gedrag moet haalbaar zijn. In de collectieve pilot werd de collectieve beloning verdiend door de wijk gezamenlijk. Slechts een kleine gadget werd uitgereikt aan de automobilist tijdens de controles. De campagneteams die het Verkeershandhavingteam ondersteunde gaf informatie over de campagne en de veiligheid in de wijk. De wegkantradars hebben de snelheid gedurende 10 weken voortdurend gemeten. Zichtbaar met laserguns gebeurde dit 1 keer per week 3 uur lang in verschillende straten. Op de twee speciale website werden dagelijks foto’s en aantallen van de controles geplaatst
De gekozen beloning in de collectieve pilot sloot aan op verkeerveiligheid (verkeerseducatiepakket) In de individuele pilot is gekozen voor een vlaai. Lekker maar ook voor aan tafel om in een groep het gebeurde te bespreken. Doel van pilot was het onderzoeken welke effecten verschillende belonings-scenario’s hebben op het snelheidsgedrag en welke factoren daarbij een rol spelen. De uitkomsten worden gebruikt voor beleid en een eventueel vervolg op lange termijn. Nameting heeft niet plaatsgevonden omdat de resultaten niet statistisch significant waren.
Het gewenste snelheidsgedrag is specifiek en goed meetbaar. Echter voor de pilot zijn praktisch verbeterpunten bij de uitvoering geconstateerd. Op een aantal locaties werd al tijdens de voormeting de gewenste snelheid gemeten. Op een aantal plekken zijn zeer lage rijsnelheden gemeten in de voormeting en op een aantal plekken waren de gemiddelde snelheden beduidend hoger dan de snelheidslimiet. Dit kan te maken hebben met geloofwaardige snelheidslimieten (dat wil zeggen dat de snelheidslimiet overeenkomst met het beeld dat de omgeving en weg oproepen), Conform
Het beloningssysteem moet progressief zijn.
Alleen in collectieve pilot.
Informatie moet niet enkel gaan over beloning, maar ook over persoonlijke relevantie. Het gedrag moet regelmatig gecontroleerd worden. Geef een snelle en duidelijke terugkoppeling over het vorderen t.o.v. gestelde doelen. De beloning moet goed passen naast handhaving door politie.
Conform
Herhaling is nodig als het gaat om lange termijn effecten.
Niet van toepassing voor deze pilot.
Tijdens de campagne gebeurde dit 1 keer per week. Vraag is of dit voldoende was? Conform
Conform
5
5.
Conclusie Zoals de SWOV aangeeft zijn er anders dan verwacht geen significante effecten op het snelheidsgedrag zichtbaar geworden. Op basis hiervan en rekening houdend met de bevindingen wordt geen continuering van provinciale beloningsprojecten voorgestaan. De verkregen kennis van deze pilot zal via het rapport van de SWOV beschikbaar gesteld worden aan geïnteresseerde partijen. ROVL zal daar waar wenselijk is adviseren op basis van de door hen opgedane ervaring en aanbevelingen die uit deze pilot zijn voortgekomen.
