Arenberggebouw – Arenbergstraat 5 – 1000 Brussel Tel: 02 209 47 21 – Fax: 02 209 47 15
Evaluatie en effectmeting van Basket PASS: een kwaliteitsverbeterend project voor jeugdopleidingen in Vlaanderen AUTEUR(S)
BODDIN B., PROF. DR. VAN HOECKE J.
REDACTEUR
VERBEIREN K.
INSTITUUT
Vrije Universiteit Brussel, Faculteit Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie
ABSTRACT Basket PASS is een project dat de kwaliteit meet van de jeugdopleidingen in Vlaamse basketbalclubs. Dit onderzoek omvat een effectmeting en een evaluatie van het project. Het onderzoeksopzet bestond uit drie onderzoeksgedeelten. Het project wordt door de clubs positief ervaren. Het sportieve gedeelte kreeg in de meeste clubs prioriteit. Bij de verderzetting van het project is er meer ondersteuning nodig, vooral op vlak van administratie en verzekeringen. Verenigingsondersteuners en praktijkgerichte clinics kunnen daarbij een belangrijke rol spelen. De conclusies van dit onderzoek worden in dit artikel besproken, met een aantal aanbevelingen voor VBL, de basketbalclubs en Basket PASS zelf als gevolg.
Sleutelwoorden
basketbal, Basket PASS, kwaliteit jeugdopleidingen
Extra bronnen
zie bronnenlijst
Contactadres
[email protected]
Disclaimer: Het hierna bijgevoegde product mag enkel voor persoonlijk gebruik worden gedupliceerd. Indien men dit wenst te dupliceren of te gebruiken in eigen werk, moet de bovenvermelde contactpersoon steeds verwittigd worden. Verder is een correcte bronvermelding altijd verplicht.
Evaluatie en effectmeting van Basket PASS: een kwaliteitsverbeterend project voor jeugdopleidingen in Vlaanderen
Boddin B., Prof. dr. Van Hoecke J. Vrije Universiteit Brussel Faculteit Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie
INLEIDING
De toenemende trend tot professionalisering staat De laatste vijftien jaar is er in de sport een
in contrast tot het vrijwillige karakter van Vlaamse
toenemende
kwaliteit,
sportclubs. Daarom wordt gepeild naar de nood
professionaliteit, efficiëntie en effectiviteit. Alle
aan extra professionele ondersteuning. Volgens
sportaanbieders worden de laatste jaren aangezet
Lucassen & Van Bottenburg (2004) is het
tot een systematische verbetering en bewaking
publiceren van zogenaamde ‘best cases’ daarbij
van de kwaliteit van het sportaanbod (Van Hoecke
van groot belang.
et al, 2007). Basket PASS is een kwaliteits-
De veranderingen die clubs doorvoeren naar
verbeterend project voor jeugdopleidingen dat
aanleiding van Basket PASS worden bekeken
reeds gedurende drie jaar is toegepast op clubs
vanuit het perspectief van enkele theorieën rond
van de Vlaamse Basketballiga (VBL).
veranderingsmanagement. In het kader van
In dit onderzoek wordt het effect nagegaan van
kwaliteitssystemen is de institutionele benadering
het project Basket PASS. De voornaamste
erg belangrijk. Die stelt dat sportorganisaties zich
veranderingen
aanpassen
vraag
die
clubs
naar
doorvoerden
naar
aan
een
bepaalde
manier
van
aanleiding van Basket PASS worden in kaart
organiseren die in een bepaalde sector als de
gebracht. Daarnaast wordt ook geschetst op welke
juiste wordt aanvaard (Smith, 2004). Tegenover
manier clubs terugblikken op de deelname aan
het institutionalisme staan de metamorfose
Basket PASS. Tenslotte onderzoeken we hoe clubs
theorieën die stellen dat organisaties zich van
de toekomst van het project zien.
nature verzetten tegen verandering. Ze streven
2
naar stabiliteit en zullen zo lang mogelijk
METHODOLOGIE
vasthouden aan een bestaande manier van werken. Op een bepaald moment zal er toch een
Het
plotse of geleidelijke verandering gebeuren
onderzoeksgedeelten. Het eerste onderzoeks-
(Pettigrew, 1985; Laughlin, 1991; Greenwoord &
gedeelte omvat een analyse van de 55 verslagen
Hinings, 1996). Volgens beide theorieën leiden
die opgemaakt werden op basis van de post-
veranderingen
meer
audits die gebeurden bij de clubs die deelnamen
professionele en bureaucratische manier van
aan Basket PASS voor september 2007. Enkele
werken. Dit is de bedoeling van Basket PASS. De
maanden
nood aan verandering komt ook bij Basket PASS
deelnemen aan een post-audit. De bedoeling
zowel van binnen de organisatie als van
daarvan is nagaan op welke vlakken er acties
daarbuiten.
werden ondernomen op korte termijn na de audit.
De mogelijke weerstand tegen verandering, dient
Ook de mening van de clubs over het vervolg van
niet als iets negatiefs gezien te worden.
het project en eventuele minpunten ervan wordt
Weerstand kan managers verplichten om te
bekeken.
herevalueren of de voorgestelde acties wel
Het tweede deel van het onderzoek is de evaluatie
aangewezen zijn (De Jager, 2001; Piderit, 2000;
van het project en het instrument door de
Slack, 1997). De belangrijkste oorzaken voor
participerende clubs. De 33 basketbalclubs die
weerstand tegen verandering zijn eigenbelang,
tijdens
een gebrek aan vertrouwen, een verschil in
werden, kregen per e-mail een vragenlijst
opvatting over de gevolgen van de verandering en
toegestuurd. In deze vragenlijst werd gevraagd om
de kost die verandering met zich meebrengt. Door
de verschillende onderdelen van het project een
het gebruik van enkele technieken die door Kotter
kwantitatieve score toe te kennen op een 5-
& Schlesinger (2008) gesuggereerd worden, kan
punten Likertschaal, met telkens de mogelijkheid
men weerstand trachten te voorkomen. De
om kwalitatieve opmerkingen te formuleren.
belangrijkste zijn communiceren, participatie en
Gezien het kleine aantal clubs werd gestreefd naar
het invoeren van veranderingsteams.
een zo hoog mogelijke respons. Er werd een
uiteindelijk
tot
een
onderzoeksopzet
na
het
de
bestaat
audits
seizoen
kunnen
2006-2007
uit
de
drie
clubs
doorgelicht
responscijfer van 79% procent bekomen. In het laatste, kwalitatieve onderzoeksgedeelte werden 12 clubs die aan de audits deelnamen tijdens de eerste ronde van Basket PASS, tijdens
3
het seizoen 2005-2006, benaderd voor een semi-
samen met het feit dat er zich onder de clubs die
gestructureerd interview.
niet deelnamen aan de post-audits, veel clubs
Door
gebruik
te
drie
bevinden die minder goed scoorden op Basket
complementaire evaluatievormen, wordt in dit
PASS. Algemeen vonden de meeste deelnemende
onderzoek
clubs dat het resultaat van de audit een correcte
getracht
maken
een
van
volledig
deze
beeld
te
scheppen van de mening van de deelnemende
weergave is van de werkelijkheid.
clubs omtrent het project Basket PASS. Die
De zaken die op korte termijn door het grootst
mening werd bevraagd op drie verschillende
aantal
termijnen,
clubstructuur,
namelijk
enkele
maanden
na
clubs
werden de
aangepakt
medische
zijn
de
begeleiding,
bekendmaking van het resultaat (1), één jaar na
functioneringsgesprekken, spelersevaluaties en
bekendmaking van het resultaat (2) en tenslotte
het sportief opleidingsplan.
twee jaar na bekendmaking van het resultaat (3).
De kritiek van de clubs op Basket PASS is eerder
Dit wordt weergegeven in Figuur 1.
beperkt. De belangrijkste kritieken zijn dat Basket PASS te veel focust op formaliseren, dat sommige zaken moeilijk haalbaar zijn door een gebrek aan vrijwilligers en dat samenwerking met andere clubs heel delicaat is, maar toch vrij zwaar doorweegt. Clubs hebben vooral nood aan ondersteuning bij het opstellen van een SWOTanalyse en een medisch begeleidingsplan. Een jaarlijkse opvolging van de actiepunten is volgens
RESULTATEN EN DISCUSSIE
vele clubs nodig om de dynamiek te behouden. Het zijn vooral landelijke clubs die een financiële
Analyse post-audit verslagen De
belangrijkste
onderzoeksgedeelte
motivatie belangrijk vinden.
doelstelling was
een
van antwoord
dit te
bekomen op volgende vragen: ‘Welke actiepunten worden op korte termijn vooral aangepakt door de clubs die deelnamen aan Basket PASS?’, ‘Waar hebben clubs nood aan ondersteuning?’ en ‘Hoe zien ze de toekomst van het project?’. Een mogelijke tekortkoming van het onderzoek hangt 4
Vragenlijsten
Interviews
In dit onderzoeksgedeelte werd gezocht naar een
Tijdens de interviews werden de clubs bevraagd
antwoord op de vraag: ‘Hoe beoordelen de clubs
naar acht verschillende dimensies:
het project Basket PASS?’. De clubs beoordelen
Beleid en strategie
bijna alle onderdelen van Basket PASS positief. De
Organisatie
resultaten zijn in zeer grote mate gelijklopend met
Kernproduct: basketbalopleiding
de resultaten van het gelijkaardig onderzoek dat
Ondersteuning
in 2007 door Smekens werd uitgevoerd. Basket
Interne marketing en HRM
PASS wordt gezien als een goed evaluatie- en
Externe relaties en rekrutering
managementinstrument.
Accommodatie en materieel
De informatieverspreiding van de VBL wordt als
Effectiviteit jeugdopleiding
minder goed gezien dan de informatieverspreiding van Basket PASS. De manier waarop Basket PASS
Uit de resultaten blijkt dat de clubs die twee jaar
werkt, wordt algemeen goed beoordeeld. De
geleden deelnamen aan Basket PASS, allemaal een
objectiviteit van de criteria krijgt een lagere score.
positieve evolutie hebben doorgemaakt. Indien
De voorbereiding op de audit en de audit zelf
deze clubs opnieuw zouden worden doorgelicht,
worden goed bevonden door de clubs. Vooral het
zouden ze allen een betere score behalen dan
contact met de auditoren krijgt een hoge score.
voordien. In dat opzicht zou Basket PASS het
Ook de rapportering van de resultaten wordt
gewenste kwaliteitsverbeterende effect hebben.
algemeen goed beoordeeld. Alle respondenten
We mogen echter niet stellen dat de vooruitgang
vinden Basket PASS een waardevol project dat
van de clubs uit de steekproef volledig te wijten is
moet worden verder gezet. In 69% van de clubs
aan de deelname aan Basket PASS. In de clubs was
heeft Basket PASS voor een nieuwe dynamiek
er immers ook vóór de deelname aan Basket PASS
gezorgd. 65% van de clubs ondernam al concrete
al een intrinsieke motivatie aanwezig om de
acties. In 73% van de clubs zal Basket PASS in de
jeugdopleiding
toekomst als referentiekader gebruikt worden. De
voorkomende doelstelling om aan Basket PASS
meeste
een
deel te nemen was dan ook het verbeteren van de
het
jeugdwerking en het opdoen van nieuwe ideeën.
clubs
kwaliteitslabel
zijn en
voorstander een
van
koppeling
van
te
verbeteren.
De
meest
jeugdfonds aan de resultaten van Basket PASS.
Die doelstelling werd doorgaans bereikt.
Drie vierde van de clubs vindt dat er nood is aan
De meeste clubs hebben prioriteit gegeven aan
professionele verenigingsondersteuners.
het uitwerken van een sportief opleidingsplan.
(een volledige vragenlijst vind je achteraan)
5
Clubs hebben het vooral moeilijk om tegemoet te
ALGEMEEN BESLUIT EN AANBEVELINGEN
komen aan de verwachtingen inzake medische begeleiding van spelers.
Algemeen kan besloten worden dat Basket PASS
Uit de resultaten blijkt dat er in Vlaanderen een
een succesvol kwaliteitsverbeterend project is dat
tekort is aan gediplomeerde trainers. De slechte
zeker en vast een vervolg verdient. De clubs die
timing
te
deelnamen zijn over het algemeen zeer positief,
overbruggen afstanden zouden daarvan oorzaken
maar geven aan dat extra ondersteuning nodig is
zijn.
om tot een betere jeugdopleiding te komen. Clubs
Eén van de moeilijkste punten voor clubs is
dienen constant gestimuleerd te worden om het
samenwerken met andere clubs. Dit houdt
beter te doen (Lucassen et al., 2004).
meestal grotere veranderingen in dan andere
Een jaarlijkse opvolging van de door Basket PASS
dimensies van Basket PASS en zorgt dan ook vaak
geformuleerde actiepunten lijkt noodzakelijk.
voor
extern.
Professionele verenigingsondersteuners kunnen
Algemeen is de samenwerking tussen clubs en de
daarbij een rol spelen. Clubs hebben ook nood aan
lokale overheid zeer beperkt. De weerstand tegen
meer praktische tips om bepaalde domeinen uit te
de door te voeren veranderingen is over het
werken. Er dient dus werk gemaakt te worden van
algemeen beperkt.
de verspreiding van goede voorbeelden, zoals
De Vlaamse Basketballiga heeft duidelijk een
reeds aangegeven door Lucassen et al. (2004).
imagoprobleem. Clubs stellen zich vragen bij de
Vooral inzake administratie en verzekeringen
huidige werking van de VBL en willen vooral meer
kunnen clubs extra informatie gebruiken. De
steun op vlak van administratie, verzekeringen en
criteria
vzw-formaliteiten. Ook een sportieve visie van de
samenwerking met andere clubs zijn moeilijk
VBL
haalbaar voor de clubs.
van
trainersopleidingen
weerstand,
wordt
zowel
gemist.
De
intern
beste
en
als
de
vorm
van
inzake
medische
begeleiding
en
ondersteuning is het geven van praktijkgerichte
De bedoeling van Basket PASS is echter om alle
clinics. De meeste clubs zijn voorstander van
aspecten te evalueren die een meerwaarde
verenigingsondersteuners, maar zijn niet in staat
kunnen bieden voor een jeugdopleiding. Clubs
grote bedragen te betalen voor professionele
dienen dus te beseffen dat de lat bij Basket PASS
hulp. Het merendeel van de clubs, zeker zij die
zeer hoog ligt. Het is waarschijnlijk een utopie om
goed scoorden, is voorstander van een koppeling
te denken dat een club perfect aan alle eisen kan
aan het jeugdfonds. Een actievere opvolging van
voldoen.
Basket PASS is volgens de clubs nodig om de
De prioriteiten op korte termijn waren divers.
dynamiek te behouden.
Vooral
de
clubstructuur,
spelersevaluaties, 6
medische
begeleiding
opleidingsplan
en
werden
het
sportieve
aangepakt.
verbetering ervan actief ondersteunt. Het lijkt ook
De
aangewezen om na drie jaar de inhoud van het
inspanningen op lange termijn werden vooral
instrument te evalueren. Om meer clubs te
gewijd aan het uitwerken van het sportieve
bereiken tijdens de infosessies is het aangewezen
opleidingsplan. Er dient nagedacht te worden over
om verschillende lokale infosessies te organiseren
een vorm van subsidiëring waarbij het huidige
op een locatie die centraal gelegen is voor een
systeem achter het jeugdfonds kan blijven
aantal clubs in een bepaalde regio.
bestaan. Algemeen wordt er weinig weerstand geboden
Aanbevelingen voor verder onderzoek
tegen de door Basket PASS gesuggereerde
Indien er een doorlichting en hervorming zouden
veranderingen. Mogelijk heeft dit te maken met
komen van de VBL, zou het zeer interessant zijn
het feit dat een aantal technieken gebruikt
om de veranderingen daarbij en het effect ervan
werden om weerstand te voorkomen (Kotter &
nader te bekijken. Internationaal is er reeds veel
Schlesinger 2008). We besluiten dat de clubs zich
gelijkaardig onderzoek gebeurd (Kikulis, 2000;
over het algemeen vlot aanpassen aan de meest
Slack, 1992, 2005; Papadimitriou, 2000).
aanvaarde
manier
van
organiseren.
De
institutionele benadering van verandering is dus het meest toepasselijk (Slack, 1997).
Aanbevelingen naar de federatie De VBL moet in de toekomst werk maken van het promoten van de basketbalsport en het actief rekruteren van coaches. Er is een grote nood aan communicatie over de sportieve visie van de VBL. Een
doorlichting
van
de
federatie
lijkt
aangewezen. Dit zou het imago van de federatie ten goede komen.
Aanbevelingen naar het project Basket PASS Basket PASS dient in de toekomst uit te groeien tot
een
project
dat
de
kwaliteit
van
jeugdopleidingen meet en daarnaast ook de 7
VERWEZENLIJKINGEN
competentie – gericht leren, spelgericht, speler – gestuurd en procesgericht.”
Tot slot nog even dit stukje van op de site van de
http://www.vlaamsebasketballiga.be/leerlijn-
VBL:
uitnodiging-roadshows
“De resultaten van het kwaliteitsevaluerend systeem “Basketpass” toonden aan dat er nood was aan een sportief programma voor de jeugdopleiding binnen de clubs. Met behulp van onze VBL-Give&Go-tool merken we dat er nog clubs zijn die geen leidraad hebben voor de opleiding van jeugdspelers. VBL heeft in 2009 het initiatief genomen en “EEN” leerlijn (*) ontwikkeld. De inzichten van de leerlijn kunnen helpen bij het vastleggen van de sportieve visie binnen de club, zodat je als club niet telkens van richting moet veranderen bij het aanstellen van een nieuwe jeugdcoördinator, maar dat de jeugdcoördinator werkt in functie van de visie van de club.
(*) Leerlijn: een Leerlijn is een didactische term die verwijst naar de opbouw van de trainingen- of leerstofonderdelen volgens bepaalde criteria die kunnen variëren en worden gekoppeld aan doelen. Een leerlijn is chronologisch, weerspiegelt een traject (bv. van gemakkelijk naar moeilijk) en bestaat uit stappen. De bedoeling is structuur te brengen in de jeugdopleiding aan de hand van een leidraad. De visie op hoe een jeugdspeler dient opgeleid te worden, bepaalt de keuzes die men maakt om de leerlijn op te bouwen. Deze visie is
8
Vragenlijst Basket PASS
1. Inleiding: verklaren van bedoeling interview, kaderen binnen basket PASS. 2. Wie is er aanwezig tijdens dit gesprek? Functies? 3. Jullie hebben in 2006 deelgenomen aan basket PASS. Er is dan later ook een post-audit geweest. Wat heeft dit voor de club en de jeugdopleiding (JO) in het bijzonder betekend? Hoe kijken jullie daarop terug? 4. Heeft basket PASS een (positieve) invloed gehad op de werking van de club, en vooral op de JO? Aan welke concrete dingen denk je? 5. Na de post-audit zijn er geen contacten meer geweest. Is alles stilgevallen of zijn er ondertussen nog zaken gerealiseerd? 6. In het rapport werd een aantal concrete actiepunten naar voor geschoven om de JO in de club te verbeteren. Zijn jullie hiermee aan de slag gegaan en hoe hebben jullie dit aangepakt? Is er iemand aangeduid om dit op te volgen of is er een werkgroep gecreëerd? Hoe ging dat? 7. Waar heeft de club haar prioriteiten gelegd? Wie heeft die prioriteiten bepaald? Zijn het vooral de actiepunten die vanuit PASS werden gegeven die voorrang kregen? 8. Zijn er zaken waaraan jullie niet wensen tegemoet te komen of die volgens jullie minder evident zijn? Wat is de reden daarvoor? Wat waren de moeilijkheden? 9. Hebben jullie weerstand ondervonden om bepaalde zaken aan te pakken en vanuit welke hoek hebben jullie deze tegenwind eventueel gekregen? 10. Hebben jullie als club behoefte aan externe ondersteuning? Aan wie denken jullie hierbij in eerste instantie? (VBL, basket PASS, gemeente/stad,…). Onder welke vorm is die steun volgens jullie het meest bruikbaar? (handboek, clinics, praktijkvoorbeelden,…) 11. In Nederland is men de laatste jaren gestart met verenigingsondersteuning. Clubs krijgen in dat geval ondersteuning van de lokale overheid of van de federatie. Die steun kan zich situeren op verschillende vlakken: van organisatorisch tot medisch of zelfs naar rekrutering toe. Hoe staat jullie club daar tegenover? Is daar nood aan? Zou zo’n systeem werken? 12. Hebben jullie basket PASS en het rapport ook gebruikt om steun of verbeteringen af te dwingen (buiten de club)? Heeft de club steun gekregen van externen (bv. Lokale overheid)? 13. In welke mate hecht de lokale overheid belang aan de resultaten van basket PASS? 14. Overlopen van de aanbevelingen die gedaan werden per dimensie ahv individuele vragenlijsten per club. telkens bekijken wat er intussen gebeurd is, op welke manier, door wie… Beleid en strategie: hebben jullie de intentie om een beleidsplan met korte- en langetermijndoelstellingen op te maken op basis van een grondige analyse van de JO? Organisatiestructuur: zijn er veranderingen qua organisatiestructruur? Is er bv een apart jeugdbestuur? Basketbalopleiding: zijn er zaken veranderd aangaande de basketbalopleiding (mentaal, tactisch, …)? - Werden de spelers geëvalueerd? Door wie? Hoe? Hoe vaak? Worden daarbij concrete adviezen geformuleerd (kwalitatief)? - Hoe staat het met het portfoliosysteem? - Beschikken de trainers over het volledige opleidingsplan?
15. 16. 17. 18.
19. 20.
Ondersteuning: zijn er sinds basket PASS verbeteringen gebeurd qua ondersteuning van jeugdspelers? - Is er al werk gemaakt van een medisch begeleidingsplan? Wie stelde dit op? - Is er een vaste blessurebehandelingsprocedure opgesteld? - Heeft de club nog steeds een overeenkomst met een kiné? Maken de jeugdspelers gebruik van deze mogelijkheid? Interne marketing en HRM: is er iets veranderd aan de communicatie binnen de club? - Wordt de clubvisie; het visitekaartje van de club, duidelijk gecommuniceerd, intern en extern? - Worden er functioneringsgesprekken gedaan? Geformaliseerd? - Hoe staat het met het spelersportfolio? - Zijn er bij ook functioneringsgesprekken ook mensen van de technische staff? - Hoe zit het met het vrijwilligersbeleid in de club? Zijn er genoeg vrijwilligers? - Onderneemt de club speciale acties naar ouderbinding n dergelijke? - Schriftelijk document ivm beloningssysteem medewerkers? Externe relaties en rekrutering: is er samenwerking met de lokale overheid? Accommodatie: zijn er nog aanpassingen geweest inzake accommodatie? Effectiviteit: is er de afgelopen twee seizoenen een evolutie geweest inde doorstroming naar de seniorsploegen? Juniorploeg? Zijne r bijscholingen voor trainers? Dieper ingaan op bepaalde dimensies indien nodig. Wat is de belangrijkste motivatie geweest om deel te nemen aan basket PASS? Is deze doelstelling gerealiseerd? Hoe staat de club tegenover een eventuele koppeling van basket PASS aan het jeugdfonds? Hoe staat het met het engagement van de clubleden? Wie helpt er (spelers, ouders, …) bij evenementen en dagelijkse werking? Welke zijn eventuele problemen daaromtrent? Slaagt de club erin voldoende mensen te mobiliseren? Zijn daar al mogelijke oplossingen voor gevonden? Hoe wordt, na twee jaar, de algemene impact van basket PASS ervaren? Afsluiten, bedanken voor medewerking.
