Eretekens Generaties lang gekoesterd ter behoud van vervlogen schittering en praal Griet Kockelkoren
Eretekens Behoud & bewaring • Manipulatie • Bewaring • Opstelling in tentoonstelling
Eretekens - materialen • Eretekens zijn meestal opgebouwd uit metaal in combinatie met textiel (meestal zijde) • Deze twee materialen vragen een zeer verschillende aanpak qua bewaring, opstelling en manipulatie. • Ze zijn van nature uit eigenlijk niet zo goed compatibel • Vandaar dat we bij het behoud van eretekens moeten zoeken naar een compromis dat geschikt is voor beide materialen.
Manipulatie van eretekens • Het metalen gedeelte wordt als het meest kostbare beschouwd. Niettemin is het gedeelte in zijde het meest fragiel. • Til het ereteken daarom altijd op aan het metalen gedeelte. Nooit aan de zijde! • Ondersteun ook altijd de zijde bij het verplaatsen van het object • Metaal is zeer gevoelig voor zuren en vocht! Om ongelijkmatige verkleuring, oxidatie en andere chemische reacties tegen te gaan, draag altijd handschoenen bij het vastnemen. Katoenen of Latex.
Eretekens Behoud & bewaring • Manipulatie • Bewaring • Opstelling in tentoonstelling
Bewaring van eretekens • Ideale - museale normen Omgeving & klimaat
Metaal & zijde - compromis • RH (relatieve vochtigheid) • Temperatuur • Licht
Bewaring van eretekens Omgeving Relatieve vochtigheid (RH) Ideaal voor textiel = 55% RH Ideaal voor metaal = 40 a 45 % RH
Compromis = 50% RH Dit is echt heel belangrijk om dit constant en op peil te houden, want beide materialen zijn enorm gevoelig voor vocht! • Bij een te hoge RH: - textiel wordt zeer gevoelig voor schimmels - Metaal zal gaan oxideren • Bij een te lage RH: - textiel zal uitdrogen, bros worden en aanvoelen als papier.
Bewaring van eretekens Omgeving Temperatuur Temperatuur en RH hangen heel nauw samen. Hier moet dus een t° gevonden worden die ideaal is voor de 50% RH. Aangeraden temperatuur = 16 - 18°C Voor een goede bewaring van het object is het heel belangrijk om schommelingen te vermijden! -
Laat de verwarming in de kamer waar je je eretekens bewaard dag en nacht opstaan. Liever constant 15°C dan overdag 23°C en ‘s nachts 8°C. Let wel op bij een koude t° dat de RH niet te hoog wordt (schimmels en oxidatie)
Bewaring van eretekens Omgeving Licht Voor een constante bewaring is het absoluut aangewezen om objecten in het donker te bewaren. Op de invloed van licht kom ik later terug bij het aspect presentatie.
Bewaring van eretekens Omgeving - problematiek Beschadigingen door alle
omgevingsfactoren samen
Bewaring van eretekens Omgeving - problematiek
Bewaring van eretekens Materialen/verpakking • Alles wat met het object in contact komt dient zuurvrij te zijn! Bijv: - Zuurvrij papier/karton Dit is meestal wit. Je kan zien dat het aan vervanging toe is, of begint te verzuren door vergeling. - Museum Art Foam (MAF) Altijd wit of zwart. Andere kleuren geven zuren af - Gewassen katoen of linnen (bijv. Een oud laken) Verpak nooit een stuk in plastic! - verstikking Leg nooit een ereteken op vilt! - chemische reactie met het metaal
Bewaring van eretekens Methoden • De originele doosje zijn niet altijd geschikt om het stuk permanent in te bewaren. - Ze zijn niet zuurvrij - Ze bieden meestal veel te weinig plaats voor het lint - Als de doosjes dicht zijn krijg je een microklimaat. • Vermijd alle plooien in de zijde - plooien zijn de meest fragiel plaatsen waar eerst scheuren zullen plaatsvinden. - Dit kan opgelost worden door ze vlak te leggen met aan het uiteinde een rolletje tussen, • Vermijdt wrijving door verschuiving in de verpakking
Bewaring van eretekens Problematiek bewaring in de originele doosjes
Bewaring van eretekens Problematiek bewaring in de originele doosjes
Bewaring van eretekens Voorbeeld goede bewaarmethode
Zonder ondersteuning
Met ondersteuning van de plooien
Bewaring van eretekens Voorbeeld goede bewaarmethode
Tussen elk laagje een zijdepapiertje
Bewaring van eretekens Voorbeeld goede bewaarmethode Rolletjes bekleed met polyesterfiber en gewassen baalkatoen.
Bewaring van eretekens Voorbeeld goede bewaarmethode
Bewaring van eretekens Voorbeeld goede bewaarmethode
Het geheel zou achteraf in een Tyvec zakje geplaatst kunnen worden.
Bewaring van eretekens Voorbeeld goede bewaarmethode Vastgespeld Uitgesneden
Eretekens - Omgeving opstelling & tentoonstelling Naast de klimaatsomstandigheden en het verpakkingsmateriaal, is er nog een belangrijke factor: Materialen gebruikt voor de bewaarkasten en vitrinekasten • Ook het materiaal voor de kasten zelf mag geen schadelijke gassen afgeven, of aangetast worden door omgevingsfactoren dus liever geen hout en enkel gelakt metaal dat niet kan aangetast worden door oxidatie! • Vernissen en verf mogen geen schadelijke gassen afgeven
Eretekens opstelling • Manipulatie
• Bewaring • Opstelling in tentoonstelling
Opstelling van eretekens omgevingsfactoren • Ook hier dienen dezelfde klimatologische omstandigheden behouden blijven! -
RH: 50% Temperatuur: 18°C
Nieuwe factor: Licht Museale norm: 50 Lux! Alle UV dient weggefilterd te worden! IR (opwarming) moet vermeden worden
Opstelling van eretekens omgevingsfactoren • Op het eerste zicht lijkt enkel textiel zeer gevoelig aan licht. - verkleuring; vervaging van kleuren - Sterkteverlies: de zijde zal snel schiften en scheuren. Omdraaien v/d zijde helpt niet, want zo verlies je de originele kleur binnen de kortste tijd helemaal! • Niettemin kan licht ook veel schade veroorzaken aan het metalen gedeelte! - Pigmenten kunnen vervagen - Lijmverbindingen kunnen loskomen
Opstelling van eretekens Omgeving
• •
Verkleuring onder invloed van licht Algemene degradatie door combinatie van verschillende omgevingsfactoren
Opstelling van eretekens Omgeving
• •
Verkleuring onder invloed van licht Algemene degradatie door combinatie van verschillende omgevingsfactoren
Opstelling van eretekens tentoonstelling • Het geheel moet ten alle tijde ondersteund zijn! • Omdat de zijde zo zwak is, mag er absoluut geen stress op de zijde uitgeoefend worden! - geen verticale ophanging (zwaartekracht); de zijde is nooit sterk genoeg om het metalen gedeelte te dragen! - geen speldjes in de zijde (oxidatie), dit zijn ook altijd breukpunten. • Ideaal is om het stuk vlak te plaatsen, of op een licht hellend vlak. • Bekleed het grondvlak met textiel om schuiven te voorkomen.
Opstelling van eretekens tentoonstelling • Ook hier moet de omgeving en alle gebruikte materialen zuurvrij zijn: - gebruik bijv. ZDF in plaats van MDF - Enkel gewassen stoffen • Plooien in de zijde moeten echt vermeden worden! - Ondersteun ook hier de plooien met een onzichtbaar rolletje zijdepapier, of gewassen stukje stof in een aangepaste kleur.
Opstelling van eretekens Voorbeeld van een verkeerde opstelmethode
Hoek is veel te recht zwaartekracht Speldjes in de zijde
Opstelling van eretekens Voorbeeld van een verkeerde opstelmethode
Opstelling van eretekens Voorbeeld goede methode
Opstelling van eretekens Voorbeeld goede methode Slechte opstelmethode
Goede opstelmethode Een ideale hoek, zowel voor presentatie, als om nog steeds een goede ondersteuning te hebben voor het stuk, is ongeveer 30°
Conservatie & Restauratie van eretekens • Ook al zijn er enorm veel reinigingsmiddelen, vernissen,... zo verkrijgbaar in de handel, ze houden altijd een groot gevaar in! -
De meeste reinigingsmiddelen van metaal nemen de opperste laag weg (= materiaalverlies) Ze zorgen vaak voor een chemische reactie in het metaal en blijven lang doorwerken. Elke legering vraagt haar eigen reinigingsmethode! Producten kunnen heel ongewenste reacties uitlokken!
• Vervangen of omdraaien van de zijde lijkt misschien een oplossing om het mooier te maken -
Niettemin neem je zo een originele historische bron weg en het is vaak slechts een kwestie van tijd vooraleer die zijde ook verkleurt. En dan is er belangrijke historische informatie weg!
Conclusie • -
Zorg goed voor je objecten in hun geheel Ondersteun ze bij verplaatsing en opstelling Hou ze stofvrij Bewaar ze in het donker Stel ze niet bloot aan extreme klimaatsomstandigheden. - Ga er altijd van uit dat een stuk zwakker is, dan het er op het eerste zicht uitziet. • Om ongewenste en spijtige ongelukken te vermijden; laat restauraties over aan specialisten. - Behandelingen zien er misschien goed uit op het eerste zicht, maar je weet nooit wat het over 10 jaar met je stuk zal doen!
Eretekens - Behoud & bewaring
Vragen? • Manipulatie
• Bewaring • Opstelling in tentoonstelling
Adressenlijst Conservatie – materialen Eretekens
•
Zuurvrij zijdepapier (acid-free silk paper)
- Papermill Puurs BVBA Rijksweg 25 A 2870 Puurs België (Belgium)
[email protected]
•
Museum Art Foam
- Innosell Postbus 34 76200 AA Borne Nederland (Holland) Email:
[email protected]
•
Tyvec
- Belgium Button Company BVBA Kleindokkaai 1 9000 Gent België (Belgium) http://www.belgianbuttoncompany.be
[email protected] - Innosell Postbus 34 76200 AA Borne Nederland (Holland) Email:
[email protected]
•
Inventarisatiekit voor het reversibel nummeren van objecten (enkel op het metalen gedeelte) Kit for the reversibel inventarisation of objects (only on the metal part)
- Culturele Biografie Vlaanderen www.culturelebiografie.be
•
Zuurvrije, vochtvaste en lichtvaste stift voor het nummeren van verpakkingen zoals tyvec zakjes. A pen that is acid free, resistant to light en to humidity, used for the marking of packing material such as tyvec.
- La route du papier Mimosalaan 83 1150 Brussel tel: 02/733 53 57 email:
[email protected] - Ook gewone potloden kunnen perfect gebruikt worden om verpakkingen te markeren. Also normal pencils can be used to mark packing materials.
