I.
Activiteiten preses, scriba en overige moderamenleden
Juni 2011 Deutsche Kirchentag te Dresden Van 1 tot en met 5 juni bezochten de preses en okr. B.van Bokhoven de Deutschen Kirchentag van de Evangelische Kirche (EKD) in Dresden, Duitsland. Zo‟n 120.000 deelnemers konden kiezen uit vele honderden bijeenkomsten, Bijbelstudies, workshops, uitvoeringen, lezingen, drama en expressie etc. Thema van deze Kirchentag was „…daar zal ook uw hart zijn‟, afgeleid van Matteüs 6:21 (zie bijlage 1). EO Jongerendag Op 4 juni bezocht de scriba de EO Jongerendag in het Gelredome te Arnhem. ‘Spreken over God’ Op 6 juni gaf de scriba een lezing over „Spreken over God‟ tijdens een ambtsdragersvergadering te Zoetermeer. Afscheid ds. H. van Wijnen van de HGJB Op donderdag 9 juni was de preses in de Opstandingskerk in Houten aanwezig bij de Algemene Ledenvergadering van de Hervormd-Gereformeerde Jeugdbond (HGJB) en het afscheid van zijn directeur ds. H. van Wijnen (zie bijlage 2). Okr. B. van Bokhoven was hierbij tevens aanwezig. Bezoek hoofdkantoor WCC De scriba bracht op 8 juni een bezoek aan het hoofdkantoor van de WCC (en WCRC) te Genève (zie bijlage 3). Bezoek classis Zeist Op 15 juni bezocht de scriba de classis Zeist in verband met de reactie op de ontwerp-visienota. Nederlands Bijbelgenootschap Op donderdag 16 juni bracht de preses een bezoek aan het Nederlands Bijbelgenootschap in Haarlem. Jaarvergadering GZB Op donderdag 16 juni was de preses aanwezig bij de jaarvergadering van de GZB in gebouw Eben Haëzer in Woudenberg waar hij een toespraak hield (zie bijlage 4). Bestuursvergadering Federatie van Diaconieën Op 16 juni was diaken B. Broekhuizen aanwezig bij de bestuursvergadering van de Federatie van Diaconieën. Afscheid Mgr. A.H. van Luyn De scriba was op 18 juni aanwezig bij het afscheid van Mgr. A.H. van Luyn als bisschop van Rotterdam. Ondertekening convenant ‘Ruimte voor geven’ Op 21 juni was de scriba aanwezig bij de ondertekening door het CIO (Interkerkelijk Contact in Overheidszaken) van het convenant „Ruimte voor geven‟. Inleiding voor studenten seminarium Hydepark Op woensdag 22 juni hield de preses een inleiding voor studenten op het seminarium Hydepark, onderwerpen waren onder meer: de synode, de Dienstenorganisatie, welke nieuwe ontwikkelingen zijn er, wat verwacht de kerk van predikanten en wat mogen predikanten van de kerk verwachten? 40-jarig bestaan VGVZ Op 22 juni was ouderling mw. M. Lichtenbelt in de Domkerk te Utrecht aanwezig bij de viering van het 40-jarig bestaan van de Vereniging van Geestelijk Verzorgers in Zorginstellingen (VGVZ). De scriba was tevens aanwezig en gaf namens het CIO een toespraak (zie bijlage 5).
In ontvangst nemen ‘Geen Tittel of Jota’ Op donderdag 23 juni nam de preses in het Gasthuis in Amsterdam het eerste exemplaar van „Geen Tittel of Jota‟ van de Toraleesroostergroep in ontvangst (zie bijlage 6). Start KIDS Express Op 29 juni waren de preses en okr. B. van Bokhoven aanwezig bij de start van de KIDS Expres, een samenwerkingsproject van JOP, het Nederlands Bijbelgenootschap en KiA. Door middel van vijf Bijbelverhalen met 15 uitdagende opdrachten in vijf zeer fraaie caravans laat KIDS Expres kinderen ervaren dat ze een verschil kunnen maken in de wereld om hen heen, waarbij ze ontdekken dat de Bijbel nog steeds heel actueel is! Kennismaking met de fractievoorzitter van het CDA Op 30 juni was de scriba aanwezig bij een kennismakingsgesprek van het moderamen van de Raad van Kerken met de fractievoorzitter van het CDA.
Juli 2011 In bezit nemen bisschopszetel Mgr. J.H.J. van den Hende De scriba was op 2 juli aanwezig bij het in bezit nemen van de bisschopszetel van Rotterdam door Mgr. J.H.J. van den Hende. Ontmoeting met studenten Op 5 juli ontmoette de scriba studenten van de PThU op het seminarium Hydepark.
Augustus 2011 Interview met dr. Vermeulen Op 15 augustus gaf de scriba een interview aan dr. Vermeulen namens „project Religiare‟ (religie in het publieke domein). Interview voor Spirit24/NCRV Op 16 augustus gaf de scriba een interview voor Spirit 24/NCRV tijdens een terugblik op 50 jaar religie in Nederland. Interview met mw. A.M. van Briemen De scriba had op 17 augustus een interview met mw. A.M. van Brieven voor de HGJB. Xnoizz Flevo Festival Op 20 augustus bezocht ouderling mw. M. Engelbert het Xnoizz Flevo Festival. Afscheid dr. F.T. Bos van BNP Op 24 augustus was okr. B. van Bokhoven aanwezig op de receptie ter gelegenheid van het afscheid van Tobias Bos als directeur van de Bond van Nederlandse Predikanten. Christelijk Sociaal Congres Op 24 en 25 augustus participeerde okr. B. van Bokhoven in dit congres en de workshops, waarvan het thema was „Schepping & samenleving, een duurzame relatie‟. Onder gelijknamige titel werd vooraf de congresbundel gepubliceerd, waarin wordt teruggeblikt op 120 jaar christelijk-sociale beweging. Tijdens de conferentie werd de bundel „EEN SCHRIJNEND GEBREK, een begin van een christelijke visie op rentmeesterschap‟ gepresenteerd. Honderdste Zendingsdag van de GZB Op 27 augustus was okr. B. van Bokhoven aanwezig bij de honderdste Zendingsdag van de GZB, die sinds een aantal jaren wordt gehouden op Hydepark. Het thema van deze dag was „Samen gezonden‟. Bezoek Presbyterian Church Ghana
Van 18 tot en met 29 augustus bezocht de scriba de Presbyterian Church Ghana (zie bijlage 7). Evaluatiebijeenkomst met IZB Op 31 augustus namen de scriba en okr. B.van Bokhoven deel aan een tussentijdse evaluatie van de in 2009 gesloten samenwerkingsovereenkomst tussen de Protestantse Kerk en in het bijzonder de programmalijn Missionair Werk & Kerkgroei, en de IZB - voor zending in Nederland.
September 2011 Ambtsjubileum dr. A.J. Plaisier Op zondag 4 september was de preses in Amersfoort aanwezig bij de dienst waarin werd stilgestaan bij het 25-jarig ambtsjubileum van dr. A.J. Plaisier (zie bijlage 8).
De scriba ging in de verslagperiode voor in kerkdiensten in de volgende gemeenten: 2 juni, Montfoort 5 juni, Soest, Willeminakerk 12 juni, Boskoop, Zijdekerk 12 juni, Utrecht, Jacobikerk 2 juli, Amersfoort, De Hoeksteen 2 juli, Amstelveen, Gereja Kristen in Nederland 14 augustus, Amsterdam Zuid-Oost, Persekutuaan Kristen
De preses ging in de verslagperiode voor in kerkdiensten in de volgende gemeenten: 9 januari, Alkmaar 30 januari, Alkmaar 20 februari, Heiloo 20 maart, Velserbroek 10 april, Alkmaar 24 april (Pasen), Alkmaar 29 mei, Amsterdam, Westerkerk 6 juni, Alkmaar 20 juni, Naarden 10 juli, Alkmaar 24 juli, Uitgeest/Akkersloot
II. Besluiten moderamen, benoemingen A. Bestuurlijke besluiten genomen door moderamen en kleine synode tussen 15 juni 2011 en 15 september 2011
Toepassing van ordinantie 3-22-1 (beroepen van een predikant In algemene dienst) Ds. C. van Dam te Utrecht voor de arbeid ten dienste van Kerk in Actie – buitenland als coördinator van het Hendrik Kraemer Instituut
07.09.11
Toepassing van ordinantie 3-23-1 (toetsing oordeel werkzaamheden predikant met een bijzondere opdracht) op verzoek van Kerkenraad van de Gereformeerde Kerk te Zevenbergen t.b.v. beroeping ds. H. Hummel als geestelijk verzorger bij Verpleeguuis „Sancta Maria‟ te Zevenbergen
06.09.11
Classicale vergadering van de classis Leeuwarden t.b.v. beroeping mw.ds. K. Kwint-de Kleine als geestelijk verzorger bij Zorggroep Noorderbreedte locatie Abbingahiem te Leeuwarden
06.09.11
Toepassing van ord. 13-17-7, verlenging bevoegdheid om als proponent te staan naar het het ambt van predikant Mw.ds. S.C. Leene te Sneek
06.09.11
Mw. Drs. M. Nijman te Lelystad
06.09.11
Verlenging van preekconsent krachtens overgangsbepaling 1 Gen.Reg. Preekconsenten Dhr. C.G. Hoogendoorn te Amersfoort
(met terugwerkende kracht)
01.02.11
Dhr. J.E.G. Baars te Dinxperlo
01.06.11
Dhr. C.M. Cornelisse te Nieuwerkerk aan den IJssel
01.01.12
Toepassing van Artikel 4 Gen.Reg. Preekconsenten (preekconsent in het kader van de opleiding) Dhr. B. Bloemendal te Kampen
01.06.11
Mw. S.A. Blok te Kampen
01.06.11
Mw. P.A. de Jong te Kampen
01.06.11
Dhr. G. van Zanden te Zwolle
01.06.11
Dhr. R.P.M. Braakhuis te Utrecht
26.07.11
Mw. A.P. Donker-Kremer te Tiendeveen
01.08.11
Dhr. R.P. van der Plicht te Waddinxveen
01.08.11
Dhr. W.J. Westland te Renswoude
01.08.11
Toepassing van Artikel 5 Gen.Reg. Preekconsenten (preekconsent vanwege voltooide opleiding) Dr. H.C. van der Sar te Zwolle
11.08.11
Drs. G. Brandorff te Hardenberg
06.09.11
Mw.drs. L. van der Laan-van der Wilden te Ede
06.09.11
Toepassing van Artikel 6 Gen.Reg. Preekconsenten (kerkelijk werker in gemeente) Dhr. C.A.M. Vernooij te Culemborg
(met terugwerkende kracht)
01.02.11
Mw. W.G. Jansen-Baltink te Doezum
(met terugwerkende kracht)
08.02.11
Mw. J. Kooman te Zierikzee
11.08.11
B.
Benoemingen en afvaardigingen
In de verslagperiode zijn door het moderamen en de kleine synode geen benoemingen verricht.
Bijlage 1
Impressie van de 33. Deutsche Evangelischer Kirchentag te Dresden van 1 tot en met 5 juni 2011 okr. B. van Bokhoven
… da wird auch dein
Herz sein (Matthäus 6,21)
1. Bij de inschrijving blijkt al een grondige voorbereiding: een programmaboek van 640 pagina‟s waarin alle onderdelen tot in detail chronologisch en thematisch zijn aangegeven, uitvoerige plattegronden met locaties, openbaarvervoertickets enz.
2. Opvallend is het zeer grote aantal jongeren dat overal in de stad en op locaties aanwezig is om hand en spandiensten te verrichten.(Blijkt mee te tellen als maatschappelijke stage)
3.
Het aantal aangemelde deelnemers bedraagt 120.000, het totaal aantal bezoekers wordt geschat op 300.000, dus dat bepaalt het straatbeeld in de stad. Als teken van verbondenheid schaft bijna iedereen zich een kleurig groen sjaaltje aan, zelfs een hond deelt daarin. Alle leeftijdscategorieën zijn vertegenwoordigd, zelfs ouders met jonge kinderen zijn moeiteloos aanwezig bij soms ellenlange toespraken. De hele stad ademt een ontspannen “Koninginnedagsfeer”, terwijl veel bijeenkomsten diepteboringen zijn. Gelaten wacht men bij de tramhaltes, telkens pogend een wereldrecord te vestigen op het onderdeel: hoeveel mensen kunnen er in een tram?
4. Als Gedenken zu Begin is er in het centrum van Dresden een rondgang langs gedenkstenen: Ein Gedenkweg vom Altmarkt zur Synagoge - zur Erinnerung an die Vernichtung Jüdischen Lebens in Dresden, an die Schuld der Kirche und den Mut der unbesungenen Helden.
5. De Eröffnungsgottesdienst vindt plaats aan de oever van de Elbe, waar zeer grote tribunes plaats bieden aan de talrijke deelnemers, en overigen de dienst volgen vanaf de nabijgelegen bruggen en de overzijde. In prediking, theater, muziek en gezang wordt ingegaan op het thema van deze dagen. Daarbij wordt o.a. ook het woord gevoerd door Bondspresident e Christiaan Wulff uit Berlijn, deelstaatminister-president Tillich uit Dresden en 1 Burgemeester Hilbert uit Dresden. Opvallend daarbij is dat in de Duitse context de officials niet schromen om ook inhoudelijk in te gaan op de betekenis van het Evangelie.
6. De Frauenkirche ( ca. 3.000 zitplaatsen) staat letterlijk en figuurlijk centraal. Weer in gebruik sinds de afronding van de restauratie in 2009 wil iedereen wel een programmaonderdeel e volgen in deze prachtige kerk. We vinden met veel moeite een plekje in een loge op de 6 verdieping. Iedere dag staan er lange rijen te wachten, waarbij zich een uitzonderlijke situatie voordoet: jongeren staan voortdurend met borden bij de ingangen: Kirche überfüllt. Bij een avondbijeenkomst die om 23.00 gaat beginnen staan er om 22.15 uur al lange rijen, waarbij de wachttijd spontaan wordt getransformeerd tot een volkszangdienst.
7. Tijdens ons verblijf nemen we onder andere deel aan de volgende bijeenkomsten/workshops: a. Welcome for international visitors, concluded with a sea of lights from 150.000 candles on both sides of the River Elbe.
b.
Bibelarbeiten durch Prof. Dr. Margot Kässmann, voormalig preses EKD (P. Verhoeff) c.q. Dr. Najla Kassab, predikante National Evangelical Synod te Beirut/Libanon (B. van Bokhoven).
c.
Wie viel Frau verträgt das Pfarrambt?
d. Wie viel Integration braucht die Demokratie? e. Das wird man wohl noch sagen dürfen! Israel und wir Markt der Möglichkeiten, gehouden op het grote tentoonstellingsterrein. Speciaal voor de Kirchentag heeft de overheid de trambaan hierheen verlengd. Te midden van de honderden stands bezoeken we o.a. die van de geassocieerde kerk E.A.K., en spreken met het echtpaar Heetderks (inderdaad, familie van...).
Bijlage 2
Lezing bij de algemene ledenvergadering van de HGJB op 9 juni 2011 in de Opstandingskerk te Houten ds. P. Verhoeff
Graag maak ik gebruik van de gelegenheid die aan mij geboden wordt om u als ALV van de HGJB een hartelijke groet over te brengen namens de synode en het moderamen. Het is een goede mogelijkheid om elkaar weer eens te ontmoeten en het goede toe te wensen. Ik wil u wel verklappen dat ik mij daarbij aanzienlijk gemakkelijker voel dan de laatste keer dat wij elkaar spraken. Ook u zult die laatste keer nier vergeten zijn, en anders roep ik die in herinnering.Het was bij het 100-jarig bestaan van de HGJB. Wij spraken elkaar wel, maar wij zagen elkaar niet. U zat in Utrecht, in de Jacobikerk en wij als generale synode vergaderden in Lunteren. Ik mocht u namens de kerk een mooi bedrag als cadeau aanbieden, maar wij werden ernstig gehandicapt door de verbinding. Er zat een behoorlijke vertraging in die verbinding, zodat het geheel in ieder geval op de synode nogal kolderiek overkwam. Ik bood u het cadeau aan, maar hoorde aan de andere kant niets dan stilte.En dat duurde lang. Toen ik in arren moede dan zelf nog maar iets zei, brak er in de Jacobi juist op dat moment een donderend applaus los. En daarop bulderde de synode weer van het lachen. Ik kreeg het er warm van, en ik voelde mij ongelukkiger en ongelukkiger. Ik weet nog dat ik tegen de scriba zei dat ik liever twee dagen een synode voorzat dan dat ik eenmaal een paar minuten een cadeau aan moest bieden. Enfin, het leed is geleden en het is goed om elkaar dan nu in levende lijve te spreken, van aangezicht tot aangezicht. Dat biedt mij namelijk ook de mogelijkheid om uit te spreken hoezeer kerk, synode en moderamen prijs stellen op de goede contacten die tussen u en ons in de laatste jaren tot betere en nog steeds betere contacten zijn uitgegroeid. Er is sprake van een vruchtbare samenwerking van DO en HGJB. Natuurlijk is daar de persoon van ds van Wijnen niet vreemd aan. In hem is er – als directeur van uw HGJB en als programmamanager JOP van de DO een soort personele unie ontstaan, waar wij beiden inmiddels veel vruchten van hebben mogen plukken. Nu hij vandaag van de HGJB afscheid neemt is het ook goed om de dankbaarheid en de waardering van de kerk daarvoor uit te spreken. Ik weet dat ik daarmee een beetje op de zaak vooruitloop, maar ik dank je Harmen, namens de gehele kerk voor je baanbrekende werk in deze. Met een personele unie in de persoon van ds van Wijnen is het begonnen, maar ik geloof het vertrouwen te mogen uitspreken dat er meer gebeurd is dan zijn persoon. Als JOP en HGJB hebben wij een samenwerking gevonden die voor beiden profijtelijk is. Wij doen samen wat kan, en dat is veel. Maar er blijft ook voor beide organisaties een bepaald deel aan eigenheid over die goed is voor elk van beiden en die we elkaar ook van harte gunnen.Zo is het goed en zo is de samenwerking HGJBDO ook een voorbeeld geworden voor andere MUO‟s. Nu dan ook de tijd van het afscheid voor ds van Wijnen van de HGJB is gekomen, is er bij de kerk en de DO alle vertrouwen dat die goede samenwerking gecontinueerd zal worden. Daarbij is het nogmaals belangrijk dat wij eenheid en samen optrekken zoeken waar dat kan. Maar dat wij ook de eigenheid van beide partijen als kracht erkennen en daar gebruik van maken. Ik spreek dan ook de hoop en het vertrouwen uit dat het zo zal gaan en dat het jeugd- en jongerenwerk in onze kerk én over de grenzen daarvan heen, er van zal profiteren. Men heeft mij verzocht het niet te lang te maken, en ik zal het dus hierbij laten. Wij wensen ds van Wijnen alle goeds toe, maar die zullen wij nog vaak genoeg zien. De kerk wenst echter ook de HGJB alle goeds toe. Zo begon ik, met een groet en u namens synode en moderamen alle goeds toe te wensen. Graag sluit ik af met een bede om de zegen. Moge de Heer van alle leven, de vader van onze Heer Jezus Christus u zegenen in al uw werk.
Bijlage 3 Verslag van het werkbezoek aan de Wereldraad van Kerken op 8 juni 2011 te Genève (Zwitserland) dr. A.J. Plaisier
Dr. Hielke Wolters haalt mij op. Hij vertelt mij over zijn werk in de wereldraad van kerken als Actin Associate General Secretary for Programmes, een verbindende schakel tussen de Program Directors en de General Director. Wij spreken over het verzoek om in een volgende periode een afgevaardigde van de Protestantse kerk in het Central Comité te benoemen die tot de kerkleiding behoort (overigens sprak hij, en later ook Tveit, met veel waardering over Marloes Keller). Ik opperde dat dan de quorum-discussie wellicht wat minder rigide gevoerd zou moeten worden. Ik ontmoet Mr. Michel Nseir, programme executive Middle East en Mrs. Carla Khijoyan, programme executive regional relations ME. Zij staan op het punt af te reizen naar Egypte. We wisselen van gedachte over de vraag of het opportuun is te spreken met radicale moslims, die voor de Koptische Kerk zo ongeveer de vijand is. Uitgebreid komen we te spreken over de wijze waarop wij als kerk ons op het zogenaamde IP-veld begeven. Wat de PKN in deze doet geschiedt niet in het verborgene. Het overleg met het OJC is niet onopgemerkt gebleven en roept meteen allerlei vragen op. Ik heb hen duidelijk gemaakt dat spreken ook voor christenpalestijnen en het Palestijnse volk aan gezag en invloed inboet wanneer de relaties met de joodse partners worden verbroken, maar dat wij nog even beslist achter onze brief aan de Israëlische regering staan. Ik lunch met Dr. Martin Robra, programma director en Dr. John Gibaut, director Faith and Order. We spreken o.a. over de rol van F&O in de verklaring van Kingston over Just Peace. Deze is toch nogal marginaal, maar ik kreeg niet de indruk dat zij hier erg mee zaten. Met waardering werd gesproken over prof. Leo Koffeman en Kirsten Storch. Vervolgens heb ik een ontmoeting met Dr. Olav Tveit. Ik vertel hem dat onze afgevaardigde in het CC veel waardering heeft voor zijn voortvarende aanpak. Ik leg hem twee dingen voor: 1. de theologie van Kingston en 2. de toekomst van de relatie tussen WCC en Global Christian Forum. Ad 1: de imperatief, die bovendien nogal dik is ingevuld (45 x must) rust maar marginaal in de indicatief van de verkregen vrede in Christus en heeft wel een erg los verband met de hoop op de komst van Gods koninkrijk door God zelf. Ad 2. Als GCF geen vernieuwing van WCC gaat geven, zal WCC weinig nieuw elan krijgen en wellicht verder bureaucratiseren, omgekeerd zal GCF zonder WCC een keer kunnen doodlopen. Wij hebben over beide zaken een open en indringend gesprek over. In een volgende sessie spreek ik met Rev. Dr. Deenabandhu Manchala, programme executive voor unity, mission, evangelism and spirituality, met Mrs. Sydia Nduna, programme director migration en met Mrs Maria Chávez Quispe, indegenous People en Just and Inclusiive Communities. Hier gaat het vooral over de positie van migrantenkerken, juist voor de Nederlandse situatie van groot belang. Er is een mooie studie, Mapping Migration, mapping churches responses, dat kan helpen. In een ontmoeting met Dr, Setri Nyomi en Dr. Douwe Visser vraag ik of WCRC ook echt een samengaan van WARC en REC behelst. Daar wordt positief op gereageerd. Ik kom terug op de assemblee en kaart aan dat heel snel een dictaat van de meerderheid ontstaat en een sfeer waarin open discussie moeilijk is. Dit wordt met name door Douwe Visser onderkend. Het zal een uitdaging zijn een echt vrije en open ruimte te creëren, dat is immers typsich „reformed‟ ‟s Avonds ben ik te gast bij de Nederlandstalige gemeente te Genève, waar Lia Wolters de voorganger is. Er zijn ongeveer veertig deelnemers. Op verzoek leid ik het onderwerp „Spreken over God‟ in. Het blijkt dat Klaas Hendrikse recentelijk in Frankrijk geweest is voor de presentatie van zijn boek in Franse vertaling. Ik vermijd polemiek, maar zet positieve accenten. Mijn verhaal vindt weerklank en er volgt een mooie discussie. De volgende dag neem ik alvorens terug te vliegen de kans waar nog even oud Genève in te lopen, de St. Pierre en het Reformatiemuseum te bezoeken en uiteraard de Reformatiemuur te bekijken...
Bijlage 4 Toespraak bij de jaarvergaderging van de GZB op donderdag 16 juni 2011 in gebouw Eben Haëzer te Woudenberg ds. P. Verhoeff
Graag dank ik u voor de gelegenheid mij geboden door het bestuur om namens het moderamen van de generale synode een groet uit te spreken. Dat groeten is een goede bijbelse gewoonte. U weet dat de brieven in het Nieuwe Testament, zo zij er niet mee beginnen, toch in ieder geval eindigen met een hartelijke groet, uitgesproken door de schrijver aan zijn lezers. Er spreekt wat mij betreft in ieder geval verbondenheid uit zo‟n bijbelse groet.Ook al ken je elkaar niet, of niet allemaal persoonlijk, je bent met elkaar verbonden als broeders en zusters in de ene Heer. Zo zijn wij ook in de kerk met elkaar verbonden. Als broeders en zusters die elkaar lang niet allemaal niet persoonlijk kennen. Als broeders en zusters ook met een verschillende achtergrond. Met een andere geschiedenis die leven, geloven en plaats in de kerk ontegenzeggelijk mede bepaald heeft. Maar met alle verschillen die er zijn, zijn wij toch innig met elkaar verbonden.Kinderen van één Vader, zegt het kinderliedje dat ik lang geleden leerde. Ik geloof dat ik het niet beter kan zeggen. Graag groet ik u dus namens het moderamen van de generale synode. U als een van de modalitaire uitvoeringsorganisaties binnen onze kerk. Een organisatie met heel oude rechten. Al meer dan 100 jaar staat de GZB voor de zending. Kerk en zending, dat hoort bij elkaar. Ds Ouwehand memoreerde dat vorige week nog in zijn artikel in de Waarheidsvriend. „Hoort de zending-ver-weg bij de roeping van de gemeente of is dat alleen weggelegd voor bijzondere christenen?‟ De vraag stellen is haar beantwoorden. In de Schrift zijn gemeenten tot zending geroepen. Handelingen, de Romeinenbrief, 1 en 2 Corinthe worden in het artikel aangehaald. Natuurlijk ook de laatste woorden van het evangelie naar de beschrijving van Mattheus. Maak alle volken tot mijn discipelen door hen te dopen hen in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest. De Schrift roept ons dus tot zending, maar de theologie niet minder. Ik noem in dit verband graag de naam van Hendrik Kramer. Hij zei de kerk doet niet aan zending, de kerk is zending. Zonder zending kan de kerk niet, zonder zending is de kerk geen kerk. En toch constateert ook de directeur van de GZB dat er een hoop veranderd is. Allereerst is Nederland zelf zendingsgebied geworden. Onvermijdelijk is dat ook aan de kerk te zien, aan haar focus. Niet alleen is zij kleiner, maar ook heeft het feit dat Nederland zelf zendingsgebied is geworden gevolgen voor de zending overzee. De aandacht verschuift als het om zending gaat. De neiging is minder daar, meer hier. Een en ander is ook niet zonder gevolgen gebleven voor de verhoudingen in de wereld. Het is niet meer zo dat wij uit het Noorden bij hen in het Zuiden kunnen komen vertellen hoe het moet. Terecht is in veel landen veel meer zelfbewustzijn gegroeid dan er vroeger was. De voorzitter sprak zojuist in zijn gloedvolle betoog over wederkerigheid. Principieel zijn we als christenen op elkaar aangewezen. Dat alles heeft natuurlijk ook zijn weerslag op de zending. Niet alleen voor de omvang, maar ook voor de aard. Dat zending verkondiging van Christus is, staat voor mij als een paal boven water.Maar er zijn daarvoor in de loop der jaren ook meerdere modellen ontwikkeld en gegroeid. Het stemt mijn hoopvol dat de kerk en de GZB daarbij samenwerken en veel meer dan vroeger samen optrekken. Natuurlijk moet ieder daarbij zijn eigenheid bewaren. Dat spreekt vanzelf, want daarin ligt de kracht. Maar het is ook zonde om op die gebieden waarin je overeenstemt langs elkaar heen te werken. De dienstenorganisatie van de kerk en de GZB zijn elkaar daarin steeds meer aan het ontdekken als partners. Wij doen samen wat kan. Maar er blijft ook voor beide organisaties een bepaald deel aan eigenheid over die goed is voor elk van beiden en die we elkaar ook van harte gunnen. Zo werkt de kerk ook steeds meer samen met de andere MUO´s IZB en HGJB. En zo willen wij ook de samenwerking met de GZB graag verder ontwikkelen. Ik spreek vandaag mijn vertrouwen uit dat we elkaar daarin zullen blijven vinden, en daarbij elkaar steeds in de waarde zullen laten. Nog eenmaal haal ik daarbij de worden van ds Ouwehand aan. Zo wordt de kerk tot zegen, en wordt ze zelf ook gezegend. Daarmee wil ik deze groet ook beëindigen. Ik doe dat in het voetspoor van de briefschrijvers van het Nieuwe Testament. Want ik wil u niet alleen groeten, maar ook afsluiten met het uitspreken van het
besef dat wij allen leven onder de hoede van de Heer. Wij bidden dan ook om zijn zegen. Voor de landelijke kerk. Voor de kerk overal in de wereld. Voor de GZB en de zending. En voor elk van ons persoonlijk.
Bijlage 5 Toespraak bij het 40-jarig jubileum van de VGVZ op 22 juni 2011 dr. A.J. Plaisier Bij het thema „zorg‟ denken we vandaag vooral aan bezuinigingen. De vraag naar zorg is hypertrofisch gegroeid en de betaalbaarheid is een reëel probleem. Dus moet er worden bezuinigd. En vervolgens is er een terechte zorg dat hiermee veel noodzakelijke zorg is wegbezuinigd. Wat daarbij in de hele discussie opvalt, is dat zorg vaak exclusief als een product beschouwd, een product dat aangeboden of afgenomen wordt. Zo spreken we over het inkopen van zorg, over zorgverzekeraars en zorgaanbieders. Dat zijn markttermen. Ik begrijp goed dat deze terminologie onvermijdelijk en ga daar op zich niet tegen protesteren. Waar ik wel bezwaar tegen aanteken is, dat het spreken over zorg hiermee in hoge mate verengd is geworden. Erger nog: het resulteert vaak in een mensbeeld, waarin voor de zorgende mens geen plaats is. Waarin de mens niet meer de hoeder is van zijn broeder of zuster, maar waarin hij gefixeerd is op zichzelf en het eigen levensproject. Zorg is dan iets wat door een aantal professionals moet worden verricht, maar waar mijn leven geen verhouding mee heeft. Natuurlijk komt iedereen er vroeg of laat achter dat dit niet werkt, het leven is sterker dan deze leer, maar als ideaal blijft het staan; een ideaal dat mijns inziens onze samenleving afbreuk doet. Maar niet alleen de zorgende mens blijft buiten beeld. Ook de mens die zorg nodig heeft. De mens als patiënt, die ondergáát, die behoeftig is en aangewezen is op zorg. Het ideaal is de gezonde mens, die niets ondergáát maar die maximaal acteert en zich ontplooit. Ook dat is niet houdbaar. Vroeg of laat zijn we patiënt. Daar zijn we echter slecht op voorbereid. We komen terecht aan een kant die er eigenlijk niet zou moeten zijn. Wat dan dreigt is, dat we daarin alleen als consumenten op reageren. Consumenten die zich met argusogen op de zorgverzekeraar en de zorgaanbieder richten. Dat het ook een levensituatie is die een appel doet op mijzelf, verdwijnt uit het zicht. Dat ziekte en nood ook een vraag is naar mijn eigen bestaan en de oproep om daarmee in een nieuwe verhouding te komen, is verdwenen. Ik meen dat hier nu juist een betekenis van geestelijke zorg ligt, met name geestelijke zorg zoals die vanuit een religieuze of daarmee verwant levensbeschouwelijke traditie wordt gegeven. Ik laat me daarin zelf door een christelijk perspectief leiden. Daarin komt zorg in een breder en dieper verband te staan. In de eerste plaats omdat de mens hier wel wordt geroepen de hoeder van zijn broeder te zijn. Omdat hier gesproken wordt over de werken van de barmhartigheid, die dan niet een hobby voor begaafde christenen zijn, maar een levenshouding uitdrukken. Wij zijn elkaar gegeven, we zijn elkaar een zorg. Niet als restpost, als lastpost, maar als roeping, omdat dit wezenlijk is voor mens-zijn. In de tweede plaats om te leren patiënt te zijn. Dat stelt ons voor levensvragen. Levensvragen die in een eenzijdig activistisch menszijn, waarin het gaat om succes en zelfontplooiing, vaak verdrongen worden. Geestelijke zorg is deze mens nabij en helpt deze mens een dieper verstaan van zichzelf. Het is leren patiënt te zijn, zonder slachtoffer te worden. Geestelijke zorg zet zorg in een breder kader. In een menselijk kader. In een kader waarin de hele mens serieus wordt genomen. Bij deze gelegenheid wil ik dan ook graag benadrukken dat ik geestelijke zorg graag ambtelijk gebonden zie. De zendende instantie is uitdrukking van een zorgende gemeenschap. Er staat iets achter de geestelijke verzorging. Een gemeenschap die iemand zendt. Ambtelijke binding staat ook voor de ruimte van vragen die opkomen in grenssituaties. Het is uitdrukking van een weerstand tegen een wereld waarin alleen functionaliteit telt. Uitdrukking van een wereld van barmhartigheid en mededogen, van reflectie en bezinning, van verdieping en vergeving. De ambtelijke binding is voor mij uitdrukking dat er meer is dan het enkelvoudige discours waartoe de zorg zo snel kan worden gereduceerd. Na dit gezegd te hebben in de krappe zeven minuten, heb ik net nog de tijd de VGVZ feliciteren met haar 40 jarige bestaan. Zij heeft belangrijk werk gedaan. Ik hoef hier haar verdienste niet breed uit te meten maar volsta te zeggen dat zonder de VGVZ het er met de geestelijke zorg aanmerkelijk minder voor zou staan. Ik wens haar toe de rol te blijven spelen die zij ook in de afgelopen 40 jaar heeft
gehad, een sterke vereniging die staat voor kwaliteit en die zich sterk maakt voor een kant van ons menszijn, die niet verloren mag gaan.
Bijlage 6 In ontvangst nemen van het eerste exemplaar ‘Geen Tittel of Jota’ van de Toraleesroostergroep op 23 juni 2011 in het Gasthuis te Amsterdan ds. P. Verhoeff Graag neem ik dit boekje vanmiddag in ontvangst, het eerste exemplaar. „Geen Tittel of Jota‟, is de intrigerende titel. Niets maar dan ook niets van de Schriften mag aan onze aandacht ontsnappen. U zult begrijpen dat ik als voorzitter van de generale synode alleen al tegen de titel van het boekje van harte „ja‟ zeg. Maar er is meer. Want natuurlijk zijn wij christenen. Ook ditmaal als voorzitter van de synode van een kerk kunt u van mij niets anders verwachten dan dat ik dat beaam. Toch is een van de vruchten van met name – niet alleen, maar met name – de twintigste eeuw dat wij als kerken, als gelovigen, als christenen zijn gaan ontdekken dat ons christen-zijn oorsprong elders vindt. Alle christelijke geloof is ondenkbaar zonder dat er een Israël en een God van Israël zijn voorgegaan. Wie zijn identiteit wil kennen kan nooit volstaan met de wetenschap wie hij is. Dat weet je pas, als je weet waar je vandaan komt. Die rijkdom van Israël is de laatste eeuw steeds meer mee gaan klinken. Dit boekje is van die gedachte een van de vruchten. Geen titel of jota van de wet zal vergaan, zegt Jezus in Mattheüs 5: 18. En zo zijn wij als kerken gehouden Tenach te lezen, te blijven lezen en tot in het kleinste detail te laten meewegen, zoals de inleiding van het boekje dat zo kernachtig uitdrukt. Ik onderstreep namens de synode dan ook graag vandaag het belang van dit boekje.Wie christen wil zijn, kan nooit zonder de joodse aarde waarin hij staat. Namens moderamen en synode spreek ik dan ook graag onze vreugde uit over het verschijnen van „Geen Tittel of Jota‟. Wij hopen dat het zijn weg zal vinden naar de gemeente. Daar immers wordt het geloof geleefd, beleden en gevierd. Daar ook zal dit boekje zijn waarde moeten bewijzen. Natuurlijk mogen wij verwachten dat predikanten daarvoor het doorgeefluik zullen zijn. Zij zijn de theologen, zij zijn de voorgangers in de vieringen, van hen hopen wij dat zijn de rijke schat van dit rooster zullen doorgeven. Wat ik mijn daar precies van voor moet stellen weet ik nog niet. Ik moet u eerlijk bekennen dat ik er tot op dit moment niet meer van gezien had dan het voorwoord en de inleiding. Zo gaat dat met boeken, de auteurs houden graag tot op het laatst de kaarten tegen de borst en voeren zo de spanning op. En geef hun eens ongelijk. Voorlopig houd ik mij vast aan wat het Woord Vooraf belooft: „Een en ander (bedoeld is het boekje) een en ander levert verrassende nieuwe perspectieven op.‟ Voor mij belooft dat genoeg om met veel nieuwsgierigheid straks verder te gaan lezen dan Woord Vooraf en Inleiding tot nu toe toelieten. Ik maak ook nog graag melding van het feit dat de redacteuren uitspreken dat zijn de PKN dankbaar zijn voor de geldelijke middelen die ter beschikking werden gesteld. Hoeveel dat precies was weet ik niet, en dat hoef ik ook niet te weten. Wel spreek ik graag uit dat ik er trots op ben dat ook dit werk mede is mogelijk gemaakt door de kerk. Tot slot, maar eigenlijk als belangrijkste: ik hoop dat dit boekje zijn weg zal vinden. Naar predikanten, naar gemeente, naar de kerk. Dat het gebruikt mag worden tot het stukgelezen is en er nodig een opvolger moet komen. Omdat het kleinste detail van de tora moet worden meegewogen. Geen tittel of jota mag worden vergeten.
Bijlage 7
Impressies van het bezoek aan de Presbyterian Church of Ghana met ds. Cokkie van ‘t Leven, programmamanager Kerk in Actie, van 18 tot en met 29 augustus, West-Afrika dr. A.J. Plaisier
1. Het Lifeline-project Het Lifeline-project waar we naartoe gaan, ligt ergens aan de rand van Accra. Dus ploegen we ons geduldig door de stad heen. Midden in de drukte en het gewoel van een weg langs een eindeloos grote markt, ligt het centrum. We worden ontvangen door twee gedreven vrouwen: Nanne, de programmacoördinator en Grace, deputy programmacoördinator. Zij vertellen ons dat hier meisjes worden „gered‟ van mensenhandel. Ergens tussen de 15 en de 18 jaar komen ze hier terecht. Voor negen maanden wonen en leven ze hier en wordt hen geleerd eigenwaarde te ontwikkelen, op eigen benen te staan en ze leren ook vaardigheden waarmee ze dat waar kunnen maken. Daarom zullen we straks een „klasje‟ kappers, naaisters en cateraars zien. Na negen maanden gaan ze terug en helpt het centrum te reïntegreren. Eventueel met een microkrediet. Zomaar los gestort worden ze niet: er zijn gesprekken met de familie van het meisje en er wordt gekeken waar zij een leefbaar leven kan leiden. Lifeline vangt kinderen op met verschillende religieuze achtergrond. Het is overtuigd christelijk en kinderen wordt het evangelie verkondigd, maar zonder dwang. In deze ramadantijd mogen moslimkinderen de vasten houden. Toen we aankwamen werden we verwelkomd door een schare kleine kinderen die misschien al uren op onze komst zaten te wachten in een reepje schaduw. Zij zijn door de moeders gebracht die zo de handen vrij hebben om te werken. Na een rondleiding zijn we de omgeving ingegaan. Daar gingen we het immense marktcomplex op waar werkelijk alles te koop is, maar dat tegelijkertijd een doolhof is waar je als vreemde nauwelijks meer uitkomt. Ergens daartussen was zij, een naaister, ooit gered van vrouwenhandel, enige jaren geleden al weer graduate van het Lifelineproject, en nu een prachtige vrouw in een atelier, waar ze per dag vijftien jurken, rokken, bloesjes et cetera maakt, met intussen vier leerlingen. Zo bouw je een leven en een living op. In een piepkleine ruimte een grootse vrouw. Wat is Lifeline voor een project? Het is kleinschalig, gericht op individuele meisjes, het is hulpverlening, maar het is vooral: helpen levens op te bouwen. En daarmee: helpen een samenleving op te bouwen. Daarom steunt Kerk in Actie dit project. Als bijdrage bij wat de kerk zelf (in dit geval de Assemblies of God) via de eigen gemeenten krijgt. Dat moeten we blijven doen voor kinderen in de knel. Wat mooi dat Grace, toen we haar vroegen „wat is je drive‟ zei: "dat ik het mag zien, met eigen ogen, hoe meisjes bijna verfomfaaid hier aankomen en dat ik instrument in Gods hand mag zijn. Ze via Lifeline te zien uitgroeien tot mensen".
2. Bevestigingsdienst synodevoorzitter ds. Prof EmmanuE’l Martey Op zondag zijn wij (Cokkie van ‟t Leven en ik) gearriveerd in Abetifi, waar de 11e synode van de Presbyteriaanse Kerk in Ghana wordt gehouden. Na het ontbijt gaan we naar de bevestigingsdienst van de voorzitter van de synode, ds. Prof Emmanuël Martey. Het zal een zit gaan worden van viereneenhalf uur, maar heb ik me verveeld? Nee, geen moment. Want zingen is heerlijk, en als het meeslepend is, hoef je niet eens te begrijpen wat je zingt (het Twi en het Ga horen niet tot mijn repertoir), al is het dan wel mooi dat er af en toe een bekende melodie tussen zit. Verder is de voertaal Engels. Verveling tijdens den schriftlezing in zes talen? Nee hoor, dan kun je zes keer nadenken over de eerste die je wel kon begrijpen. De preek? We kregen er twee. De eerste van een van de liturgen, de tweede van de gekozen voorzitter. Wat een man, die professor Martey, al grijzende krullen, een gestalte die vooral klankbodem is voor een stem, waar hij dan ook echt wat mee te zeggen heeft. Hier staat de professor die vooral duidelijk wil maken dat je als dienaar van God je dient te voeden met het Woord en dat je onophoudelijk moet bidden – en die het aandurft, zonder exhibitionisme, dat aan zijn eigen leven te verduidelijken. Hij houdt een hartstochtelijk pleidooi voor betrouwbare en spirituele dienst, die de gemeente en de natie echt helpt. Jawel, gemeente en natie, want dat gaat gelijk op. Bij kerken in jonge volkeren ziet de kerk een duidelijke rol weggelegd in „nationbuilding‟. Trots op Ghana, maar dan wel een Ghana waarin de goede wetten van God hun beslag krijgen. Over de natie en dan ook maar gelijk de politiek gesproken: nadat we een uurtje onderweg zijn, arriveert de president van Ghana, John Mills. Hij maakt de bevestiging mee en spreekt de kerk toe. Hij prijst de rol van de Presbyterian Church of Ghana, volgens mij oprecht, en spreekt vervolgens uit dat een natie alles kan hebben: een leger, een regering, een economie, maar zonder God is het een luchtkasteel. En weer geloof ik dat hij het meent. De gedachten vermenigvuldigen zich. Zeker wanneer de gekozen Martey dan ook nog voor het oog van de gemeente met de president gaat bidden, geflankeerd door twee meebidders. Later hoor ik dat die tot een team behoren van mensen die geschoold zijn in de ministry of deliverance (ik kom daar in een volgend blog op terug). Of hier ook een geest moet worden uitgedreven? Samen met de voorzitter van de Presbyterian Church of Cameroen (we zijn intussen vrienden geworden) mag ik als buitenlandse gast mee tekenen als getuige van Martey‟s bevestiging. De tijd is dan al aardig gevorderd. Dat komt ook doordat er een collecte geweest is. En er zal er nog een volgen. Dat ik dat nu pas in mijn leven meemaak! Het duurt gerust twintig minuten, maar als daar de mensen heupwiegend (niet allemaal hoor, en wij beginnen er niet aan) naar voren komen, onder spel en lied, en het gaat maar door, en het komt steeds verder naar binnen, dan mag het best een uur duren. Op een of andere manier raakt het me allemaal. Dat geldt ook voor de avonddienst, een avondmaalsviering. Ik reken uit dat ik er op deze zondag bij elkaar zeven uur kerk op heb zitten, een record. Maar wat een prachtige dienst ook weer. Een liturgie waar ik echt op val, weer de sonore stem van Martey die duidelijk maakt dat de Heilige Geest een persoon is… Is dit nu het bekende fenomeen dat je ontvankelijker bent in het buitenland of is het een spiritualiteit die dieper raakt? Ik houd het voorlopig op het laatste en ik dacht: daar ga ik meer eens even flink over bloggen.
3. Afrikaanse zendingskerk Ik heb een gesprek met ds. Kofi Amfo Akonor, voor de voormalige Nederlandse werkers hier geen onbekende. Hij stuurt op dit moment de voor de kerk van Ghana zo belangrijke lekentrainingscentra aan. Kofi is trots op zijn kerk. Zo legt hij uit dat er flink wordt geïnvesteerd in toerusting. De kerk is hiervoor opgedeeld in leeftijdsgroepen, die echt van wieg tot graf lopen. Op woensdag komen de groepen bijeen en dan wordt er geleerd. Vrijdag zijn er dan nog eens de gebedsgroepen. We komen te spreken over de invloed van Pinkster- en Charismatische groepen. Kofi maakt duidelijk dat zij eerder de aansluiting bij het Afrikaanse levensgevoel hebben gevonden. Gevestigde kerken, daarin beïnvloed door de zending, hadden daar meer tijd voor nodig. Intussen is die inhaalslag gemaakt, zoals ik met eigen ogen heb kunnen zien. Volgens de jongeren die ik sprak is dat wel waar, maar in hun eigen diensten gaan ze pas „helemaal los‟. Een element dat hiermee samenhangt is het besef van de aanwezigheid van geesten. Die zijn er, zo verzekert Kofi. Mensen zijn hierin kwetsbaar en hebben bescherming nodig: dat is Jezus, degene die sterker is en bij wie je veilig bent. Ik weet me op dat moment een westers mens die een buffer heeft ingebouwd tegen alles wat riekt naar geesten en in een „ont-toverde‟ wereld leef. Hoe dan ook, dat besef van een geestelijke wereld heeft de Presbyteriaanse kerk ertoe gebracht zelf met een dienst van bevrijding te beginnen. Om wildgroei te voorkomen, maar ook omdat men Afrikaans christen is en hier gewoon een behoefte ligt. Ik hoor dat de nieuw gekozen voorzitter deze lijn ook zeker zal voortzetten, misschien wat al te enthousiast. Kofi vertelt dat er ook een „dienst van de bevrijding‟ is die mensen bevrijdt van de oude wereld van de geesten die in de traditionele Afrikaanse religie een rol spelen. Afrikanisering openbaart zich hier dan weer opvallend genoeg als bevrijding van de traditioneel Afrikaanse religieuze erfenis. Het is wel opvallend dat kennelijk ook 2e en 3e generatie christenen daar nog bevrijding van nodig hebben. Kofi vindt dat, als ik hem goed begrijp, wat bedenkelijk. Wie een hek van de dam haalt, ziet nieuwe dingen opdoemen. Op zaterdag bij de openingsdienst gaat een vrouw schreeuwen. Ze wordt al snel omringd door een groep dominees, die haar „temmen‟. Heeft ze een boze geest, of is het diep verdriet dat naar boven komt? In ieder geval komen er dingen los die eerder in de diensten geen rol speelden. Een voormalige zendingskerk is de afgelopen tijd echt Afrikaans geworden. Dat is vooral positief. Dat daarmee nieuwe vragen op de agenda komen is duidelijk. Ik denk dat de Presbyteriaanse kerk een mooie mix is van een kerk die haar erfenis met zich meedraagt, maar zich openstelt voor de eigen context. Dat is spannend. Het is goed dat deze ervaring ingebracht wordt in de relatie tussen onze kerken. Dat is goed voor de Presbyteriaanse Kerk van Ghana, maar dat is niet minder goed voor onze Protestantse Kerk in Nederland. 4. Slavenfort Elmina Elmina, Goudmijn, het was een must, hier konden we niet aan voorbijgaan. Elmina, aan de kust van Ghana, nu een bedrijvige vissersplaats, eens de plaats waar de slaven werden „opgeslagen‟ alvorens ze werden gedeporteerd: naar Java, naar Amerika, naar het Caribische gebied. Elmina, het is een Portugees woord. Portugezen waren de eersten die een fort bouwden voor de kust om van daaruit handel te drijven met de bevolking van de kust en via hen het binnenland. Het begon met handelswaren, het werden mensen. De Portugezen als eersten, tot de Nederlanders de handel overnamen. En zo zagen we het met onze eigen Nederlandse ogen, de vertrekken waar de slaven opeengepakt werden, om afgevoerd te worden naar de wingewesten. Donkere hokken, voor mensen die niet als mensen werden gezien.
Het moet gezegd: de slavenhandel was geen Europese uitvinding. Maar de trans-Atlantische handel, goed georganiseerd, op zeer grote schaal, was het wel. Van de 17e tot begin 19e eeuw zijn er tussen 12 en 20 miljoen slaven weggevoerd. Velen stierven al eerder, onderweg naar Elmina en andere plaatsen, of onder verschrikkelijke omstandigheden in Elmina zelf. Anderen op de boot. Alleen de sterksten kwamen aan, de anderen gingen overboord. Voor de gouverneur was er een mooi vertrek. Voor de witte mensen ook een kerk. Met een opschrift: „Zion is des Heeren ruste, dit is syn woonplaetse in eeuwigheyd‟. Een kerk pal boven het vrouwenvertrek. Het was geen leuke toeristische rondleiding, al werd er druk gefotografeerd. De geschiedenis is een voortdurende stroom van bloed en geweld en Holland heeft er hard aan meegedaan. De concentratiekampen hebben hun voorlopers. Jezus werd voor 30 zilverlingen verkocht. Mensen in Afrika gingen voor minder van de hand. Wat is beschaving een dun laagje. Daaronder een wereld van duisternis. En dan: boven zingen, beneden mensen laten verrotten. Godsdienst als een dun laagje, daaronder telt de mens zijn winst en verkoopt de arme voor een paar schoenen. Of laat hem doodgaan. De koopman verhandelde en de dominee zei niets, of erger: zegende. Hoe groot is de weerstand waarop de Geest van God stuit. Hoe vreemd is Jezus de rijken en machtigen. Hoe ver was hij van hen die zongen boven, hoe dicht bij hen die crepeerden beneden. Overboord gegooid maar opgevangen door de Diepzeevis van deze wereld. Ach, het is gemakkelijk verontwaardigd te worden, goedkoop ook. Met het prettige gevoel niet tot die kliek te behoren. Te gemakkelijk, want ook vandaag gaan mensen kapot aan de run op de welvaart en de omloop van het kapitaal. En ben je daar gewoon zelf onderdeel van. Hoeveel weerstand ontmoet de Geest van God nog steeds. Hoe geweldig als er toch iets doorbreekt, van Jezus en zijn rijk, van de gemeente van alle tong en taal en natie en klasse en kleur en sekse die elkaar begroeten in Jezus naam als broeders en zusters. Als toch ergens iets oplicht van het ware „Sion des Heren‟. Als het nodig is door boete en berouw. 5. Lekentrainingscentrum Een kerk heeft dominees en dat geldt ook voor de Presbyteriaanse Kerk in Ghana (PCG). Dat zijn er lang niet genoeg. Bovendien: dominees komen en gaan, en dat met een behoorlijke omloopsnelheid. Dus heeft de PCG ook catecheten. Eenvoudige mensen. Zij zijn er en zij blijven er. Catecheten, nee, die geven niet alleen catechisatie. Ze zijn eigenlijk hulpdominees. Die moet je dan wel toerusten. Dat gebeurt in zogenaamde lekentrainingscentra. Vandaag bezoek ik zo‟n centrum in het noorden van Ghana. Ik loop een klasje in waar vijftien mannen en vrouwen in een halve kring achter hun tafeltje zitten, bijbel op de tafel, lesstof ernaast, pen en papier, luisterend naar de docent. Later krijg ik de kans om met twee van hen te praten. Zacharias Braimah en Solomon Tijhwumja. Die naam Zacharias heb ik zelf gekozen, zegt de eerste. Het is een naam van een locale schrijver in de gemeente waar ik werk en ik wil dicht bij de mensen komen. Wat doe je, vraag ik. „Preken, maar dat niet alleen. Je bent een soort vader voor de gemeenschap. Je voedt hen met het woord, je luistert naar hun problemen en je probeert een oplossing te geven. Een catecheet moet zichzelf bewijzen. Het is geen erebaantje. Alleen als de gemeente groeit, eerst in kwaliteit en dan in kwantiteit, heb je bewezen een goed dienaar van God te zijn.‟
Dat klinkt stevig. Maar de PCG is een kerk waarin groei een doel is. „Als je niet groeit, ook kwantitatief, doe je het niet goed‟. Ik hoor mezelf onderhuids sputteren, maar weet niet of dat in mijn voordeel spreekt. Waar lopen jullie nou tegen aan in je dorpen, vraag ik. Na een wat algemeen antwoord vraag ik nog eens door en dan zegt Solomon: „de goden. De mensen hebben „kleine goden‟, maar die vinden zij erg groot. Waarom zouden ze die dan los moeten laten? Dus moet je uitleggen dat de God van de bijbel de echte grote God is. Als ze daar eenmaal van overtuigd zijn, dan kunnen ze die andere goden wel loslaten.‟ Dat zal wel kort door de bocht zijn, maar toch schemert de strijd even door die gestreden wordt om geloof in de God van hemel en aarde te laten doorbreken bij de mensen. De achtergrond van de catecheten is divers, sommigen hebben moeite met Engels, ze zijn boer of hebben een handeltje. Toch is de opleiding tot catecheet geen flauwekul. Ik kijk de lesboeken in en ben onder de indruk. Ook wel een beetje trots te zien hoe Nederlandse zendingsmensen aan de stof („modules‟) hebben mee geschreven. Je merkt dat de catecheten heel gemotiveerd zijn en graag willen leren. Van de directeur hoor ik dat ze niet allemaal hun examen met goed gevolg afleggen, maar de goede bedoeling wordt dan gerekend voor het „harde‟ resultaat. Kennis is belangrijk, maar ook de instelling. Straks wordt weer een groep van vijftien catecheten bevestigd. Dan gaan ze werken. Vaak voor een appel en een ei. Hoe vinden jullie dat, vraag ik mijn twee gespreksgenoten? Niet best, zeggen ze eerlijk. En toch doen we het. Omdat we ertoe geroepen zijn. Dappere mensen, kurken waar gemeentes op drijven. Ik bid met hen en we wensen elkaar Gods zegen toe. Vlak bij Tamale ligt het dorpje Nyarizee. We zijn intussen in het zogenaamde noordelijke district. In Noord-Ghana zijn christenen in de minderheid. Door sommigen wordt het een beetje als het Galilea der heidenen gezien. Bij de noordelijke classis denken ze daar anders over. Zij willen vol overgave kerk zijn. En ook een missionaire kerk zijn. Daarom trekken ze naar de dorpen om het evangelie te verkondigen. Dat begint vaak met alfabetisering en met de bijbel te vertalen in een van de vele stamtalen die Ghana rijk is. 6. Groeten uit Nyarizee Vandaag zijn we dus in Nyarizee. Niet helemaal toevallig, want het is de thuisgemeente van Jasper Maas, de door Kerk in Actie vanuit Nederland uitgezonden medewerker, en zijn vrouw Mary – een ware dochter van dit deel van Noord-Ghana zelf. Het is zaterdag, maar omdat er bezoek is vanuit het hoofdkantoor van de classis en vanuit Nederland zit het kerkje stampvol. Als we aankomen gaan we niet gelijk de kerk binnen. Eerst een beleefdheidsbezoek aan de chief. We lopen langs de ronde huisjes met rietdaken, die steeds in groepjes die een cirkel vormen staan opgesteld, tot we de woning van de chief bereiken. In het dorpje ligt een open moskee, met muurtjes niet hoger dan een halve meter. Verderop ligt een mooier gebouw. Naast moslims en christenen wonen hier aanhangers van de traditionele religie. Allemaal vreedzaam naast elkaar. Na ons bezoek aan hem gaan we naar de kerk, een eenvoudig gebouwtje. Even verder ligt het fundament van een veel grotere kerk. Want een zichzelf respecterende gemeente zorgt voor een mooi godshuis. Bovendien trekt dat meer mensen, punt uit. Na wat openingswoorden en een gebed verrijst een koortje van zijn plaats om te gaan zingen, begeleid door een enthousiast drummende jonge jongen. Vol vuur, want zingen kunnen ze. De evangelist Emanuel Alhassan vertaalt voor ons wat ze hebben gezongen. Hij was ook al
tolk bij de chief. Wat een prachtige man, wat doet hij dat zelfbewust. Ik raak verder niet uitgekeken op de gezichten van mannen en vrouwen en kinderen. Prachtig geklede Afrikaanse vrouwen. Verweerde koppen van mannen. Kinderen met kraalogen. Broeders en zusters. Met een zo totaal ander leven. Met andere vragen, zorgen, verdriet en vreugde. En toch horen we zo diep en wezenlijk bij elkaar in het lichaam van Christus. En spreken we dat naar elkaar uit. Natuurlijk wordt er aan het einde gecollecteerd. Wij willen als gasten niet zuinig zijn. Zo dragen we direct ons steentje bij voor de bouw van de nieuwe kerk. Dan heb ik als bijzondere gast vanuit Nederland al de gelegenheid gehad de mensen met een stichtelijk woord toe te spreken. Als ik iets zeg dat in de smaak valt, wordt er luid geapplaudiseerd. Na nog wat woorden is het de tijd voor een verrassingsoverval. Ik krijg een prachtig tenue van plaatselijke makelij, eerst een van de gemeente en dan één van de classis. Gewoon over elkaar aantrekken. Ook Cokkie van ‟t Leven wordt aangekleed. We worden benoemd als ambassadeurs van Nyarizee. En daarom schrijf ik deze blog. Om de lezers de groeten over te brengen van een plaatsje ergens in Noord-Ghana. Waar broeders en zusters tezamen komen in Jezus naam.
Bijlage 8
Toespraak bij het 25-jarig ambtsjubileum van dr. A.J. Plaisier op 4 september 2011 in de Brug te Amersfoort
ds. P. Verhoeff
25 jaar predikant. Laat ik ermee beginnen je namens de generale synode en namens het moderamen van harte geluk te wensen met deze bijzondere dag. Dit is een mooi moment en het is goed om er in de kerk niet te zuinig mee te zijn om stil te staan bij dit soort heugelijke gebeurtenissen. Uit de bijbel leren wij dat alle gulheid is uit Gods hand. En waarom zouden wij Hem daarin niet van harte volgen? Een welgemeende gelukwens is dus op zijn plaats. Zeker als wij vandaag terugzien op die 25 jaar. Je predikantschap begon ver van hier, in Indonesië. Veel bijzondere loopbanen in de kerk zijn daar begonnen, en jij vormt daar geen uitzondering op. Altijd als je over die tijd in Indonesië spreekt, doe je dat met liefde. Liefde voor het land, voor de mensen, voor het werk dat je daar mocht doen. Jullie hebben het er goed gehad. Daarna volgde het echte werk, ik hoop dat je me die uitdrukking wilt vergeven. Of eigenlijk moet je jezelf dan maar vergeven, want zo spreek jij zelf over het gemeentepredikantschap. Je hebt dat tegen mij eens de ereplaats in de kerk genoemd. Je bent dan ook met hart en ziel 15 jaar gemeentepredikant geweest, eerst in Leersum, daarna hier in de Brug. Ik denk dat we ook vandaag weer allemaal beleefd hebben dat hier op zijn minst een stuk van je hart ligt, nog steeds. Maar het kan gek gaan in de kerk. Waar het in veel andere kringen gaat om carrière, om solliciteren, om promotie maken, gaat het in de kerk om roeping. En dan kan het zo maar gebeuren dat je geroepen wordt tot iets dat je niet zocht. Jou is dat overkomen. Je hebt niet gesolliciteerd, je wilde geen promotie en al helemaal geen carrière. En toch ben je nu al ruim drie jaar scriba van de kerk. Omdat je geroepen werd. Kerkleider ben je dan. Ik moet zelf nog altijd wennen aan de termen die je dan opeens om de oren krijgt. Kerkvorst wordt je dan genoemd, protestantse bisschop, geestelijk leider, bestuurder. Het is teveel, het past niet in de protestantse traditie, en het past helemaal niet bij jou. Daar ben je veel te nuchter voor. Toen ik er deze week, toen ik deze woorden schreef, over nadacht, realiseerde ik me dat je eigenlijk nog steeds bent wat je 25 jaar geleden geworden bent. Je bent nog steeds predikant. Dat was je in de zending, dat was je in de gemeente, en dat ben je nu nog steeds als scriba, je bent predikant. Natuurlijk het is nu allemaal wat groter, het werk speelt zich op een ander niveau af, en er verschuiven wat accenten, maar je bent nog steeds dominee. Ik werk elke dag met je samen, en ik zie het gebeuren. Je bent nog steeds theoloog, dat misschien wel het meest van alles.Je bent een begaafd theoloog die ingewikkelde kwesties tot een haarfijne essentie kan terugbrengen. Maar je bent ook nog steeds pastor, bij elk besluit denk je er ook aan wat dat voor mensen betekent. Je bent bestuurder, zeker, dat hoort bij je taak. Maar nooit zonder het evangelie in je besluiten te laten doorklinken.Je hebt het zelf nooit zo gezegd, maar laat mij dat dan vandaag maar doen.Leiding geven aan de kerk is voor jou verkondiging. Wat onze scriba doet is verkondiging van het bevrijdende evangelie van Jezus Christus. Aan het hoofd van de Protestantse Kerk in Nederland staat dus geen kerkvorst en geen protestantse bisschop. Aan het hoofd van onze kerk staat een dominee. Een gelovig mens, die de zijn vele talenten met hart en ziel voor de kerk inzet. Arjan, ik mag het niet te lang maken, maar ik wil je daarvoor danken. Dat je zo al 25 jaar predikant bent en de kerk dient. Natuurlijk spreek ik die woorden vandaag uit, iemand moet het doen. Maar het is vandaag de kerk die je dankt en die daar gul mee is. Twee dingen nog; ten eerste – en als belangrijkste – Manna. Manna, geen dominee zonder dat er een partner achter staat. Geen predikant zonder vrouw, geen Arjan zonder Manna. Wij weten hoeveel jij voor Arjan betekend hebt in die 25 jaar predikantschap. Op deze bijzondere dag danken we ook jou. Voor al die avonden alleen, voor alle steun die Arjan van jou gekregen heeft en krijgt. Voor al dat onzichtbare dat onmisbaar is, dank je wel. Zelf Arjan, wil je ik je danken voor de plezierige samenwerking de afgelopen jaren. Ik dank je voor het vertrouwen dat er is. Voor de lol die we samen hebben, er gaat geen dag voorbij of we lachen heel hard. Er is veel waarin we verschillen, maar nog veel meer waarin we elkaar herkennen. Als meeste:
de liefde voor de kerk. Maar ook andere en soms prozaïscher zaken: we houden van taal, van verhaaltjes van Simon Carmiggelt. En als we de kerk eens even helemaal zat zijn, is het heerlijk om het erover te hebben wie er het beste bij het Nederlands elftal in de spits kan staan. Ik zei: nog twee dingen, maar ik bedoelde natuurlijk drie, in de kerk gaat alles in drie. Wij zijn je als kerk vandaag dankbaar voor 25 jaar predikantschap. Maar samen – jullie als gezin en wij als kerk – samen zijn wij natuurlijk God dankbaar dat Arjan er is, dat hij deel is van ons leven, en dat hij dit werk mag doen. Wij danken God dat Hij jou, dat Hij jullie gezegend heeft. En wij bidden of Hij dat wil blijven doen. Ik sluit natuurlijk af met een kort stukje Carmiggelt. Per auto op weg naar Ommen met de kinderen, naderen we een dorp. Onze zoon van vijf telde drie kerktorens. Hij vroeg: ‘Waar zijn die drie kerken voor?’ Ik antwoordde: ‘Ik denk – een voor de katholieken, een voor de hervormden, en een voor de gereformeerden.’ Hij zei: ‘En welke is voor de mensen?’ Aan die kerk, Arjan, werk jij elke dag, aan een kerk voor mensen. Moge de Heer je daarbij ook in de komende jaren rijkelijk zegenen.
