Entrepreneurial Growth Monitor (EGMO)
Prof. Hans Crijns Impulscentrum Groeimanagement
1. Inleiding Dit is de eerste editie van de Entrepreneurial Growth Monitor (EGMO) – een overzicht van de trends in ondernemingsgroei in Vlaanderen vanuit het perspectief van betrokken professionals en praktijkmensen. Deze Entrepreneurial Growth Monitor (EGMO) wordt vanaf 2014 jaarlijks uitgevoerd door het Impulscentrum Groeimanagement Middelgrote Ondernemingen (iGMO) aan de Vlerick Business School, in samenwerking met de prime foundation partner EY. Dit rapport werd uitgevoerd door een team onder leiding van professor Hans Crijns, partner en professor aan Vlerick, en Marc Cosaert, partner EY. We hebben de meningen verzameld van in totaal 162 betrokkenen, meer bepaald 97 ondernemers en 65 experten. Al deze betrokkenen zijn actief in het managen van ondernemingsgroei van middelgrote bedrijven in Vlaanderen en België. Ze hebben een uitgebreide expertise –en dus kijk – op ondernemingsgroei aangezien ze ofwel als gedelegeerd bestuurder de ambitie hebben om te groeien, ofwel expert zijn en een professionele missie hebben naar groeiende bedrijven. Deze Groeimonitor geeft in één oogopslag de percepties op ondernemingsgroei weer over het recente verleden (de afgelopen 12 maanden) en de verwachtingen over de nabije toekomst (de komende 12 maanden). Bovendien geven “trendindicatoren” een per saldo-score die toelaat om in één getal, in één oogopslag een evolutie van een parameter in een bepaalde periode weer geven. Een trendindicator is een “netto-percentage”, dat het verschil weergeeft tussen vooruitgang en achteruitgang. + 1.0 = Het % van de respondenten dat een sterke vooruitgang aangeeft + 0.5 = Het % van de respondenten dat een vooruitgang aangeeft 1
-0.5 = Het % van de respondenten dat een achteruitgang aangeeft -1.0 = Het % van de respondenten dat een sterke achteruitgang aangeeft De mogelijke waarden van een trendindicator varieert bijgevolg tussen -100 % (sterke achteruitgang) en +100 % (sterke vooruitgang).
2. Achtergrond van de respondenten
de financiële dienstverlening (bank, verzekeringsmaatschappij) een investeringsmaatschappij de zakelijke dienstverlening (consultancy, adviesverlening) interprofessionele of professionele organisaties de academische wereld een bedrijf als zaakvoerder of gedelegeerd bestuurder andere Total
Percentage Frequentie 9,9 4,9 11,7 6,8 3,1 59,9 3,7 100
16 8 19 11 5 97 6 162
Figuur 1. Jobachtergrond respondenten (N=162)
Gedelegeerd bestuurders Experten
40%
60%
Bijna 2/3de van de bestuurders is lid van iGMO (60%) (ged. bestuurders N=97; iGMO N=49)
2
“Experten” (N=65) zijn actief binnen de financiële dienstverlening (bank, verzekeringsmaatschappij) (10%); investeringsmaatschappijen (5%); de zakelijke dienstverlening (consultancy, adviesverlening) (12%); interprofessionele of professionele organisaties (7%), de academische wereld (3%) en andere (3%). Figuur 2. Sector waarbinnen gedelegeerd bestuurders actief zijn (% - N=71) 0
5
10
15
20
25
30
Industriële producten Bouw Consumer Goods Technologiesector Retail Chemie Transport en logistiek Zakelijke dienstverlening Energie en utilities Vastgoed Entertainment en media Telecommunicatie Farmaceutische industrie Gezondheidszorg Andere (textiel, landbouw)
3
Figuur 3. Bedrijfsprofiel (%) 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
79
47
11
Wij leveren de goedkoopste producten in de markt. Kostenefficiëntie en benutting schaalvoordelen staan centraal.
Wij leveren kwalitatieve producten met hoge toegevoegde waarde en dienst na verkoop.
Wij richten ons op een bepaald marktsegement dat door anderen geweerd of slecht bediend wordt.
Figuur 4. Wenselijke overheidsinterventies voor bestuurders (N=71) en experten (N=40) (%) 0
20
40
60
80
100
Arbeidsmarkt flexibeler maken Wet- en regelgeving vereenvoudigen Belastingen verlagen Sociale premies verlagen Kapitaal ter beschikking stellen
ged Bestuurders Experten
Niets Meer subsidies ter beschikking stellen Andere
4
3. Economische groei in het afgelopen jaar (2013) Figuur 5. Het algemeen klimaat om … (%) tijdens het afgelopen jaar ...een bedrijf te doen groeien
...een bedrijf te kopen
...een bedrijf te verkopen
60
60
50
50
50
40
40
40
30
30
20
20
10 0
30 20
10
10
0
0
Ged Bestuurders Experten Beide (GB en expert)
Figuur 6. Trendindicator algemeen klimaat in het afgelopen jaar (%) 16 14
14 12 10 8 6
5
4
2
2 0 om een bedrijf te doen groeien
om een bedrijf te kopen
om een bedrijf te verkopen
5
Figuur 7. Evolutie in het afgelopen jaar (%) van ... Graad van competitiviteit van Belgische bedrijven 70
60
60
50
50
40
40
30
30
20
20
De kost van bankleningen
Beschikbaarheid eigen vermogen (private equity,...)
10
10
0
0
60 50 40 30 20 10 0
Ged Bestuurders Experten Beide (GB en expert)
6
Figuur 8. Trendindicator evoluties in het afgelopen jaar (%) 15
12
10 5 0 -5 -10 -15 -20
-17
-25 -30 -35
-32
Graad van competitiviteit Belgische bedrijven
Beschikbaarheid eigen vermogen
Kost bankleningen
7
Figuur 9. Opportuniteiten om te groeien... (%) tijdens het afgelopen jaar Op de Belgische markt
Op de Europese markt
60 50 40
Op de wereldmarkt
60
60
50
50
40
40
30
30
20
20
10
10
0
0
30 20 10 0
Ged Bestuurders Experten Beide (GB en expert)
Figuur 10. Trendindicatoren opportuniteiten om te groeien in het afgelopen jaar (%) 30
25
25 20 15
10
10 5 0 -5 -10 -15
op de Belgische markt
op de Europese markt
op de wereldmarkt
-10
8
Figuur 11. Beleidslijnen toegepast in de afgelopen 12 maanden (%) 0
10
20
30
40
50
60
70
Kostenbesparende innovaties Herzien van strategieën Nieuwe producten sneller lanceren Eigen kapitaal verhogen Geplande aanwervingen uitstellen Overnames Desinvesteren van niet-hoofdactiviteiten Geplande investeringen uitstellen Geplande aanwervingen schrappen Werknemers afdanken Geplande investeringen schrappen Activiteiten terugschroeven Ged. Bestuurders
Experten
Figuur 12. Perceptie omzetevolutie in het afgelopen jaar vergeleken met concurrentie (ged. bestuurder - % - N=73)
8
49 43
Sneller Even snel Trager
9
Figuur 13. Inschatting omzetevolutie afgelopen jaar vergeleken met 2012 (ged. bestuurder - % - N=75) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Sterk dalend Dalend (tussen Ongeveer gelijk Stijgend (0%- Sterk stijgend (meer dan 10% -10% en 0%) 10%) (meer dan 10%) dalend)
Figuur 14. Performantie eigen bedrijf van het afgelopen jaar (ged. bestuurders - % - N=75) 60 50 40 30 20 10 0 Uiterst positief
Positief
Neutraal
Negatief
Uiterst negatief
Globaal werd het afgelopen jaar als gematigd positief ervaren om een bedrijf te doen groeien, alhoewel er meer ondernemers het als negatief dan als positief ervaren hebben, terwijl dat bij de experten veeleer positief is. Beide 10
groepen zagen de situatie om een bedrijf te kopen veeleer verbeteren en –mutatis mutandis – om een bedrijf te verkopen verslechteren. Over de graad van competitiviteit zijn ondernemers en experten het eens: die wordt duidelijk lager gepercipieerd. Betreffende de financieringsmogelijkheden zijn de meningen eensluidend positief: de beschikbaarheid van private equity is duidelijk gestegen terwijl de kost van bankleningen als gedaald wordt gezien. De mogelijkheden om te groeien vertonen een zeer versplinterd beeld: daar waar de ondernemers de mogelijkheden op de Belgische markt als duidelijk lager inschatten over het afgelopen jaar, zien de experten deze veeleer als toegenomen ! Over de mogelijkheden op de Europese en vooral op de wereldmarkt is men het eensluidend eens: die hebben blijkbaar duidelijke mogelijkheden geboden. Over de beleidslijnen die de afgelopen maanden vooral zijn toegepast, zien experten een hogere frequentie van alle maatregelen dan de ondernemers zelf. Opmerkelijk is dat de experten de veeleer defensieve lijnen véél meer zien toegepast dan de ondernemers zelf: dat geldt voor zowel het desinvesteren van niet-hoofdactiviteiten als voor het uitstellen en zelfs schrappen van geplande aanwervingen. Vooral het verschil in perceptie van het uitstellen van geplande investeringen is groot: 62 % van de experten zag dit gebeuren terwijl slechts 15 % van de ondernemers dat aangeeft.
11
4. Economische groei in het komende jaar Figuur 15. Het algemeen klimaat om ... in de komende 12 maanden (%) Een bedrijf te doen groeien
Een bedrijf te verkopen
Een bedrijf te kopen 70
70
60
60
50
50
50
40
40
40
30
30
20
20
10
10
0
0
70 60
30 20 10 0
Ged Bestuurders Experten Beide (GB en experten)
12
Figuur 16. Trendindicatoren algemeen klimaat in het komende jaar (%) 18
17 15
16
13
14 12 10 8 6 4 2 0 om een bedrijf te doen groeien
om een bedrijf te kopen
om een bedrijf te verkopen
Figuur 17. Evolutie in de komende 12 maanden (%) De beschikbaarheid van eigen vermogen (bv. private equity,...)
De graad van competitiviteit van Belgische bedrijven
De kost van bankleningen 60
60
60
50
50
40
40
30
30
30
20
20
20
10
10
10
0
0
50 40
0
Ged Bestuurders Experten Beide (GB en experten)
13
Figuur 18. Trendindicatoren evoluties in het komende jaar (%) 20,0 15,2
15,0 10,0 5,0
0,4
0,0 -5,0 -10,0 -15,0
-11,9
De graad van competitiviteit van Belgische bedrijven
De beschikbaarheid van eigen vermogen (bv. private equity)
De kost van bankleningen
14
Figuur 19. Opportuniteiten om te groeien in het komende jaar (%) De Belgische markt 70
De Europese markt
De wereldmarkt
70
70
60
60
50
50
40
40
20
30
30
10
20
20
0
10
10
0
0
60 50 40 30
Ged Bestuurders Experten Beide (GB en experten)
15
Figuur 20. Trendindicatoren opportuniteiten om te groeien in het komende jaar (%) 40
36
35 30 24
25 20 15 10 5
4
0 op de Belgische markt
op de Europese markt
op de wereldmarkt
Figuur 21. Te verwachten toe te passen beleidslijnen in de komende 12 maanden (%) Kostenbesparende innovaties Nieuwe producten sneller lanceren Herzien van strategieën Overnames Eigen kapitaal verhogen Geplande investeringen uitstellen Geplande aanwervingen uitstellen Desinvesteren van niet-hoofdactiviteiten Geplande aanwervingen schrappen Werknemers afdanken Activiteiten terugschroeven Geplande investeringen schrappen Experten
Ged. Bestuurders
0
10
20
30
40
50
60
70
80
16
Figuur 22. Ontwikkelingen in de komende 12 maanden (ged. bestuurders - %) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Sterk dalend Dalend (-10% - 0) Ongeveer gelijk Stijgend (0 – 10%) Sterk stijgend (meer dan 10% (meer dan 10%) dalend) De tewerkstelling Het aantal werknemers op Belgische bodem in uw onderneming De omzet van uw bedrijf in 2014 (in verhouding tot 2013)
Figuur 23. Verwachtingen performantie Belgische bedrijven in de komende 12 maanden (%) 80 70 60 50 40
Ged. Bestuurders
30
Experten
20 10 0 Uiterst positief
Positief
Neutraal
Negatief
Uiterst negatief
17
Globaal wordt het komende jaar als gematigd optimistisch gezien en om een bedrijf te doen groeien; de situatie om een bedrijf te kopen en te verkopen ziet men veeleer verbeteren. De graad van competitiviteit voor het komende jaar zet in grote lijnen de tendens verder van het afgelopen jaar. De ondernemers en experten zijn het eens: de competitiviteit over de volgende maanden wordt als dalend verwacht. Betreffende de financieringsmogelijkheden blijven de meningen eensluidend positief: de beschikbaarheid van private equity wordt verwacht duidelijk verder te stijgen, terwijl de kost van bankleningen als gelijkblijvend wordt gezien. De mogelijkheden om op de Belgische markt te groeien blijven laag. Over de mogelijkheden op de Europese en vooral op de wereldmarkt is men het eensluidend eens, deze blijven blijkbaar duidelijke mogelijkheden bieden.
5. Trendindicatoren Figuur 24. Trendindicatoren (%) Het algemeen klimaat ... (%) 17 14
15 13
5 2 om een bedrijf te doen groeien
om een bedrijf te kopen om een bedrijf te verkopen 2013
2014
18
20 12
15,2
10 0,4
0 -10 -11,9 -20
-17
-30 -32 -40
De graad van competitiviteit van Belgische bedrijven
De beschikbaarheid van eigen vermogen (bv. private equity)
2013
De kost van bankleningen
2014
Opportuniteiten om te groeien... (%) 36
40 30
24
25
20 10
10
4
0 -10
op de Belgische markt
op de Europese markt
op de wereldmarkt
-10
-20 2013
2014
19
Trends: - Mogelijkheden om een bedrijf te laten groeien nemen zelfs nog toe, evenals de mogelijkheden om een bedrijf te kopen en te verkopen. - De graad van competitiviteit van Belgische bedrijven ziet men verder afkalven, terwijl men de financieringsmogelijkheden verder ziet verbeteren: beschikbaarheid van eigen vermogen neemt toe, de kost van bankleningen blijft laag. - Opportuniteiten om te groeien op de Belgische markt blijven laag, maar nemen verder toe op de Europese markt en vooral op de wereldmarkt. - Beleidslijnen die in de toekomst zullen worden toegepast: vooral kostenbesparende innovaties en het sneller lanceren van nieuwe producten; ook hier zien de experten veeleer defensieve maatregelen tegenover ondernemers die vooral offensieve maatregelen voorspellen. Algemene conclusies AFGELOPEN JAAR: Experten zijn iets positiever over 2013. 2013 leek voor experten een beter jaar om bedrijven te laten groeien, te kopen of te verkopen. De perceptie over de competitiviteitsgraad van Belgische bedrijven in 2013 is laag. Experten zijn iets genuanceerder. Geen grote schommelingen wat betreft beschikbaarheid eigen vermogen en kost van bankleningen. Vooral de opportuniteiten op de wereldmarkt bleken in 2013 te stijgen in tegenstelling tot de opportuniteiten op de Belgische markt (experten zijn weliswaar iets positiever over 2013). Gedelegeerde bestuurders hebben voornamelijk volgende beleidslijnen doorgevoerd in 2013: kostenbesparende innovaties, herzien strategieën en snellere lanceringen. Experten observeerden in 2013 voornamelijk het uitstellen van geplande investeringen en aanwervingen. Gedelegeerde bestuurders duiden dus vooral offensieve, (pro)actieve beleidslijnen aan, terwijl experten veeleer defensieve, reactieve acties zien gebeuren. KOMEND JAAR: Respondenten zijn gematigd optimistisch over 2014 (experten zijn iets optimistischer). Iets meer dan de helft van de respondenten meent dat er in 2014 een beter klimaat zal zijn om een bedrijf te laten groeien. Experten zijn iets positiever over het klimaat om een bedrijf te verkopen. Minder optimisme vinden we terug bij de competitiviteitsgraad van Belgische bedrijven. Bankleningen worden verwacht stabiel te blijven. Over de mogelijkheden op de wereldmarkt in 2014 zijn respondenten het meest optimistisch. 20
Respondenten zijn positief over de ontwikkelingen op het vlak van tewerkstelling, aantal werknemers en omzet van 2014. Over de performantie van Belgische bedrijven zijn experten iets genuanceerder dan gedelegeerde bestuurders. ALGEMEEN - Globaal positieve perceptie over ondernemingsgroei in het afgelopen jaar én optimisme voor het volgend jaar. - Opmerkelijke –significante- verschillen in de visie van gedelegeerd bestuurders en experten, meer bepaald over toegepaste en verwachte beleidslijnen. - Positieve perceptie en optimisme over verdere groeimogelijkheden op de Europese en wereldmarkten. - Bij ondernemers: positieve evaluatie én pessimisme over de competitiviteit van het Belgische bedrijfsleven, in tegenstelling tot de positieve evaluatie en optimistische vooruitzichten voor het eigen bedrijf.
21
