augustus Van:
DIX
Aan/ T V i a Oaderwerjj, •'
196
I
I
_âs__ .' No. H16/61
M E M O R A N D U M
4?
Enkele problemen i n verband met de komende onderhandelingen over de t o e t r e d i n g van Engeland en andere "anden t o t de Europese Gemeenschappen.
~G?Z/POAD DRW
De t o t nu toe ontvangen verzoeken om t o e t r e d i n g t o t de EEG van Engeland en I e r l a n d , de nog v e r d e r te v e r wachten verzoeken om t o e t r e d i n g en de te verwachten v e r z o e ken om a s s o c i a t i e van een a a n t a l landen werpen een groot a a n t a l problemen op. Het meest urgente van deze problemen i s , dat van de w i j z e waarop z a l worden gereageerd op deze verzoeken en hoe de onderhandelingen h i e r o v e r zouden moeten v e r l o p e n . Aangezien zowel i n B r u s s e l a l s ook u i t e r a a r d i n de v e r s c h i l l e n d e hoofdsteden over deze problemen u i t v o e r i g z a l worden gesproken en nagedacht, moge i k U h i e r o n d e r enkele van de h i e r op a m b t e l i j k n i v e a u levende gedachten voorleggen. Tevens zou i k U w i l l e n vragen of ü dezer dagen gelegenheid h e e f t over deze nota nog met mij van gedachten te w i s s e l e n . Ik zou de problemen i n t.w. a . de procedures i n verband met om t o e t r e d i n g t o t de EEG; b. de w i j z e van b e h a n d e l i n g van c . enkele d i r e c t e consequenties
drieën w i l l e n v e r d e l e n , de v e r s c h i l l e n d e verzoeken de verzoeken om a s s o c i a t i e ; voor N e d e r l a n d .
Ad a : 1
L
1
1^)
In de l o o p van de maand september z u l l e n de Zes h e t eens moeten worden over hun antwoord aan de t o e t r e d i n g s c a n d i d a t e n en over de w i j z e waarop z i j menen dat de onderhandelingen gevoerd zouden moeten worden. Zoals h i e r o n d e r z a l b l i j k e n , komt h e t voor, dat er v o l doende b e l a n g r i j k e punten besproken en g e r e g e l d moeten worden om een s p e c i a l e bijeenkomst van de Raad op M i n i s t e r i e e l n i v e a u te v r a g e n . De R a a d s z i t t i n g e i n d september l i j k t zeer l a a t ; bovendien z i j n de M i n i s t e r s dan i n New Y o r k . Het beste l i j k t een R a a d s z i t t i n g begin september. Het e e r s t e dat b e s l o t e n moet worden, i s of p o s i t i e f gereageerd z a l worden op a l l e verzoeken voor t o e t r e d i n g en a s s o c i a t i e . Ik neem a a n , dat d i t z a l geschieden. Spanje zou n a t u u r l i j k een m o e i l i j k g e v a l kunnen z i j n . Maar ook h i e r l i j k t een eventuele w e i g e r i n g n i e t waarschijnlijk. Vervolgens moet een b e s l u i t worden genomen over de r e d a c t i e van de beantwoordingsbrieven. Hierop wordt thans reeds i n B r u s s e l gestudeerd. Het i s n i e t mogelijk o n m i d d e l l i j k zonder meer " j a g r a a g " op de b r i e v e n te antwoorden, omdat a r t . 237 (het t o e t r e d i n g s a r t i k e l ) een - besluit -
I 2 I 9 • II
- 59
-
2
-
b e s l u i t van de Raad e i s t , te nemen na a d v i e s van de Europese Commissie. Het l i j k t derhalve nodig -è* t o e t r e d i n g s v e r z o e k e n o n m i d d e l l i j k t e r a d v i e s aan de Commiss i e te zenden en de Commissie d a a r b i j te doen weten, dat de Raad gaarne t i j d i g haar a d v i e s zou w i l l e n hebben. I e t s i n g e w i k k e l d e r l i g t de s i t u a t i e b i j het _ S G - v e r i r _ g , waar de Hoge A u t o r i t e i t een zwaardere r o l h e e f t . D i t kan e c h t e r w e l l i c h t i n een i e t s l a t e r stadium worden afgedaan. Mocht b l i j k e n dat Engeland om t o e t r e d i n g t o t a l l e d r i e Gemeenschappen v r a a g t , dan moet de R a a d s z i t t i n g een gezamenlijke z i t t i n g van de d r i e Raden van L d i n i s t e r s z i j n , dus EEG, Euratom en EGKS, i n p r e s e n t i e van de d r i e executieven. Een volgende b e s l i s s i n g i s wanneer en met wie de onderhandelingen z u l l e n worden geopend. Tijdens de l a a t s t e W E U - z i t t i n g i s gesproken over October. D i t l i j k t i n d e r d a a d aangewezen. Moet men beginnen t e onderhandelen a l l e e n met Engeland of moet van meet a f aan een c o n f e r e n t i e met a l l e toetredingscandidaten plaatsvinden. Hierover bestaan momenteel nog u i t e e n l o p e n d e meningen. E n e r z i j d s z i j n e r overwegingen te b e s l u i t e n van meet a f aan te onderhandelen met a l l e c a n d i d a a t l e d e n gezamenlijk. Een b e l a n g r i j k argument h i e r v o o r i s , dat a l l e v e r d r a g s w i j z i g i n g e n , en met name b i j v . de te h e r ziene b e p a l i n g e n over de s a m e n s t e l l i n g en de werkwijze van de i n s t i t u t e n , steeds de goedkeuring v e r e i s e n van a l l e oude en nieuwe l e d e n . Het l i j k t t i j d v e r s p i l l i n g daarover e e r s t met Engeland t e p r a t e n en vervolgens met andere landen-r V o o r t s z u l l e n ook leden a l s Denemarken en I e r l a n d b e l a n g hebben b i j de door Engeland gewenste p r o t o c o l l e n en a a n v u l l i n g e n ; z i j z u l l e n d i e z e l f s o f f i c i e e l moeten goedkeuren. Ook d i t p l e i t voor gezamenl i j k e onderhandelingen. Een andere o p v a t t i n g i s , dat e e r s t met de Engelsen wordt onderhandeld. Eén overweging h i e r v o o r i s , dat Ieren en Denen immers pas z u l l e n w i l l e n toetreden i n d i e n het zeker i s dat ook Engeland t o e t r e e d t . Een andere overweging i s , dat h e t van g r o o t belang l i j k t de onderhandelingen zo spoedig m o g e l i j k te beginnen en ook zo spoedig m o g e l i j k t e beëindigen. Nu kan het zeer wel z i j n , dat sommige l e d e n van de EFTA, z o a l s b i j v . Noorwegen, nog n i e t i n s t a a t z i j n om vóór 1 October d e f i n i t i e f t e b e s l u i t e n of z i j nu w i l l e n toetreden of z i c h w i l l e n associëren. Moeten w i j h i e r o p wachten? I n d i e n w i j v a s t met Engeland beginnen, dan hebben Noren, Zweden en anderen nog weer enige weken, w e l l i c h t maanden de t i j d z i c h terzake te beraden. S l a a g t het akkoord met Engeland, dan z a l d i t w e l l i c h t z e l f s een e x t r a s t i m u l a n s
- 3 Onderwerp :
z i j n voor de andere om ook maar toe te treden en n i e t de ingewikkelde en d u i s t e r e f i g u u r van de a s s o c i a t i e te proberen. Een s t e l l i g standpunt zou i k op d i t ogenblik ook nog n i e t w i l l e n innemen. M i s s c h i e n i s het het v e r s t a n d i g s t e daarover e e r s t eens separaat met de Engelsen te overleggen. Hoe moet de o n d e r h a n d e l i n g s c o n f e r e n t i e worden georganiseerd? E e r s t z a l overeenstemming moeten worden b e r e i k t met de nieuwe c a n d i d a a t i e d e n . I s de t o e t r e d i n g eenmaal g e r e g e l d , dan kan gezamenlijk het probleem van de a s s o c i a t i e - c a n d i d a t e n worden aangepakt. Wij z u l l e n dus i n de e e r s t e p l a a t s worden geconfronteerd met_onderha njìe^ing e nojver^ t o e t r e d i n g . Overeenkomstig a r t . 237 Ê_Gr z u l l e n d i t onderhandelingen z i j n tussen de r e g e r i n gen van de zes h u i d i g e L i d - s t a t e n en de regeringen die het verzoek t o t l i d m a a t s c h a p i n d i e n e n . D_e__ Europese Commissie z a l dus n i e t onderhandelen. De Commissie i s hoogstens a d v i s e u r van de Zes. Het l i j k t dat geen bezwaar gemaakt zou behoeven te worden tegen hun aanwezigh e i d t i j d e n s de o n d e r h a n d e l i n g e n .
4M
De meest geëigende p l a a t s voor de c o n f e r e n t i e l i j k t mij B r u s s e l . Van b e l a n g l i j k t h e t , dat de c o n f e r e n t i e een vaste v o o r z i t t e r h e e f t en d a t het v o o r z i t t e r s c h a p n i e t r o u leert. Een F r a n s e , Engelse of D u i t s e v o o r z i t t e r l i j k t n i e t a a n t r e k k e l i j k . De meest voor d ^ J a a j i d ^ ^ g e n d e _ f i g u u r i s dan ook de heer~Spaak, d i e bovendien reeds e r v a r i n g van d i t sóórt c o n f e r e n t i e s h e e f t en d i e zeker ook over de gave b e s c h i k t ssa d e r g e l i j k e o n d e r h a n d e l i n gen met k r a c h t te pousseren en t o t een e i n d te brengen. I k zou U w i l l e n v o o r s t e l l e n , dat w i j op k o r t e t e r m i j n B r u s s e l doen weten, dat w i j gaarne de heer Spaak a l s v o o r z i t t e r zouden z i e n en hem m a c h t i g i n g vragen z i j n c a n d i d a t u u r a l s zodanig t e poneren. Het s e c r e t a r i a a t van de c o n f e r e n t i e ware op te dragen aan de h e e r Calmes en z i j n a p p a r a a t . H i j kan dan daarvoor enkele f u n c t i o n a r i s s e n aanwijzen, d i e u i t e r aard aangevuld moeten worden met vertegenwoordigers van de toetredende l a n d e n . De c o n f e r e n t i e z a l u i t e r a a r d s l e c h t s b i j u i t z o n d e r i n g bijeenkomen op M i n i s t e r i e e l n i v e a u . Het g e b r u i k e l i j k e n i v e a u z a l z i j n dat van S t a a t s s e c r e t a r i s s e n of of Ambassadeurs. A a n t r e k k e l i j k l i j k t , dat de vaste v o o r z i t t e r - i n onze gedachtengang de heer Spaak tevens v o o r z i t t e r zou z i j n van de c o n f e r e n t i e op Ambassadeursniveau. D i t i s i n a n a l o g i e met de gang van zaken b i j de EEG-onderhandelingen. De p l e n a i r e v e r g a d e r i n g zou dan commissies kunnen i n s t e l l e n voor de s p e c i f i e k e - problemen -
-
4
-
Onderwerp :
problemen welke worden opgeworpen door de v e r s c h i l l e n d e c a n d i d a a t l e d e n , alsmede een s p e c i a l e commissie van i n s t i t u t i o n e l e deskundigen c . q . j u r i s t e n voor de v e r s c h i l lende n o o d z a k e l i j k e aanpassingen van de Verdragen. T e n s l o t t e nog de vraag of het nodig i s , dat de Zes steeds met een gemeenschappelijke woordvoerder opt r e d e n . Na de e r v a r i n g e n met de v r i j h a n d e l s z o n e l i j k t d i t n i e t a a n t r e k k e l i j k . Het zou de gang van zaken b i j zonder v e r t r a g e n . De p r a k t i s c h e werkwijze z a l moeten z i j n , dat de heer Spaak, i n z i j n k w a l i t e i t van v o o r z i t t e r op bepaalde ogenblikken steeds i n s t a a t moet z i j n de vertegenwoordigers van de Zes b i j e l k a a r te roepen wanneer d i t n o o d z a k e l i j k zou z i j n . In deze gedachtengang zou h i j ook zo nu en dan namens de Zes i n f o r m e e l met de Engelse d e l e g a t i e l e i d e r o v e r l e g kunnen plegen of op andere w i j z e k l e i n e i n f o r m e l e ad hoe bijeenkomsten kunnen beleggen. 5.
Een ander b e l a n g r i j k punt i s , dat door de Zes van meet a f aan wordt g e s t e l d dat Engeland - en de andere t o e t r e d e r s - aan a l l e d r i e Gemeenschappen moet d e e l nemen. De heer Heath h e e f t d i t reeds i n b e g i n s e l geaccepteerd voor Engeland t i j d e n s de l a a t s t e WEU-ra ad. 6. Het v a l t te verwachten, dat noch de E n g e l s e n , noch de anderen b e r e i d z u l l e n z i j n om zonder meer hun handtekening onder het h u i d i g e v e r d r a g te z e t t e n na w i j z i g i n g van a l datgene wat t e c h n i s c h g e w i j z i g d moet worden. T e r z i j d e z i j opgemerkt, dat a l l e e n a l om t e c h nische redenen een v r i j g r o o t a a n t a l w i j z i g i n g e n noodz a k e l i j k z i j n , b i j v . de s a m e n s t e l l i n g van de Raad, de Commissie, h e t Hof van J u s t i t i e en het Europees P a r l e ment; de w i j z e van stemmen en stemmenweging i n de Raad en de Commissie; het v r a a g s t u k van de z e t e l , van de t a l e n . Verwacht mag worden, dat met name Engeland w e l l i c h t ook nog andere v e r d r a g s a r t i k e l e n g e w i j z i g d w i l hebben of tenminste een a a n t a l aanvullende p r o t o c o l l e n \ z a l wensen. Het l i j k t mij dat de Zes Engeland en de andere gegadigden moet u i t n o d i g e n terzake de nodige v o o r s t e l l e n te doen. V o o r t s i s ook i n t e r n beraad tussen de Zes reeds nodig over de vraag of wij ook jegens Engel a n d en de andere landen bepaalde wensen hebben, welke i n een v e r d r a g s w i j z i g i n g of een s p e c i a a l p r o t o c o l neergelegd zouden moeten worden. 7. Van fundamenteel belang i s , dat de onderhandelingen spoedig beginnen en zo k o r t m o g e l i j k duren. In de e e r ste p l a a t s i s d i t om algemeen p o l i t i e k - p s y c h o l o g i s c h e redenen nodig g e l e t op de e r n s t i g e i n t e r n a t i o n a l e s i t u a t i e , welke i n het e i n d van het j a a r en w e l l i c h t begin volgend j a a r d r e i g t . Het i s e c h t e r ook nodig voor het werk van de Gemeenschappen. De kans, dat a l l e r l e i thans i n bespreking z i j n d e v o o r s t e l l e n door deze of gene L i d s t a a t worden geblokkeerd met een beroep op de nieuwe leden, l i j k t groot. Hoe l a n g e r de onderhandelingen duren, hoe meer het werk van de Gemeenschappen z a l I 2 I 9 - II
- 59
- stagneren.
-
- 5 Aan: Onderwerp :
stagneren. Om die r e d e n e D l i j k t het gewenst, d a t de Zes o n m i d d e l l i j k de wens u i t s p r e k e n , dat de nieuwe p a r t n e r s met zo w e i n i g m o g e l i j k w i j z i g i n g e n en a a n v u l l i n g e n komen. Ook de Zes z e l f zouden wat d i t b e t r e f t de g r o o t s t mogelijke terughoudendheid moeten "betrachten. D i t a l l e s i s ook m o g e l i j k , omdat zeer v e e l v a de gev o e l i g e punten voor de nieuwe leden onderwerpen b e t r e f f e n , waarover binnen de EEG t o c h nog geen r e g e l i n g bes t a a t (de landbouw, a s s o c i a t i e A f r i k a , gemeenschappelijke handelspolitiek). a
8.
ß/l/
Een volgend probleem i s hoe de nieuwe c a n d i d a a t leden betrokken z u l l e n worden b i j de reeds aan de gang z i j n d e werkzaamheden: a . van de Gemeenschappen i n B r u s s e l , b. van de p o l i t i e k e c o n s u l t a t i e s i n P a r i j s . Op d i t punt z i j n v e r s c h i l l e n d e m o d a l i t e i t e n denkb a a r . Het ene u i t e r s t e i s , dat men z e g t , dat de Engelsen nergens i e t s mee te maken hebben t o t d a t de t o e t r e d i n g v o l l e d i g i s geregeld, d.w.z. g e r a t i f i c e e r d . Een andere extreme o p v a t t i n g i s , dat reeds vanaf de eerste dag de Engelsen en de anderen v o l l e d i g b i j deze werkzaamheden zouden moeten worden b e t r o k k e n . De Zes moeten b e s l u i t e n , dat de Engelsen en de anderen i n i e d e r g e v a l vanaf het begin der onderhandelingen v o l l e d i g op de hoogte worden gehouden van hetgeen gaande i s en ook inzage k r i j g e n van de p a p i e r e n . In een l a t e r stadium en wanneer z i j z u l k s z e l f wensen zouden z i j dan i n f o r m e e l kunnen worden geraadpleegd. yan__zeer g r o o t belang l i j k t m i j , dat de Engelsen zo s p o e d i g m o g e l i j k worden betrokken b i j het werk i n _ P a r i j s _ . Het zou immers wel zeer k o r t z i c h t i g en dwaas z i j n , wanneer w i j onder de h u i d i g e m o e i l i j k e i n t e r n a t i o n a l e p o l i t i e k e omstandigheden n i e t reeds zo s n e l m o g e l i j k een zo nauw m o g e l i j k e samenwerking zouden organ i s e r e n . Het l i j k t m i j , d a t van Nederlandse z i j d e bovendien i n P a r i j s het standpunt zou moeten worden ingenomen, dat noch ten a a n z i e n van de p o l i t i e k voor A f r i k a en L a t i j n s - A m e r i k a , noch voor wat b e t r e f t het zgn. Europese s t a t u u t en de verdergaande c u l t u r e l e samenwerking, b e s l i s s i n g e n genomen zouden kunnen worden zonder overeenstemming met de E n g e l s e n .
Ad_b: Het l i j k t m i j , dat de onderhandelingen met de a s s o c i a t i e - c a n d i d a t e n e e r s t zouden moeten beginnen nadat de toetredingen geregeld z i j n . Immers, de nieuwe leden moeten wel akkoord gaan met de a s s o c i a t i e - r e g e l i n g e n ; de nieuwe "associés" hebben e c h t e r geen medezeggenschap over de te t r e f f e n r e g e l i n g met de nieuwe l e d e n . - Het -
- 6 -
Onderwerp :
Het l i j k t w a a r s c h i j n l i j k , dat Engeland z a l wensen, dat de t o e t r e d i n g e n en de a s s o c i a t i e s a l s één gemeenschappel i j k pakket t e n s l o t t e worden goedgekeurd en i n werking t r e d e n . Immers, de t o e t r e d i n g van Engeland i m p l i c e e r t o p h e f f i n g van de v r i j h a n d e l s a s s o c i a t i e en "brengt mede, dat voor a l l e leden h i e r v a n een bevredigende r e g e l i n g g e t r o f fen moet z i j n - t e n z i j bepaalde EETA-leden geen enkele r e g e l i n g wensen. Wat de a s s o c i a t i e moet inhouden, i s op d i t ogenb l i k zeer m o e i l i j k te z i e n . Ik s t e l mij v o o r , dat daarover t . z . t . een nadere aantekening wordt o p g e s t e l d . Rest nog de v r a a g wat e r moet gebeuren met het ene reeds geassocieerde l a n d , G r i e k e n l a n d . Het l i j k t mij dat de nieuwe l e d e n d i t a s s o c i a t i e - a k k o o r d mede z u l l e n moeten a c c e p t e r e n . Ik ga er van u i t , dat G r i e k e n l a n d geen bezwaren z a l of kan maken tegen u i t b r e i d i n g van de EEG. Doen z i j d i t w e l , dan moeten z i j het bestaande a s s o c i a t i e akkoord opzeggen. T e n s l o t t e z i j n e r nog een reeks andere a s s o c i a t i e c a n d i d a t e n . Ik noem T u r k i j e , de Nederlandse A n t i l l e n en Suriname en een z e s t i e n - t a l o n a f h a n k e l i j k e s t a t e n i n Afrika. Wat de A f r i k a a n s e landen b e t r e f t neem i k aan, dat over hun b i n d i n g met de Gemeenschap a l spoedig ook met de Engelsen en e v e n t u e e l de anderen gesproken z a l worden. Immers, d i t z a l voor wat b e t r e f t de A f r i k a a n s e Gemenebestlanden wel tevens he-t probleem voor Engeland zijn. - *^ Het a s s o c i a t i e - g e s p r e k over de Nederlandse A n t i l l e n en Suriname moet, dunkt m i j , gewoon doorgaan, a l z a l t e r z a k e n i e t te s t e r k moeten worden gehoopt op een zeer spoedige o p l o s s i n g . De onderhandelingen met T u r k i j e z u l l e n zeer waars c h i j n l i j k wel moeten worden g e t e m p o r i s e e r d . W e l l i c h t kan T u r k i j e s t r a k s t e g e l i j k mee doen met de onderhandelingen met de a n d e r e y a s s o c i a t i e - c a n d i d a t e n . ee
Ad c: In Nederland z a l i n de e e r s t e p l a a t s - en wel op k o r t e t e r m i j n - een b e s l i s s i n g moeten worden genomen over het aanwijzen van een hoofd van de Nederlandse onderhandelingsdelegatie. Theoretisch z i j n hiervoor drie mogelijkheden, t . w . onze Permanent Vertegenwoordiger b i j de Gemeenschappen, de DGES of een speciale Ambassadeur. De s a m e n s t e l l i n g van de onderhandelingsdelegatie h o e f t geen b i j z o n d e r e m o e i l i j k h e d e n op te l e v e r e n ; aangenomen mag worden, dat h i e r v o o r deskundigen van de v e r s c h i l lende Departementen a l s ook u i t e r a a r d van d i t Departement aangewezen z u l l e n worden. A l s vaste s e c r e t a r i s zou een van de ambten aren van DGES kunnen optreden. - In -
-
7
-
In de tweede p l a a t s l i j k t het v e r s t a n d i g ìe_n.ie-j^y^n_wee_rgegeven gedachtengang t e r kennis te brengen van GNV B r u s s e l en de meest betrokken posten en hun te verzoeken na te gaan wat de ideeën te hunnent z i j n en met de m a c h t i g i n g , à t i t r e p r o v i s o i r e , i e t s te melden over de i n Nederland levende g e d a c h t e ^ P r i o r i t e i t zou i k w i l l e n geven aan contact met de Belgen, i n de e e r s t e p l a a t s voor de c a n d i d a t u u r van"de heer Spaak en v o o r t s ook omdat, wanneer deze v o o r z i t t e r zou worden, het goed i s van meet a f aan met deze Beneluxp a r t n e r h e t nauwste c o n t a c t te onderhouden.
9-8-1961
