OP KOERS
Uitgave 7 I 2012
Noviteitenkrant met nieuws uit de wereld van water, energie en grondstoffen
3
4
Kadeverbetering Groote Westeindschepolder en Meeslouwerpolder
Baggeren in hartje Utrecht
Omlegging Zuid-Willemsvaart
Nieuw kanaal om ‘s Hertogenbosch Voor het eerst in jaren wordt er in Nederland weer een kanaal aangelegd. De WillemsUnie, waar GMB Civiel deel van uitmaakt, verlegt in opdracht van Rijkswaterstaat de Zuid-Willemsvaart bij ’s-Hertogenbosch. En dat houdt meer in dan de aanleg van negen kilometer nieuw kanaal. Adrie Giljam van GMB Civiel vervult binnen de WillemsUnie de functie van Technisch Manager
Uitvoering. Hij vertelt: ‘Dankzij dit project is Brabant straks beter en duurzamer bereikbaar via het water. Vrachtschepen hoeven dan niet meer door de binnenstad en het nieuwe kanaal is ook geschikt voor grotere containerschepen. WillemsUnie De WillemsUnie is een samenwerkingsverband tussen Van Hattum en Blankevoort, KWS infra, GMB Civiel en Van den Herik Kust- en oeverwerken. Adrie: ‘We zijn in juni 2011 van start gegaan met de werkzaamheden. Eind 2014 moet het kanaal bevaarbaar zijn.’
6 7
Monumentaal gemaal Geldermalsen
Bruggen Voordat het kanaal volledig uitgegraven kan worden, moeten een aantal andere onderdelen van het project klaar zijn. GMB is inmiddels gestart met de bouw van de 145 meter lange brug aan de Graafsebaan. ‘We zijn begin september gestart met de aanleg van de fundaties’, vertelt Adrie. ‘We passen een trillingsvrij en geluidsarm paalsysteem toe om hinder voor de omgeving te voorkomen. Verder zijn we druk bezig om bij de bruggen N279, Empelsedijk en de Bruistensingel de grondophogingen en aardebanen te realiseren. Het hiervoor benodigde zand komt uit de kanaalontgraving. Door de ontgraving ontstaat in het landschap al een redelijk beeld van de toekomstige situatie.’ Sifons ‘Op verschillende locaties in het nieuwe stuk van het kanaal brengen we sifons aan’, vertelt Adrie verder. ‘Dat zijn als het ware tunnels onder het kanaal door. Hierdoor stromen straks de beekjes die het kanaal kruisen. De sifons zijn nodig om de waterhuishouding in het gebied te verzorgen. Momenteel werkt GMB aan sifon Grote Wetering en sifon Rivier de Aa. Voor de bouw van sifon Rivier de Aa hebben we de Aa omgelegd. Dat was een heel project op zich.’ Sleutel tot succes Adrie kijkt uit naar de verdere uitvoering van dit project: ‘Het motto van de WillemsUnie is ”Goed samenspel, de sleutel tot succes”. GMB draagt graag haar steentje bij aan dit fantastische project’, besluit hij.
Omlegging rivier de Aa
Bron RWS, fotograaf Joop van Houdt
Kijk mee Iedereen die dit project wil volgen, kan kijken op de website van de WillemsUnie: www.willemsunie.nl of volg de ontwikkelingen op Twitter via @WillemsUnie.
Energie uit waterkracht met Vivace-systeem Water, energie en grondstoffen. Dat is de scope van GMB. Naast het winnen van energie uit biomassa, maakt ook energie uit waterkracht daar integraal onderdeel van uit. ”Energie uit waterkracht” is het concept van GMB waarin we waterbouwkundige kunstwerken koppelen aan duurzame energieopwekking.
Al van oudsher wordt energie uit waterkracht opgewekt door turbines die radiaal (waterrad) of axiaal (vijzel) worden aangedreven. Maar het kan ook anders! GMB participeert in een samenwerking met adviesbureau Tauw en Jansen Venneboer in het revolutionaire Vivace-systeem. Ook Saxion Hogeschool is
Eerste terpenboerderij in de Overdiepse Polder officieel in gebruik
een partner in dit project. Vivace is een nieuwe technologie waarbij energie wordt opgewekt uit stromend water. Daarbij is de lokale valhoogte van het water geen voorwaarde. Het door de Universiteit van Michigan en VortexHydroEnergy ontwikkelde systeem is gebaseerd op wervelingen (vortexkrachten) die worden opgewekt door haaks in de waterstroming geplaatste cilinders. Door
Bouwsluis bij Empel
Meer dan graven... Het nieuwe stuk van het kanaal komt tussen de Maas en Den Dungen waar het aansluit op de bestaande Zuid-Willemsvaart. Ook werkt de WillemsUnie aan: • vier in het werk gestorte plaatbruggen (GMB twee stuks) • twee in het werk gestorte kokerbruggen - N279 • een viaduct en een fietsbrug • schutsluis Empel inclusief brug • schutsluis Berlicum (GMB) • vijf gemalen (GMB) • vier sifons waarvan twee geboorde (GMB) • saneringen (GMB) De inbreng van GMB is multidisciplinair. Voor de gemalen en sifons realiseert GMB zowel het civiele als het werktuigbouwkundige en elektrotechnisch deel.
de stroming in water gaan de cilinders verticaal bewegen. Uit deze lineaire beweging kan elektrische energie worden gewonnen. Belangrijk aspect is dat het systeem, in tegenstelling tot bestaande technieken, geen bedreiging vormt voor het waterleven. Tijdens een demonstratieproject in Doetinchem wordt het Vivace-systeem dit najaar uitvoerig getest. Een vervolgstap is een full scale pilot in het eerste kwartaal van 2013. Het demonstratieproject wordt mede gesubsidieerd door provincie Overijssel. Het doel is om door middel van een full scale pilot tot een bewezen techniek te komen, waarbij de inzet van de technologie zonder subsidie rendabel wordt. Wilt u meer weten over het systeem Vivace? Kijkt u dan op www.vortexhydroenergy.com voor informatie, beeldmateriaal en video’s.
Pagina 2 - OP KOERS - GMB Noviteitenkrant
Certificaat coating op stalen filterketels behaald BRL K-746 GMB Services is met de afdeling Betonrenovatie veel aan het werk bij drinkwaterbedrijven in Nederland. In 2010 is het Kiwa BRL-K 19004 certificaat behaald voor het aanbrengen van coating in drinkwatervoorzieningen op minerale ondergronden. Inmiddels heeft GMB ook een aantal werken uitgevoerd onder dit certificaat, waaronder het aanbrengen van een beschermende coating in de reinwaterkelders van pompstation La Cabine bij Vitens. In de drinkwatersector wordt ook veelvuldig gebruik gemaakt van stalen filterketels. De visie van GMB Services is het bieden van totaal-
oplossingen aan onze klanten voor het onderhouden van drinkwaterproductie-installaties. Het is dan ook een logische stap om ook de
Uitdagingen bij Zuidhorn in het Groninger landschap De provinciale weg tussen Noordhorn en Zuidhorn (N355) wordt omgelegd en kruist het Van Starkenborghkanaal. Over het kanaal komt een vaste hoge brug die deze vaarweg geschikt maakt voor scheepvaart met drie lagen containers. Naast de omlegging van de N355 zorgt GMB ook voor het uitdiepen van het kanaal. De provincie Groningen verleende GMB de opdracht voor het aanleggen van een nieuw gedeelte van de N355, met daarin een hoge vaste brug, tunnel en rotonde gecombineerd met het over circa 20 kilometer verruimen van het Van Starkenborghkanaal. De uitkomende grond wordt gebruikt voor de aanleg van twee gronddepots die tevens dienen als opritten voor de brug. Die gronddepots worden ongeveer tien meter hoog, zodat de brug voldoende doorvaarhoogte heeft voor schepen met meerdere lagen containers. Aanleiding voor het project is de opwaardering van de vaarweg Lemmer-Delfzijl. Provincie Groningen vindt dat GMB er goed in is geslaagd
het aanbestede tracé veilig in te richten binnen de randvoorwaarden uit het PIP, het Provinciaal Inrichtingsplan. De provincie heeft ervoor gekozen om werkzaamheden die veel samenhang hebben met elkaar in één contract in de markt te zetten. Bij dit Design & Constructcontract komt er veel verantwoordelijkheid bij GMB te liggen. De eisen en randvoorwaarden zijn in een concurrentiegerichte dialoog met de opdrachtgever vastgesteld.
certificering te behalen om deze stalen filterketels te kunnen onderhouden. Met ingang van 1 januari 2012 is GMB in het bezit van certificaat BRL K-746. De eerste werkzaamheden zijn al onder dit certificaat uitgevoerd. Naast de genoemde filterketels heeft GMB ook herstelwerkzaamheden uitgevoerd aan de onthardingsreactoren en de beschadigingen aan de binnenzijden van deze reactoren zijn hersteld. Hiermee heeft GMB weer een stap vooruit gezet om drinkwaterbedrijven een totaalpakket aan te kunnen bieden!
Het Groninger landschap heeft een rijke historie. Elke tijdsperiode heeft nieuwe sporen in het landschap achtergelaten zonder het voorgaande uit te wissen: terpen, dijken, kloosters, zee-inbraken, borgen, maren en kanalen. Het resultaat is een uitzonderlijk gelaagd en authentiek landschap. De omlegging van de N355 is een grote ingreep, die een nieuwe toevoeging vormt aan het landschap. GMB ging samen met landschapsarchitectenbureau Bosch Slabbers de uitdaging aan om een weg te ontwerpen met een eigentijdse vormgeving, zodat de weg herkenbaar is als een nieuwe laag én het Groninger landschap zijn verhaal blijft vertellen. De planning is dat de weg in het derde kwartaal van 2014 wordt opengesteld voor het verkeer.
Slibvergistingsinstallatie met thermische drukhydrolyse in Venlo 30 procent meer biogasproductie
Bron: provincie Groningen
Bron: Alex Wiersma Met de ingebruikname van de nieuwe slibvergistingsinstallatie in oktober bij de rioolwaterzuiveringsinstallatie in Venlo, slinkt straks de hoeveelheid droge reststof dusdanig dat alleen al op transportkilometers voor het ontwateren van zuiveringsslib aanzienlijk zal worden bespaard, zowel in geld als in CO2-uitstoot. De TurboTec®, een technologische primeur van Sustec, geeft nog meer groen voordeel. Thermische drukhydrolyse - het kraken van de bacteriënmassa - vergroot de biogasproductie, waardoor de installatie 30 procent meer biogas maakt. Het rwzi-complex van Waterschapsbedrijf Limburg draait binnenkort voor de helft op eigen (groene) energie. Nu gaat GMB de installatie nog zes jaar bedienen conform het DBMO-contract.
OP KOERS - GMB Noviteitenkrant - Pagina 3
Aanvullende opdracht voor GMB
Kadeverbetering Groote Westeindschepolder en Meeslouwerpolder Eind juni is GMB samen met combinant Oldenkamp begonnen met de kadeverbetering in de Groote Westeindschepolder en Meeslouwerpolder ten zuiden van Leiden en het recreatiegebied Vlietlanden. De combinatie had niet de laagste prijs, maar wel het beste plan. Fred Moll, vestigingsdirecteur GMB Opheusden: ‘Het Hoogheemraadschap van Rijnland heeft de opdracht aanbesteed en gegund op basis van EMVI. Het was belangrijk dat we met een goed plan kwamen, want dit gebied brengt specifieke uitdagingen met zich mee. GMB en Oldenkamp werken al ruim tien jaar samen op het gebied van dijkverstevigingen en kadeverbeteringen. We scoorden nu vooral hoog op omgevingsmanagement.’
Transport over water Kees Roovers, projectmanager van Oldenkamp, begeleidt het project. Hij vertelt: ‘De klei voor het ophogen en verbreden van de kades voeren we aan over het water. Dit doen we vanuit een overslaglocatie langs de A4. Doordat we niet voortdurend met vrachtwagens door de dorpjes rijden, beperken we de hinder voor de omwonenden en houden we rekening met de veiligheid van kinderen.’
Waterveiligheid ‘Met de werkzaamheden die we uitvoeren, maken we het gebied veiliger’, legt Fred uit. ‘De kades die we verbeteren, liggen in een veengebied. Veen is zettingsgevoelig, het verzakt ongeveer een centimeter per jaar. We verhogen de kades ongeveer dertig centimeter en we verbeteren de oeverbescherming.’
Afgestemde planning ‘We plannen steeds op zo’n manier dat we zo min mogelijk hinder veroorzaken’, vervolgt Kees. ’Tijdens het recreatieseizoen werken we niet in de buurt van de jachthaven en het kanoverhuurbedrijf en vaarroutes blijven beschikbaar voor recreatie. We houden ook rekening met de kritische perioden voor flora en fauna.’
CO2 reductie GMB GMB heeft de doelstelling om in 2015 400 ton CO2 te besparen ten opzichte van het referentiejaar 2009, tot en met 2011 is een CO2-reductie behaald van 435 ton CO2 ten opzichte van referentiejaar 2009. Omdat de doelstelling van 400 ton CO2 besparing in 2015 al gehaald is in 2011 stellen wij de doelstelling naar boven bij! De bijgestelde doelstelling wordt in december 2012 op www.gmb.eu gepubliceerd. Hier kunt u ook de voortgangsrapportages van bovengenoemde doelstellingen vinden, waarin we ook onze scope 3-doelstellingen evalueren.
Laag voor laag Het project verloopt voorspoedig, aldus Kees: ‘We zijn eind juni begonnen. Nu zijn we bezig met de eerste ophoogslag aan de binnenkant van de dijk. Tot het eind van dit jaar zijn we
CO2 footprint GMB 2011: 14.494 ton CO2
450 400
64 Groene stroom op projecten
350
0%
170
Scope 1: Brandstof leaseauto’s
0% 1%
Scope 1: Brandstof verbruik transport
250
Scope 1: Brandstofverbruik materieel
16% 201
A en B label lease auto’s
150
11%
39% 33%
100 50
Scope 1: Gasverbruik kantoren
Tiels convenant (3% CO2 reductie per jaar voor Slibverwerking Tiel)
300
200
bezig met de volgende ophoogslagen. Volgend jaar rond deze tijd komen we indien nodig terug voor een laatste ophoogslag. Dat hangt af van het zettingsverloop.’
Totale reductie gerealiseerd t/m 2011 in Ton CO2
Scope 2: Ingekochte electriciteit Scope 2: Zakelijke ritten privé auto Scope 2: Zakelijk vliegverkeer
Centrale Slibverwerking in de Rotterdamse haven (CSR) Volg ons blog! De realisatie van Centrale Slibverwerking Rotterdam (CSR) is een vooruitstrevend en interessant initiatief in de Rotterdamse haven. Het heeft alles te maken met de duurzame en efficiënte verwerking van biologisch zuiveringsslib en met het terugwinnen van groene energie. Omdat het project samenhangt met nog meer interessante onderwerpen, zijn we er een blog over begonnen. Bioslib: je krijgt er energie van! Martin Wilschut, manager technologie en ontwikkeling bij GMB BioEnergie: ‘Biologisch zuiveringsslib is het eindproduct van het biologische waterzuiveringsproces. Bedrijven in het Rijnmondgebied laten hun bioslib nu vaak elders verbranden met inzet van fossiele brandstoffen. Het slib bevat dan meestal nog 75-96% water. Dat maakt het een kostbaar en een energieconsumerend proces. En dat terwijl slib juist energie kan opleveren!’ Rotterdam Climate Initiative Martin vervolgt: ‘Samen met Tauw legden we een alternatief plan voor slibverwerking voor aan het Rotterdam Climate Initiative (RCI). Het enthousiasme was meteen groot. Ook bij het Rotterdams Havenbedrijf, Deltalinqs en de afzonderlijke organisaties in de Rotterdamse haven.’ Groene energie en co-siting Wat gaan we nu precies doen in de Rotterdamse haven? Martin: ‘Voornemen is om in de eerste helft van 2013 te beginnen met de bouw van de CSR op het terrein van Kemira. Daar gaan we het bioslib afkomstig van afvalwaterzuiveringen van de verschillende bedrijven centraal verwerken.
Dat doen we door ontwatering en vergisting. Elders wordt het gereduceerde volume slib biologisch gedroogd.’ ‘Uit de reststromen winnen we energie terug in de vorm van biogas en biogranulaat. Ook nuttige nutriënten willen we terugwinnen. We gaan werken volgens de principes van co-siting. Straks profiteren alle bedrijven die bij de CSR betrokken zijn van de schaalvoordelen van dit project.’ Blog! Martin nodigt iedereen uit het CSR-blog te volgen: ‘Online vertellen we alles over het CSR-project, maar er komen ook allerlei interessante aanverwante onderwerpen aan de orde, zoals slibdestructie, het benutten van laagwaardige warmte en nog veel meer. Volg ons op:
www.centraleslibverwerkingrotterdam.eu
Pagina 4 - OP KOERS - GMB Noviteitenkrant
moeten liggen. Ons plan van aanpak houdt in dat de 21 woonarken aan de Kruisvaart slechts enkele dagen op een andere locatie komen te liggen: alleen tijdens het plaatsen van de nieuwe beschoeiing.’ Omgevingsmanagement Dennis van den Bos van GMB is omgevingscoördinator voor dit project. Dennis: ‘We begrijpen heel goed dat de bewoners van de woonarken bezorgd zijn. Ze vrezen voor schade aan hun huis en aan hun tuin. Daarom is communicatie zo belangrijk.’
Maatwerk ‘Wat het omgevingsmanagement voor dit project inhoudt? Voor elke ark stellen we een maatwerkplan op samen met het hoogheemraadschap en de bewoners. Daarbij houden we zoveel mogelijk rekening met alle specifieke aandachtspunten en zorgen. Zo ook met katten die tijdelijk naar een pension moeten omdat ze anders ineens hun huis kwijt zijn. Op de bewonersavond kregen we veel kritische vragen, maar we konden iedereen geruststellen. We sloten de avond zelfs gezamenlijk af met een biertje.’
Baggeren in hartje Utrecht ‘En die 21 woonarken dan?’
In hartje Utrecht zouden 21 woonarken voor vier weken worden verplaatst in verband met baggerwerkzaamheden en het aanbrengen van een nieuwe beschoeiing. Nogal ingrijpend voor de bewoners. Gelukkig kwam GMB met een beter idee. Woonarken Hans Peek, projectleider bij GMB: ‘In opdracht van Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden gaan we aan de Kruisvaart en aan de Catharijnesingel 46.000 kuub verontreinigde baggerspecie verwijderen. Ook brengen we een
nieuwe beschoeiing aan. Uiterlijk eind november is de oplevering.’ Een beter plan Hans: ‘Oorspronkelijk zouden de woonarken voor een periode van vier weken op een andere locatie
Rioolrenovatie Loon op Zand Win-winsituatie dankzij raamcontract De gemeente Loon op Zand zat in haar maag met een achterstand in het rioolbeheer. Ze wilde op korte termijn met onderhoudswerkzaamheden beginnen, maar de gegevens over de benodigde werkzaamheden waren nog niet compleet. Abdelilah Errogui, Beheerder Rioleringen en Water bij de gemeente, koos daarom voor een raamcontract.
Tank & Truck Cleaning Kampen Bij Tank & Truck Cleaning in Kampen is door GMB Services een inrichting gemaakt voor behandeling van reinigingswater afkomstig van tankwagenreiniging. Bunschoten Groep verleende GMB de opdracht voor engineering, levering en de uitvoering van het project. De oplossing is in samenwerking met de opdrachtgever bedacht en uitgevoerd.
‘Hoe ik tot deze keuze kwam?’ Abdelilah: ‘30 procent van het het riool was nog niet goed in kaart gebracht. We hadden dus geen inzicht in de hoeveelheid werk die op ons af zou komen. Als gemeente willen we op een efficiënte, effectieve en kostenbewuste manier grip hebben op onze beheercyclus. We willen grip hebben op de uitvoering zodat we geen desinvesteringen doen. Met een raamcontract kan dat.’ Raamcontract, open posten Het raamcontract staat ook wel bekend als OMOP: Overeenkomst Met Open Posten.’ Abdelilah legt uit: ‘Open posten zijn de werkzaamheden die mogelijk uitgevoerd moeten worden. We kunnen op het moment van aanbesteding alleen nog niet goed inschatten hoe vaak ze dan uitgevoerd moeten worden.’ Laagste fictieve aanneemsom Abdelilah: ‘Tijdens de aanbestedingsprocedure geeft elke aannemer aan wat voor elk van de open posten zijn eenheidsprijs is. Een bepaald type werkzaamheden heeft dan tijdens de loop van het project altijd deze prijs. Als gemeente gunnen we de opdracht aan de aannemer die op basis van zijn eenheidsprijzen de laagste fictieve aanneemsom heeft. De werkzaamheden worden vervolgens uitgevoerd door middel van deelopdrachten. Als opdrachtgever bepalen we steeds voor welke maatregelen we wel of geen opdracht geven.’
Win-win Wat is nu de kracht van deze contractsvorm? Voor Abdelilah is het duidelijk: ‘Als er tijdens de uitvoering onvoorziene werkzaamheden blijken te zijn, kunnen we terugvallen op de eenheidsprijzen. Dat geeft rust, ook politieke rust, het is kostenbewust en efficiënt. Bovendien besparen we kosten door de manier waarop we met GMB samenwerken. Een echte win-winsituatie.’ Eigen verificatie-inspectie Niels Hoevenaars, uitvoerder bij GMB, is het hier mee eens. ‘Onze samenwerking is redelijk uniek. Normaal gesproken doet een gemeente de inspectie van het riool en stelt zij het maatregelenplan op. Ook in Loon op Zand was de verificatie-inspectie al gedaan. Dit was echter al twee jaar geleden. Bovendien merken we in de praktijk vaak dat een opgesteld maatregelenplan ontoereikend is. Blinde inlaten worden bijvoorbeeld aangezien voor verstopte inlaten. Dan wordt er voor niets graafwerk verricht.’ Onnodig werk voorkomen Niels: ‘Om dit soort situaties te voorkomen, doen wij nu met instemming van de gemeente zelf de inspectie en de beoordeling. De benodigde maatregelen leggen we vervolgens aan Abdelilah voor. Door op deze manier samen te werken voorkomen we onnodig werk. Dat scheelt tijd, we zetten geen materieel onnodig in en het scheelt de gemeente geld. Inderdaad een win-winsituatie.’
OP KOERS - GMB Noviteitenkrant - Pagina 5
RWZI Garmerwolde Nereda-technologie en Best Value Procurement Het effluent van rioolwaterzuiveringinstallatie Garmerwolde heeft momenteel niet de vereiste kwaliteit. Om dit probleem te verhelpen schreef Waterschap Noorderzijlvest een aanbestedingsprocedure uit volgens de BVP-methodiek: Best Value Procurement. Jeroen ter Heurne van Best Value Consulting vertelt over deze contractvorm. Michiel Kaatman, projectmanager bij GMB Civiel, vertelt over het project.
Parallelle uitbreiding en Nereda-technologie Michiel: ‘We gaan in Garmerwolde een parallelle uitbreiding realiseren in combinatie met verbetermaatregelen in de bestaande installatie. In de parallelle uitbreiding wordt de Neredatechnologie toegepast. Deze korrelslibtechnologie maakt het mogelijk om meer afvalwater op een kleiner oppervlak te behandelen. Wat nu nog in drie achtereenvolgende tanks gebeurt, komt straks in één Nereda-tank. Zo wordt het zuiveringsprocedé efficiënter, voordeliger en duurzamer.’ Aanbesteding: Best Value Procurement Waterschap Noorderzijlvest heeft dit project aanbesteed op basis van de Best Value Procurement (BVP) aanbestedingsmethodiek, oftewel: prestatie-inkoop. Michiel: ‘Als tendermanager had ik hier niet eerder mee te maken gehad, dus ging ik op zoek naar een gerichte en praktische BVP-ondersteuning. Ik kwam uit bij Jeroen ter Heurne van Best Value Consulting.’ Hoe werkt BVP? Jeroen: ‘Traditioneel geeft een opdrachtgever precies aan wat er moet gebeuren. De goedkoopste aannemer krijgt vervolgens de opdracht. In de BVP-methodiek geeft de opdrachtgever in de vorm van doelstellingen aan wat het eindresultaat van het project moet zijn. Aannemers worden uitgedaagd om als expert een aanbieding te doen voor de optimale (Best Value) invulling van deze doelstellingen. De opdrachtgever kiest vervolgens de oplossing met de meeste meerwaarde. Deze meerwaarde behaal je als aannemer niet door te komen met
Symbolisch eerste paal in de grond
CHeck4Biogas
Test met mobiele proefvergister dubbel en dwars terug te verdienen Sinds augustus draait bij GMB de ‘CHeck4Biogas’, de mobiele proefvergister op containerformaat die we in eigen beheer hebben ontwikkeld. Een testfase met deze vergister kan voor onze opdrachtgevers het begin zijn van aanzienlijke besparingen. Achtergrond Martin Wilschut, manager technologie en ontwikkeling bij GMB BioEnergie: ‘Veel industriële bedrijven verbranden hun organische restmaterialen. Dat is in veel gevallen kostbaar en vaak niet duurzaam. Vergisting als verwerkingsroute is dan (kosten)efficiënter en duurzamer. Er vindt geen verbranding plaats met fossiele grondstoffen, er blijft minder restafval over en er wordt biogas gewonnen.’ Energiepotentie Martin: ‘We hebben de proefvergister ontwikkeld om voor onze opdrachtgevers te kunnen onderzoeken in welke mate hun organische reststromen vergistbaar zijn en welke energiepotentie die stromen hebben. CH4 (methaan) is de chemische formule voor biogas, vandaar de naam: CHeck4Biogas.’ Testen ‘De testen die we uitvoeren met de proefvergister gebeuren erg secuur’, vertelt Martin. ‘We enten de CHeck4Biogas met een reststroom om te onderzoeken bij welke
temperatuur, bij welke dosering en met welke snelheid vergisting mogelijk is. Daarnaast meten we wat de productie van biogas (CH4) is.’ Winst Wat nu, als blijkt dat een bepaalde organische reststroom goed te vergisten is? Martin: ‘We onderzoeken wat de juiste slurryverhouding is voor de vergisting van de organische reststromen van onze opdrachtgever. Als we dat weten, kunnen we een meer efficiënte route voor verwerking aanbieden.’
een tot in detail uitgewerkte oplossing, maar door proactief en met verantwoordelijkheid een ambiteuze oplossing te kiezen voor het behalen van de doelstellingen.’ Michiel vult aan: ‘De creativiteit en de verantwoordelijkheid voor het resultaat liggen dus helemaal bij ons.’ Vertrouwen winnen Jeroen: ‘De aanbieding voor een BVP-tender is volledig geanonimiseerd en omvat hooguit enkele A4-tjes. Er moest een scopedocument komen, een risicodossier, een kansendossier en een planning. Omdat de omvang zo beperkt is, moet iedere zin in de aanbieding aansluiten bij wat de opdrachtgever zoekt. Hij moet vertrouwen krijgen in de aangeboden oplossing. Door mijn ervaring met BVP bij opdrachtgevers én bij opdrachtnemers, kon ik GMB hier goed bij helpen.’ GMB Ideeënfabriek Jeroen: ‘Het was een mooi traject om met het projectteam van GMB-Witteveen+Bos-Imtech te werken aan de aanbieding. Dankzij de proactieve en professionele best value houding van het team ontstond er een goed lopende ideeënfabriek. De Nereda-technologie is samen met DHV voor dit project uitgewerkt en gekozen. Michiel: ‘En: de opdracht is binnen!’
Pagina 6 - OP KOERS - GMB Noviteitenkrant
Monumentaal gemaal Geldermalsen Klaar voor de toekomst
Het gemaal in Buurmalsen is al sinds 1930 ononderbroken in bedrijf. In opdracht van Waterschap Rivierenland maakt GMB dit Rijksmonument klaar voor de komende 50 jaar. Martin van Kooij, uitvoerder bij GMB, vertelt over visvriendelijke pompen en andere facetten van deze multidisciplinaire opdracht. Het gemaal Buurmalsen ligt aan de Hooglandsche Wetering. Het bemaalt de polders Asch, Tricht en Buurmalsen en loost op de Linge. Martin: ‘We vervangen de complete pompinstallatie en het leidingwerk. Daarbij plaatsen we visvriendelijke pompen met een hogere pompcapaciteit. De schoepen van deze pompen zijn langer dan normaal. Daardoor nemen ze vissen die in de pomp zwemmen in hun geheel mee, in plaats van in mootjes.’ Bouwkundige renovatie ‘Aan het gebouw zelf, aan de bovenzijde van het maaiveld, moet ook van alles gebeuren’, vertelt Martin. ‘Het gaat bijvoorbeeld om het repareren van gevels en kozijnen en om het vervangen van de glazen tegels. Monumentenzorg heeft een opname gemaakt van de werkzaamheden die nodig zijn.’ Veilig over de dijk ‘We gaan ook aan de slag met de dijk’, vervolgt Martin: ‘Vanuit het gemaal loopt het water - via een uitstroomkoker - door de dijk naar de Linge. Over de uitstroomkoker loopt een weg. Dat is geen probleem, maar het oude gewelf van de uitstroomkoker is eigenlijk niet meer sterk genoeg voor het zware verkeer dat over de dijk rijdt. We herstellen dus het gewelf en we brengen een overkluizing aan. Dat is een brugconstructie waardoor het gewelf straks niet meer wordt belast.’
Het gemaal in Buurmalsen is dankzij GMB weer klaar voor de komende 50 jaar.
Multidisciplinair plannen Martin: ‘Dit project zit vol uitdagingen omdat er zoveel disciplines bij betrokken zijn. We zijn in juni gestart met de civiele werkzaamheden. Dit najaar ronden we het werktuigbouwkundige en electrotechnische deel af. Met de brugconstructie over de dijk beginnen we pas volgende zomer in de bouwvak in verband met minder vrachtverkeer. En nee, geen zorgen, voorlopig is het nog 100% veilig om over die dijk te rijden!’
Putrenovatie systeem voor GMB GMB Services is actief op de markt rioolrenovatie met een eigen set voor het relinen van riolen. Naast de buizen wordt ook de wand van inspectieputten vaak aangetast door het agressieve milieu in het rioolstelsel. Om weer een goed rioolstelsel te krijgen, is het noodzakelijk deze putten te herstellen en voor de toekomst te beschermen tegen aantasting. Samen met leverancier Sika heeft GMB een systeem ontwikkeld waarmee de putten constructief kunnen worden hersteld en beschermd. Dit systeem bestaat uit een cementgebonden mortel en een beschermende coating. Hiermee heeft GMB het gehele pakket in eigen huis om uw rioolstelsel aan te pakken zodat het weer jaren mee kan.
Leidingrenovatie met UV-installatie compleet dankzij Liner-HeRo Sinds mei is GMB in bezit van een UV-installatie voor het aanbrengen van strengrelining. Met de komst van een bijbehorende lier, het begeleidende voertuig en de Liner-HeRo is de set compleet. De ontwikkeling van de zogenaamde LinerHeRo, uitgeschreven Liner-Heavy Roller, is een initiatief van GMB. Wim Stobbink, technisch commercieel adviseur, legt uit waar de Liner-HeRo voor dient: ‘Voor het inbrengen van een niet uitgeharde GVK-kous bij stoom- en UV-uitharding wordt over het algemeen gebruikt gemaakt van een lier om de kous in de buis te trekken. Maar, de kous moet ook vanuit de transportkist worden
ingevoerd in de buis. Dit gaat niet alleen met behulp van de lier, hiervoor is ook mankracht nodig.’ ‘De Liner-HeRo is ontwikkeld om vier belangrijke redenen. Door het compacte formaat en het gebruiksgemak wordt dit
slimme gereedschap ingezet voor alle leidingdiameters en niet alleen de grotere diameters. Naast een lagere lichamelijke belasting van het uitvoerend personeel, geeft het systeem ook een kleine tijdwinst in de uitvoering. Daarnaast kunnen putten gelegen in een talud, achter een heg of naast de weg goed benaderd worden met behulp van de Liner-HeRo waardoor in veel gevallen extra maatregelen als rijplaten niet nodig zijn.’ ‘De Liner-HeRo is elektrisch aangedreven en wordt bediend door één persoon. Na het
inbrengen van de GVK-liner kan deze weer terug op de vrachtwagen worden gezet zonder dat er werkruimte op de werkplek wordt ingenomen. De Liner-HeRo wordt met veel enthousiasme ingezet’, besluit Wim. Het reliningsteam is onder andere al werkzaam geweest in de gemeenten Skarsterlân, Hillegom, Woerden, Maarssen en Muiden. Ook is GMB aan de slag in de kop van NoordHolland, een werk wat door vijf gemeenten gelijktijdig is aanbesteed. Werkzaamheden in Gouda, Someren, Zaltbommel, Loon op Zand en Utrecht staan nog op de rol.
OP KOERS - GMB Noviteitenkrant - Pagina 7
Rivierverruiming en herinrichting bij Ruimte voor de Rivier-project Munnikenland In het Munnikenland worden maatregelen genomen om het gebied aan de zuidzijde van de Waal te beschermen tegen hoogwater. Daarvoor verleende waterschap Rivierenland de combinatie Van Oord-GMB opdracht voor de uitvoering van het Ruimte voor de Rivier-project. Het Munnikenland ligt in het meest westelijke puntje van Gelderland, waar de Waal en de Afgedamde Maas samenkomen. Een bijzonder gebied waar water, cultuur en natuur met elkaar verweven zijn. Planvoorbereider Sieuwerd Romkes vertelt: ‘Door natuurlijke processen (aanslibbing) zijn de uiterwaarden de afgelopen eeuwen steeds hoger komen liggen. Door het verlagen van de uiterwaarden en het graven van geulen die meestromen bij hoog water wordt extra afvoercapaciteit gerealiseerd voor de Waal.’
‘Daarnaast wordt de bestaande, primaire kering verlegd waardoor ook Buitenpolder Munnikenland bij hoogwater onderloopt,’ vervolgt Sieuwerd. ‘Deze extra bergingscapaciteit zorgt samen met de uiterwaardvergraving voor een waterstandsverlaging van 11 centimeter MHW (Maatgevend Hoogwater). Een nieuwe inrichting van het gebied zorgt voor het vergroten van de ruimtelijke kwaliteit. Om de vroegere ligging en contouren van verloren historische gebouwen te kenmerken, worden terpen aangelegd. De gedempte, buitenste slotgracht van Slot Loevestein wordt weer in ere hersteld en het gebied wordt voorzien van wandel- en fietspaden, aanlegsteigers en parkeerplaatsen.’ ‘Gedurende drie jaar looptijd wordt circa 2,5 miljoen m3 grond verzet, waarmee de Wakkere Dijk wordt aangelegd en over de Maaskade een nieuwe ontsluitingsroute naar Slot Loevestein. Het totale werkgebied beslaat een oppervlakte van circa 700 hectare. De combinatie Van Oord-GMB stelt daarom tijdens de uitvoering een terreinbeheerder aan die onder andere zorgt voor beheer en onderhoud van het gebied, flora en fauna, bereikbaarheid en veiligheid en afstemming met belanghebbenden in de directe omgeving. Medio 2016 worden de werkzaamheden afgerond.’
Dalem Vuren
Buitendijks gebied
Afgraven Contrescarpgracht
Woudrichem
Parkeerplaats Loevestein
Slot Loevestein
Waal
Ontgraven geulen
lse Brake
Terp voormalig kasteel Munnikenland
In- en uitlaatwerk Maaskade
Afwateringsgeul
Bestaande dijk afgraven
eM
md
eda
Afg
De waarden bij Loevestein
aas
Terp 't Munnikhof
arden
enwa
bened
Buitenpolder het Munnikenland
Aanleg Wakkere dijk
Nieuwe ontsluiting Slot Loevestein via de Maaskade
Veel van het Munnikenland is buitendijks gebied, enkel beschermd door een zomerkade. De directe omgeving van het strategisch gelegen Slot Loevestein loopt bij een zeer hoge waterstand onder, waardoor het wordt afgezonderd door de rest van de wereld. Men neemt aan dat dit één van de redenen is geweest dat het slot in het verleden nooit bewoond is geweest door adellijke families, maar enkel door militaire vorsten. Het kan zes weken duren voordat het water weer gezakt is en de paden en wegen weer begaanbaar zijn. Hoogwater vormt daardoor een belangrijk risico voor de uitvoering van het project Munnikenland.
Parkeerplaats Wakkere dijk
Rijswijk
Eerste terpenboerderij in de Overdiepse Polder officieel in gebruik De volgende mijlpaal in het internationaal bekende Ruimte voor de Rivier-project is bereikt: de eerste terpenboerderij van de Overdiepse Polder is onlangs officieel in gebruik genomen. Onder toeziend oog van diverse (oud)bewoners brachten staatssecretaris Atsma van Infrastructuur en Milieu en boer Mark Broekmans 90 koeien vanuit de wei hoog en droog naar hun nieuwe stal op de terp. Daarnaast huldigde Staatssecretaris Atsma in de nieuwe stal Roosje45, de eerste koe van de familie Broekmans die 100.000 liter melk heeft gegeven. Eerste van acht boerderijen De boerderij van familie Broekmans is de eerste van de in totaal acht nieuwe boerderijen in de Overdiepse Polder die op een terp komen te staan. Het terpenplan is een initiatief van de boeren zelf. De 550 hectare grote polder wordt omgevormd tot waterbergingsgebied waar eens in de 25 jaar water doorheen zal stromen. Door het wonen op de terpen kan de agrarische functie van de polder grotendeels behouden worden. Negen andere boeren hebben besloten hun bedrijf elders voort te zetten of te stoppen. Staatssecretaris Atsma van Infrastructuur en Milieu noemde het een eer om bij de ingebruikname van de eerste boerderij aanwezig te zijn: ‘Dit project is het bewijs dat oeroude oplossingen ook met hun tijd meegaan. Deze fonkelnieuwe terpen zijn nu al een sieraad voor de Overdiepse Polder. En daarmee voor Nederland als waterland. Want ook in het buitenland is er veel interesse voor deze innovatieve aanpak. Daar mogen we allemaal trots op zijn!’ Eind 2015 wordt het project afgerond en is er sprake van een nieuwe Overdiepse Polder voor een duurzaam agrarisch landgebruik en meer ruimte voor de rivier met behoud van droge voeten.
Staatssecretaris Atsma met familie Broekmans Bron: Henri Cormont, Inzicht fotografie en advies
Ruimte voor de Rivier De herinrichting van de Overdiepse Polder maakt deel uit van het programma Ruimte voor de Rivier en is daarmee één van de ruim 30 plaatsen waar gezorgd wordt voor ruimte in het rivierengebied om Nederlanders te beschermen tegen overstromingen. Combinatie De Hollandsche Waard-Overdiep, een samenwerking tussen Van Oord Nederland, GMB Civiel en Oldenkamp, voert het spraakmakende project in Brabant uit. De betrokkenheid van bewoners, ondernemers en overheid bij de opzet en uitvoering van het terpenplan illustreert het bijzondere karakter van dit project. Jan van Dijk, projectdirecteur GMB: ‘Dit project bevestigt dat omgevingsmanagement dé sleutel is voor draagvlak bij projecten.’
Pagina 8 - OP KOERS - GMB Noviteitenkrant
Herinrichting Eendragtspolder
Geweldig resultaat dankzij gezamenlijke inzet Aan het eind van dit jaar zijn we klaar met de herinrichting van de Eendragtspolder. Dan kan het gebied, een half jaar eerder dan gepland, in gebruik worden genomen voor waterberging, recreatie, breedtesport en voor internationale roeiwedstrijden. Erik Houtepen van GMB en Mirko Buining, namens de overkoepelende projectorganisatie, vertellen. Erik: ‘Het waterbergingsgebied bij de Rotte is nodig vanwege de klimaatverandering. De Eendragtspolder kan straks 4 miljoen kuub water bergen. Ook vanwege de oprukkende verstedelijking is een groene buffer met recreatiemogelijkheden belangrijk voor Rotterdam. We hebben een hoop werk - en grond! - verzet sinds begin 2011.’
Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, en het Recreatieschap Rottemeren. Mirko Buining is projectmanager van de overkoepelende projectorganisatie GZH (de uitvoerende instantie van het Recreatieschap). Mirko: ‘Mijn uitdaging was om de vijf partijen samen te houden en te zorgen voor goed opdrachtgeverschap richting GMB.’
Samenwerking De herinrichting van de Eendragtspolder gebeurt in opdracht van de de provincie Zuid-Holland, gemeente Zuidplas, gemeente Rotterdam, het
Invulling door de expert Of dat gelukt is? Mirko: ‘De partijen hadden regelmatig andere belangen, maar we hebben continu de samenwerking opgezocht. Hierdoor
konden we GMB goed de ruimte geven. Dat was belangrijk want we werkten met een Engineering & Construct contract. GMB kon dus in grote mate met een eigen invulling van het project komen. Zo moet het in mijn ogen ook gaan: de opdrachtnemer als expert en als partner. De scheidslijn tussen opdrachtgever en opdrachtnemer mag tijdens projecten best wat minder polariserend zijn en meer gericht op het gezamenlijk tot stand brengen van het resultaat. In dit project werkte dat heel goed.’ Grootste grondwerk Erik: ‘Klopt. Zeker in een omvangrijk project als dit. We hebben in totaal 2,4 miljoen kuub grond verplaatst. 1000 vrachtwagens per dag! Er waren soms zo’n 60 machines tegelijk aan het werk, waaronder 30 rupskranen. Echt een indrukwekkend gezicht. Overigens hebben we
alle grond weer verwerkt op het bouwterrein in de eilandjes die we hebben gemaakt in het plasgebied bij de roeibaan. Momenteel werken we nog aan bruggen, het inlaatwerk en het asfalteren van de fietspaden en wegen. Als deze Op Koers verschijnt, is de eerste roeiwedstrijd al geweest.’ Verrassend Mirko: ‘Het was trouwens erg verrassend hoe GMB de roeibaan heeft uitgegraven: in den droge, compartiment voor compartiment. Spannend, want er werd gewerkt onder het normale waterpeil. Hier heeft GMB aangetoond een goede afstemming met het Hoogheemraadschap te kunnen aangaan. Uiteindelijk is de werkwijze van GMB vol vertrouwen omarmd.’
Bron: Fotoservice Nederland
Werkzaamheden bij APM Terminals in volle gang Medio juni is de combinatie TigeR VOF, bestaande uit GMB, Dura Vermeer en Imtech, gestart met de aanleg van de volledig geautomatiseerde terminal van APM Terminals op Maasvlakte 2. De feiten en cijfers van het verzette werk in de afgelopen maanden zijn niet van de lucht. Marco Twigt, projectmanager, somt het op: ‘De aanleg van circa 16 kilometer betonnen riolering, 5 kilometer bluswaterleiding, 90 kilometer (hoog)spanningskabel, 2 kilometer spoorstaven, het aanbrengen van 50.000 m3 puinverharding en het verwerken van circa 200.000 m3 zand.’
De combinatie staat voor de uitdaging om in een krappe twee jaar tijd een kwalitatief hoogwaardig en robuuste infrastructuur aan te leggen voor een veilige, duurzame en efficiënte terminal. Binnen het contract vallen de verhardingen, complete elektriciteitsvoorzieningen, kraanbanen, riolering, railterminal etc. De nieuwe terminal van APM Terminals wordt in totaal 170 hectare groot. De eerste fase die TigeR nu realiseert beslaat 80 hectare. Er komt een directe aansluiting op het spoor van de Betuweroute. Als de containerterminal eind 2014 operationeel is, kunnen er ongeveer 4,5 miljoen standaardcontainers (TEU) verwerkt worden. Met deze uitbreiding is de groei van APM Terminals en Maersk Line in Rotterdam ook op lange termijn gewaarborgd.
‘In oktober is gestart met het aanbrengen van CTB, Cement Treated Base. CTB is een mix van gebroken betonpuin, gebroken asfalt en cement. Door de grote hoeveelheden staat een menginstallatie op het project, waarmee meer dan 2.500 ton CTB per dag wordt aangebracht. In totaal wordt er ongeveer 428.000 ton CTB verwerkt. Komende periode zal een start gemaakt worden met de betonvloeren en gebouwen, lichtmastfundaties en spoorterminal.’
‘Om de bouw van de containerterminal succesvol te laten verlopen, hebben we veel geïnvesteerd in maatregelen ten aanzien van gezondheid/arbeidsklimaat, veiligheid, beveiliging/registratie en omgeving volgens het principe HSSE: Health Safety Security & Environment,’ vervolgt Marco. ‘De aanleg van de nieuwe terminal is een bijzonder project waarbij met name de ambitieuze planning, de hoeveelheden en het multidisciplinaire karakter
van het werk een uitdaging vormen. Het team TigeR gaat deze uitdaging met enthousiasme en vertrouwen aan!’
OP KOERS is een uitgave van GMB Postbus 2, 4043 ZG Opheusden T (0488) 44 94 49 F (0488) 44 28 98 E
[email protected] I www.gmb.eu
www.linkedin.com/company/GMB-eu www.twitter.com/GMBtweet www.youtube.com/user/GMBSure © Zonder schriftelijke toestemming van GMB is gehele of gedeeltelijke overname van artikelen, foto’s, illustraties en onderwerpen verboden. Disclaimer: wijzigingen voorbehouden. Aan de in deze uitgave vermelde gegevens kunnen geen rechten worden ontleend.
