Energie: investeren in de toekomst Door: Marleen Verbruggen Frédéric Vermeulen Dirk Dermaux 31 maart 2011 Presentatie: zie www.anteagroup.be
INHOUD ‐ Voorstelling Antea Group ‐ Energiemanagementsystemen ‐ Nuttige aanwending van laagwaardige warmte
wordt
Antea Group De kwaliteit en de vormgeving van de wereld waarin we leven, wonen en werken, dat is wat ons bezig houdt. Door strategisch denken te combineren met technische expertise en pragmatisch handelen, bieden we meer dan een effectieve oplossing; Understanding today, Improving tomorrow is onze uitdaging.
Waar zijn we?
Wat doen we?
Engineering
Milieu
Ruimte
Water
Energiemanagementsystemen Wat kunnen we met de nieuwe norm en hoe daarmee besparen in de praktijk? Door: Marleen Verbruggen Frédéric Vermeulen
Presentatie: zie www.anteagroup.be
Energiemanagement EN 16001
‐ De nieuwe norm
‐ De praktijk
Energiemanagement EN 16001 Waarom efficiënter met energie omgaan : •Beschikbaarheid van energiebronnen •Milieu • Klimaatverandering • Vragen rond kernenergie • Moeilijker ontginning meer risico’s
•Wetgeving
Energiemanagement EN 16001 Hoeveel en hoe : Europa: •Uitstoot broeikasgassen verminderen met 20% (of 30%) •Energie efficiëntie verbeteren met 20% •Aandeel van hernieuwbare energie 20% •Verhogen aandeel biofuels voor vervoer tot 10%
EN 16001 is een Europese Norm die ontwikkeld is met de bedoeling om tegen 2020 de vooropgestelde energiedoelstellingen te behalen.
Energiemanagement EN 16001 Waarom nog een nieuwe norm : •Is vertrokken vanuit bestaande nationale normen uit verschillende Europese landen die geharmoniseerd werden tot één nieuwe Europese norm •Doel van de norm: • moet bruikbaar zijn in alle sectoren en in organisaties ongeacht de grootte • moet een beeld geven van de energie efficiëntie om deze te verbeteren • moet praktisch en gemakkelijk implementeerbaar zijn • moet een krachtige en vertrouwde management tool zijn.
•Gelijkaardig aan de ISO 14001
Energiemanagement EN 16001 PDCA‐Cyclus (Plan, Do, Check, Act)
Energiemanagement EN 16001 Energiebeleid : •Engagement van de directie om voortdurend de energie‐efficiëntie te verbeteren •Kader voor vastleggen doelstellingen •Wettelijke en eigen eisen opvolgen •Nodige middelen voorzien
Energiemanagement EN 16001 Plan : •Initiële beoordeling van energie‐ aspecten •Identificeren van wettelijke en andere eisen •Vastleggen van algemene en operationele en doelstellingen •Opstellen van een jaarlijks actieplan: wie, wat, wanneer, budget
Energiemanagement EN 16001 Do : Geef het energiemanagement een eigen plek in de hele organisatie: •Uitvoering van concrete projecten •Leg verantwoordelijkheden en bevoegdheden vast •Organiseer opleidingen, sensibiliseer en communiceer overvloedig •Energiemanagement bij: ontwerp, inkoop, gebruik én onderhoud van installaties •Documenteer en registreer
Energiemanagement EN 16001 Check : • Monitoren en meten essentieel: energieverbruik + energiefactoren • Naleving wetgeving periodiek beoordelen • Afwijkingen identificeren en beheren, corrigerende en preventieve maatregelen nemen • Registeren of EMS en norm gevolgd worden • Interne audits
Energiemanagement EN 16001 Act : Binnen Management review: Wat met de geanalyseerde maatregelen? •Ze voldoen niet (helemaal) : • onderzoek de mogelijke bijsturing en verbeter •Ze voldoen wel • onderzoek nog mogelijke verbeteringen Blijf steeds alert en reageer adequaat op de resultaten
Energiemanagement EN 16001
‐ De nieuwe norm
‐ De praktijk
Energiemanagement EN 16001 Praktisch Vroeger en huidig energieverbruik Energie trends? Productie cijfers?
Algemeen energieverbruik
Grafieken Tabellen Overzichten P&ID, apparatenlijst processchema’s Sankey diagramma’s
Significante verbruiken Waarom significant? Wat zijn de verbruikers
Zones en afdelingen met significant verbruik
Besparingspotentieel? Besparingspotentieel? Gebieden met prioriteit? Gebieden met prioriteit?
Identificeer potentieel voor energie‐ efficiëntie
Energie audit Ontwerpdata analyse Benchmarking Welke technologie
Gestelde objectieven Besparingspotentieel? Strategie Gebieden met prioriteit? Budget
Rapportering aan het Rapporteer aan management
Overzichtelijk samenvattend managementrapport
wie is verantwoordelijk en bevoegden ?
Energiemanagement EN 16001 Hoe starten Algemeen energieverbruik Zones en afdelingen met significant verbruik Identificeer potentieel voor energie‐ efficiëntie Rapportering aan het management
Energiemanagement EN 16001 Voorbereiden Vroeger en huidig energieverbruik
Algemeen energieverbruik
Productie cijfers? Energie trends?
Grafieken Tabellen Overzichten
Concreet: •Verbruiksgegevens •Energiefacturen / aankoopfacturen •Energieboekhouding Trends:
) ) )
Energiekosten en ‐verbruik omrekenen naar productie eenheid
‐ beschikbare afvalstromen?
waterzuivering: vaste stoffen:
anaerobe i.p.v. aerobe ‐ verkopen ‐ verwerken (vergisten vergassen verbranden)
‐ warmtebehoefte? ‐ warmte beschikbaar ? ‐ warmte – koude behoefte? ‐ hernieuwbare energie? ‐ .....
WKK warmterecuperatie / absorptiekoeling / stirlingmotor warmtepomp, WKO, BEO‐veld wind / zon (pv / zonneboilers) zelf investeren of via third party financing
Energiemanagement EN 16001 Uitdiepen Significante verbruiken Waarom significant? Wat zijn de verbruikers?
Zones en afdelingen met significant verbruik
Concreet: •Identificeer de energie intensieve processen. •Identificeer de grote verbruikers. •Real time monitoring en deelmetingen per verbruiker. •Visualiseer de verbruiken per proces Beoordeling •Zijn de ingestelde parameters wetenschappelijk / empirisch / historisch •Zijn de energie‐intensieve handeling noodzakelijk? •Gebeuren de energie‐intensieve handeling efficiënt? •Zijn er alternatieven? • .....
P&ID, apparatenlijst processchema’s Sankey diagramma’s
Energiemanagement EN 16001 Analyseren Besparingspotentieel? Gebieden met prioriteit?
Identificeer potentieel voor energie‐ efficiëntie
Energie audit Benchmarking Analyse ontwerpdata Onderzoek technologie
Uitgangspunten •Welke energievector heeft het grootste aandeel? •Zijn er grote afwijkingen? Zoek de reden Concreet •Energieplan i.f.v. convenant? •Monitoring en deelmetingen? •Bijkomende energie‐audits ‐ thema‐audits? •Uw energiekengetal t.o.v. andere vestigingen of concurrerende producties? •Uw technologie t.o.v. de best beschikbare technologie •Zijn de ontwerpdata nog steeds van toepassing op huidige productie ‐ randinstallaties •….. ‐ utilities
Energiemanagement EN 16001 Rapporteren Gestelde objectieven Gehaalde objectieven Strategie
Rapportering aan het management
Budget Management •Engagement voor langdurig energie‐efficiëntie beleid •Uitzetten van het beleid •De prioriteiten •De objectieven •De timing •Budgetten •…..
Overzichtelijk samenvattend managementrapport
Energiemanagement EN 16001 Niet vergeten Participatie van alle medewerkers Concreet: •Wie is bevoegd in het bedrijf, in de afdeling? •Wie is verantwoordelijk? •Wie is er bij betrokken? •Wat wordt van wie verwacht? •Wie krijgt welke opleidingen? Leg bevoegdheden, verantwoordelijkheden en betrokkenheid schriftelijk vast. •Sensibiliseer het volledige personeel •Beloon de inspanningen • .....
over de doelstellingen van het energiemanagement over het rationeel energiegebruik
Energiemanagement EN 16001 Quick Wins: •Piekverbruik •Verbetering cos phi •Energie lekken en verliezen •Isolatie •Slapende verbruikers •Nachtverbruik • ….. • …..
Energiemanagement EN 16001 En vervolgens …..
… start again …
Nuttige aanwending van laagwaardige warmte
Door : Dirk Dermaux Presentatie: zie www.anteagroup.be
Overzicht 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Vraag en aanbod van restwarmte Beleidsmatige context Toepassingen van laagwaardige warmte Grenzen voor laagwaardige warmte Oplossingen Besluit
Potentieel van Laagwaardige Warmte (bron : VMM) Totaal energiegebruik Vlaanderen = 1.600PJ/jaar Energiegebruik Vl. Huishoudens = 235PJ/jaar Energiegebruik Vl. Huishoudens (verwarming) = 165PJ/jaar energiegebruik (PJ) 1.800
energiesector
1.600
niet toewijsbaar aan 1 sector
1.400 1.200
handel & diensten
1.000
transport
800
landbouw
600
industrie (energetisch)
400
industrie (nietenergetisch)
200
huishoudens
0 1990 * voorlopige cijfers
2000
2005
2006
2007
2008
2009*
Equivalente CO2‐emissie (bron : VMM) Totale CO2‐emissie Vlaanderen 2009 = 73.155 kton CO2‐emissie gebouwenverwarming Vl. 2009 = 16.360 kton
Groot potentieel (vraag) – groot aanbod van restwarmte
Inventarisatie restwarmte Nederland : www.Warmteatlas.nl
Restwarmte & REG Denk aan de REG‐filosofie • Energiebehoefte minimaliseren = Restwarmteproductie minimaliseren • Restwarmte recupereren in het proces • Restwarmte inzetten in andere processen of nutsvoorzieningen = Levering van warmte bvb. Afstands/stadsverwarming • Restwarmte omzetten in elektriciteit bvb. Gasexpansie, ORC
Beleidsmatige context • Europese schaal : zie Energy 2020 (Eur. Commissie) ‘Reinforcing efficiency in energy supply – efforts are needed to substantially increase the uptake of high efficiency cogeneration, district heating and cooling’
• Vlaamse schaal : zie o.a. Beleidsbrief Energie 2010‐2011 ‘Beleid uitbouwen ter bevordering van groene warmte en de benutting van restwarmte’
• Steden : zie o.a. Klimaatplan Stad Antwerpen ‘Inventarisatie restwarmte in Antwerps Havengebied’
Diverse bronnen van restwarmte
Toepassingen op lage temperatuur : bewezen technologie Voorbeelden Afstandsverwarming binnen‐ en buitenland : Amsterdam, Parijs, Wenen, Helsinki, Göteborg, Stockholm, … Roeselare, Brugge, Gent Beschikbaarheid en betrouwbaarheid Warmtepompen Absorptiekoelmachines Andere bouwtechnieken : vloerverwarming, …
Realisatie Antea Group : ORC (Organic Rankine Cycle) Klant Investering Warmtebron Energie productie Elektriciteits prijs
Mirom (Roeselare) 6 mio Euro Warm water 180°C Elektriciteit (2MWe) Marktconform
Terugbetalings‐ 10 jaren tijd
Grenzen voor restwarmte Klant Investering Warmtebron Innovatieve Technieken Energie productie
Brussel Energie 2 mio Euro Rookgassen 65°C Rookgascondensatie Afstandscircuit op 40°C Revers. Warmtepomp Verwarming én koeling Warmtelevering (6MWth)
Prijs warmte 50 euro/MWhth Terugbetaling 20 jaren
Prijs warmte : koppeling met aardgasprijs (bron : Creg) Huidige marktconforme prijs (rest)warmte = 30 euro/MWhth
Doelstellingen onhaalbaar zonder financiële ondersteuning Andere duurzame energiebronnen : ook afhankelijk van steunmaatregelen
‘Elk voordeel hep z’n nadeel’ Warmtebron
Stoom 10barG / 200°C Mogelijkheid 1 Mogelijkheid 2
Energie Elektriciteit productie Energetisch 35% rendement Steunmaatregel GS certificaten Verkozen Ten koste van
Warmte
Mogelijkheid 1 Meer luchtemissies
90% ‐
Ondersteuning van restwarmte verantwoord ? = Lange termijn visie ; duurder op korte termijn – goedkoper op lange termijn = Gratis energie – gaat anders verloren = Zie buitenlandse voorbeelden ‐ komt tegemoet aan wereldwijde doelstellingen en programma’s = Minder emissies – betere luchtkwaliteit = Toekomstvastheid – verminderde afhankelijkheid van gas
Doelstellingen onhaalbaar zonder stimulerende regelgeving Wetgeving EnergiePrestatie en Binnenklimaat (EPB)
Energiebesluit 19/11/2010 Primaire energiefactor (berekening energieprestatie) Fossiele brandstoffen
fp = 1
Elektriciteit
fp = 2,5
WKK zelfopgewekte elektriciteit fp = 1,8 Biomassa Collectieve warmtebron Recuperatie restwarmte
fp = 1 fp < 1 ?
Besluit Zeg niet : The price is too high Zeg wel : The price of failure is too high Optimisme : Warmtelevering op grote schaal (zie buitenlandse voorbeelden) = Lange termijn visie Realisme : Vergeet niet de ‘kleine’ projecten : woonwijk, zwembad, kantoren, … Blijft nodig : Financiële ondersteuning vanwege overheid Stimulerende regelgeving : zie o.a. EPB
meer info: www.anteagroup.be
