ENERGIE BRUSSELS INSTITUUT VOOR HET MILIEUBEHEER. Gebruikershandleiding IBGE-BIM-K

BRUSSELS INSTITUUT VOOR HET MILIEUBEHEER

ENERGIE

Gebruikershandleiding IBGE-BIM-K

BIM-IBGE De administratie voor leefmilieu en energie van het Brussels Hoofstedelijk Gewest Gulledelle, 100 1200 Brussel

Auteurs: Ir. Griet Verbeeck en Ir. Bruno Hoornaert

Leescomité: Rik De Laet, BIM-IBGE Ir. Pascal Meulders, YTONG n.v. Ir. Lutgarde Neirinckx, Styfabel vzw Jacques Schietecat, WTCB-CSTC vzw

Wett. Depot: D5762/2002/2. Lay-out: Kaligram bvba Omslagillustratie: gerealiseerd met STAR for UrbiS Gedrukt met plantaardige inkt op kringlooppapier

Verantwoordelijke uitgevers: J. P. Hannequart en E. Schamp, Gulledelle, 100, 1200 Brussel

2

Voorwoord

I IBGE-BIM-K

Voorwoord Op 1 januari 2000 werd het isolatiereglement van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest van kracht. Sindsdien moet de architect bewijzen dat zijn project voldoende warmte-isolerende kwaliteiten heeft. Om dat te bewijzen moet hij het isolatieformulier dat opgenomen werd in het nieuwe formulier voor de aanvraag van de stedenbouwkundige vergunning invullen.

Een rigoureus werk, want de architect moet elke wand laag per laag ontleden om de warmte-isolerende kwaliteiten ervan te evalueren. Met behulp van het IBGE-BIM-K berekeningsprogramma zal de architect dit alles voortaan op een efficiënte en eenvoudige manier kunnen doen.

Voor zijn projecten kan hij beroep doen op de uitgebreide materiaaldatabank. Een simpele muisklik volstaat om een al dan niet gecertificeerd materiaal op te nemen in de wandopbouw. Het rekenprogramma bevat daarnaast ook een databank met typewanden. Deze databank bevat een aantal typische bestaande wanden zoals men die in Brussel aantreft: anderhalfsteense volle muren, spouwmuren, ... Zo kan de architect snel een evaluatie doen van de warmte-isolerende kwaliteiten van het bestaande gebouw. In diezelfde databank kan hij terecht voor typische renovaties van die typewanden. Tot slot vult het programma het isolatieformulier zelf in. De berekeningen worden op het formulier uitgevoerd en in de juiste tabellen ingevuld.

Voor u ligt de handleiding bij het berekeningsprogramma. Het is een beknopt handboek geworden, dat u in het eerste gedeelte vertrouwd maakt met de structuur van het programma. Het tweede deel toont u de mogelijkheden van het programma aan de hand van een zestal voorbeelden. Aan het eind van deze handleiding mag IBGE-BIM-K geen geheimen meer hebben voor u.

Veel werkplezier met het nieuwe programma. 3

4

Inhoudstafel

I IBGE-BIM-K

1 - Inleiding Wat is IBGE-BIM-K?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9

Installeren en verwijderen van IBGE-BIM-K Programma Opties

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9

Wijzigen van de taal De isolatie-eisen . .

9 10

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hoe zijn het project, de Wandstructuuren de Materiaal-Databanken georganiseerd?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10

Materiaal Databank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Wandstructuur Databank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Projectdatabank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Kleurcodes voor de invoer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Openen, creëren en bewaren van projectbestanden

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

2 - De verschillende bladen Keuze van het projecttype en de administratieve gegevens ‘Project aard’

. . . . . . . . . . . . . .

13

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13

Definitie van wanden

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15

Toevoegen, kopiëren, wissen en ordenen van wanden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Structuur: Definitie van de wandstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Type: Keuze van het wandtype . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 In wand: Definitie van een subwand in een wand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Ab: Definitie van de bruto oppervlakte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 De An, k en a -velden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Renov: Definitie van gerenoveerde wanddelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 De Nr.-, Naam- en de Noot-velden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Definitie van koudebruggen.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Koudebruggen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toevoegen, kopiëren, wissen en sorteren van koudebruggen De invoervelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

5

Definitie van het volume.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Beschermd volume . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toevoegen, kopiëren, wissen en sorteren van volumes De invoervelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

3 - Databank verkenners Wandstructuur Databank Verkenner

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

IBGE-BIM-K databank met typewanden Wandstructuur Databank . . . . . . . . . . . Menu van de Wandstructuur Databank . WinEdit.xls of . . . . . . . . . . . . . . . . . . Formaat van de databank . . . . . . . . . . .

Materiaal Databank Verkenner

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

IBGE-BIM-K materiaaldatabank . . . . . . . Gebruik van de materiaaldatabank . . . . Wijzigen van de materiaaleigenschappen Formaat van de databank . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

4 - Rapportering en analyse Rapportering en printen van de NBN formulieren.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

Rapport: . . . . . . . . . . . . Diagram (ks, V/At): . . . . NBN B62-301 formulier:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

Analyse-gereedschappen

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

Analyse van de oppervlakte-warmteverliezen . Invloed van de k-waarden op het isolatieniveau

6

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

Inhoudstafel

I IBGE-BIM-K

5 - Voorbeelden Voorbeeld Voorbeeld Voorbeeld Voorbeeld Voorbeeld Voorbeeld

1: 2: 3: 4: 5: 6:

Creëren van een nieuw project: nieuwbouwwoning . . . . . . . . . . Creëren van een nieuw project: kantoorgebouw . . . . . . . . . . . . Renovatie zonder wijziging van gebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Renovatie met wijziging van gebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Renovatie van een opslagplaats - Evaluatie K-peil vóór renovatie Renovatie van een opslagplaats - Evaluatie K-peil na renovatie .

. . . . . . 40 . . . . . . 51 . . . . . . 55 . . . . . . 59 . . . . . 62 . . . . . . 64

Bijlagen Bijlage 1: Het formaat van projectbestanden

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

Bijlage 2: Wijzigen van de isolatie-eisen bij wijziging van de wetgeving Bijlage 3: Kleurpatronen Bijlage 4: Gewichtsfactor

. . . . 71

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

7

8

1 - Inleiding

I IBGE-BIM-K

1 - Inleiding Wat is IBGE-BIM-K? Het programma IBGE-BIM-K maakt de berekening mogelijk van het peil van globale warmte-isolatie van gebouwen volgens NBN B62-301. Via de gebruiksvriendelijke interface kan men verschillende gebouwelementen aan een project toevoegen, waarna het programma automatisch de isolatieformulieren volgens NBN B62-301 gereed maakt. Deze formulieren kan men vervolgens uitprinten. IBGE-BIM-K is ontwikkeld voor gebouwen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, maar het kan ook gebruikt worden in Vlaanderen en Wallonië. Het programma is operationeel in het Nederlands en het Frans. Bovendien wordt rekening gehouden met de verschillen in regelgeving tussen de gewesten en hun verschillende isolatieformulieren. Het IBGE-BIM-K programma kan gebruikt worden in een Windows 95, 98 of NT-omgeving. Om alle opties van het programma te kunnen gebruiken, is de aanwezigheid van het programma Excel noodzakelijk.

Installeren en verwijderen van IBGE-BIM-K Voor de installatie en verwijdering van IBGE-BIM-K volgt men dezelfde procedure als voor elk ander Windows-programma. Men gebruikt hiervoor de ‘Add/Remove’-functie in het ‘Windows Control Panel’. Belangrijke opmerking: Het installatieprogramma kan geen verouderde systeembestanden vervangen zolang een ander Windows-programma loopt. Daarom dient men voor aanvang van de installatie alle andere programma’s te sluiten!

Programma Opties Wijzigen van de taal Via Nederlands! of Français! in de menubalk bovenaan. Het programma IBGE-BIM-K is operationeel in het Nederlands en het Frans. Wanneer men de taaloptie wijzigt, herstart het programma automatisch in de gekozen taal. Als er nog een project geopend is, wordt eerst de mogelijkheid gegeven het op te slaan. Klikt men op de taal die reeds actief is, dan gebeurt er niets. Als men het programma sluit en later terug opstart, wordt de taal gebruikt die laatst actief was.

9

De isolatie-eisen De huidige isolatie-eisen Via Isolatie-eisen! in de menubalk. De eisen voor het isolatiepeil verschillen per gewest en per aard van het project. In IBGE-BIM-K kan de gebruiker deze eisen bekijken door in de menubalk bovenaan Isolatie-eisen! te kiezen. Door in de optie ‘Aard’ het gewest en de aard van het project die van toepassing zijn aan te klikken, verschijnen de bijhorende eisen voor het isolatieniveau en voor de kmax-waarden. Opmerking: In tegenstelling tot de projectfiche met administratieve gegevens, waar men een correcte keuze moet ingeven voor het gewest en de aard van project, heeft de keuze die men hier maakt, geen verdere invloed op de beoordeling van het K-peil van het project.

Controle van het isolatiepeil Het al dan niet voldoen van het isolatiepeil aan de regionale eisen, wordt getoond door middel van een kleurcode in de rechterbovenhoek van het hoofdscherm. Het isolatiepeil wordt gegeven, berekend op basis van de reeds ingevulde gegevens: K Rood: het K-peil is hoger dan de vereiste waarde en voldoet niet aan de eis. K Groen: het K-peil is lager dan of gelijk aan de vereiste waarde en voldoet aan de eis. Om deze functie correct te laten werken is het belangrijk de juiste keuze voor het gewest en voor de aard van het project aan te duiden in de fiche met administratieve gegevens, zodat automatisch de juiste eis wordt toegepast.

Hoe zijn het project, de Wandstructuuren de Materiaal-Databanken georganiseerd? Voor het bestandsformaat zie Formaat van de Projectbestanden Voor het gebruik van het programma is het belangrijk de structuur van de databanken te begrijpen. De belangrijkste reden van deze databankstructuur is de bescherming van de verschillende databanken. De databanken zijn georganiseerd op drie niveaus: > NIVEAU 1: Materiaal Databank > NIVEAU 2: Wandstructuur Databank > NIVEAU 3: Project Databank

10

1 - Inleiding

I IBGE-BIM-K

Materiaal Databank De Materiaal Databank bestaat alleen uit materialen, die zijn onderverdeeld in groepen. Men heeft toegang tot de Materiaal Databank via de Materiaal Databank Verkenner. De IBGE-BIM-K materiaal databanken bevatten de materialen met bijhorende warmtegeleidbaarheden zoals vermeld in het addendum bij NBN B62-002 van 30 juni 2000, alsook Butgb-gecertificeerde materialen.

Wandstructuur Databank De Wandstructuur Databank bestaat uit wandstructuren en uit materialen die zijn gekopieerd uit een Materiaal Databank. Steeds wanneer een gebruiker een materiaal uit de Materiaal Databank selecteert, wordt deze gekopieerd naar de Wandstructuur Databank. Dit betekent dat wanneer men een materiaaleigenschap wijzigt in de Wandstructuur Databank, dit niet de materiaaleigenschappen in de Materiaal Databank beïnvloedt. Zodoende heeft elke Wandstructuur Databank een lokale kopie van elk materiaal dat in deze databank wordt gebruikt. Toegang tot de Wandstructuur Databank via de Wandstructuur Databank Verkenner; van hieruit heeft men ook rechtstreekse toegang tot de IBGE-BIM-K databank met typewanden.

Projectdatabank De projectdatabank is het hoogste niveau en omvat lokale kopieën van elk materiaal en wandstructuur en ook alle IBGE-BIM-K projectgegevens. Deze databank wordt gecreëerd of geopend zodra een nieuw of bestaand project wordt geopend. Voorbeelden van projectdatabanken kan men bekijken door één van de bestaande voorbeelden in het programma te openen.

Kleurcodes voor de invoer Ter vereenvoudiging van het programma, wordt in alle databanken dezelfde kleur gebruikt voor velden met eenzelfde functie: wit veld: bewerking mogelijk grijs veld: geen bewerking mogelijk geel veld: selectie veld

11

Openen, creëren en bewaren van projectbestanden Via Bestand Nieuw project Open project Opslaan project Opslaan als kan men nieuwe projectbestanden creëren en bewaren of bestaande bestanden openen in IBGEBIM-K. Er kan echter telkens maar één projectbestand geopend zijn. Kiest men om een nieuw of bestaand project te openen en is er nog een project geopend, dan wordt eerst de mogelijkheid gegeven om het geopende project op te slaan. Voorbeelden van het creëren van een nieuw project in IBGEBIM-K vindt men in de paragraaf ‘VOORBEELDEN’ op p.40: > voor een nieuwbouwwoning > voor een kantoorgebouw

12

2 - De verschillende bladen

I IBGE-BIM-K

2 - De verschillende bladen Keuze van het projecttype en de administratieve gegevens Via de fiche ‘Admin’ van het projectbestand

‘Project aard’ De isolatie-eisen verschillen van gewest tot gewest (Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Vlaanderen, Wallonië) en zijn afhankelijk van de aard van het project (nieuwbouw, verbouwing al dan niet met wijziging van gebruik, woning, kantoren of scholen). Afhankelijk van het gekozen projecttype en van het gewest, gebruikt het programma automatisch de van toepassing zijnde isolatie-eisen, en het bijhorende isolatieformulier. Het is dan ook belangrijk hier de juiste keuze aan te duiden, zodat automatisch de juiste eisen worden toegepast. Voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn volgende keuzes mogelijk: > voor woningen: Nieuwbouw Verbouwing Verbouwing met wijziging van gebruik > voor kantoren en scholen: Nieuwbouw Verbouwing Verbouwing met wijziging van gebruik

Woningen Onder een woning wordt dat gebouw of gedeelte van een gebouw verstaan dat hoofdzakelijk bestemd is voor blijvende individuele of collectieve huisvesting. Hieronder vallen dus evenzeer woningen en appartementsgebouwen als ziekenhuizen, rusthuizen, hotels, verzorgingscentra, logies, gevangenissen, internaten en kazernes. Wordt het gebouw voor meerdere doeleinden gebruikt, maar is meer dan 30% van de oppervlakte van het gebouw bestemd voor huisvesting, dan zijn de eisen inzake warmte-isolatie voor het hele gebouw dezelfde als voor woongebouwen.

13

Kantoren en scholen Kantoorgebouwen zijn gebouwen bestemd voor hetzij de bestuurs- of administratieve werkzaamheden van een bedrijf, een openbare dienst, een zelfstandige of een handelaar, hetzij voor de uitoefening van een zelfstandig beroep of voor de activiteiten van bedrijven voor intellectuele dienstverlening. Schoolgebouwen tenslotte herbergen een onderwijsinrichting of een psycho-medisch-sociaal centrum.

Verbouwing Voor verbouwingen wordt een onderscheid gemaakt tussen verbouwingen met en zonder wijziging van gebruik. Met deze opsplitsing wil de wetgever het de architect, die een bestaande woning uitbreidt, gemakkelijker maken. Voor verbouwingen zonder wijziging van gebruik zijn de uit te voeren berekeningen minder complex en de eisen minder streng. Voor verbouwingen zonder wijziging van gebruik selecteert men ‘Verbouwing’ in het rolmenu. Het isoleren van bestaande gebouwen die tot het historisch erfgoed van de stad behoren, moet niet ten allen prijzen gebeuren. Voor verbouwingswerken aan het onroerende erfgoed dat is ingeschreven op de bewaarlijst of die behoren tot het onroerende erfgoed, kan de Brusselse Regering beslissen om af te zien van de toepassing van het reglement inzake warmte-isolatie.

Verbouwing met wijziging van gebruik Het begrip wijziging van gebruik verdient enkele woorden uitleg: in het kader van de isolatiereglementering in het Brussels Gewest grijpt er een ‘wijziging van gebruik’ plaats zodra een bestaand gebouw een nieuwe bestemming krijgt als woon-, kantoor- of schoolgebouw. Bijvoorbeeld Bovenop een bestaand kantoorgebouw wordt een verdieping toegevoegd om daarna in het hele gebouw appartementen onder te brengen. Een dergelijk gebouw ondergaat een wijziging van gebruik: vervulde het gebouw aanvankelijk een functie als kantoorgebouw, met de uitvoering van de werken krijgt het een nieuwe bestemming als woongebouw. Gelijkaardige projecten die gepaard gaan met een wijziging van gebruik zijn: > een industrieel gebouw dat verbouwd wordt om er lofts of kantoren in onder te brengen > een winkelcomplex waarvan de bovenste verdiepingen ingericht worden als appartementen > een rijwoning waarin zich een studiebureau komt vestigen In het geval van een verbouwing met wijziging van gebruik legt de wetgeving vooreerst een maximumwaarde op aan het peil van globale warmte-isolatie van het hele gebouw (dit is het bestaande gebouw met inbegrip van de bijkomende verdieping). De architect zal dus gedwongen worden de thermische kwaliteit van de bestaande wanden te evalueren en, als de wetgeving hem dat oplegt, deze op te waarderen. Deze opwaardering (bijvoorbeeld betere isolatie van de bestaande wanden en nieuwe vensters en/of beglazing) zal des te belangrijker moeten zijn naar mate de uitgevoerde werken groter worden. Daarnaast moeten de warmtedoorgangscoëfficiënten van de individuele verbouwde wanden (dus van de bijkomende verdieping) maximumwaarden respecteren. 14


I IBGE-BIM-K

Dit geldt ook voor de gemeenschappelijke wand tussen de aangebouwde verdieping en het bestaande gebouw. Wordt bovenop datzelfde gebouw een bijkomende verdieping geplaatst, maar blijft het dienst doen als kantoorgebouw, dan is er geen sprake van een wijziging van gebruik in de zin van dit reglement en moeten enkel de maximumwaarden, opgelegd aan de k-waarden van de verschillende verbouwde wanden geëerbiedigd worden. Zie ook: Isolatie-eisen! Controle van het isolatiepeil Voorbeelden

Definitie van wanden Via de fiche ‘Wand’ van het projectbestand > > > > > >

Toevoegen, kopiëren, wissen en ordenen van wanden Structuur: Definitie van de wandstructuur Type: Keuze van het wandtype In wand: Definitie van een subwand in een wand Ab: Definitie van de bruto oppervlakte De An-, k- en a-velden

> Renov: Definitie van gerenoveerde wanddelen - Verbouwing met wijziging van gebruik - Verbouwing zonder wijziging van gebruik > De Nr.-, Naam- en de Noot-velden

Toevoegen, kopiëren, wissen en ordenen van wanden. Met behulp van de muis Via ‘Bewerken’ in de menubalk of selecteer de invoergegevens met de muis en klik op de rechter muis-toets. Selecteer het gewenste menu-item. Lijn toevoegen > Voegt een blanco lijn toe Lijn kopiëren > Kopieert de lijn die actief is; is geen enkele lijn actief, dan wordt de eerste lijn gekopieerd Lijn wissen > Wist de lijn die actief is; is geen enkele lijn actief, dan wordt de eerste lijn gewist, maar in alle gevallen wordt gevraagd de opdracht te bevestigen Sorteren op... > Sorteert de reeds ingegeven lijnen volgens het gekozen criterium (naam, type, oppervlakte, warmteverlies) Ordenen op oppervlak > Groepeert gebouwelementen die tot hetzelfde wandoppervlak behoren onder elkaar 15

Met behulp van het keyboard Selecteer met de Tab-toets de invoergegevens en toets {Ctrl+A} om een nieuwe regel toe te voegen, of toets {Ctrl+D} om een regel te wissen.

Structuur: Definitie van de wandstructuur Hierin worden de opbouw en de thermische eigenschappen van het gebouwelement vastgelegd. Opbouw te kiezen of samen te stellen via de Wandstructuur Databank Verkenner: Door dubbel te klikken op het structuur-veld of door op de ENTER-toets te drukken verschijnt de Wandstructuur Databank Verkenner, waar men de gewenste wandopbouw kan kiezen of samenstellen. De Wandstructuur Databank Verkenner geeft directe toegang tot de IBGEBIM-K databanken met typewanden. Hierin kan men een typewandstructuur selecteren (ENTER of dubbel klikken), en men kan tevens kiezen voor het wijzigen van de Wandstructuur databank (toevoegen van nieuwe wandstructuren, kopiëren van een wandopbouw van de ene naar de andere databank, wijzigingen aanbrengen in typewanden, etc.) Wanneer men op de Esc-toets drukt, wordt er geen wandopbouw geselecteerd en keert men terug naar de Wand-fiche van het project.

Type: Keuze van het wandtype Men kiest het wandtype uit een lijst. Bij invoer van een nieuwe wand verschijnt als defaultwaarde het type ‘buitenmuur’; door hierop dubbel te klikken verschijnt de lijst waaruit men het gepaste type kan kiezen uit de volgende keuzemogelijkheden: Doorzichtig > Alle doorzichtige delen, zoals ramen en beglaasde delen van buitendeuren Buitendeur > Alle deuren in contact met een buitenomgeving Buitenmuur > Alle buitenmuren in contact met een buitenomgeving Dak of plafond niet-vorstvrij > Plat of hellend dak of een plafond onder een niet-vorstvrije ruimte Plafond vorstvrij (niet in Wallonië) > Plafond onder een vorstvrije ruimte Vloer buitenomgeving > Vloer boven een buitenomgeving Vloer niet vorstvrij > Vloer boven een niet-vorstvrije ruimte Vloer vorstvrij > Vloer boven een vorstvrije ruimte Vloer op volle grond > Buitenmuur op volle grond > Buitenmuur in contact met volle grond Binnenmuur niet vorstvrij > Binnenmuur in contact met een niet-vorstvrije ruimte Binnenmuur vorstvrij > Binnenmuur in contact met een vorstvrije ruimte die niet tot het verwarmd volume behoort Gemeenschappelijke muur > Gemene muur tussen gebouwen

16


I IBGE-BIM-K

Wegingsfactor a De keuze van het wandtype bepaalt rechtstreeks de bijhorende wegingsfactor a (correctiefactor). Deze toewijziging gebeurt automatisch in IBGE-BIM-K. Immers, bepaalde wanden vormen geen scheiding tussen de verwarmde omgeving binnen het beschermde volume en de buitenomgeving, maar met niet-verwarmde ruimten buiten het beschermde volume of de grond. Het gaat hier met name om: > muren tussen beschermd volume en niet-vorstvrije ruimte > muren tussen beschermd volume en vorstvrije ruimte > muren in contact met de grond > vloeren boven een niet-vorstvrije ruimte > vloeren boven vorstvrije ruimten > vloeren op volle grond Bij een buitentemperatuur van -10°C is de temperatuur in de niet-verwarmde ruimten buiten het beschermd volume of in de grond niet noodzakelijk die van de buitenomgeving. Niet-verwarmde, matig geventileerde kelders blijven vorstvrij, het is algemeen geweten dat zelfs bij vriestemperaturen de temperatuur van de grond op een diepte van 70 cm op 10°C ligt. Vermits het warmteverlies doorheen een wand evenredig is met het temperatuursverschil tussen de omgevingen waarvan het de scheiding vormt, wordt het warmteverlies ter hoogte van deze wanden overschat en dringt een correctie van de warmtedoorgangscoëfficiënt van de wand zich op. Typische niet-vorstvrije ruimten zijn garages of zolders onder een niet-geïsoleerd dak. Dergelijke ruimten zijn vaak sterk geventileerd en men kan dus redelijkerwijs aannemen dat de temperatuur binnen deze ruimten gelijk is aan de buitentemperatuur en dat de correctiefactor bijgevolg 1 is. Voor ingegraven muren en vloeren of muren tussen vorstvrije ruimten, bijvoorbeeld kelders, en de verwarmde binnenomgeving, wordt wel een correctie aangebracht: a bedraagt 2/3. Voor vloeren op volle grond is de correctie het grootst: a is gelijk aan 1/3. Het spreekt voor zich dat voor wanden die het beschermde volume scheiden van de buitenomgeving (buitenmuren, vensters en buitendeuren), de correctiefactor 1 bedraagt. Door het juiste wandtype aan te klikken, wordt de bijhorende wegingsfactor automatisch ingevuld!

17

In wand: Definitie van een subwand in een wand Dit veld geeft aan of het gebouwelement deel uitmaakt van een ander gebouwelement. > 0 (defaultwaarde): het gebouwelement behoort niet tot een ander gebouwelement > In het geval het gebouwelement wel deel uitmaakt van een ander gebouwelement (bijv. een raam in een buitengevel) moet het nummer van het overkoepelende gebouwelement worden ingegeven; dit kan manueel of door dubbel te klikken verschijnt de lijst met reeds gedefinieerde wandelementen met bijhorend nummer. Uiteraard is het enkel mogelijk een reeds gedefinieerde wand te kiezen. Als een object in een ander object ligt, zoals bijv. een raam in een gevel, dan wordt dit in IBGE-BIMK gevisualiseerd op twee verschillende manieren: - met een grijze balk in het Naam veld. De lengte van de grijze balk verandert volgens het inclusieniveau (max. 3 niveaus getoond, bijv. een raam ligt in een deur, en de deur ligt in een gevel) - de ganse hiërarchie is zichtbaar in een boomstructuur als de “Toon boom” knop is ingedrukt.

Ab: Definitie van de bruto oppervlakte De bruto wandoppervlakte is manueel in te voeren; het omvat de wandoppervlakte inclusief eventuele wanddelen die er toe behoren (bijv. oppervlakte buitengevel inclusief raamoppervlakte).

De An, k en a -velden An is de netto wandoppervlakte. Deze wordt automatisch berekend op basis van de bruto wandoppervlakte en de wandoppervlakten van eventueel bijhorende wanddelen (subwanden) (bijv. netto oppervlakte buitengevel = bruto oppervlakte buitengevel - bruto raamoppervlakte). k is de k-waarde van het gebouwelement en deze wordt automatisch ingevuld op basis van de gekozen wandstructuur. a is de wegingsfactor zoals gebruikt bij de berekening van het isolatieniveau, afhankelijk van het type wand. De wegingsfactor wordt automatisch ingevuld op basis van het gekozen wandtype. a*k*An geeft het aandeel in het warmteverlies van het betreffende wanddeel en wordt automatisch berekend op basis van de ingevoerde gegevens. Onder aan de projectfiche wordt permanent een overzicht gegeven van de totalen aan warmteverliezende oppervlakte, warmteverliesfactor, aandeel koudebruggen, gemiddelde k-waarde, volume en compactheid op basis van de reeds ingevulde gegevens.

18


I IBGE-BIM-K

Renov: Definitie van gerenoveerde wanddelen In dit veld kan aangegeven worden of een gebouwelement gerenoveerd is. Aanduiding gebeurt door dubbel te klikken of door eender welke toets in te drukken; verwijdering gebeurt op dezelfde manier. Aan de hand daarvan wordt de totale gerenoveerde oppervlakte s berekend. Dit veld is enkel actief als in de administratieve fiche voor de projectaard gekozen is voor ‘verbouwing’ of ‘verbouwing met wijziging van gebruik’.

Verbouwing met wijziging van gebruik In tegenstelling tot de andere twee gewesten, zijn de eisen inzake verbouwing in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in het geval van wijziging van gebruik afhankelijk van de grootte van de uitgevoerde werken. De wetgever heeft rekening gehouden met de grootte van de werken door de maximumwaarde, opgelegd aan het K-peil, afhankelijk te maken van de oppervlakte van de verbouwde wanden en/of wanddelen. Voor ingrepen, zoals de vervanging van een dak van een woning, is de eis veel minder streng dan voor meer structurele ingrepen, bijvoorbeeld het vervangen van de vier sierbetonnen gevels van een kantoorgebouw. Deze eis werd in de volgende formule gegoten: voor woongebouwen voor kantoor- en schoolgebouwen

K55 + 10 AT/s K60 + 10 AT/s

Hierin is AT de totale warmteverliesoppervlakte van het gebouw, berekend volgens NBN B 62-301, s is de som van de oppervlakten van de wanden en/of wanddelen van het warmteverliesoppervlak van het gebouw, die verbouwd of herbouwd worden. Daarnaast worden ook dezelfde eisen van maximale k-waarde opgelegd aan de individuele wanden als in het geval van nieuwbouw. Belangrijke opmerking: In het programma IBGE-BIM-K wordt nergens de totale verbouwde oppervlakte s visueel weergegeven, maar het programma berekent wel degelijk deze oppervlakte op basis van de aanduiding in het veld Renov en geeft ze weer op het isolatieformulier.

19

Verbouwing zonder wijziging van gebruik In geval van verbouwing zonder wijziging van gebruik dienen enkel de verbouwde wanden een maximale k-waarde te bezitten. Ook hier blijven dezelfde maximale waarden van kracht als voor nieuwbouw. Zie ook: Isolatie-eisen Verbouwing Verbouwing met wijziging van gebruik

De Nr.-, Naam- en de Noot-velden Het nummer van een wanddeel wordt automatisch toegekend. De naam van een wanddeel is vrij te kiezen, maar de wandstructuur moet gedefinieerd zijn alvorens een naam kan worden toegekend. Het noot-veld geeft de mogelijkheid om een opmerking toe te voegen aan de invoergegevens.

Definitie van koudebruggen. > Koudebruggen > Toevoegen, wissen en sorteren van koudebruggen > De invoervelden

Koudebruggen Koudebruggen ontstaan daar waar de warmte-isolatie van een gebouw onderbroken wordt. Een dergelijke kortsluiting van de isolatie komt veelvuldig voor in traditionele bouwmethodes, meer bepaald ter hoogte van: > lateien boven vensters en deuren > raamdorpels > raam- en deuraanslagen > vloeropleggingen > terrasuitkragingen > dakranden > ringbalken > betonkolom in een spouwmuur Zij zijn verantwoordelijk voor de lage oppervlaktetemperaturen in de binnenomgeving en werken zo oppervlaktecondensatie en schimmelvorming in de hand. Bovendien ondermijnen zij de doeltreffendheid van het plaatsen van warmte-isolatie door een groter warmteverlies ter hoogte van de koudebruggen. De Belgische norm NBN B 62-002 geeft voor deze type koudebruggen benaderende lineaire kwaarde kl (W/mK) op. Vermenigvuldigd met de lengte van de koudebrug l, zijn ze een maat voor het extra warmteverlies ten gevolge van de koudebrugwerking.

20


I IBGE-BIM-K

Toevoegen, kopiëren, wissen en sorteren van koudebruggen Via ‘Bewerken’ in de menubalk of selecteer de invoergegevens met de muis en klik op de rechter muis-toets. Selecteer het gewenste menu-item. Lijn toevoegen Lijn kopiëren

> >

Lijn wissen

>

Sorteren op...

>

Voegt een blanco lijn toe Kopieert de lijn die actief is; is geen enkele lijn actief, dan wordt de eerste lijn gekopieerd Wist de lijn die actief is; is geen enkele lijn actief, dan wordt de eerste lijn gewist, maar in alle gevallen wordt gevraagd de opdracht te bevestigen Sorteert de reeds ingegeven lijnen volgens het gekozen criterium (naam, lengte, warmteverlies)

De invoervelden Voor elke koudebrug moeten de volgende gegevens manueel worden ingegeven: > naam van de koudebrug, > lineaire k-waarde [W/mK] (kl), > lengte [m] (l) Het nummer wordt automatisch toegekend en kl*l, het aandeel in het warmteverlies van de betreffende koudebrug, wordt automatisch berekend op basis van de ingevoerde gegevens. Onderaan de projectfiche wordt permanent een overzicht gegeven van de totalen aan warmteverliezende oppervlakte, warmteverliesfactor, aandeel koudebruggen, gemiddelde k-waarde, volume en compactheid op basis van de reeds ingevulde gegevens. Voor een voorbeeld, zie voorbeeld 1.

Definitie van het volume. > Beschermd volume > Toevoegen, kopiëren, wissen en sorteren van volumes > De invoervelden

Beschermd volume Het beschermd volume omvat alle ruimten die direct of indirect verwarmd worden én thermisch geisoleerd worden van de buitenomgeving, de volle grond of naburige al dan niet-vorstvrije ruimten. Bijvoorbeeld Op zolder plaatst de architect isolatie tussen de dakgordingen. De zolderverdieping wordt niet verwarmd, maar behoort wel tot het beschermd volume. Voorziet de ontwerper de warmte-isolatie in de zoldervloer, dan valt de zolder buiten het beschermd volume. Dezelfde redenering gaat op voor kelders, bergruimten en garages.

21

Toevoegen, kopiëren, wissen en sorteren van volumes Via ‘Bewerken’ in de menubalk of selecteer de invoergegevens met de muis en klik op de rechter muis-toets. Selecteer het gewenste menu-item. Lijn toevoegen Lijn kopiëren

> >

Lijn wissen

>

Sorteren op...

>

Voegt een blanco lijn toe Kopieert de lijn die actief is; is geen enkele lijn actief, dan wordt de eerste lijn gekopieerd Wist de lijn die actief is; is geen enkele lijn actief, dan wordt de eerste lijn gewist, maar in alle gevallen wordt gevraagd de opdracht te bevestigen Sorteert de reeds ingegeven lijnen volgens het gekozen criterium (naam, volume)

De invoervelden Het totale volume moet opgesplitst worden in gemakkelijk te bepalen deelvolumes van de vorm zoals weergegeven in figuur 31. Voor elk (deel)volume moeten de volgende gegevens manueel worden ingegeven: > > > > >

naam van het (deel)volume, gewichtsfactor [-] (f), zijde “a” [m] zijde “b” [m] zijde “c” [m]

De gewichtsfactor f is manueel in te geven, afhankelijk van de vorm van het (deel)volume, zoals aangegeven in figuur 31. Het volume V wordt automatisch berekend volgens V = f.a.b.c. Het nummer wordt automatisch toegekend. Onderaan de projectfiche wordt permanent een overzicht gegeven van de totalen aan warmteverliezende oppervlakte, warmteverliesfactor, aandeel koudebruggen, gemiddelde k-waarde, volume en compactheid op basis van de reeds ingevulde gegevens.

22

3 - Databank verkenners

I IBGE-BIM-K

3 - Databank verkenners Wandstructuur Databank Verkenner > > > > >

IBGE-BIM-K databank met typewanden Wandstructuur databank Menu van de Wandstructuur databank WinEdit.xls of Formaat van de databank

IBGE-BIM-K databank met typewanden De standaard databank, aanwezig in het programma IBGE-BIM-K, bevat typewanden die zeer karakteristiek zijn voor het Brusselse woningenpark. Voor elke wand is een standaard wandopbouw ingesteld, die echter voor een bepaald project zeer eenvoudig kan gewijzigd worden (dikte aanpassen, laag bijvoegen of weglaten,...: zie Gebruik van de databank > wijzigen typewanden) Het programma bevat negen databanken met typewanden. Elk van de databanken valt uiteen in twee verzamelingen van typewanden. Op de linkerpagina (p. 24) vindt men de niet-geïsoleerde bestaande wanden. Op de rechterpagina (p. 25) de bestaande wanden voorzien van een isolatielaag. Bijvoorbeeld: links vindt men de typewand plat_dak terug. Op dezelfde hoogte vindt men rechts de thermisch verbeterde versies: de typewanden warm_dak.iso en omkeerdak.iso. De tabel geeft dus een overzicht van de mogelijke thermische ingrepen op de verschillende niet-geïsoleerde typewanden. > vensters: bevat de k-waarde voor 12 combinaties van glas en schrijnwerk > buitenmuren: bevat voor 20 typische buitenmuren de wandopbouw met bijhorende k-waarde - Men kan kiezen tussen een anderhalfsteense muur, een spouwmuur of een tweesteense muur. Voor de spouwmuur wordt dan nog onderscheid gemaakt tussen cellenbeton (cel), holle betonblokken (holbeton), snelbouwsteen (snelbouw) of traditionele baksteen (trad) - Voor de isolatie is er onderscheid gemaakt tussen binnenisolatie (.binnen), buitenisolatie (.buiten) of spouwvulling, al dan niet door navulling (.navulling). Als geen van deze mogelijkheden vermeld wordt, betekent dit dat de wand niet geïsoleerd is.

23

Tabel 1: Overzicht van de databanken en typewanden in IBGE-BIM-K

beschrijving niet-geïsoleerde bestaande wanden

naam typewand IBGE-BIM-K

Vensters enkel glas dubbel glas

enkel_glas_houten_raam enkel_glas_PVC_raam enkel_glas_metalen_raam dubbel_glas_houten_raam dubbel_glas_PVC_raam dubbel_glas_metalen_raam

Buitenmuren volle anderhalfsteense muur

anderhalfsteens

volle anderhalfsteense muur met buitenafwerking

anderhalfsteens_buitenafwerking

volle tweesteense muur

tweesteens

volle tweesteense muur met buitenafwerking

tweesteens_buitenafwerking

traditionele spouwmuur binnenspouwblad snelbouw binnenspouwblad cellenbeton binnenspouwblad holle lichte betonblokken

spouwmuur_trad spouwmuur_snelbouw spouwmuur_cel spouwmuur_holbeton

Bovenste_plafonds bergzolder met houten loopvloer met onderdak

houtenvloer_onderdak

bergzolder met houten loopvloer zonder onderdak

houtenvloer_zonder_onderdak

bergzolder met betonvloer met onderdak bergzolder met betonvloer zonder onderdak

betonplaat_onderdak betonplaat_zonder_onderdak

Hellende_daken hellend dak met onderdak hellend dak zonder onderdak

hellend_dak_onderdak hellend_dak_zonder_onderdak

Platte_daken plat dak

plat_dak

Vloer_boven_buitenomgeving vloer gewapend beton boven niet-vorstvrije ruimte prefab vloer boven niet-vorstvrije ruimte

vloer_gewapendbeton vloer_prefab

Vloer_boven_onverwarmde_ruimte vloer gewapend beton boven vorstvrije ruimte prefab vloer boven vorstvrije ruimte

vloer_gewapendbeton vloer_prefab

Vloer_op_volle_grond vloer op volle grond

vloer_opvollegrond

Gemene_muur gemene spouwmuur gemene anderhalfsteense muur gemene tweesteense muur

24

gemene spouwmuur gemene anderhalfsteense muur gemene tweesteense muur


beschrijving verbouwde geïsoleerde wand

I IBGE-BIM-K

naam typewand IBGE-BIM-K

Vensters voorzetraam voorzetraam voorzetraam verbeterd dubbel glas k=1.3W/m_K verbeterd dubbel glas k=1.3W/m_K verbeterd dubbel glas k=1.3W/m_K

voorzetraam_2x_enkel_glas_houten_raam voorzetraam_2x_enkel_glas_PVC_raam voorzetraam_2x_enkel_glas_metalen_raam verbeterd_dubbel_glas_houten_raam verbeterd_dubbel_glas_PVC_raam verbeterd_dubbel_glas_metalen_raam

Buitenmuren binnenisolatie buitenisolatie binnenisolatie buitenisolatie binnenisolatie buitenisolatie binnenisolatie buitenisolatie spouwvulling spouwvulling spouwvulling spouwvulling

anderhalfsteens.binnen anderhalfsteens.buiten anderhalfsteens_buitenafwerking.binnen anderhalfsteens_buitenafwerking.buiten tweesteens.binnen tweesteens.buiten tweesteens_buitenafwerking.binnen tweesteens_buitenafwerking.buiten spouwmuur_trad.navulling spouwmuur_snelbouw.navulling spouwmuur_cel.navulling spouwmuur_holbeton.navulling

Bovenste_plafonds isolatie tussen gordingen isolatie op de loopvloer isolatie tussen gordingen isolatie op de loopvloer isolatie op de vloer isolatie op de vloer

houtenvloer.tussen_gordingen houtenvloer.op_loopvloer houtenvloer.tussen_gordingen houtenvloer.op_loopvloer betonplaat.iso betonplaat.iso

Hellende_daken dakschildisolatie dakschildisolatie

hellend_dak.iso hellend_dak.iso

Platte_daken warm dak omkeerdak

warm_dak.iso omkeerdak.iso

Vloer_boven_buitenomgeving isolatie onder vloer gewapend beton isolatie onder prefab vloer

vloer_gewapendbeton.iso vloer_prefab.iso

Vloer_boven_onverwarmde_ruimte isolatie onder vloer gewapend beton isolatie onder prefab vloer

vloer_gewapendbeton.iso vloer_prefab.iso

Vloer_op_volle_grond isolatie tussen draagvloer en gewapende dekvloer

vloer_opvollegrond.iso

Gemene_muur geïsoleerde spouw binnenisolatie binnenisolatie

gemene spouwmuur.iso gemene anderhalfsteense.binnen gemene tweesteense.binnen

25

> bovenste_plafonds: bevat de wandopbouw en k-waarde voor 7 typische plafonds - Er is onderscheid gemaakt tussen een plafond bestaande uit een betonplaat en een plafond bestaande uit een houten vloer. - Vormt dit plafond de scheiding met een niet-geïsoleerde bergzolder (geen dakisolatie en geen zoldervloerisolatie), dan is een correctie ingevoerd die rekening houdt met de bijkomende warmteweerstand van het dak, afhankelijk of dit dak al dan niet een onderdak heeft (_onderdak of _zonder_onderdak). - Doet het plafond dienst als geïsoleerde zoldervloer, dan hangt het af van het soort materiaal (beton of hout). Gaat het om een betonnen vloer, dan plaatst men een laag isolatie bovenop de bestaande zoldervloer (betonplaat.iso). Gaat het om een houten vloer, dan heeft men de keuze: ofwel plaatst men de isolatie boven de bestaande zoldervloer (.op_loopvloer), ofwel plaatst men ze tussen de gordingen (.tussen_gordingen). > hellende_daken: bevat de wandopbouw en k-waarde voor 3 standaard hellende daken: > geïsoleerd (iso), > niet-geïsoleerd met onderdak (_onderdak) of > niet-geïsoleerd zonder onderdak (_zonder_onderdak) > platte_daken: voor de platte daken heeft men standaard de keuze tussen: > een omgekeerd dak: de isolatie zit volledig aan de buitenkant, boven het bitumen (omkeerdak.iso) > een standaard plat dak zonder isolatie (plat_dak) > een warm dak: de isolatie ligt boven de betonplaat, maar onder de bitumenlaag (warm_dak.iso) > vloer_boven_buitenomgeving: voor vloeren boven een buitenomgeving heeft men standaard de keuze tussen: > een vloer van gewapend beton, al dan niet geïsoleerd (.iso) > een vloer met prefab vloerplaat, al dan niet geïsoleerd (.iso) > vloer_boven_onverwarmde_ruimte: voor vloeren boven een onverwarmde ruimte heeft men standaard dezelfde keuze als bij vloeren boven een buitenomgeving, maar met een belangrijk onderscheid voor de warmteovergangscoëfficiënt buiten he: 23 W/m2K voor vloeren boven een buitenomgeving en 6 W/m2K voor vloeren boven een onverwarmde ruimte! > vloer_op_volle_grond: voor vloeren op volle grond heeft men standaard de keuze tussen een niet-geïsoleerde of een geïsoleerde vloer (.iso) > gemene muur: voor de gemene muur heeft men de keuze tussen: - een anderhalfsteense muur, een spouwmuur of een tweesteense muur - al dan niet binnenisolatie voor de anderhalfsteense of tweesteense muur (.binnen) of spouwisolatie voor de spouwmuur (.iso) 26


I IBGE-BIM-K

De opbouw van elk van deze typewanden wordt zichtbaar als men de typewand 1x aanklikt. Naast deze standaard wandgroepen wordt nog een bijkomende groep gecreëerd die de naam krijgt van het project. Hierin worden alle wandstructuren opgeslagen die in het project worden gebruikt. Zie ook Gebruik van de databanken met typewanden (Gebruik Wandstructuur Databank Verkenner en Wijzigen typewanden).

Wandstructuur Databank

databanken met typewanden

k-waarde en wandopbouw

databank project grafische weergave wandopbouw

Figuur 1 Figuur 1 toont het Wandstructuur Databank Verkenner venster; dit is onderverdeeld in drie delen: 1. Het linkerkader bevat de boomstructuur met de databanken met typewanden en de databank van het project.

Gebruik van Wandstructuur Databank Verkenner De opbouw van een reeds gedefinieerde wandstructuur kan bekeken worden door eenmaal het icoon aan te klikken; de gekozen wandstructuur wordt nu aangeduid met een . Door dubbel te klikken wordt de wandstructuur opgenomen in het projectbestand in de rij die op dat moment actief is.

27

Wijzigen typewanden Wil men een voorgedefinieerde wandstructuur gebruiken, maar hierin enkele aspecten wijzigen, bv. de dikte van isolatie, dan gaat men best als volgt te werk: 1) Men kiest in de Wandstructuur Databank Verkenner de gewenste standaard wandstructuur door dubbel te klikken; hierdoor keert men terug naar het hoofdprogramma. 2) Men dubbelklikt hier op de pas ingevoerde structuur; hierdoor keert men terug naar de Wandstructuur Databank Verkenner, maar nu is de standaard wandstructuur gekopieerd naar het projectbestand. Hier kan men zonder problemen de wandopbouw wijzigen (dikte, materiaallagen,...), zonder de standaard databank met typewanden te beschadigen. Opgelet! Bij onoplettendheid bij het klikken met de muis (1x versus 2x) kan uw projectopbouw ongewild worden gewijzigd zonder voorafgaande verwittiging. Indien dit gebeurt, kan men de fout herstellen door vanuit de wandfiche van het project nogmaals dubbel te klikken op de verkeerd gedefinieerde structuur, zodat men terug in de wandstructuur databank verkenner uitkomt. Door daar dubbel te klikken op de correcte wandstructuur, wordt de fout hersteld. 2. Het kader rechtsboven geeft de k-waarde en de opbouw van buiten naar binnen van de wandstructuur. Hier geeft men rechtstreeks de k-waarde van vensters in (zie ook databank vensters).

Gebruik De opbouw van een wandstructuur kan gewijzigd worden op 2 manieren: > via het menu ‘Bewerken’ kan een of meerdere lagen gewist of toegevoegd worden > door dubbel te klikken of op de ENTER-toets te drukken op een materiaalnaam, komt men in de Materiaal Databank Verkenner terecht. Hier kan men desgewenst een ander materiaal kiezen, de materiaaleigenschappen wijzigen of een nieuw materiaal creëren. Om een bestaand materiaal te kiezen dubbel klikt men of drukt men op de ENTER-toets op het materiaal, zodat dit materiaal gekopieerd wordt naar de actuele laag van de wandopbouw (De Materiaal Databank Verkenner wordt dan automatisch gesloten). Wandlagen moeten van buiten naar binnen worden gedefinieerd!

28


I IBGE-BIM-K

Voor het invullen van de waarden van dikte, λ en R moet een onderscheid gemaakt worden tussen witte, gele en grijze cellen: witte cellen: hier kunnen enkel manueel waarden worden ingegeven; bij keuze van een materiaal via de Materiaal Databank Verkenner wordt een defaultwaarde ingevuld, die, indien gewenst, manueel kan gewijzigd worden gele cellen: door dubbel te klikken of door een toets in te drukken, verschijnt een lijst van waarden waaruit men kan kiezen; de keuze wordt vastgelegd door dubbel te klikken op de gekozen waarde. Wijzigingen aanbrengen aan de keuzelijst zelf, kan enkel via de Materiaal Databank Verkenner. grijze cellen: deze waarden liggen vast en kunnen niet gewijzigd worden via de wandstructuur databank verkenner; deze waarden kunnen enkel veranderd worden via de Materiaal Databank Verkenner Voor de k-waarde van vensters, zie WinEdit.xls of

!

Overgangscoëfficiënten he en hi Het programma rekent standaard met een overgangscoëfficiënt he = 23 W/m2K en hi = 8 W/m2K. Deze zijn uiteraard niet correct in het geval van vloeren of wanden in contact met volle grond of met een al dan niet vorstvrije binnenomgeving. De correcte overgangscoëfficiënten voor de verschillende situaties zijn terug te vinden in de Belgische norm NBN B62-002. 3. Het kader rechtsonder geeft grafisch de wandopbouw en het temperatuurverloop in de wand weer bij een buitentemperatuur van -10°C en een binnentemperatuur van 20°C.

Gebruik Deze grafiek biedt een goede visuele controle van de wandopbouw en vergemakkelijkt het opsporen van verkeerde diktes, λ- of R-waarden of een verwisseling van lagen bij de invoer. Veranderen van kleurpatronen en materiaallagen via de Materiaal Databank Verkenner

29

Menu van de Wandstructuur Databank Via ‘Bestand’ in de menubalk: Open > Sluit > Dit commando sluit niet de volledige Wandstructuur Databank Verkenner, maar enkel de actieve tak in de boomstructuur Opslaan databank als > Nieuwe databank > Via ‘Bewerken’ in de menubalk: Kopiëren/Plakken > De kopie krijgt automatisch de naam ‘Copy of...’. Om deze naam te veranderen, gebruik het commando ‘Herbenoem wand’. Wissen > Nieuwe wand toevoegen> De nieuwe wand krijgt automatisch de naam ‘New Structure’. Om deze naam te veranderen, gebruik het commando ‘Herbenoem wand’. Herbenoem wand > Wissen laag > Toevoegen laag vóór > Toevoegen laag achter > Er kunnen meerdere Wandstructuur Databanken geopend zijn op hetzelfde moment (Open), waardoor het mogelijk is een wandopbouw te kopiëren van de ene naar de andere databank. Wanneer men een wandopbouw kopieert naar een andere databank, worden tegelijkertijd alle materialen gekopieerd naar deze databank. De maximale grootte van een databank-bestand bedraagt 64Kb. Deze beperking is noodzakelijk om te voorkomen dat men langdurig moet wachten totdat de databank is opgeladen.

WinEdit.xls of Via ‘WinEdit.xls’ in de menubalk of het icoon in de werkbalk komt men in een Excel-bestand waar de U-waarde van vensters kan berekend worden op basis van het glastype en het type schrijnwerk. De berekeningen kunnen uitgevoerd worden zowel voor vensters met enkel, dubbel of driedubbel glas als voor dubbele vensters en voorzetramen. De U-waarde waarvan sprake in WinEdit.xls, is de Europese benaming van de k-waarde in de rest van het programma IBGE-BIM-K. De berekende U-waarde moet rechtstreeks manueel worden ingevoerd in het kader rechtsboven in de Wandstructuur Databank Verkenner. Om het programma WinEdit.xls te kunnen gebruiken, moet het programma Excel geïnstalleerd zijn op uw computer.

30


I IBGE-BIM-K

Belangrijk! Bij het klikken op het icoon en het openen van Excel verschijnt eerst een venster waarbij men de keuze heeft om de bijhorende macro’s uit of in te schakelen. Voor een goede werking van het programma is het noodzakelijk dat men kiest voor ‘macro’s inschakelen’. De eerste pagina van het Excel-bestand bevat een beknopte handleiding van het rekenprogramma. Bij het sluiten van het Excel-bestand, keert men automatisch terug naar de Wandstructuur Databank Verkenner.

Opbouw Het programma WinEdit.xls is opgebouwd uit 7 rekenbladen: 1. Handleiding: bevat de handleiding, opgesteld door de programmamakers 2. EnkelVenster: bevat de rekenmodule voor de berekening van de U-waarde van enkelvoudige ramen met enkel, dubbel of driedubbel glas, voor verschillende glastypes en schrijnwerkmaterialen. 3. DubbelVenster: bevat de rekenmodule voor de berekening van de U-waarde van dubbele ramen voor verschillende glastypes en schrijnwerkmaterialen. Een dubbel raam wordt bijv. bekomen door een volledig raam (beglazing + vast en beweegbaar schrijnwerk) voor een bestaand raam te plaatsen. Beide ramen hebben zo een eigen vast en beweegbaar deel en kunnen onafhankelijk van elkaar geopend worden. 4. VoorzetVenster: bevat de rekenmodule voor de berekening van de U-waarde van ramen met voorzetramen voor verschillende combinaties van glastypes en schrijnwerkmaterialen. Een voorzetraam wordt gerealiseerd door bijv. voor een bestaand raam met enkel glas een extra glasplaat te bevestigen, in geval men het bestaande raam wilt bewaren uit bijv. esthetisch of historisch oogpunt. Een raam met voorzetraam heeft slechts één vast gedeelte, zodat bij het openen het raam met voorzetraam als een geheel beweegt. Opgelet! Het is belangrijk voor de berekening van de correcte U-waarde om het juiste onderscheid te maken tussen enkele ramen met dubbel glas (meest frequent), dubbele ramen en voorzetramen.

31

5. Uglas: 6. Uprofiel: 7. PSIglasrand: 8. Rs:

9. Instellingen:

bevat de databank met de U-waarden voor de beglazing van verschillende bekende glasfabrikanten, afkomstig van de Federatie van de Glasindustrie bevat de databank met de U-waarden voor het raamprofiel, op basis van de norm EN ISO 10077-1 bevat de databank met de lineaire U-waarden voor de glasrand, op basis van de norm EN ISO 10077-1 bevat de databank met warmteweerstanden van de luchtspouwen bij dubbele ramen en voorzetramen, in functie van de spouwdikte en de aanwezigheid van een lage emissiecoating; op basis van de norm EN ISO 10077-1 bevat de programma-instellingen die de rekenmodules koppelt aan de databanken. Bij wijziging van de databanken moet er op gelet worden, indien nodig, hier de instellingen overeenkomstig aan te passen.

Gebruik In de rekenbladen ‘EnkelVenster’, ‘DubbelVenster’ en ‘VoorzetVenster’ dient men de groene invoervelden in te vullen (Uglas, Uprofiel, æglasrand, Ag/Atot, Af/Atot, lg/Atot, etc.). De eigenschappen Uglas, Uprofiel en æglasrand kan men manueel invullen of men kan deze kiezen uit de databanken via de scrollmenu’s. De berekende waarde voor de warmtedoorgangscoëfficiënt vindt men onderaan de pagina (Uvenster) in een rechthoekig grijs veld. Hierbij is Uvenster Uglas Uprofiel æglasrand Ag Af Atot lg

warmtedoorgangscoëfficiënt van het venster [W/m2K] warmtedoorgangscoëfficiënt van de beglazing [W/m2K] warmtedoorgangscoëfficiënt van het profiel [W/m2K] lineaire warmtedoorgangscoëfficiënt van de glasrand [W/m2K] oppervlakte van de beglazing [m2] oppervlakte van het profiel [m2] totale vensteroppervlakte Ag+Af [m2] omtrek van de beglazing [m]

In het programma worden ook volgende afkortingen gebruikt: In de databank van de metalen profielen: d kleinste afstand tussen tegenover elkaar gelegen metalen delen in de thermische snede [mm] Af,i geprojecteerde binnenoppervlakte van het profiel [m2] Af,e geprojecteerde buitenoppervlakte van het profiel [m2] Af oppervlakte van het profiel [m2] Ad,i totale binnenoppervlakte van het profiel in contact met lucht [m2] Ad,e totale buitenoppervlakte van het profiel in contact met lucht [m2]

32


I IBGE-BIM-K

manueel invullen

of kiezen via scrollmenu

berekende U-waarde van het venster

Figuur 2 In de rekenmodules voor dubbele vensters en voorzetvensters: Uw warmtedoorgangscoëfficiënt van het venster [W/m2K] Rsi overgangsweerstand aan het binnenoppervlak van het externe venster, wanneer er geen intern venster aanwezig zou zijn (standaard Rsi = 1/hi = 1/8 = 0.13 m2K/W) Rse overgangsweerstand aan het buitenoppervlak van het interne venster, wanneer er geen extern venster aanwezig zou zijn (standaard Rse = 1/he = 1/23 = 0.04 m2K/W) Rs warmteweerstand van de spouw tussen de beglazing van de beide raamdelen (tussen de externe en interne beglazing) [m2K/W] In het programma WinEdit.xls is de volledige legende ook weergegeven op het blad ‘handleiding’ en verduidelijkende figuren vindt men telkens bovenaan de rekenbladen voor EnkelVenster, DubbelVenster en VoorzetVenster.

33

Formaat van de databank Het formaat van de Wandstructuur Databank is hetzelfde als het formaat van de projectdatabank, maar in de Wandstructuur Databank zijn enkel wandopbouwen en materialen aanwezig. Zie ook Formaat van de Projectbestanden Hoe zijn het project, de Wandstructuur- en de Materiaal- Databanken georganiseerd?

Materiaal Databank Verkenner > > > >

IBGE-BIM-K materiaaldatabank. Gebruik van de materiaaldatabank. Wijzigen van de materiaaleigenschappen. Formaat van de databank.

IBGE-BIM-K materiaaldatabank De standaard materiaaldatabank, aanwezig in het programma IBGE-BIM-K, bevat de materialen met bijhorende warmtegeleidbaarheden zoals vermeld in het addendum bij NBN B62-002 van 30 juni 2000. De databank is standaard opgedeeld in vijf groepen, zichtbaar in het linkerkader (zie ook Gebruik van de materiaaldatabank): > BUTGB_LIST_1.PHM: bevat gecertificeerde materialen gekend naar hun aard, merknaam en type > BUTGB_LIST_2.PHM: idem > NBN B62-002_1.phm: bevat gecertificeerde materialen enkel gekend naar hun aard, zoals isolatiematerialen en gelijmd metselwerk > NBN B62-002_2.phm: bevat niet-gecertificeerde isolatiematerialen en niet-gecertificeerd gelijmd metselwerk > NBN B62-002_3.phm: bevat andere niet-gecertificeerde materialen, zoals bepleisteringen, hout en aanverwanten, metalen, natuursteen, niet-isotrope materialen, spouwen, steenachtige bouwdelen en andere materialen Bij deze standaard materiaalgroepen wordt nog een bijkomende groep gecreëerd die de naam krijgt van het project. Hierin worden alle materialen opgeslagen die in het project worden gebruikt. Zie ook Gebruik van de databank > Structuur Legende van de materiaaldatabank: (i) in binnenklimaatomstandigheden gebruikt (e) in buitenklimaatomstandigheden gebruikt RO <... volumemassa kleiner dan ... kg/m3 DI<... dikte kleiner dan ... cm H^ horizontale luchtlaag met een opwaarts gerichte warmtestroom Hv horizontale luchtlaag met een neerwaarts gerichte warmtestroom V verticale spouw 34


I IBGE-BIM-K

Gebruik van de materiaaldatabank Men kan de Materiaal Databank Verkenner enkel openen vanuit de Wandstructuur Databank Verkenner

om materiaaleigenschappen te wijzigen bij het activeren wordt onderste kader zichtbaar

materiaaldatabank materiaalgroep materiaal

Figuur 3

Structuur Het Materiaal Databank Verkenner venster is onderverdeeld in drie delen: 1. Het linkerkader geeft de reeds gedefinieerde standaard materiaaldatabanken weer met de volgende boomstructuur: materiaaldatabank materiaalgroep materiaal Bij keuze van een materiaal uit een standaard materiaaldatabank, wordt deze databank automatisch gekopieerd naar de materiaaldatabank van het project. Op deze manier heeft men de mogelijkheid de materiaaleigenschappen te veranderen via ‘Bewerken aan/uit’ zonder de standaard databanken te wijzigen. 35

2. Het rechterkader geeft de materiaaleigenschappen weer: > Rdec: gedeclareerde warmteweerstand voor de bijvermelde materiaaldikte [m2K/W] > warmtegeleidingscoëfficiënt of λ-waarde [W/mK] > nummer patroon: bepaalt de kleur en het patroon van het materiaal in de grafische weergave van de wandopbouw Om materiaaleigenschappen te wijzigen, kiest men in het menu ‘Bewerken’ het commando ‘Bewerken Aan/Uit’ of klikt men op het icoon 3. Het kader onderaan geeft de mogelijkheid om naam en eigenschappen in de materiaaldatabank te bewerken. Dit kader verschijnt als men in het menu ‘Bewerken’ het commando ‘Bewerken Aan/Uit’ kiest of in de werkbalk het icoon aanklikt.

‘Kopiëren/Plakken’ Er kunnen meerdere Materiaal Databanken geopend zijn op hetzelfde moment (Open), waardoor het mogelijk is een materiaal te kopiëren van de ene naar de andere databank. Voor het kopiëren gebruikt men de muis (aanklikken en slepen), of men gebruikt de menu’s bovenaan het scherm. Als men binnen eenzelfde materiaaldatabank een materiaal kopieert van een materiaalgroep naar een andere, wordt het materiaal verwijderd uit de eerste materiaalgroep!

‘Wissen’ Opgelet! De standaard materiaaldatabanken zijn niet beveiligd tegen wissen!

Wijzigen van de materiaaleigenschappen ‘Bewerken Aan/Uit’ of het icoon doet onderaan het kader met de materiaaleigenschappen verschijnen, waarin men de eigenschappen van het geselecteerde materiaal kan wijzigen.

36


I IBGE-BIM-K

Afhankelijk of men een materiaaldatabank, een materiaalgroep of een materiaal aanklikt, verandert de inhoud van het kader onderaan. > Materiaaldatabank: de gegevens worden automatisch gecreëerd > Materiaalgroep: voor reeds gedefinieerde groepen is de groepsnaam weergegeven in het Nederlands en het Frans > Materiaal: - naam: naam materiaal invullen of wijzigen - warmtegeleidingscoëfficiënt: λ-waarde invullen of wijzigen - warmteweerstand: indien nodig hier R-waarde invullen of wijzigen ipv λ-waarde in de rij erboven - d, Rdec: voor materialen met een gedeclareerde R-waarde voor een bepaalde dikte d zijn deze waarden gegeven, gescheiden door komma’s; bv. d1, Rdec1, d2, Rdec2, d3, Rdec3,... waarin dn [m] de dikte is en Rn [m2K/W] de gedeclareerde warmteweerstand - nummer patroon: bepaalt de kleur en het patroon van het materiaal in grafische weergave van de wandopbouw; voor wijziging, zie legende van de kleurpatronen.

‘Toevoegen nieuw materiaal’ geeft de mogelijkheid om een nieuw materiaal te definiëren. Een nieuw materiaal moet steeds aan een bestaande materiaalgroep worden toegevoegd. Deze keuze is dan ook enkel mogelijk als een materiaalgroep actief is of als een nieuwe materiaalgroep wordt gecreëerd.

‘Toevoegen nieuwe groep’ geeft de mogelijkheid een nieuwe materiaalgroep te definiëren. Een materiaalgroep moet minstens 1 materiaal bevatten. Wilt men een nieuwe materiaalgroep toevoegen, dan zal automatisch in deze groep de fiche voor een nieuw materiaal worden geopend. Een materiaalgroep die geen enkel gedefinieerd materiaal bevat, wordt automatisch gewist bij het sluiten van de databank. Default wordt de naam ‘New Group’ toegekend. Om deze naam te veranderen, gebruikt men het commando ‘Bewerken Aan/Uit’ De maximale grootte van een databank-bestand bedraagt 64Kb. Deze beperking is noodzakelijk om te voorkomen dat men langdurig moet wachten totdat de databank is opgeladen.

Formaat van de databank Het formaat van de Materiaal Databank is hetzelfde als het formaat van de projectdatabank, maar in de Materiaal Databank zijn enkel materialen aanwezig. Zie Formaat van de Projectbestanden Hoe zijn het project, de Wandstructuur- en de Materiaal- Databanken georganiseerd?

37

4 - Rapportering en analyse Rapportering en printen van de NBN formulieren. Via Rapport! in de menubalk krijgt men een overzicht van de resultaten Er verschijnen 3 fiches:

Rapport: Geeft een volledig overzicht in tekstformaat van de ingevoerde data, wanden en K-peil.

Diagram (ks, V/At): Het diagram geeft het K-peil grafisch weer in functie van de compactheid.

NBN B62-301 formulier: Geeft het officiële isolatieformulier voor het gewest waarvoor de berekening gemaakt werd. Opmerking: 1. Het is belangrijk bij de administratieve gegevens de juiste keuze voor het gewest en de aard van het project aan te duiden, zodat hier automatisch het juiste formulier wordt ingevuld. 2. Indien er meer items (bijvoorbeeld van een wandtype) in het project zijn gedefinieerd dan er regels beschikbaar zijn op het NBN B62-301 formulier, neemt het programma de som van de resterende items en plaatst de zo verkregen waarde op de laatste regel. Via ‘Afdrukken’ kunnen de resultaten in tekstformaat, onder grafiekvorm of in de NBN B62-301 formulieren worden afgedrukt. Het programma drukt het blad af dat actief is. Het rapport kan ook worden gekopieerd naar het ‘Windows Clipboard’ door selectie van de tekst en de grafieken en het toetsen van {Ctrl+C}, en kan vervolgens worden geplakt in een tekstprogramma zoals MS Word.

38

4 - Rapportering en analyse

I IBGE-BIM-K

Analyse-gereedschappen In het projectbestand via de fiches > Oppervlaktewarmteverlies analyse > Invloed k

Analyse van de oppervlakte-warmteverliezen De grafiek geeft het aandeel in % van de verschillende gebouwelementen in de warmteverliezende oppervlakte (blauwe balken) en het warmteverlies (rode balken). Het koudebrugeffect is ook meegerekend. Uit dit overzicht kan men afleiden welke gebouwelementen (of koudebruggen) het grootste aandeel in de warmteverliezen hebben. Door op het logo te klikken in de rechterbenedenhoek, verschijnt de legende van de afkortingen voor de wandtypes in de abscis.

Invloed van de k-waarden op het isolatieniveau De kolom links geeft de verschillende wanden met hun bijhorende k-waarde; de grafiek rechts geeft het berekende isolatieniveau (rode stippellijn) en de rechte (blauw) die de invloed van het betrokken gebouwelement op het K-peil aangeeft. Als men in de kolom een gebouwelement aanklikt, verschijnt in de grafiek de bijhorende invloedsrechte in het blauw. Voor elk gedefinieerd gebouwelement kan zo een analyse gemaakt worden van de invloed van de k-waarde op het isolatieniveau. Dit gebeurt door variatie van de k-waarde binnen een bepaalde marge. Dit kan nuttig zijn om bijvoorbeeld te beslissen welke isolatiedikte men in wanden moet toepassen of welk type beglazing men moet kiezen om een bepaald isolatieniveau te bekomen. Hoe steiler de rechte, hoe groter de invloed van het betreffende gebouwelement op het isolatieniveau.

39

5 - Voorbeelden Voorbeeld 1: Voorbeeld 2: Voorbeeld 3: Voorbeeld 4: Voorbeeld 5: Voorbeeld 6:

nieuwbouwwoning nieuw kantoorgebouw renovatie zonder wijziging van gebruik renovatie met wijziging van gebruik renovatie van een opslagplaats - Evaluatie K-peil vóór renovatie renovatie van een opslagplaats - Evaluatie K-peil na renovatie

Voorbeeld 1: Creëren van een nieuw project: nieuwbouwwoning De woning wordt gebouwd in een gesloten bebouwing: aan één kant wordt zij tegen een bestaande woning aangebouwd met dezelfde diepte en hoogte. In afwachting van de bouw van de woning aan de andere zijde, wordt de andere zijgevel bekleed met een isolerende bebording. (het volledige project is te vinden onder: Bestand, Open Project > nieuwe_woning.iso)

40

5 - Voorbeelden

I IBGE-BIM-K

Startscherm

Openen nieuw projectbestand

Keuze taal

Weergave isolatie-eisen

Figuur 4

41

Projectfiche voor een nieuw project Openen nieuw projectbestand Invoer van de wandtypes Invoer van de koudebruggen Invoer van het gebouwvolume

zie verder

K-waarde van het project

Figuur 5

42

5 - Voorbeelden

I IBGE-BIM-K

Invoer gebouwelementen + gebruik databanken Invoeren nieuwe wand

1. via Lijn toevoegen > nieuwe wand toevoegen

2. dubbelklikken op > Wandstructuur Databank Verkenner opent zich 4. nieuwe wand toevoegen

3. 1x klikken op projectdatabank woning

Figuur 6

43

Nieuwe wand samenstellen(1)

1. via Bewerken > Toevoegen laag achter

3. Keuze maken uit materiaaldatabank door dubbelklikken op juiste materiaal > automatische terugkeer naar Wandstructuur Databank Verkenner

Figuur 7

44

2. dubbelklikken op New > Materiaal Databank Verkenner opent zich

5 - Voorbeelden

I IBGE-BIM-K

Nieuwe wand samenstellen (2)

Totale k-waarde wand Overgangscoëfficienten

Wand naam geven via Bewerken Herbenoemen wand

{ Gewenste dikte aangeven

Lagen van buiten naar binnen ingeven! Grafische controle wandopbouw

Figuur 8

45

Overzicht van alle wanden

K-peil berekend op basis van de reeds ingevoerde gegevens

venster en deur maken deel uit van wand 1 (voorgevel) > grijs blokje door dubbel te klikken wordt de lijst zichtbaar automatische koppeling met wegingsfactor

netto geveloppervlakte wordt automatisch berekend op basis van de bruto geveloppervlakte en de oppervlakten van venster en deur overzicht van de reeds ingevoerde gegevens

Figuur 9

46

5 - Voorbeelden

I IBGE-BIM-K

Invoer koudebruggen

K-peil voldoet nog niet!

Nieuwe koudebrug toevoegen via Bewerken > Lijn toevoegen

lineaire k-waarde kl en lengte koudebrug manueel ingeven

Figuur 10

47

Invoeren beschermd volume

K-peil voldoet!

Betekenis f, a, b en c: zie Definitie volume: invoervelden Invoeren gegevens gebeurt manueel Nieuwe (deel)volume invoeren via Bewerken > Lijn toevoegen

Figuur 11

48

Definitieve totalen van verliesoppervlak, gemiddelde k-waarde, beschermd volume en compactheid met bijhorend K-peil

5 - Voorbeelden

I IBGE-BIM-K

Analyse oppervlakte - warmteverlies

geeft het aandeel in % van de verschillende gebouwelementen in de warmteverliezende oppervlakte en in het warmteverlies, inclusief koudebrugwerking

1x klikken op het logo haalt de legende van de wandtypes te voorschijn

Figuur 12

49

Invloed k

geeft een overzicht van de resultaten onder de vorm van: - een overzicht in tekstformaat - een diagram met K-peil in functie van de compactheid - het officiële isolatieformulier

de blauwe rechte geeft de invloed van de k-waarde van het aangeklikte gebouwelement op het K-peil

Figuur 13

50

5 - Voorbeelden

I IBGE-BIM-K

Voorbeeld 2: Creëren van een nieuw project: kantoorgebouw

Het kantoorgebouw wordt gebouwd op een hoek en zit gekneld tussen twee bestaande gebouwen. Een oude gevel wordt geïntegreerd in de nieuwe gevel. Om maximaal van het daglicht te kunnen profiteren, wordt er een lichtput doorheen verdiepingen 2 tot en met 6 getrokken. De lichtput is niet afgesloten van de buitenlucht: de wanden die de scheiding vormen tussen de lichtput en de kantoren zijn dus buitenwanden.

Figuur 14 (het volledige project is te vinden onder: Bestand, Open Project > nieuw_kantoor.iso) voor de volledige uitleg over het creëren van een nieuw project, zie ook voorbeeld 1!

51

Startfiche Keuze projectaard en invoer administratieve gegevens Invoer van de wandtypes Invoer van het gebouwvolume

K-waarde van het project

Totalen van de ingevoerde oppervlakten, k-waarden, volumes, etc

Figuur 15

52

5 - Voorbeelden

I IBGE-BIM-K

Enkele bijzondere details (1)

de scheidingswanden met de lichtkoker worden ingegeven als buitenmuren

Figuur 16

53

Enkele bijzondere details (2)

}

De invoer van het volume kan vergemakkelijkt worden door bv. eerst het volledige omhullende volume in te geven en daarna de binnenliggende volumes op buitentemperatuur (zoals een lichtkoker) af te trekken

Figuur 17

54

5 - Voorbeelden

I IBGE-BIM-K

Voorbeeld 3: Renovatie zonder wijziging van gebruik Veronderstel dat het gebouw uit voorbeeld 1 verbouwd wordt. Om voldoende ruimte te kunnen bieden, wordt de gelijkvloerse verdieping over zijn volledige breedte uitgebreid. De 3 nieuwe gevels hebben dezelfde samenstelling als de reeds bestaande voor- en achtergevel, het dak en de vloer hebben dezelfde samenstelling als het reeds aanwezige dak en vloer. De vensters en deuren achteraan op de gelijkvloerse verdieping worden opnieuw gebruikt in de nieuwe achtergevel. In de zijgevels worden geen bijkomende vensters geplaatst. (het volledige project is te vinden onder: Bestand, Open Project > renovatie_uitbreiding_woning.iso) voor de volledige uitleg over het creëren van een nieuw project, zie ook voorbeeld 1!

Startfiche

juiste keuze aanduiden voor de projectaard!

Figuur 18

55

Invoer wandgegevens

zie ook verder voor de verborgen kolommen! enkel de gerenoveerde gebouwelementen en de gebouwelementen van de uitbreiding moeten ingegeven worden

Figuur 19

56

5 - Voorbeelden

I IBGE-BIM-K

Aangeven van gerenoveerde wanddelen

enkel koudebruggen bij gerenoveerde of nieuwe gebouwelementen ingeven

alle gerenoveerde en nieuwe gebouwelementen bij een renovatie of uitbreiding hier aanduiden!

Figuur 20

57

Invoer beschermd volume (facultatief!)

Opgelet! Dit is geen reëel K-peil. Immers niet alle gebouwelementen zijn ingegeven, enkel de gerenoveerde of de nieuwe gebouwelementen volume uitbreiding volume oorspronkelijk gebouw

Figuur 21

58

5 - Voorbeelden

I IBGE-BIM-K

Voorbeeld 4: Renovatie met wijziging van gebruik Veronderstel dat het gebouw uit voorbeeld 1 na 5 jaar dienst als eengezinswoning, een nieuwe bestemming krijgt als kantoor. Om voldoende ruimte te kunnen bieden, wordt de gelijkvloerse verdieping over zijn volledige breedte uitgebreid. De 3 nieuwe gevels hebben dezelfde samenstelling als de reeds bestaande voor- en achtergevel, het dak en de vloer hebben dezelfde samenstelling als het reeds aanwezige dak en vloer. De vensters en deuren achteraan op de gelijkvloerse verdieping worden opnieuw gebruikt in de nieuwe achtergevel. In de zijgevels worden geen bijkomende vensters geplaatst. (het volledige project is te vinden onder: Bestand, Open Project > renovatie_wijziging_van_gebruik.iso) voor de volledige uitleg over het creëren van een nieuw project, zie ook voorgaande voorbeelden!

Startfiche

juiste keuze van projectaard aanduiden!

Figuur 22

59

Ingeven wandgegevens

zowel bestaande als gerenoveerde of nieuwe gebouwelementen ingeven!

Figuur 23

60

zie ook verder voor de verborgen kolommen!

5 - Voorbeelden

I IBGE-BIM-K

Aangeven van gerenoveerde gebouwelementen

alle gerenoveerde en nieuwe gebouwelementen hier aanduiden

Figuur 24

61

Voorbeeld 5: Renovatie van een opslagplaats - Evaluatie K-peil vóór renovatie (het volledige project is te vinden onder: Bestand, Open Project > depot_vóór_renovatie.iso) voor de volledige uitleg over het creëren van een nieuw project, zie ook voorgaande voorbeelden! Het gaat hier opnieuw om een project met wijziging van gebruik. Een depot wordt verbouwd om er een woning van te maken. In dergelijke gevallen eist het isolatiereglement dat men een evaluatie doet van de thermische kwaliteiten van het bestaande gebouw. Door de negen databanken met typewanden te gebruiken kan de ontwerper snel en efficiënt het peil van globale warmte-isolatie evalueren.

Het gebruik van de databanken met typewanden

Elke databank bevat meerdere typewanden (zie ook tabel 1)

Het programma bevat negen databanken met typewanden

Figuur 25

62

5 - Voorbeelden

I IBGE-BIM-K

Ingeven wandgegevens Door dubbel te klikken op de typewand brengt men deze wand naar de wandfiche. Vanaf dit moment is er een kopie van de typewand ondergebracht in het projectbestand. Daar kan men zonder problemen de materialen of diktes veranderen.

Het K-peil van het depot vóór renovatie: De gevel bestaat uit een anderhalfsteense volle muur

De gemene muren bestaan net als de gevel uit een anderhalfsteense muur

De glaskoepel bestaat uit enkel glas in een houten raam

Figuur 26

63

Voorbeeld 6: Renovatie van een opslagplaats - Evaluatie K-peil na renovatie Het gebruik van de databanken met de typewanden Naast bestaande niet-geïsoleerde wanden, bevatten de databanken ook verbouwde geïsoleerde wanden (zie tabel 1).

In de databank ‘buitenmuren’ wordt de anderhalfsteense muur met binnenisolatie gekozen

Figuur 27

64

Desgewenst kan een ander isolatiemateriaal gekozen worden (zie bemerking)

5 - Voorbeelden

I IBGE-BIM-K

Ingeven wandgegevens

Deze zijmuur van het depot wordt voorzien van binnenisolatie: typewand anderhalfsteens.binnen uit de databank buitenmuren

De bestaande glaskoepel wordt De gevel van vervangen door een glaskoepel met het depot blijft hoogrendementsglas: typewand onaangeroerd verbeterd_dubbel_glas_1.3_houten_raam uit de databank vensters

Figuur 28

65

Aangeven van gerenoveerde gebouwelementen Voor projecten met wijziging van gebruik is het belangrijk de gerenoveerde en/of verbouwde gebouwelementen aan te geven: de isolatie-eisen hangen immers af van de grootte van de renovatie/verbouwing.

Het project voldoet aan het isolatiereglement:

Alle gerenoveerde en verbouwde gebouwelementen aanduiden

Figuur 29

66

Bijlagen

I IBGE-BIM-K

Bijlagen Bijlage 1: Het formaat van projectbestanden

Het bestandsformaat is identiek aan dat van de “INI”-bestanden in Windows: allereerst een hoofding tussen vierkante haakjes, en vervolgens de variabelen met een codering aan de linkerzijde en de waarde na een =-teken. Het wordt niet aangeraden dit bestand manueel te wijzigen, maar voor de volledigheid wordt het bestandsformaat hieronder uitgelegd. Het projectbestand (databank) is verdeeld in verschillende secties: [GENERAL] [ADMIN] [WALL] [THERMALBRIDGE] [VOLUME] [Sn] [n] [Gn]

Algemene sectie Sectie met daarin de administratieve gegevens Sectie met daarin de wandgegevens Sectie met daarin de koudebruggegevens Sectie met daarin de volumegegevens Sectie met daarin de wandopbouwgegevens, bijvoorbeeld [S1] Sectie met daarin de materiaaldefinities, bijvoorbeeld [1] Sectie met daarin de materiaalgroepdefinities, bijvoorbeeld [G1]

De [GENERAL]-sectie [GENERAL] DBNAME= DATE= COMMENT= CREATEDBY=

De naam van de databank moet dezelfde zijn als de bestandsnaam Datum waarop de databank is gemaakt Commentaar De naam van de auteur

67

De [ADMIN]-sectie [ADMIN] PType= Type= Situation= City= Street= Nr= Kad= Aname= Aaddress= Cname= Caddress=

Projectaard, bijvoorbeeld “Verbouwing woning Brussel” Aard van het Gebouw Ligging van het Gebouw Adres van het Gebouw... ... ... “Kadaster” Naam van de architect Adres van de architect Naam van de bouwheer Adres van de bouwheer

De [WALL]-sectie [WALL] 1=S1,M1,10*2,0,Facade1,white 2=S2,OB,1*2,1,Door1,blue 3=S3,OD,2*1.5,1,Window1, 4=S1,OB,10,0,d2, 5=S1,M2,20,0,F2, De wandgegevens worden na elkaar gedefinieerd. Voor elke wand zijn er de volgende gegevens: Verwijzing naar de opbouwsectie ID, bijvoorbeeld S1, Wandtype, bijvoorbeeld “M1”, zie ook Wand Types Bruto oppervlakte [m2] (Ab), Wandnummer ID waarbinnen deze wand is gelegen (In wand), Naam van de wand, Commentaar. De wandgegevens worden van elkaar gescheiden door komma’s. Alle wandgegevens zijn vereist behalve de commentaar. Als er geen commentaar is toegevoegd, dient men een komma te plaatsen aan het einde van de regel achter het laatste wandgegeven! 68

Bijlagen

I IBGE-BIM-K

De [THERMALBRIDGE]-sectie [THERMALBRIDGE] 1=kb1,1.000,12.000 2=kb2,1.200,10.000 De koudebruggegevens worden na elkaar gedefinieerd. Voor elke koudebrug zijn de volgende gegevens nodig: Naam van de koudebrug, Lineaire k-waarde [W/mK] (kl) Lengte [m] (l)

De [VOLUME]-sectie [VOLUME] 1=Living,1.000,2.000,5.000,7.000 2=Hall,0.500,2.000,5.000,10.000 De volumes worden na elkaar gedefinieerd. Voor elk volume zijn de volgende gegevens nodig: Naam van het volume, Gewichtsfactor [-] (f), Zijde “a” [m] Zijde “b” [m] Zijde “c” [m] Het volume wordt berekend volgens: V=f.a.b.c

De opbouw-sectie [Sn] [S1] NE=double-glass HI=8.0 HE=23.0 LY=7,0.1,8,0.012,7,0.004

Naam van de constructie. In één taal (NE)! hi [W/m2K] he [W/m2K] Omschrijving van de lagen

69

De lagen worden gedefinieerd in volgorde van voorkomen in de wandopbouw. De volgende laaggegevens zijn vereist, (gescheiden door komma’s) (LY): Materiaalsectienummer, bijvoorbeeld [7], Materiaaldikte [m] Lagen moeten van buiten naar binnen worden gedefinieerd! Wanneer de “LY”-variabelen niet zijn gedefinieerd, moet men de variabele “KK” toevoegen aan deze sectie, die direct de k-waarde [W/m2K] definieert, bijvoorbeeld: [S2] NE=double-glass HI=8.0 HE=23.0 KK=1.2

De materiaal-sectie [n] [410] GROUP=G43 NE=Concrete_2000 NN=Beton_2000 NF=Béton_2000 ND= LA=1.4 PA=37 RED=

Materiaalgroepnaam (zie ook materiaalgroepsectie) Naam in het Engels Naam in het Nederlands Naam in het Frans Naam in het Duits Warmtegeleidingscoëfficiënt [W/mK] Patroonnummer voor gebruikt in figuren [-] Vastgestelde warmteweerstand in het volgende formaat: D1,R1,D2,R2,...Dn,Rn Waarin,

Dn [m] - dikte, Rn [m2K/W] - warmteweerstand

Wanneer deze parameter gedefinieerd is, worden de parameters LA en RE buiten beschouwing gelaten! RE= DI=

Warmteweerstand [m2K/W] Laagdikte [m]

Elk materiaal moet behoren tot een GROEP, zodoende moet de materiaalgroepnaam altijd bestaan!

70

Bijlagen

I IBGE-BIM-K

De materiaalgroep-sectie [Gn] [G83] NE=PHYS insulation NN=PHYS isolatie NF=PHYS isolation ND=PHYS Dämmung

Naam in het Engels Naam in het Nederlands Naam in het Frans Naam in het Duits

De maximale grootte van een databank-bestand bedraagt 64Kb. Deze beperking is noodzakelijk om te voorkomen dat men langdurig moet wachten totdat de databank is opgeladen.

Bijlage 2: Wijzigen van de isolatie-eisen bij wijziging van de wetgeving De eisen ten tijde van de ontwikkeling van het programma zijn onderdeel van het programma in het bestand NBNB62.ISS. Normaal gesproken is het niet nodig dit bestand manueel te wijzigen, maar voor de volledigheid wordt het bestandsformaat hieronder uitgelegd. Het bestandsformaat is identiek aan dat van de “INI”-bestanden in Windows: allereerst een hoofding tussen vierkante haakjes, en vervolgens de variabelen met een codering aan de linkerzijde en de waarde na een = teken. [NewBuildingBNL] hoofding NN=Nieuwbouw woning Brussel NL NE=New house Brussels NL NF=Nouvelle construction - maison Bruxelles NL FORM=ISO1N KPEIL=055

formulier ID om in te vullen vereiste isolatiepeil

KMAXM1=0.60 KMAXM2=0.90 KMAXM3=0.90 KMAXM4=0.90 KMAXD1=0.60 KMAXD2=0.60 KMAXV1=0.60 KMAXV2=0.60 KMAXV3=0.90 KMAXV4=1.20 KMAXOD=3.50 KMAXCO=1.00

vereiste kmax-waarden ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 71

Waarin, OD OB M1 D1 D2 V1 V2 V3 V4 M2 M3 M4 CO -

72

Doorzichtig Buitendeur Buitenmuur Dak of plafond niet vorstvrij Plafond vorstvrij (niet in Wallonië) Vloer buitenomgeving Vloer niet vorstvrij Vloer vorstvrij Vloer op volle grond Buitenmuur op volle grond Binnenmuur niet vorstvrij Binnenmuur vorstvrij Gemeenschappelijke muur

Bijlagen

I IBGE-BIM-K

Bijlage 3: kleurpatronen De kleuren kunnen verschillen afhankelijk van de monitor en de display driver.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

535

54

55

56

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80

81

82

83

84

85

86

87

88

89

90

91

92

93

94

95

96

97

98

99

100 Figuur 30

73

Bijlage 4: gewichtsfactor De gewichtsfactor kan bepaald worden aan de hand van onderstaande figuur.

c f=1 b a

f=0,333 c

c

a b

74

b

a

f=0,5

Figuur 31

c

f=0,5

b a

ENERGIE BRUSSELS INSTITUUT VOOR HET MILIEUBEHEER. Gebruikershandleiding IBGE-BIM-K

Recommend Documents