...en wie ben jij?
TIPS VOOR MENTOREN
Als mentor ben jij er verantwoordelijk voor dat jouw groepje eerstejaars studenten tijdens hun introductieperiode een onvergetelijke inleiding krijgt op hun studietijd. De stad met alles erop en eraan zal zich van zijn beste kant laten zien. De eerstejaars zullen geen spijt krijgen van hun keuze. Als mentor ben jij er ook verantwoordelijk voor dat deze kennismaking niet verpest wordt door overmatig alcoholgebruik. Het aansnijden van het onderwerp alcohol ligt gevoelig. Om dat toch voor elkaar te krijgen, geven we je enkele tips. Wil je wat meer weten over de achtergrond van de tips, blader dan door naar enkele feiten achterin het boekje. Maak er een te gekke tijd van!
TIP 1
Geef zelf het goede voorbeeld door verantwoord of niet te drinken!
uitspraak mentor, 20 jaar: Je bent als mentor niet alleen een voorbeeld, maar je bent ook verantwoordelijk voor allerlei dingen en dus moet wel je alert zijn en blijven. uitspraak student, 20 jaar: Toen ik op de havo zat, dacht ik dat ik kon zuipen. Maar wat ik tijdens het introductiekamp zag …! Sindsdien ben ik steeds meer gaan drinken. uitspraak studente, 19 jaar: In het eerste jaar gaat het wel hard.
TIP 2
Spreek met je medementor af: • dat jullie bij het opnemen van de eerste bestelling op een dag, altijd bij elkaar beginnen en fris bestellen • dat jullie zelf de pot bij jullie dragen en zo het drinktempo in de groep zo veel als mogelijk bepalen.
uitspraak mentor, 21 jaar: Ik weet zeker dat als wij niet waren begonnen met fris, dat sommige eerstejaars geforceerd waren gaan drinken uitspraak mentor, 20 jaar: Ik bestelde vaak pas een volgende keer als de laatste in de groep het glas leeg had. En of dat scheelt!
TIP 3 Kaart in het begin van de introductieperiode naast de algemene regels als op tijd komen, bij elkaar blijven, etc. ook regels rond alcohol aan. Ook kun je het lezen van de alcoholstudiegids (die in de introductietas zit) onder de aandacht brengen van je groep.
uitspraken mentor, 19 jaar: Doe een beetje rustig met alcohol, anders houd je het niet vol de hele week. Ik ga er vanuit dat we ons een beetje gedragen deze week, ook wat betreft alcohol. uitspraak student, 27 jaar: Je moet recht op de student afgaan. De nadruk moet liggen op het 'te veel' drinken. Voor eerstejaars is dat nodig, later word je je bewust van wat je wel en niet kan.
TIP 4 Geef bij het eerste rondje duidelijk aan dat iedereen vrij is om te drinken wat-ie wil.
uitspraak student, 18 jaar: Ik denk ook niet dat je dat laatste biertje echt laat staan. Maar het is wel belangrijk om duidelijk te maken dat je een keuze kunt maken. Als je dat van thuis uit niet mee hebt gekregen, dan ga je maar door. Je moet weten dat je helemaal door het lint gaat. Het moet een bewuste keuze zijn. Je zou iets kunnen zeggen van: ken je grenzen. uitspraak studente, 23 jaar Voor eerstejaars is het moeilijker om te zeggen dat ze niet kunnen drinken, dan voor tweedejaars.
TIP 5 Spreek met de groep af dat je op elkaar let zodat je allemaal veilig thuis komt (eerstejaars is vaak ook nog onbekend in de stad) en dat je niet rijdt/ bromt/fietst onder invloed. Bij 1 op de 5 ongevallen waar alcohol is het spel is, is namelijk een fietser betrokken.
uitspraak student, 18 jaar: Je let absoluut op elkaar en je kent elkaars grenzen ook wel. uitspraak studente, 23 jaar: Je lacht erom als iemand over zijn nek gaat, maar je brengt hem wel naar huis.
TIP 6
Wijs je groep de dag voor een activiteit als bijvoorbeeld een sportdag, op het belang van fit zijn en dus vooral niet overmatig te gaan drinken die dag.
uitspraak studente, 22 jaar: Het is niet zo dat je drank nodig hebt om het gezellig te hebben. Het is extra. uitspraak student, 20 jaar: Het op elkaar letten geldt zeker bij ons. Ik zou het vrij ‘a-relaxed’ vinden als een van de anderen zich lam zou zuipen. Dat is niet goed voor de roeiprestaties.
TIP 7
Als de groep door alcoholgebruik overlast dreigt te gaan veroorzaken, herinner de eerstejaars er dan aan dat het natuurlijk belangrijk is dat je het gezellig hebt, maar dat het ook gezellig moet blijven voor de andere bewoners van de stad.
uitspraak student, 23 jaar: Je hebt mensen die dingen gaan doen die ze normaal niet zouden doen. Die worden overmoedig van drank. Dat zit natuurlijk wel al in je. Maar drank versterkt dat. uitspraak studente, 22 jaar: Agressie onder invloed van drank zie je bij alle groepen van de bevolking. Alleen wordt er bij ons misschien minder snel gevochten. Dat uit zich eerder in verbale agressie.
TIP 8
Weet wanneer je vindt dat iemand te veel alcohol heeft gehad en hanteer dat als grens om er wel of niet iets van te zegen : • als iemand dronken is (zie tip 7, anderen lastig vallen, niet meer recht op twee benen kunnen staan, met dubbele tong en/of veel te hard praten, etc.) • als iemand moet kotsen • als iemand niet meer weet hoe hij of zij is thuisgekomen (black-out) • als iemand ziek is geworden van alcohol.
uitspraak student, 24 jaar: Ik heb wel eens avonden gehad dat hele stukken van de avond weg waren. Dat is echt heel irritant. uitspraak studente, 23 jaar: Als ik veel drink, neem ik ook af en toe wat fris tussendoor.
TIP 9 Zorg ervoor dat iedereen zich aan de regels rond alcoholgebruik houdt door: • serieus en helder te communiceren over deze regels, maak er geen lachertje van • in geval van ‘overtredingen’ de regels te herhalen • iedereen te wijzen op zijn of haar verantwoordelijkheid voor het slagen van een introductieperiode zonder alcoholincidenten • op tijd op te treden, doe je dat niet dan is het onverantwoord alcoholgebruik al geaccepteerd door de groep • consequent op te treden, maak geen uitzonderingen ook al vind je iemand leuk.
TIP 1
Als iemand uit je groepje zich niet houdt aan de regels, doe dan het volgende: • neem de persoon apart als hij of zij nuchter is • zeg precies welk gedrag je niet pikt • leg uit waarom je het gedrag niet pikt: - je verpest het voor jezelf want je mist nu bepaalde programma-onderdelen - je verpest het voor de anderen want de sfeer in de groep lijdt eronder - je verpest het voor mij want ik baal als een stekker • geef ruimte voor een reactie • stel opnieuw regels.
Voor meer informatie of advies: •
kijk op internet:
www.alcoholinfo.nl •
bel de Alcohol Infolijn:
0900 500 20 21 (0,10 euro p.m.)
•
bel de contactpersoon van de studentencampagne van de instelling voor verslavingszorg in jouw regio (zie alcoholinfo.nl).
EHBO-tips: Als iemand zoveel alcohol heeft gebruikt dat er gevaar voor zijn of haar leven is, volg dan de volgende EHBO-tips op: • schakel bij twijfel altijd professionele hulp in, bel 1-1-2 en vertel wat het slachtoffer heeft gebruikt als je dat weet • stel het slachtoffer gerust • breng het slachtoffer naar een koele en rustige ruimte • plaats het slachtoffer op een deken bij een koude ondergrond • maak nooit verwijten over het gebruik van alcohol en/of andere middelen • laat één vertrouwd persoon bij het slachtoffer, dat werkt kalmerend • breng een bewusteloos slachtoffer in stabiele zijligging wegens bedreigde ademhaling en grote kans op braken. Het grootste gevaar van overmatig alcoholgebruik is bewustzijnsverlies (wat lijkt op ‘diepe slaap’); wanneer dan braken optreedt, kan dat gemakkelijk tot verstikking en dus de dood leiden.
1
2
Ziehier enkele feiten als achtergrond bij de tips:
3
Aanleiding studentencampagnes In 1997 werd de studentenwereld opgeschrikt door het tragisch overlijden van een eerstejaars student na het inwijdingsritueel in zijn studentenhuis. Het drinken van een liter jenever was hem fataal geworden. Naast ontzetting en verdriet was er ook ongeloof en verbazing over het feit dat vermoedelijk het gebrek aan kennis over de risico’s van het drinken van veel alcohol een rol van betekenis heeft gespeeld. Om deze reden voert het NIGZ (Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie) sinds 1998 de landelijke studentencampagne “Ik ben zat... en wie ben jij?” uit. En met succes. De evaluatie laat zien dat o.a. kennis over de gevolgen van het drinken van grote hoeveelheden alcohol vergroot is en dat steeds meer studentenverenigingen bereid zijn hun schenkbeleid ter discussie te stellen. Studentencampagne De campagne in is met name gericht op eerstejaars studenten van universiteiten en hogescholen en studentenverenigingen. Het NIGZ wil bereiken dat
onder deze studenten de kennis over alcohol vergroot wordt en dat binnen studentenverenigingen het wettelijke vereiste alcoholbeleid opgesteld wordt en barvrijwilligers getraind worden in verantwoord schenken. Daarnaast wil het NIGZ introductiecommissies motiveren om hun alcoholbeleid niet alleen schriftelijk vast te leggen, maar ook daadwerkelijk in de praktijk brengen. De campagnemiddelen bestaan uit posters, dit boekje met tips over verantwoord alcoholgebruik voor mentoren en eerstejaars, een model-Alcoholbestuursreglement voor studentenverenigingen en een Instructie Verantwoord Alcoholgebruik voor barvrijwilligers. Daarnaast kunnen de eerstejaarsstudenten €1000 winnen door mee te doen met de alcoholwetenschapsquiz op het internet (www.ikbenzatenwiebenjij.nl) Drinkgedrag studenten Uit recent onderzoek blijkt dat het drinkgedrag van studenten anders is dan dat van hun leeftijdsgenoten. Studenten drinken vaker, hebben een hogere alcoholconsumptie en meer te maken met sociale activiteiten waarin alcohol een centrale rol speelt. Ook hebben studenten meer tijd om uit te gaan en te drinken, omdat zij hun tijd grotendeels zelf kunnen indelen.
Tabel I: gemiddeld aantal glazen dat in een week wordt gedronken door mannen en vrouwen van drie verschillende populaties
Gemiddeld aantal glazen per week
Mannen
Vrouwen
Totaal
Niet-leden van een studentenvereniging
16
7
13
Leden van een studentenvereniging
27
12
23
Jongeren (19 tot 25 jaar)
13
7
10
Gemiddeld aantal glazen per keer Gemiddelde (heftige) uitgaansavond
Tabel II: aantal glazen dat in doorsnee op een gemiddelde (heftige) uitgaansavond gedronken wordt door mannen en vrouwen van drie populaties
Mannen
Vrouwen
Totaal
Niet-leden van een studentenvereniging
9 (13)
5 (8)
7 (12)
Leden van een studentenvereniging
11 (18)
7 (11)
10 (16)
Vakantiegangers (gem. 18 jaar)
15 (20)
5 (5)
10 (15)
Verantwoord alcoholgebruik Verantwoord alcoholgebruik houdt in dat mannen niet meer dan 2 à 3 glazen per dag drinken en vrouwen niet meer dan 1 à 2 glazen per dag. Voor mannen en vrouwen geldt: drink tenminste twee dagen per week geen alcohol. Dit in verband met het tegengaan van gewoontevorming. Drink niet als je nog moet rijden, sporten, werken of leren. 0,2 promille alcohol per glas Eén standaardglas bier, wijn of sterke drank bevat ongeveer 10 gram alcohol en dat levert ongeveer 0,2 promille op. Het maakt dus niet uit of je bijvoorbeeld bier of sterke drank drinkt. In bier zit weliswaar minder alcohol (5%) dan in sterke drank (35%) maar bierglazen zijn veel groter. Enkele effecten bij toenemende promillages alcohol binnen een uur: • Vrolijk, een beetje ontspannen -> bij 0 tot 0,5 promille (ruim 1 à 3 glazen binnen een uur) Smaak, reuk en gezichtsvermogen gaan iets achteruit. Opgewektheid. De eetlust neemt toe.
• Aangeschoten, beschonken en zat -> bij 0,5 tot 1,5 promille (3 à 7 glazen binnen een uur) Stemming en gedrag veranderen: opgewonden, agressiever. Het verdovend effect wordt merkbaar: afname functies van alle zintuigen. Het geheugen wordt minder. Zelfoverschatting. Afname spierbeheersing: waggelen, lallerig. • Zat tot ladderzat -> bij 1,5 tot 3 promille (7 à 15 glazen binnen een uur) Alle negatieve effecten worden sterker. De zelfkritiek verdwijnt. Het gezicht wordt rood en zwelt op en de pupillen verwijden zich. Dubbelzien, Black-outs. Kan op misselijkheid en braken. Slechte temperatuurregulatie (in de winter kans op doodvriezen). • Laveloos -> bij 3 tot 4 promille (15 à 20 glazen binnen een uur) De zintuigen raken verdoofd. De drinker is totaal in de war.
• Voor pampus -> meer dan 4 promille (meer dan 20 glazen binnen een uur)(N.B. Een liter jenever bevat ongeveer 24 borrelglaasjes) De kans op bewusteloosheid wordt zeer groot. Vanaf dit promillage is er sprake van levensgevaar. Bij 5 promille kan de drinker in coma raken. Uiteindelijk kan het centrale zenuwstelsel zo sterk worden verdoofd dat de ademhalingscentra verlamd raken en de drinker overlijdt. De aantallen glazen zijn indicatief voor de promillages. Tussen personen kunnen er soms grote verschillen zijn in promillages. De snelheid van drinken, de maagvulling, het lichaamsgewicht en of je een man of een vrouw bent zijn namelijk van invloed op het promillage. Tussen personen kunnen er soms ook verschillen zijn in het moment van optreden van bepaalde effecten. Het maakt namelijk uit of je gewend bent vaak en veel te drinken of niet. Is het eerste het geval, dan kun je voor sommige effecten tolerantie hebben opgebouwd. Dat wil zeggen dat je aan het begin van je drankcarrière bijvoorbeeld al bij een paar glazen aangeschoten was, terwijl je je nu pas
na meerdere glazen duidelijk onder invloed voelt. Het verraderlijke is nu dat dat niet opgaat voor alle effecten. Denk aan het afnemend vermogen tot waarnemen, reageren en de coördinatie van allerlei handelingen. Vaak met alle gevolgen van dien... Afbraaksneldheid alcohol Het lichaam heeft tijd nodig om alcohol uit te scheiden. Gemiddeld kun je ervan uitgaan dat dat de lever een standaardglas alcohol in 1 à 1,5 uur afbreekt. Als je op een avond 15 glazen drinkt, kost het maximaal een etmaal om de alcohol uit het lichaam weer kwijt te raken. De afbraak door de lever kan op geen enkele wijze worden versneld: niet door te dansen, niet door een koude douche te gaan nemen, niet door water of koffie te drinken en niet door een wandeling in de frisse lucht.
Colofon Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie (NIGZ) Postbus 500 3440 AM Woerden t (0348) 437639 f (0348) 437655 e
[email protected] i www.alcoholvoorlichting.nl In samenwerking met De Grift, Gelders Centrum voor Verslavingszorg en het Oranje Kruis. voorjaar 2006
