Open Universiteit Klinische psychologie Masterthesis
Emotioneel Belastend Werk, Vitaliteit en de Mogelijkheid tot Leren: De Leidinggevende als hulpbron. Emotional Job Demands, Vitality and Opportunities to Learn: The Manager as a Resource.
Marlies Wagenmaker, 850610241 Datum: 14-04-2014
Begeleider en 1e beoordelaar: Dr. G. Näring Tweede beoordelaar: Mw. prof dr. K. van Dam
43
Voorwoord
Ruim een jaar heb ik gewerkt aan mijn eindscriptie, het afsluitende werkstuk van de Master Klinische Psychologie. De start en finish was moeilijk, maar nu ben ik blij met het resultaat, omdat het interessante resultaten heeft opgeleverd, maar nog meer omdat het een scriptie is geworden die past bij mij. Ik heb een aantal aspecten van leidinggeven onderzocht, omdat ik vaak kritiek hoorde van mensen om mij heen over hun leidinggevende. Dit wekte mijn nieuwsgierigheid. Ik heb psychiatrisch verpleegkundigen als onderzoeksgroep genomen, een beroep dat ik na mijn HBOV opleiding ook heb uitgevoerd. Tot slot blijkt het belangrijkste resultaat van mijn onderzoek overeen te komen met mijn eigen behoefte als werknemer, namelijk de behoefte om erkend en gewaardeerd te worden door mijn leidinggevende, ongeacht de functie die ik uitvoer. Ik ben tevreden en blij dat ik klaar ben. Ik wil mijn man Paul en zoons Jim en Sem bedanken voor hun steun. Ik ga de komende tijd energie steken in aandacht en waardering voor hen.
2
Inhoudsopgave Samenvatting
5
Abstract
6
1. INLEIDING 1.1 Aanleiding tot onderzoek
7
1.2 Emotioneel belastend werk
8
1.3 Vitaliteit en de mogelijkheid tot leren
9
1.4 Leiderschap
11
1.5 De te onderzoeken factoren van leiderschap
13
1.6 Leiderschap en emotioneel belastend werk
17
2. METHODE 2.1 Procedure
19
2.2 Respondenten
20
2.3 Meetinstrumenten
20
3. RESULTATEN 3.1 Analysemethode
23
3.2 Randvoorwaarden regressieanalyse
24
3.3 Beschrijvende statistiek en correlaties
24
3.4 De relatie van de vier aspecten van leidinggeven en vitaliteit met
25
emotioneel belastend werk als moderator 3.4.1 Weergave analyses 3.5 De invloed van de vier aspecten van leidinggeven op de mogelijkheid tot
26 27
leren met emotioneel belastend werk als moderator
3
3.5.1 Weergave analyses
27
4. DISCUSSIE 4.1 Conclusie
27
4.2 Kanttekeningen en vervolgonderzoek
29
Referenties
32
Bijlage 1
39
Bijlage 2
42
Bijlage 3
43
Bijlage 4
45
4
Samenvatting Achtergrond Onderzocht zijn vier factoren van leidinggeven en de relatie met het gevoel van vitaliteit en de mogelijkheid tot leren van de werknemer. Als aanvulling is onderzocht of daarbij een verschil bestaat wanneer er sprake is van emotioneel belastend werk. Doel Een bijdrage leveren aan onderzoek naar de relatie van leidinggeven en gedrag van medewerkers. Onderzoek hiernaar is belangrijk om veel redenen, waaronder de stijging van de pensioenleeftijd. Deelnemers, procedure, onderzoeksontwerp Bijna 200 psychiatrisch verpleegkundigen namen deel aan een survey. Het onderzoeksmodel is cross-sectioneel. Meetinstrumenten Verticaal vertrouwen, kwaliteit van de leidinggevende, sociale ondersteuning leidinggevende, appreciatie en erkenning, emotionele belasting en leermogelijkheden zijn gemeten met de Copenhagen Psychosocial Questionnaire (COPSOQ), welke werkbelasting meet. Vitaliteit is gemeten met de UBES, een vragenlijst die bevlogenheid meet. Resultaten Alle factoren van leidinggeven blijken positief bij te dragen aan het gevoel van vitaliteit en het zich kunnen ontwikkelen van de werknemer. De factor appreciatie en erkenning blijkt daarvan de belangrijkste factor. Het wel of niet hebben van emotioneel belastend werk blijkt hierin geen verandering te brengen. Leeftijd, geslacht en het aantal werkzame jaren van de werknemer blijkt geen beïnvloedende factor. Conclusie De vier factoren van leidinggeven hebben een positieve relatie met vitaliteit en ontwikkelingsmogelijkheden van de werknemer. De resultaten steunen duidelijk het DCModel. Er blijkt geen verschil te zijn indien het werk van de werknemer wel of niet emotioneel belastend is. Voor de Pad Doel theorie wordt geen steun gevonden. Trefwoorden vitaliteit, leermogelijkheden, emotionele werkbelasting, leidinggeven
5
Abstract Background This study investigated four factors of leadership and their relationship with the employee’s sense of vitality and ability to learn. In addition is examined if the emotional demands of work influenced this relationship. Aim To contribute to the research into the relationship of leadership and behaviour of employees. Research into this is important on many reasons, among others, the increase in retirement age. Participants, procedure, research design Nearly two hundred psychiatric nurses participated in a survey. The study is a cross-sectional model. Measuring Vertical trust, quality of management, social management support, appreciation and recognition, emotional demands and work and learning possibilities are measured with the Copenhagen Psychosocial Questionnaire (COPSOQ), which measures workload. Vitality is measured by the UBES, a questionnaire which measures engagement. Results All factors of leadership appear to contribute positively to the employees sense of vitality and development potential. The appreciation and recognition factor appears to be the most important factor. There are no differences in the case of emotionally demanding work. Age, gender or the number of years employed do not appear to be influencing factors. Conclusion The four factors of leadership have a positive impact on the vitality and development potential of the employee. The results clearly support the DC model. Emotionally demanding work shows no moderating effect to vitality and the development potential of the employee. No support is found for the Path Goal Theory.
Keywords vitality, learning possibilities, emotional workload, leadership
6
