elkkwartaal Pasen 2005 Water in beweging Blei en Seinstra uit de synode

elkkwartaal uitgegeven door de Evangelisch-Lutherse Synode I Jaargang 5, nr. 1 I maart 2005

Pasen 2005 Water in beweging Blei en Seinstra uit de synode

Colofon

Ten geleide

elkkwartaal verschijnt vier keer per jaar en wordt gratis toegezonden aan degenen, die ingeschreven staan in het register van evangelisch-lutherse leden in de Protestantse Kerk in Nederland. Overname van artikelen is toegestaan, mits vermeld wordt uit welk nummer van elkkwartaal deze afkomstig zijn.

ij mij thuis zindert het deze weken van de Pasen. Eén kind in groep vier op een rooms katholieke basisschool die volop bezig is met de voorbereiding op de eerste communie waar hij ‘natuurlijk’ niet aan mee mág doen en een ander kind in groep twee met het briefje voor de palmpasenviering in de plaatselijke parochie. ‘Praxedis, je kunt een palmpasenstok kopen, maar wij maken hem lekker zelf hè, met stokken uit het bos is het veel echter. Al die andere kinderen die gewoon kopen, die hebben er nep-fruit aan hangen, daar kun je helemaal niet in happen als je honger hebt in de kerk.’ De oudste in een uitzonderingspositie mag niet meedoen in de presentatie van de communicantjes in de kerk. Hij zingt op de achterste banken uit volle borst de geleerde liederen mee en heeft al ettelijke keren moeten uitleggen dat het bij de lutheranen echt niet zo is dat je pas na de eerste communie als kind deel mag nemen aan het avondmaal. Veel gesprekken thuis over het waarom van het avondmaal, hij gaat, acht jaar, binnenkort voor het eerst op eigen verzoek mee naar een uitvoering van de Mattheüs Passion. Met daarin de tekst: ‘nehmet, esset, das ist mein

Redactie C. Aartsen-Kraaypoel, F. Akerboom, T. Albers (voorz.) D. Bohlken, A.T.P. Bouwman (hoofdred), T.J. Everaarts-Bilyam (secr.), H. Leker, H.P. Vink-Roosch

Redactieadres Praxedis Bouwman Ruitenborghstraat 37 7721 BB Dalfsen e-mail: [email protected]

Kopij volgend nummer Inleveren bij de redactie voor 16 mei 2005.

Adreswijzigingen Wij verzoeken u voor adreswijziging en aan- of afmeldingen altijd gebruik maken van de wikkel of envelop waarin u elkkwartaal ontvangt.

Website Dit nummer en vorige nummers van elkkwartaal zijn te raadplegen op www.pkn. nl. Klik vanaf de homepage op Dienstenorganisatie, vervolgens op Periodieken en tenslotte op Elkkwartaal. Download daar de aflevering die u zien wilt.

Productie Frans Rozemond (Afdeling Communicatie en Fondsenwerving Protestantse Kerk in Nederland)

Grafische verzorging Hoonte Bosch & Keuning, Utrecht

Afbeelding voorpagina Miniatuur uit de Syrische Codex Rabbula, Bibliotheca Laurenziana te Florence (5e eeuw). Het tafereel laat de gebeurtenissen op paasmorgen zien, bij het heilige graf in de tuin van Jozef van Arimatea. De bewakers worden door bliksemschichten geraakt en vallen neer, links verschijnt de engel aan de twee vrouwen.

B

Leib, …trinket alle daraus; das ist mein Blut des neuen Testaments, welches vergossen wird für viele zur Vergebung der Sünden… Hij luistert aandachtig en ziet de lange zit wel zitten. Ik las laatst een recensie van iemand die vond dat het jammer was van de tekst, maar dat de muziek bloedmooi is. Doe mij het geheel maar. Ik vind het heel bijzonder dat de school op een niet beknellende manier een nauwe band heeft met de kerk. Vertrouwd is het als de pastoor de ene dag bij je in de klas een verhaal komt vertellen en de volgende zondag de mis dient. Jammer dat je als luthers gedoopt kind niet helemaal mee kunt doen met je leeftijdsgenoten die gezamenlijk een zo unieke gebeurtenis als de eerste communie beleven. Ik hoop dat de pastoor akkoord gaat dat de oudste tijdens de communieviering wél aan het avondmaal deel mag nemen… Zijn voorouders gingen hem voor bij de katholieken, staande afspraak toch? Deze Elkkwartaal biedt u naast de voorplaat in ieder geval een meditatie die bij Pasen stil staat, voor het overige hebben we het over andere zaken. Ik wens u namens de redactie veel leesplezier en een zalig paasfeest. Praxedis Bouwman

Inhoud Meditatie: een brug naar een andere wereld .............................................................3 Wonno Bleij verlaat de synode ............................................................................... 4/5 Afscheid van synodelid Taco Seinstra ................................................................... 5/6 Lutherse accenten in beleidplan PKN ..........................................................................7 WelJA jongerenweekenden ..........................................................................................7 Tsunami op Nias en de Batu-eilanden ................................................................... 8/9 LWF-vrouwen: Water in beweging .................................................................... 10/11 Ontmoetingsdag NLVB ...............................................................................................11 Elkwartaal: Maakbaarheid .........................................................................................11 Kris kras kort .........................................................................................................12/13 Tent en vrachtauto voor Kameroen .................................................................. 14 /15 Kwartjes: Nieuwe bijbelvertaling ............................................................................. 15 Nieuwe Liedbundel Hans Mudde ............................................................................. 16 Boekpresentatie Luthers Avondmaalszilver ........................................................... 16 Theologen lezen samen ‘Luther’ .............................................................................. 17 Ontmoetingsdag Melanchton ................................................................................... 17 In memoriam Jan Bruijntjes ..................................................................................... 18 Berichten ..................................................................................................................... 19 elkkwartaal

2

Een brug naar een andere wereld Lucas 24: 36-45 Fragment uit Miniatuur uit Syrische Codex Rabbula, 5e eeuw, Laurenziana-bibliotheek Florence. Christus verschijnt aan twee vrouwen.

T

erwijl ze nog aan het vertellen waren, kwam Jezus zelf in hun midden staan en zei: ‘Vrede zij met jullie.’ Verbijsterd en door angst overmand, meenden ze een geestverschijning te zien. Maar hij zei tegen hen: ‘Waarom zijn jullie zo ontzet en waarom zijn jullie ten prooi aan twijfel? Kijk naar mijn handen en voeten, ik ben het zelf! Raak me aan en kijk goed, want een geest heeft geen vlees en beenderen zoals jullie zien dat ik heb.’ Daarna toonde hij hun zijn handen en zijn voeten. Omdat ze het van vreugde nog niet konden geloven en stomverbaasd waren, vroeg hij hun: ‘Hebben jullie hier iets te eten?’ Ze gaven hem een stuk geroosterde vis. Hij nam het aan en at het voor hun ogen op. Hij zei tegen hen: ‘Toen ik nog bij jullie was, heb ik tegen jullie gezegd dat alles wat in de Wet van Mozes, bij de Profeten en in de Psalmen over mij geschreven staat in vervulling moest gaan.’ Daarop maakte hij hun verstand ontvankelijk voor het begrijpen van de Schriften.

Het duurt even voordat zij het door hebben. Jezus ziet meteen, dat zij met deze situatie niet uit de voeten kunnen. Een soort geest, of hoe moeten ze deze verschijning duiden? Jezus neemt hen serieus. Hij geeft hen tastbare argumenten als bewijs, dat hij het werkelijk is. ‘Kijk maar, voel maar, ik ben het echt!’ Zijn menselijk lichaam met huid en haren, met vlees en bot is het bewijs dat Jezus leeft en zij niet een soort geest voor zich hebben. Steeds weer werden in de geschiedenis lichaam en geest van elkaar gescheiden. Het lichaam kreeg dan de negatieve rol en de geest werd vereerd. Daarbij kwam vaak nog de verdeling tussen ‘lichamelijke’ vrouwen en ‘geestelijke’ mannen. Jezus kent dit onderscheid niet. Lichaam en geest zijn een eenheid. Je zou dus kunnen zeggen, dat Jezus niet een lichaam heeft, maar dat hij lichaam is – niet minder dan dat hij ‘geest’ is. Nog steeds zijn wij bijzonder terughoudend om ons lichaam te thematiseren, maar onze geestesvruchten krijgen alle ruimte! Maar juist het leven van Jezus zelf geeft de verbondenheid tussen lichaam en geest aan. Als kind van vlees en bloed werd hij geboren. Hij leeft als mens en anderen ontmoeten God in hem – lichamelijk. Zelfs na diens dood. En van de andere kant gaat het lichamelijk leed dat hem bij zijn kruisiging wordt aangedaan verder dan lichamelijk leed. Wie iemand pijn aandoet – lichamelijk of geestelijk – die raakt de hele mens – en daarmee God zelf! elkkwartaal

De discipelen beginnen nu langzaam te zien en te voelen wat zij nog steeds niet kunnen geloven. Dat lukt pas, wanneer Jezus een volgende stap doet. Plotseling vraagt hij om iets te eten. In deze situatie. De discipelen kunnen helemaal niet bevatten, wat er gebeurt, en dan vraagt hij zomaar om iets te eten. Een bizarre situatie. Ze bieden hem een stukje geroosterd vis aan. Weer hoort het eten erbij, dus. Niet voor het eerst. Net hadden twee discipelen op hun weg naar Emmaüs al met Jezus gegeten en hem toen pas herkend. En wij herinneren het laatste avondmaal. Maar ook de feesten en trouwerijen die hij heeft meegevierd. Ook hier weer blijkt, dat Jezus zich in eten en gemeenschap laat kennen. Niet voor niets is het Heilig Avondmaal voor ons een sacrament, een heilige handeling. Maar tegelijk blijft het nooit bij het eten. Steeds komt er ook een stuk verhaal bij. Ook nu weer – zij eten niet alleen samen, maar hij roept hen in herinnering wie hij is. En daarvoor staan zij nu eindelijk open. De gezamenlijke maaltijden blijven nodig – om de kracht te vinden voor het leven, maar ook om ruimte voor het woord te maken. Om je te openen en in lichaam en ziel te ontvangen. Eindelijk begrijpen de discipelen. Jezus heeft hen overtuigd: Hij leeft. En zo wordt het ook ons verteld. De dood heeft niet het laatste woord. Detlef Bohlken 3

Wonno Bleij zet punt achter synodewerk

‘Pas op voor PKN als voortz eteen al bij zijn verkiezing in de lutherse synode in 1970 werd het kersverse lid en dominee van Amstelveen, Wonno Bleij, tweede secretaris. Niet veel later werd hij binnen de synodale commissie, het dagelijks bestuur van de toen nog alleenstaande Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden, aangewezen als vice-voorzitter. Van 1975 tot 1984 was Bleij president van de lutherse synode. Na zijn aftreden tot aan de verkiezingen van dit jaar bleef hij actief als predikantlid. Vooral in de beginjaren bewoog Bleij zich in een dagelijks bestuur van een kerk die in een grote crisis zat. Hij bereidde met zijn mede dagelijks bestuurders deelname aan het Samen op Weg-proces voor en zag een opleving van lutherse initiatieven, vooral in de vorm van de lekenopleiding. Bleij is altijd fervent voorstander van de fusie van protestantse kerken in de PKN geweest, maar de emerituspredikant is nu ‘verontrust’ over het feit dat calvinistisch rechtse kringen niet onverdeeld gunstig denken over de Augsburgse Confessie. ‘Als president van de lutherse synode werd ik vrijwel direct geconfronteerd met een tiendaags bezoek van een afvaardiging van LWF, de Executive Committee (zeg maar de Raad van Toezicht van de Lutherse Wereldfederatie LWF, PB). Heel spannend, Nederland was een blinde vlek bij de LWF op dat moment. Die tien dagen was het voor lutheranen feest, vooral in Amsterdam. Natuurlijk hebben we het over lutherse aangelegenheden gehad, maar de gasten hebben ook rondvaartboottochten gemaakt. Op de zondag van het bezoek is overal in het land gepreekt in lutherse gemeenten. We zijn er wel in geslaagd om aandacht te vragen voor Nederland in Genève. Het was meteen in het begin een hoogtepunt voor mij. De LWF heeft overigens altijd mijn bijzondere aandacht gehad, ik was onder meer voorzitter van het Standing Committee (comité’s met bijzondere opdrachten, PB). Door die internationale functies heb ik in totaal één van

de LWF dat in de afgelopen jaren veel te weinig heeft gedaan, ze hebben te weinig moeite genomen om te kijken of het kleine zusje in Nederland niet de mist in zou gaan in zo’n groot proces.’

M

Kritisch PKN

Wonno Bleij de negen jaar van mijn presidentschap in het buitenland gezeten.’

Pensioenen destijds heikel ‘Een zeer heikel punt waar we tegen aan liepen was het tekort aan geld voor pensioenen van predikanten. Juist door mijn internationale werk kwam ik in contact met de financiële directeur van de Nordelbische Evangelische-Lutherische Kirche, Horst Göldner. Ons contact begon als vriendschap, later werd het ook een zakelijke relatie. De Nordelbische Kirche heeft ons, met anderen, aan geld geholpen voor de pensioenen. Ik mag wel zeggen dat het niet eenvoudig was. Bisschoppen waren over het algemeen toen mensen die eerst de kat uit de boom keken. Ik was opgelucht toen het voor elkaar was. Doordat we als lutheranen in aantal slonken en we niet meer alles konden doen waarvan wij vonden dat de kerk dat tot taak heeft, moesten we een andere koers gaan varen. De gelegenheid om ons aan te sluiten bij het Samen-op-Weg proces deed zich voor in 1985. We hebben toen nadrukkelijk gevraagd, op mijn verzoek, om betrokkenheid van de LWF. Ik vind dat elkkwartaal

‘Ik ben het nog steeds van harte eens met de keuze voor de PKN. Ik vraag me vandaag wel vaak af of de PKN niet een voortzetting is van de hervormde kerk. Als je niet uitkijkt, dan gebeurt dat zomaar. We leefden vroeger als lutheranen in Nederland al uit elkaar, nu kunnen we dat ook. Maar we moeten wel in verbondenheid het lutherse geluid laten klinken. Het zijn spannende tijden, waarbij succes voor de lutheranen niet verzekerd is. Ik ben benauwd voor de inhoud van de opleidingen. De lutherse traditie moet aantrekkelijk worden gemaakt. Als lutheranen moet je in de praktijk op de geestelijke mat. Ik ben zeer verontrust over calvinistisch zeer rechtse kringen waarin niet gunstig over de Augsburgse Confessie wordt gedacht. Dat kán niet. Ik vind het iedere keer verdrietig als dat soort geluiden mij bereiken. Ik denk dat het noodzakelijk is dat er diepe gesprekken komen tussen de verschillende richtingen in de PKN. Een permanente commissie van gesprek zou er moeten komen. Ik weet dat de lutheranen altijd kampen met weinig geld, met een gebrek aan personen die inzetbaar zijn. In al die jaren heb ik geconstateerd dat teveel mensen met teveel petten op actief waren. Dat betekende dat veel mensen met petten niet gepasseerd konden worden in advies, in functies. Ik denk dat langer naar nieuwe instroom gezocht moet worden. Lutheranen moeten hun eigen potentieel meer benutten. Niet iedereen zegt nee als ie wordt gevraagd. Als je met een tiara op je hoofd aanschuift bij de PKN kom je snel ongeloofwaardig over. Het zou zo langzamerhand over spiritualiteit moeten gaan binnen de PKN. Daar moeten ze echt aan gaan werken. Helaas is de nieuwe kerkorde veel dik4

zetting hervormde kerk’ ker dan de oude van de EvangelischLutherse Kerk, het is bij het samenstellen niet zo erg over spiritualiteit gegaan. Deze beginjaren zijn belangrijk. Als je niet oplet, gaat de kans de lutherse verworvenheden binnen te brengen verloren.

Voor je het weet zit je alleen, dat is niet wat ik wil. Ik preek natuurlijk nog, maar te weinig naar mijn zin. ‘Ze’ mogen me best vaker vragen. Oh, ik sta samen met Taco Seinstra in

Elkkwartaal…leuk, dat was al die jaren m’n gabber, we hebben zoveel samen gedaan.” Praxedis Bouwman

Augsburgse Confessie Gemis Ik merk: je raakt er gauw uit als er jonge mensen voor je in de plaats komen. Ik mis het actieve leven, nog wel. Het ergste is een oud mannetje dat gaat zeuren over zijn periode van pensioen, dat wil ik niet. Mijn gezondheid werkt niet altijd mee, ik geniet wel van mijn vrije tijd. Mijn actieradius wordt klein, het komt aan op mijn netwerk.

Dit stuk bevat de geloofsopvattingen van Luther. Melanchton las de geschriften voor op de Rijksdag van Worms in 1530. Het geldt bij lutheranen als geloofsbelijdenis. Artikel IV behandelt de rechtvaardiging en genade door het geloof: sola fide (Romeinen 1:17) In artikel X wordt geleerd dat tijdens de maaltijd van de Heer lichaam en bloed van Christus waarlijk aanwezig zijn. In de Confessio Augustana Variata (1540) is dat veranderd in ‘de aanwezigheid van Christus’. Dat gebeurde met het oog op een godsdienstgesprek met Calvijn. Deze lutherse opvattingen laten de verwantschap met de oude (katholieke) kerk zien. Voor andersdenkenden is dit vaak moeilijk aanvaardbaar.

Taco Seinstra: zesendertig jaar synodelidmaatschap Tijdens de jongste synodezitting op ‘Hoekelum’, in december jongstleden, werd Taco Seinstra toegesproken. Het was de laatste bijeenkomst voor de verkiezingen en Seinstra heeft aangegeven niet meer op de kandidatenlijst te willen staan. Zesendertig jaar is mooi geweest...

W

e kennen elkaar geloof ik van een jongerenconferentie in 1962 of zo, op ‘Overvoorde’. Toen was je propagandist van de Bondsbundel. ‘Dat was een geintje, dat was ik op bondsvergaderingen en zo. Maar ik heb natuurlijk altijd meegedaan in het jeugdwerk. Den Helder, Leiden, kampcommissie, bondsbestuur..’ Maar die synode, hoe kwam

Taco Seinstra

je daar in terecht? Dat was toch een ietwat plechtstatig gezelschap in die tijd? ‘Dat was het zeker, maar vanuit de jeugdbond wilden we daar verandering in brengen. Ieder synodelid had toen nog een eigen plaatsvervanger. En ik werd gekozen tot secundus van Teunis Kamp. Die overleed begin ’72 en zo werd ik vanzelf primus. Als plaatsvervanger had je eigenlijk niets

te doen. Je kreeg alleen de stukken als je vervangen moest.’ Hij vertelt over de rangen en standen die er destijds in de synode waren. Als jongere kwam je er niet zo snel aan te pas, klinkende namen hadden het meeste in te brengen. Maar als jurist met ervaring op het gebied van wetgeving werd hij betrokken bij het opstellen van het verkiezingsreglement dat nog steeds

elkkwartaal

5

functioneert. Ieder gemeentelid mag sinds 1981 meestemmen.

Cariërebreuk Jij was overigens vóór 1981 al 1e secretaris van de synodale commissie. ‘Toen ds. Gronloh overleed (januari 1977) werd ik benaderd om secretaris te worden. Er waren geen predikanten beschikbaar. Zo werd ik de eerste nietpredikant die 1e secretaris was. Ik heb toen bewust voor de kerk gekozen. Het was niet goed voor mijn carrière.’ Als ik om uitleg vraag vertelt hij hoe hij op dat moment als loco-gemeentesecretaris in Purmerend werkte. ‘In 1978 ben ik wel burgemeester geworden. In Nieuwkoop. Dan wordt van je verwacht dat je netwerkt, nevenfuncties aanvaardt op het openbare vlak. Maar de kerk kostte minstens een dag in de week, dus andere dingen zaten er niet in.’ In jouw periode veranderde er veel in het synodale bedrijf. De organisatie was tot dat ogenblik archaïsch. De 1e secretaris werd geacht zijn werkzaamheden uit te voeren vanuit een kantoortje in een bejaardenhuis in Arnhem, met behulp van één secretaresse. De financiële administratie werd door Tom Albers gevoerd vanuit een bovenkamer in zijn huis in Harmelen. De verslaglegging van de synodale commissie was wel heel ouderwets. ‘De Handelingen van de synodale commissie werden tijdens de synodevergaderingen voorgelezen. Wie wat wilde opmerken moest erg alert zijn en direct zijn vraag noteren of stellen. We hebben toen besloten dat het anders moest. Eén bureau voor heel het synodewerk. En meer openheid. In het blad ELK werd verslag gedaan van het werk van de synodale commissie. Ieder synodelid kreeg alle stukken, ook de plaatsvervangers.’ Veel werk dus. ‘Ja, en daarbij was je dan ook nog secretaris bij nacht en ontij. Als ergens iets aan de hand was en de president was niet meteen te bereiken, werd ik gebeld. Ook met theologische vragen! Op een avond werd ik bijvoorbeeld gesommeerd naar een gemeentevergadering te komen die uit de hand aan het lopen was. En dan ga ja, al wordt het nachtwerk. Daarnaast moesten president en secretaris de kerk vertegenwoordigen in de Raad van Kerken.’ Het werk ging steeds meer tijd vergen en zorgde voor gezondheids-

klachten. Na zes jaar hield Seinstra er mee op. Hij werd, omdat er op werd aangedrongen, weer gewoon synodelid. De eerste tijd betekende dat: veel je mond houden en enige afstand nemen. Hij werd namens de kerk benoemd in diverse commissies voor contact met de overheid (CIO’s) en de IKON.

Groter verband De synode riep in 1971 een ‘Raad tot de Eenheid’ in het leven, die onderzoeken moet of de lutherse kerk wellicht in een groter verband op zou kunnen gaan. Allerlei modellen werden onderzocht. In 1973 schrijft professor Lindijer zijn brochure ‘Hier staan wij, hoe gaan wij’. De conclusie was dat geen geschikte partner te vinden was. De synode besloot met schroom tien jaar zelfstandig verder te gaan. ‘Dat hebben we met veel elan gedaan. We pakten allerlei zaken weer zelf op. Activeerden onze commissies. Begonnen aan gemeentevorming in de IJsselmeerpolders. Kadervorming door middel van de LLO (lutherse lekenopleiding). Na de afkoop van de ‘zilveren koorde’, de minieme bijdrage van het rijk aan de kerken, werd een deugdelijke pensioenvoorziening voor predikanten opgezet. Tom Strasser heeft daar enorm veel voor gedaan! Maar na een paar jaar hard werken ging het licht uit. De rek raakte er uit.’ Hadden we in die tijd dan niet moeten kiezen voor een ander soort kerk? ‘Je zou, zoals de oud-katholieken, op een aantal plaatsen terug kunnen gaan naar ‘staties’ waar nu en dan eens een dienst wordt gehouden en niet veel meer dan dat. Dat had een optie kunnen zijn. Maar we hadden tevoren al besloten dat we volledig kerk wilden zijn en niet minder.’ Intussen moest de kerkorde worden herzien. Hij heeft er aan gewerkt met onder andere Tom Albers, ds. René van den Berg, ds. Jan Roskam, Ted van Zadel en de heer Cor Schelling. De Algemene Ordening werd herzien. Er kwamen regelingen voor gastleden, gastpredikanten, voor raden en commissies en voor het seminarium. Maar toen kwam het Samen op Weg-proces in zicht. ‘Het is jammer dat onze soepele manier van regelen verdwenen is. De PKN-kerkorde is op veel plaatsen nodeloos gedetailleerd. Maar daar viel niets aan te doen.’ Het besluit om mee te gaan in SoW is elkkwartaal

wel op een heel merkwaardige manier genomen. ‘Het verdient zeker geen schoonheidsprijs, dat geef ik toe, maar er moest eindelijk wat gebeuren. De gemeenten hadden zich in een enquête uitgesproken tegen iets wat helemaal niet duidelijk was. Er had gevraagd moeten worden of ze het bovenplaatselijke werk wilden samenvoegen. Maar die vraag is niet gesteld.’

Kentering Enfin, de kerkvereniging is een feit. En nu? Seinstra probeerde even wat afstand te nemen, maar is weer terug voor de ‘losse eindjes’ van de regelgeving. In het verleden ondersteunde hij de lutherse leden van de commissie kerkorde al. Toen had hij een ‘standing invitation’ om de vergaderingen bij te wonen. Wat wel een lastige positie was. Tenslotte filosoferen we wat over de toekomst van kerk en religie. Hij is niet negatief. ‘Ik meen een maatschappelijke kentering te zien. Veel mensen zoeken en zijn niet meer a-priori tegen de kerk. In mijn omgeving merk ik dat jongeren weer gewoon trouwen en zoeken naar zingeving.’ Tot voor kort had Taco Seinstra een ‘huisartsenpraktijk’, voor allerlei kwesties werd een beroep op hem gedaan. Inmiddels is het heel wat rustiger geworden. Zijn er nu geen ‘brandende kwesties’ meer? Ik moet hem teleurstellen. De lutheranen in de PKN liggen niet verzaligd en verzadigd in grazige weiden en aan groene wateren. Maar als we nou toch in de PKN zitten, maken we waar het kan gebruik van de expertise van de dienstencentra. ‘Doet me deugd,’ eindigt Taco Seinstra. Herman Leker

6

Beleid inbrengen lutherse traditie et het opgaan van de Evangelisch Lutherse Kerk in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) is de vraag hoe de lutherse traditie in te brengen in de PKN een zeer actuele vraag. Vooralsnog wordt beleid uitgestippeld op drie terreinen: naar lutherse gemeenten, naar de PKN en de concentratie op behoud van de lutherse traditie zelf. De synode wil zelf de banden aanhalen met gemeenten, het voorstel is dat ieder synodelid drie plaatselijke gemeenten krijgt toegewezen waarin hij het beleid toelicht, toepast en ruggespraak houdt over het wel en wee. Zeg maar een soort ‘wijkwethouder’. Nadat in september de synode en adviseurs zich over die vraag op een beleidsdag beraden hebben, Elkkwartaal berichtte hierover in oktober, heeft de synode zich in haar vergadering van december bezig gehouden met het

H

uiteindelijke beleidsplan. De rol van de evangelisch-lutherse synode ligt in de toekomst vooral op het terrein van advies, verzorging, begeleiding, versterking van onderlinge contacten en integratie van gemeenten in de PKN.

Aandachtspunten De synode concentreert zich in al haar contacten met het oog op leven en werken van de kerk op de volgende aspecten, citaat beleidsnotitie: liturgie en kerkmuziek, lutherse theologie, Nederlandse lutherse kerkgeschiedenis, kerkelijke organisatie vanuit lutherse perspectief en de oecumene. Dat laatste zit hem dan in de wereldwijde tafel- en kanselgemeenschap, in gemeenschap met de lidkerken van de LWF (Lutherse Wereldfederatie) en ook met andere kerken en genootschappen. Aandacht is er ook voor ondersteuning in pastorale zorg voor lutherse predi-

kanten en het toerusten van lutherse leden in de verschillende classes. In het beleidsplan wordt gepleit voor een evangelisch-lutherse hoogleraar als adviseur van de generale synode van de PKN. Een functie die lutherse hoogleraren ook al hadden voor de lutherse synode vóór de PKN. Tijdens de synodevergadering werden geluiden opgetekend als: ‘zorg voor snelheid in beleidsontwikkeling, twee keer per jaar vergaderen is daarvoor te weinig’, ‘niet de ogen sluiten voor rijkdommen van de calvinistische traditie’, ‘een sterker accent op vernieuwing in zowel kerk als theologie’. De synodale commissie werkt de gedane voorstellen in het vervolg van de notitie uit tot een beleidsplan voor de komende synodeperiode. Voor de nadere invulling zijn afzonderlijke commissies benoemd. Praxedis Bouwman

Commissie Weekenden in actie De Commissie Weekenden (CoWe) is een uitvoerende commissie van de Werkgroep Lutherse Jeugdwerkactiviteiten (WeLJa), voorheen de Lutherse Jeugdraad (LJR). De CoWe organiseert jaarlijks weekenden voor jeugd (6-15 jaar) en jongeren (16+).

teel Hoekelum en de groep van 11-15 jaar verblijft in tenten op het nabij gelegen kampeerterrein. We beginnen zaterdag om 12.00 uur en stoppen maandag om 16.00 uur. De kosten: € 25,00.

Pinksterweekend: 14-16 mei 2005

Najaarsweekend: 24-25 september 2005

Een weekend bij Kasteel Hoekelum, gevuld met spannende spelen, raadselachtige tochten, een knapperend kampvuur, een geweldige bonte avond, gezelligheid en natuurlijk veel plezier. Dat is in het kort het traditionele Pinksterweekend van de Commissie Weekenden (CoWe), dat in samenwerking met het zomerkamp uit Den Haag en de Stichting Vakantiekampen (SVK) jaarlijks wordt georganiseerd. Het Pinksterweekend wordt gehouden op 14, 15 en 16 mei 2005 in de bossen rond Kasteel Hoekelum. Het weekend is voor alle jeugd van 6 tot en met 15 jaar. De groep van 6-10 jaar slaapt in het Koetshuis van Kas-

Een weekend in een laat zomers zonnetje, gevuld met spectaculaire spelen, een lekker warm kampvuur, een grandioze feestavond en natuurlijk veel plezier. Dat is het Najaarsweekend van de Commissie Weekenden (CoWe), dat in samenwerking met de Stichting Vakantiekampen (SVK) jaarlijks wordt georganiseerd. Een mooie gelegenheid om de zomer eens lekker dunnetjes over te doen. Het Najaarsweekend wordt gehouden op 24 en 25 september 2005. Het weekend is voor alle jeugd van 11 tot en met 15 jaar. Wij verblijven in een blokhut in een bosrijke omgeving. We beginnen zaterdag om 13.00 uur en elkkwartaal

stoppen zondag om 17.00 uur. De kosten: € 15,00.

©-Weekend: 29-30 oktober 2005 Een weekend lang griezelen met enge & enerverende spelen, smerige hapjes & bloederige drankjes, een heksenvuur, een spectaculaire feestavond, gezelligheid en natuurlijk veel plezier. Allemaal in het thema van Halloween. Dat is in het kort het ©-weekend van de Commissie Weekenden (CoWe), dat jaarlijks voor iedereen van 16 jaar en ouder wordt georganiseerd. Het ©-weekend wordt gehouden op 29 en 30 oktober. We beginnen zaterdag om 13.00 uur en stoppen zondag om 17.00 uur. De kosten: € 15,00.

Internet Al eens een kijkje genomen op het CoWeb?! www.cowe.nl Aanmeldingsadres CoWe, Vincent Vreeburg, Van Hogendorpweg 20, 2253 VW Voorschoten, (071) 572 01 13, [email protected] 7

Nias- en de Batu-eilanden Eigenlijk konden we er direct zeker van zijn dat Nias en de Batu-eilanden tot de zwaarst getroffen gebieden behoorden, toen op tweede kerstdag de eerste berichten over zeevloed in Zuidoost Azië ons bereikten.

dige Zending haar gironummer open te stellen voor directe steun aan de hulpverlenende partnerkerk, de BNKP. Het initiatief komt voort uit de diepe verbondenheid met de kerk van Nias en dan in het bijzonder de Batu-eilanden, vanouds het zendingsgebied van de Nederlandse lutheranen, waarmee ook na ruim 120 jaar de banden en samenwerking warm en levend zijn.

Communicatie

et zou nog weken duren voordat we wisten wat de gevolgen voor de altijd al moeilijk bereikbare eilanden zijn. Tegelijk met de actie van

H

de Samenwerkende Hulporganisaties, waaronder Kerkinactie, besloot het bestuur van het Nederlands Luthers Genootschap voor In- en Uitwen-

Direct na de ramp lukt het de voorzitter van het Genootschap, ds. Uwe Hummel, vanuit zijn huidige post bij de Vereinte Evangelische Mission in Wuppertal, contact te krijgen met Ephorus Ar. Geya, de bisschop van de BNKP. Daardoor is het mogelijk op 3 januari de lutherse kerkenraden te informeren, in aansluiting op een eerder rondgestuurd e-mailbericht. Met hulp van Jibbo Poppen wordt daarna de berichtgeving gecontinueerd via zijn informatievoor-

Achtergrond: De band tussen Batu-eilanden en Nederland Zendeling Johann Kesten, Duitser van geboorte, stapte op 25 februari 1889 aan land op het eiland Pulau Tello, een van de Batu-eilanden. Kersten was uitgezonden door het Nederlands Luthers Genootschap voor In- en Uitwendige Zending. Na Kersten kwamen onder andere de zendelingen Schröder en Steinhart. In 1865 was de Rheinische Mission uit Duitsland met zendingswerk begonnen op het eiland Nias. In 1948 kwam het zendingswerk vanuit Europa op Nias en de Batu-eilanden tot een voorlopig einde. Er was veertig jaar radiostilte tussen de eilanden ten westen van Sumatra en Nederland. Tot in 1988 Leo Steinhart, zoon van zendeling Steinhart, het eiland bezocht. De contacten werden hersteld. Er kwam een jubileumactie, om te gedenken dat in 1889 de eerste zendeling namens de Nederlandse lutheranen voet op Pulau Tello zette. In Nederland kwam een inzamelingsactie op gang voor de bouw van een nieuwe kerk. Het geld kwam bij elkaar en in 1989 werd de ‘jubileumkerk’ ingewijd. In aanwezigheid van ds. John Melin, drs. Ernst de Haan als voorzitter van het Nederlands Luthers Genootschap en ds. Uwe Hummel. In 2000 bezocht een delegatie van de Protestantse Kerk van Nias en de Batu-eilanden (BNKP), Nederland. De kerk is voortgekomen uit het zendingswerk en werd opgericht in 1960. Verschillende gemeenten werden toen door de bisschop (ephorus) bezocht. De Zendingsraad van de Evangelisch-Lutherse Kerk ondersteunde na het aanhalen van de contacten verschillende projecten. Er ging geld naar de bouw van kerken, van pastorieën, internaten. De opleiding van predikanten werd ondersteund. Er kwamen cursussen voor werkers in de gemeenten, er kwamen een bibliotheek, liederenbundels en motorbootjes om mensen te transporteren van het ene eilandje naar het andere. De projecten zijn nu ondergebracht bij Kerkinactie. Ds. Uwe Hummel werkte als docent aan de Theologische Hogeschool van de BNKP. Door zijn inzet kreeg de opleiding van predikanten en leken-voorgangers een flinke impuls. Daarbij moet worden gezegd dat de inzet van de eigen bevolking groot was. Ondanks de geringe financiële middelen zorgden de gemeenteleden zelf voor veertig procent van de kosten van de projecten. In 2001 keerde ds. Hummel terug naar Nederland. De BNKP is inmiddels lid geworden van de Lutherse Wereld Federatie. Die communio zorgt er voor dat nu kerken en gelovigen in Europa (via met name het Nederlands Luthers Genootschap, Kerkinactie en de Vereinte Evangelische Mission) hulp bieden aan broeders en zusters in nood. Jibbo Poppen

elkkwartaal

8

na de tsunami ziening ‘Nieuws wereldwijd’. De eerste weken na de ramp ontstaat een vrij goed beeld van de situatie op Nias, hoewel er op dit grote eiland ook nog gebieden langere tijd onbereikbaar blijven. Het zwaarst getroffen zijn de noord- en westkust, gelukkig de minst bevolkte gebieden, waardoor het aantal slachtoffers relatief laag is gebleven. Toch zijn er in de regio’s Sirombu en Mandrehe veel doden te betreuren en is de materiële schade ten gevolge van de vloedgolf die zo’n vier kilometer landinwaarts kwam, zeer groot.

Verkenningstocht Vanuit de hoofdstad Gunungsitoli, waar ook het BNKP-synodekantoor is gevestigd, wordt de noodhulp mede georganiseerd. Gunungsitoli ligt meer oostelijk en is alleen door de beving door elkaar geschud en niet door de vloedgolf getroffen. De beelden zijn zoals overal: overspoelde dorpen en akkers, verwoeste huizen, scholen en kerken, te pletter geslagen vissersboten, mensen op de vlucht, verscheurd door verdriet en verdwaasd over wat hen is overkomen… Alle getroffenen hebben drinkwater, eten, medicijnen, onderdak en geestelijke hulp nodig. De onzekerheid over het lot van de mensen op de kleine, afgelegen eilandjes duurt voort. Vanwege de geïsoleerde ligging is er nauwelijks aandacht voor de Batu-eilanden. Beetje voor beetje druppelen ‘berichten van horen zeggen’ binnen. Het eilandje Pulau Bunga, waar vijf grote gezinnen woonden, is helemaal weg, ‘verzonken’, zegt men. Op het eiland Simuk heerst hongersnood. Het dorp Lasondre op Tanah Masa en twee dorpen op Tanah Bala zijn getroffen. Op het hoofdeiland van de Batu-eilanden, Pulau Tello, is het kustgebied zwaar getroffen, maar gelukkig hebben de kustbewoners zich tijdig in veiligheid weten te stellen door het hoger gelegen binnenland in te vluchten. Zo biedt de kerk op Pulau Tello onderdak aan velen die hun huis zijn kwijtgeraakt. Omdat er bijna een maand na de tsunami rond de 20ste januari nog steeds geen verbinding is gemaakt met

de overige eilanden, wil bisschop Geya een helikopter laten inzetten. Die zal vanaf Nias in twee dagen een verkenningsvlucht kunnen uitvoeren. Toch hoeft deze dure oplossing (€ 38.000,-) niet gekozen te worden. Voor een verkenningstocht komt een schip beschikbaar dat ook nog eens voorraden hulpgoederen en hulpverleners mee kan nemen. Nu het zeewater tot rust is gekomen is deze eerste hulpactie volkomen verantwoord.

Poolshoogte Dominee Ony Telaumbanua deelt ons naar aanleiding van deze rondreis het volgende mee: ‘De bewoners van Nias en de Batu-eilanden weten zich altijd omringd door de dreiging van natuurrampen: stormen, orkanen, tsunami’s en aardbevingen. De eilanden zijn gelegen in de dichte nabijheid van breuklijnen in de bodem van de Indonesische Zee. De mensen hebben geleerd met deze dreiging te leven en rekening te houden met vluchtmogelijkheden als het zover is. De internationale media-aandacht richt zich vooral op de verwoeste steden en dorpen als Banda Atjeh en Meulaboh op Atjeh. De hulp heeft zich voornamelijk hier geconcentreerd. Maar aan de meer zuidelijk gelegen westkust van Sumatra en de eilanden die hier voor de kust liggen zijn nog steeds niet-bereikte plaatsen, zoals het geïsoleerd liggende Nias en de Batu-eilanden. De tsunami heeft hier 129 slachtoffers gemaakt. Ruim 6000 mensen zijn op de vlucht geslagen. Vijf scholen, acht kerken, twee moskeeën, twee ziekenhuizen, 111 bruggen en zo’n 500 huizen op Nias en 250 op de Batu-eilanden zijn verwoest. Door ondergelopen akkers en oogsten die vernietigd zijn, is er een voedseltekort. Vele vissers hebben het belangrijkste middel voor hun bestaan, hun boot, moeten prijsgeven aan de golven. Met diep medeleven en liefde hebben de mensen van Nias, de kerken, lokale hulpverleningsinstanties en plaatselijk bestuur hand in hand de door de ramp getroffen medeburgers bijgestaan en geholpen. De vluchtelingen zijn geëvacueerd. De meeste hebben elkkwartaal

Veel hulp nodig Het Luthers Genootschap heeft een overweldigende respons gekregen op haar verzoek om ondersteuning ten behoeve van de hulp aan de mensen op Nias en Batu-eilanden. Afgesproken is dat de VEM zich zal richten op de hulp aan Nias en het Genootschap/Kerkinactie de Batu-eilanden. Een eerste bedrag van € 25.000,-- voor de bootactie is al enige tijd geleden overgemaakt. Inmiddels is het totaalbedrag opgelopen tot € 80.000. Maar nog veel meer zal nodig zijn voor de wederopbouw van toch al één van de armste gebieden van Indonesië.

U kunt geld storten op giro 43360, t.n.v. Nederlands Luthers Genootschap In.-Uitw. Zending, Woudrichem

tijdelijk onderdak gevonden in kerken, scholen, moskeeën, tenten of verblijven bij familie en vrienden. Ze zijn alles kwijtgeraakt en afhankelijk van de hulp van hun naasten, zoals Lazarus die blij was dat hij de kruimels kon eten die van de tafel van de rijke man vielen. Zo’n 1400 mensen die het binnenland zijn ingevlucht, zijn pas in de week van 21–26 januari bereikt, omdat het niet mogelijk was eerder een schip te sturen. Nu pas is dat gelukt en heeft het hulpverleningsteam de mensen van het meest noodzakelijke kunnen voorzien: rijst, mie, kleding en dekens, instant maaltijden, medische zorg en traumahulp. De kerk van Nias en de Batu-eilanden heeft zich voor de taak gesteld om al deze mensen te helpen, nu met noodhulp, later met een programma voor wederopbouw. Zij weet zich hierin gesteund door het Luthers Genootschap, Kerkinactie en de VEM. Zij groeten hun broeders en zusters in Nederland met de Niassische groet: Ya’ahowu!! (n.b. dat is meer dan een gewone groet, het betekent ook: ‘wees gezegend’ – CA) Coby Aartsen-Kraaypoel 9

Water in beweging Europese vrouwenconsultatie van de LWF Water, dat was het onderwerp van een Europese vrou-

tie, was erbij en maakte voor Kerk & Milieu het volgende

Tegenover deze economische dimensie staat het gegeven dat de Joods-Christelijke traditie rijk is aan waterverhalen die een respectvolle omgang met water laten zien. Net als vuur is water van centrale betekenis in de bijbelse spiritualiteit, in liturgie en in rituelen. Water was aan het begin van de tijd en is tot aan het einde der tijd. Het weerspiegelt Gods aanwezigheid in tijd en ruimte. God ‘vloeit’ net als water en kan niet vastgehouden, beheerst en gebruikt worden. In ‘waterbeelden’ toont zich God als een God van genade, liefde, recht en gerechtigheid.

verslag.

Woonplaats van God

ater wordt in westerse samenlevingen niet meer als heilig beschouwd. Door toenemende privatisering is water wereldwijd een handelsobject geworden dat ge- en misbruikt wordt omwille van profijt. Deze privatisering heeft wereldwijd desastreuze gevolgen voor de zwaksten en kwetsbaarsten van de samenleving. Internationale conflicten en oorlogen rondom water vormen een grote bedreiging voor de wereldvrede.

In het slotdocument van Montreux formuleerden de vrouwen: ‘Ook al moet de bijdrage die kerken in politiek en samenleving ten aanzien van de internationale waterproblematiek kunnen geven realistisch en sober ingeschat worden, dan nog is het creëren van ‘ruimte’ waarin water als ‘heilig’ wordt ervaren een belangrijk begin om weer respect en eerbied voor het water te ontwikkelen.’ Klimaatverandering werkt in op de waterhuishouding: kwetsbare ecosystemen kunnen in moeilijkheden komen en raken uit balans. De wereldwijde

wenconsultatie afgelopen najaar. Organisator was de Lutherse Wereldfederatie (LWF), plaats van handeling het Zwitserse Montreux. Cornelia Hübner, luthers predikante in Protestantse Gemeente Almere (in wording) en regiocoördinator West-Europa voor de afdeling vrouwen in kerk en samenleving van de Lutherse Wereldfedera-

W

Geschenk en recht Onder leiding van de Indiase Priscilla Singh belegde de afdeling ‘Vrouwen in kerk en samenleving van de Lutherse Wereldfederatie’ een Europese conferentie over water. Martin Robra van de Wereldraad van Kerken lichtte in zijn voordracht over ‘water als geschenk en recht’ toe dat privatisering van water wereldwijd zorgt voor prijsstijgingen. Wie de prijs van het water niet kan betalen, wordt afgesloten van waterverzorging.

Waterinitiatieven in Duitsland In Duitsland is door het protestantse Brot für die Welt (vergelijkbaar met Kerkinactie) een grote campagne gestart met als thema ‘Water - mensenrecht voor iedereen’, met bruikbaar informatiemateriaal voor lokale gemeenten en scholen. Informatie is te vinden via www.menschen-rechtwasser.de. Op het vlak van kerk en milieu zijn de afgelopen jaren veel hoopgevende initiatieven ontwikkeld. Zelf was ik erg onder de indruk van een ander Duits initiatief: het Oekumenische Informationszentrum (ÖIZ) in Dresden. Al in de jaren tachtig kwamen binnen verschillende kerken basisgroepen voor vrede, gerechtigheid en heelheid van de schepping bijeen. In april 1989 werden twaalf teksten en een theologische grondlegging gepubliceerd, die maatschappelijk en oecumenisch van grote betekenis voor de Wende in de DDR waren. Het oecumenisch centrum dat in 1990 werd opgericht, richt zich op iedereen die zich

elkkwartaal

voor heelheid van de schepping en het overleven van deze bedreigde aarde inzet. In 1995 werd er naast de Kreuzkirche in Dresden een café-restaurant geopend - Café AHA, met gezonde en verantwoorde voeding (Vollwertkost). Dr. Hannelore Franck is medewerkster in het oecumenisch centrum en geeft milieueducatie aan volwassenen en kinderen. De herinnering aan de overstroming van de Elbe in 2001 is in Dresden nog sterk present en heeft de bedreigende kant van water in een zich veranderend klimaat doen ervaren. Onder het thema ‘levensstroom Elbe’ organiseert Hannelore Franck wandelingen langs de Elbe met daarbij aandacht voor ecologische, historische, culturele en economische aspecten. Een nieuw project is een bijscholing tot natuurkleuterleidster (Naturkindergärtnerin, zie www.naturkindergarten.net), waarbij het gaat om de ontdekking van natuur als pedagogische bron; kleuterleidsters worden gevormd om kinderen een positieve houding jegens de natuur bij te brengen.

10

toename van tyfonen, orkanen en overstromingen in de afgelopen jaren kan niet meer als incident afgedaan worden, maar verwijst naar een crisissituatie. De tijd dringt en vraagt om daadkrachtige inzet. Aan het einde van het slotdocument van Montreux worden enkele praktische aanwijzingen gegeven over hoe men aan de slag zou kunnen gaan.

De vrouwen nodigen daarbij uit om vrouwelijke godsbeelden die aansluiten bij water opnieuw te ontdekken. Daarbij kan de Keltische spiritualiteit tot hulp zijn, omdat die de kennis over water als woonplaats van God bewaard heeft. Voorts stellen de vrouwen voor om diensten te vieren met het thema water en om activiteiten te ontplooien

rondom de internationale waterdag op 22 maart 2005. Ook kan men eraan denken om persoonlijke waterverhalen uit te geven of te verbeelden, bijvoorbeeld op een wandkleed. Cornelia Hübner Luthers predikante in Prot. Gemeente Almere in wording

Jaarlijkse Ontmoetingsdag NLVB ‘Water’ is het thema van de jaarlijkse ontmoetingsdag van de Nederlandse Lutherse Vrouwen Bond (NLVB) op 23 april 2005. De ontmoetingsdag is meteen ook ledenvergadering. Het thema van de dag is verbonden aan hetzelfde thema waar de Lutherse Wereld Federatie (LWF) zich mee bezig houdt. Navrant genoeg heeft ‘Water’ recentelijk, naast het levengevende, ook haar vernietigende gedaante getoond, en daar kan de NLVB zeker niet lichtvaardig om heen. Temeer niet omdat de Nederlandse Lutheranen een bijzondere band hebben met Nias en de Batu-eilanden, zoals elders in dit nummer van Elkkwartaal staat beschreven. Het NLVB-bestuur heeft besloten een tweejaarlijks project in dit gebied te steunen. Tijdens de ont-

moetingsdag zal ds. Uwe Hummel, die daar jarenlang zijn pastorale zorg heeft uitgedragen, hier dieper op ingaan. Dominee Marlies Schulz zal in haar meditatie in gaan op de bijbelse zondvloedverhalen. In het middagprogramma neemt verhalenverteller Harro Teeuw de aanwezigen, met begeleiding van een pianiste, mee in wereld- waterverhalen. ‘s Ochtends zal de traditionele ledenvergadering plaatsvinden, waarin het bestuur tot haar grote vreugde twee kandidaat-bestuursleden kan voordragen: mw. M. Schulz, dominee, die bereid is de pastorale zorg op zich te nemen en tevens het vice-presidentschap en mw. M. Kubala, die bereid is het bestuur als algemeen bestuurslid te gaan versterken. Hiermee komt het bestuur weer op volle

sterkte. Kortom, een dag van vreugde en pijn waarvoor het bestuur de leden van harte uitnodigt. Vanaf 9.30 uur is de ontvangst met koffie en thee en om ongeveer 14.45 uur zal de dag afgesloten worden. Locatie: De Schakel, Oranjelaan 10, Nijkerk; Kosten: € 20,- (incl. koffie/thee en lunch) Aanmelden: uiterlijk tot 16 april bij: Penningmeester NLVB, Mw. E. Hillebrand, Wethouder de Boerstraat 23, 7711 KW Nieuwleusen, tel. (0529) 48 27 55, email: [email protected] Nadere informatie: secretaris mw. H. Schipper, Kalenberg Zuid 11, 8377 HE Kalenberg, tel. (0561) 47 79 64, email: [email protected]

groot met veel plichten en weinig rechten. Dat was geen ideale situatie en één van de verworvenheden van de huidige tijd is ook in mijn ogen dat rechten van mensen steeds meer in beeld komen en blijven. In mijn beleving gaan die rechten echter meer over zaken die wij als mensen tot onze verantwoordelijkheid moeten rekenen. De natuur – de schepping zo u dat wilt – is wat mij betreft een terrein waar onze verantwoordelijkheid zich vooral zou moeten richten op het voortbestaan daarvan. Zuinig omgaan met wat ons gegeven is maakt dat onze kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen ook kunnen genieten van wat het leven en de wereld ons te bieden hebben.

eerste plaats richten op beheer van wat ons in bruikleen is gegeven. Vooruitgang is van groot belang, onderzoek en ontwikkeling van nieuwe technieken kunnen ons helpen om dat wat ons gegeven is nog beter te beheren en te zorgen dat steeds meer mensen daarvan de vruchten plukken. Verleggen van grenzen is belangrijk om vooruitgang mogelijk te maken, daar is ook niets op tegen. Ingrijpen in natuurlijke grenzen en processen is voor mij maar moeilijk te aanvaarden. Het brengt me in conflict met mijn geloof in God en diens plan met deze wereld. Na een zekere leeftijd krijgen vrouwen van nature geen kinderen meer en sommige mensen zijn allergisch voor katten. Voor mij is het menselijk bestaan niet in al haar facetten maakbaar, mijn respect voor het leven is daarvoor te groot.

elkwartaal Maakbaarheid In de loop van januari in het nieuws: er wordt ‘gewerkt’ aan een poes waarvan de vacht geen allergenen bevat zodat mensen die allergisch zijn voor katten ook een poes in huis kunnen hebben. Uiteindelijk hebben ook allergische mensen ‘recht’ op een poes op schoot. Een ander bericht: een vrouw van 67 is op (zeer) kunstmatige wijze zwanger geworden en bevallen van een kind. Na een carrière waarin geen plaats was voor een kind was het nu tijd om die kinderwens alsnog te vervullen. Twee berichtjes uit de krant die me nu al weken bezighouden. Ingrijpen in de natuur wordt langzaam maar zeker steeds meer geaccepteerd. Recht op kinderen, recht op een huisdier en ga zo maar door. Steeds meer gaat het over rechten en de vanzelfsprekendheid waarmee dat wordt uitgesproken maakt me bezorgd. Opgegroeid in de jaren vijftig werd ik

Rentmeesters beheren het land en alles wat daarbij hoort voor hun heer. Ook wij zijn rentmeesters, dus laten wij ons in de elkkwartaal

Heleen Vink-Roosch 11

kriskraskort Weer wat stapjes vooruit in de samenwerking tussen de protestantse kerken in PURMEREND. In afwachting van de komende federatie zullen alle kerkenraadsvergaderingen, ingaande januari 2005, tot aan de pauze gezamenlijk worden gehouden. Daarna komen de leden van de diverse kerkenraden afzonderlijk bijeen ter bespreking van de zaken die nog apart behandeld moeten worden. Voorts is er een bijzonder fraaie kleurenbrochure verschenen met de naam ‘Een karavaan naar de toekomst’. Deze geeft een impressie van de Protestantse Gemeente Purmerend in wording voor de jaren 2005 – 2010, met ruim aandacht voor de lutherse gemeente aldaar. Het al jaren bestaande gezamenlijke gemeenteblad Karavaan is door gebrek aan voldoende redactieleden momenteel even slapend maar het is de bedoeling dat het binnenkort weer gewoon in de brievenbus valt. Een avondgebed en een hand vol rust in de lutherse kerk aan de Lange Nieuwstraat in SCHIEDAM. Sinds kort is de kerk elke donderdagavond, aansluitend aan de koopavond, van 20.45 tot 21.15 uur open voor een moment van bezinning, als schuilplaats voor wie geteisterd wordt door stormen in het leven en om als vluchthaven te dienen voor wie achterna gezeten wordt door een krankzinnige wereld. In DOESBURG wordt elke eerste zondag van de maand een culturele route gehouden van 12 tot 17 uur. Ook de lutherse Gasthuiskerk/Antoniuskapel is dan open en het orgel wordt bespeeld evenals de orgels in de andere deelnemende kerken. Op 23 februari vond in de lutherse kerk een oecumenische viering plaats, onderwerp voor de dienst was ‘Kerkzijn in een veranderende wereld’. Een citaatje uit een kerkenraadverslag in HEUSDEN, met name uit het PKN-overleg in oktober vorig jaar: ‘De vergadering was in vergelijking met de eerste keer wat meer ontspannen. Punten als vrouw in het ambt en kinderen aan het avondmaal werden genoemd, maar als duidelijk verschil gezien. Hierover zal met de achterban van de

Hervormde Gemeente voorzichtig worden gesproken. Op de PKN-avonden moet iedereen de kans krijgen hierover mee te praten.’ Het is duidelijk dat de drie partnerkerken zich niet overal naadloos samenvoegen. In BODEGRAVEN werd op een zeer inspirerende manier in PKN-verband een musical opgevoerd over Jozef, de Jozef

een reis voor de uitgelote mensen te organiseren. Wie nog belangstelling heeft kan op de wachtlijst worden geplaatst. In de Driekoningenkapel in DOETINCHEM wordt in de week voor Pasen een fototentoonstelling gehouden niet omdat het dan de Stille Week is, maar omdat het in die periode zestig jaar

De farao in de Musical Jozef, Bodegraven (Foto: Esther van Well)

uit het oude testament met zijn grote broers en de veelvervige mantel. Het hele voorliggende jaar is hiervoor hard gewerkt en veel gerepeteerd met als resultaat dat er ca. 1500 à 1600 mensen tijdens drie opvoeringen het spektakel gezien hebben en het enthousiasme kende geen grenzen. Zowel uitvoerenden als publiek hebben bijzonder genoten, de spelers vooral van het zich gezamenlijk inzetten, goed naar elkaar luisteren. De lutherse pastor loci vervulde de rol van Farao en hij deed dat met verve. ‘Als Samen-op-Weg nou ’s op dezelfde wijze tot stand gebracht zou kunnen worden…’, verzucht Voor Elkaar, het lutherse gemeenteblad.

geleden is dat het hart van de stad weggevaagd werd door geallieerde bommen. De Raad van Kerken heeft het initiatief voor deze expositie genomen waarop foto’s van de verwoeste binnenstad te zien zullen zijn. Er wordt naar gestreefd pastorale bijstand te hebben wegens het sterk aangrijpende karakter, met name voor hen die er persoonlijk bij betrokken waren.

Vanuit EINDHOVEN wordt in dit najaar een Luther-Bachreis georganiseerd samen met de RK parochie en de Protestantse gemeente in Nuenen. Toen men met de organisatie begon had men geen idee van het aantal belangstellenden en er werden schema’s opgesteld die uitgingen van 20, 30 en 40 deelnemers. Intussen hebben zich al 80 deelnemers aangemeld, via een zo eerlijk mogelijke loting onder toezicht van een notaris zal bepaald worden wie er mee gaan. Inmiddels zijn er ook al plannen om in het volgend voorjaar

De protestantse diaconieën van de UTRECHTSE binnenstad organiseren in de maanden februari en maart drie avonden over de verhouding christendom en islam. De eerste avond wordt door een politicus en een theoloog ingegaan op het politiek en theologisch perspectief en wordt een visie gegeven op de mogelijke invloed van de islam op de westerse cultuur en andersom. De tweede avond gaan kerk en moskee met elkaar in gesprek: op welke wijze kunnen ze beiden een rol vervullen als platform in het overbruggen van maatschappelijke tegenstellingen. Mede door muziek zal deze avond een veelkleurig karakter krijgen. Op de derde avond kan men kennismaken met verschillende projecten en initiatieven die betrekking hebben op het samenleven met elkaar.

elkkwartaal

12

In WOERDEN wordt gestreefd naar het uitbrengen van een gezamenlijk kerkblad voor de drie PKN gemeenten. Een speciale werkgroep heeft inmiddels een statuut opgesteld waarin de spelregels voor zo’n blad zijn vastgelegd. De drie kerkenraden hebben onder meer afgevaardigden benoemd om een zogeheten nulnummer te maken dat naar alle kerkenraadsleden gestuurd zal worden teneinde het kritisch te bekijken en eventueel voorstellen tot verbetering te doen. De vorm van het nieuwe blad ligt al vast, dat zal het zogenaamde magazineformaat worden ter grootte van A-4, de huidige Lutherse Wachter is op A-5 formaat. De afgelopen jaren is aan de lutherse kerk in MIDDELBURG heel wat gerestaureerd en vernieuwd. Het laatste project bestond uit het aanbrengen van een ingang, lift en toilet voor mensen met een fysieke beperking. Deze aanwinst werd op zondagmiddag 6 februari gevierd samen met de mensen en de instanties die het mogelijk hebben gemaakt dat er zo’n mooie en goed geoutilleerde kerk beschikbaar is. Er werd op die middag een inleiding gehouden over het orgel met aansluitend een concert. De middag werd besloten met een hapje en een drankje. Overigens zal de gemeente vanaf april/mei vacant zijn, ds. J. Buller zal samen met vrouw en kind vertrekken

naar Castrolanda in Zuid-Brazilië, een gemeente die is gesticht door geëmigreerde gereformeerde Nederlanders. Niet meteen voor de hand liggend dat er een van oorsprong Duitse Lutheraan benoemd wordt, maar ds. Buller is erg blij met de kans die hem hier geboden wordt. In ARNHEM is de veertigdagentijd begonnen met een dienst op de avond van Aswoensdag. Zo’n dienst is nog niet eerder gehouden in de lutherse kerk, het leek de kerkenraad zinnig om als binnenstadskerk ook anderen dan alleen de eigen gemeenteleden de gelegenheid te geven met deze speciale dienst de veertigdagentijd te beginnen. Van tevoren werd in de ontmoetingsruimte van de kerk een voorbereidingsavond gehouden om de liturgie van de Veertigdagentijd en in het bijzonder die van Aswoensdag te verduidelijken en toe te lichten. Onder meer kwamen aan de orde de psalmen en gezangen alsmede de geschiedenis van Aswoensdag als markering van de vastentijd en wat vasten is: het wegdoen van rommel uit je leven! Vroeger las men wel vaker over het inzamelen van oude brillen ten bate van landen waar de oogzorg wat minder is dan in het rijke westen. De laatste jaren las men er misschien wat minder over maar het wordt nog steeds gedaan. In de gemeente NAARDENBUSSUM is een echtpaar dat nog steeds brillen verzamelt, de ‘brillendoos’ heeft een vaste plaats in de hal tussen kerk en gemeentecentrum. Steeds is men weer verrast door het aantal brillen in de doos, ze worden na schoongemaakt te zijn en zo nodig voorzien van hoezen verzonden naar een oogarts in Azië. De laatste dozen gingen naar Nepal en naar Sri Lanka.

Orgel Lutherse Kerk Middelburg (Foto: Tjally Everaarts-Bilyam)

De gemeente STADSKANAAL werd benaderd door de protestantse gemeente van het Drentse Schoonebeek met het verzoek of het niet mogelijk zou zijn om eens een avond bij hun te komen om het een en ander te vertellen over het lutheranisme, Luther, lutherse liturgie en andere lutherse zaken. Men dacht daar op een gegeven ogenblik: ‘We zijn dan nu wel samen in de PKN maar die lutheranen, wat zijn dat voor mensen, wat doen ze, wat geloven ze, hoe beleven zij het… enz.” Aangezien er in heel Drenthe geen lutherse kerk is kwamen ze uiteindelijk in Stadskanaal terecht. En in februari zijn de Knaalster lutheranen op bezoek geweest in Schoonebeek om daar een lezing te geven en van gedachten te wisselen. Van Schoonebeekse kant werd de wens geuit een lutherse dienst mee te maken en dat heeft in maart plaatsgevonden. De Vrouwenvereniging in WEESP bestond in dit jaar 35 jaar en dat werd op 16 januari in een feestelijke eredienst herdacht. Na de dienst werden de aanwezigen, jubilaressen en hen die de dames geluk wilden wensen, door de kerkenraad getrakteerd op rode en witte wijn, jus d’orange en heerlijke hapjes: een streling voor het oog maar zeker ook voor de maag. De Commissie Toerusting van de Raad van Kerken in CULEMBORG biedt voor het voorjaar een cursusprogramma aan met verschillende onderdelen. Zo staat de dialoog met moslims op het programma maar ook vier avonden gewijd aan ‘De lutherse kerk en de Kirchentag’. Dit laatste evenement vindt dit jaar van 25 tot en met 29 mei plaats te Hannover. Deze lutherse avonden worden uiteraard verzorgd door de lutherse predikant ter plaatse. In het blad van GOUDA een paar uitspraken onder het opschrift ‘Komisch’. Eentje daarvan is: Komisch, dat tien euro zoveel lijkt als je die in de collectezak wilt stoppen, maar zo weinig is als je voor de kassa van de supermarkt staat…. Tjally Everaarts-Bilyam

elkkwartaal

13

Tent en vrachtauto voor de Lutherse Broederkerk in Kameroen

Het spandoek vertelt over een georganiseerde dankdienst als resultaat van de goede samenwerking tussen de Lutherse Broederkerk in Kameroen en de Protestantse Kerk in Nederland.

Een tent en een vrachtauto gaf Kerkinactie tijdens het Pinksterfeest in juni 2003 aan de Lutherse Broederkerk in Kameroen. De tent, die ruimte biedt aan meer dan duizend mensen, is bedoeld om evangelisatiecampagnes van de Lutherse Broederkerk mogelijk te maken. e vrachtwagen doet dienst als vervoermiddel van de tent langs de honderden dorpen in Kameroen, maar de wagen kan ook worden ingezet voor voedseldistributie en vervoer van mensen en materialen. Het initiatief om vrachtauto met tent aan te bieden was afkomstig van wijlen ds. Ype Schaaf. Hij werkte jaren in Kameroen en was later als Europese adviseur bij de Lutherse Broederkerk betrokken. Met diverse acties in Friesland rond Pinksteren 2003 werd geld ingezameld. Kerkinactie paste het resterende bedrag voor tent en vrachtwagen bij. Beide hulpgoederen werden tijdens Pinksteren in het Friese Veenklooster aangeboden aan de dominee Goyek, president van de Lutherse Broederkerk. De diaconieën in Friesland hadden tweedehands kleding ingezameld dat in de vrachtauto meeging. In de weken voor het Pinksterfeest was dominee Jean Hinmari in Friesland om te leren hoe zo’n grote tent wordt opgezet. Met de boot kwam eind 2003 de lading in Douala, in het

D

zuiden van Kameroen, aan. Aangezien de Lutherse Broederkerk in noord Kameroen werkt, is de vrachtauto zonder haperen op een klapband na, naar het noorden gereden.

Campagnes De aankomst van de vrachtwagen in Garoua, de hoofdzetel van de Lutherse Broederkerk, veroorzaakte nogal wat beroering. Dominee Goyek vertelt: ‘Alle leden van de kerk, mannen, vrouwen en kinderen, wilden deze gift komen bekijken. Op 15 februari 2004 hebben wij daarom de tent opgezet en daarin een kerkdienst georganiseerd om danken voor de gift. Dat was echt een geweldig spektakel! De dienst was één groot feest en heeft vele leden van de protestantse kerken in het noorden verenigd. De hele stad Garoua herinnert zich deze dienst nog steeds.’ In het afgelopen jaar heeft de Lutherse Broederkerk goed gebruik van kunnen maken van zowel de tent als de vrachtauto. Dominee Goyek noemt de gift van Kerkinactie en Friesland zeer elkkwartaal

nuttig: ‘De Lutherse Broederkerk is één van de twee grote Lutherse Kerken van noord Kameroen. Met de evangelischlutherse kerk en twee Baptistenkerken werken wij samen aan een evangelisatieprogramma. Tijdens onze grootschalige evangelisatiecampagne van het afgelopen jaar hebben veel mensen in de tent, beschermd tegen de zon, comfortabel naar onze boodschap kunnen luisteren. In noord Kameroen heerst een ruig klimaat met veel zandstormen en een temperatuur die vaak boven de 40 graden komt. We hebben vele streken bezocht tijdens deze campagne en zullen daar in 2005 en 2006 mee doorgaan.’ Kerkinactie wil de Lutherse Broederkerk graag ondersteunen bij haar activiteiten vanwege het oecumenische karakter van de campagne.

Landbouwactiviteiten De Lutherse Broederkerk werkt actief in de regio van het Tsjaadmeer, in het noorden van Kameroen. Het Tsjaadmeer droogt op en er dreigt een ramp voor de vier miljoen mensen die rond dit meer wonen en er proberen te leven van landbouw en visserij. Twee miljoen van die mensen moeten verhuizen naar een ander gebied omdat zij niet meer in hun bestaan kunnen voorzien. De Lutherse Broederkerk wil de vrachtauto daarom ook gebruiken voor landbouwactiviteiten in dit gebied. Zij is druk bezig met het ontwikkelen van een programma voor duurzame landbouw. In 2005 zal een omvangrijk landbouw programma 14

van start gaan gericht op landbouwmethoden, bemesting en herbebossing. Dominee Goyek vertelt: ‘Veel kerkleden wonen in afgelegen gebieden. Het is vaak moeilijk om de oogst van hun land te vervoeren naar de markt tijdens de oogsttijd. Aangezien veel mensen in noord Kameroen van de landbouw leven, gaat het om een groot aantal mensen dat dit soort problemen heeft. Met de vrachtauto kunnen wij deze mensen helpen. Het enige nadeel is dat de vrachtauto van een merk is waarvan we hier geen onderdelen kunnen krijgen. Deze onderdelen

moeten we bestellen en zijn vrij duur.’ De toekomst van het landbouwprogramma voorziet in aanplant van bomen, er is kunstmest nodig, ook daar wordt de vrachtwagen voor vervoer ingezet. Door de droogte ziet de bevolking van het uiterste noorden van Kameroen zich gedwongen de streek te verlaten, jaarlijks sterven er meer mensen in deze streek van de honger. Aangezien de zuidelijkere streken iets vruchtbaarder zijn, verhuizen mensen daar naar toe. Die verhuizingen kunnen met de vrachtwagen worden gedaan.

Dank De tent en de vrachtauto komen, kortom, goed van pas. Dominee Goyek wil de mensen die dit mogelijk hebben gemaakt dan ook hartelijk danken. ‘Het is een geweldige gift, waar we nog vele jaren van zullen profiteren. Het betekent een enorme stap voorwaarts in ons werk.’ Mariken Stolk (voorlichter Afrika/Midden Oosten bij Kerkinactie)

de ‘Kwartjes’ in de Lutherse Kerk (15-25 jaar) De jeugd en de nieuwe Bijbelvertaling! an de Nieuwe Bijbelvertaling, die inmiddels in vele gemeenten en huishoudens is ingevoerd, werd gezegd dat de taal toegankelijker en eenvoudiger is. Ook voor de jeugd! Ik heb de proef op de som genomen en een paar jongeren in het land gevraagd of zij het hiermee eens waren. Zij hebben allen iets uit het oude en het nieuwe testament gelezen. Deze stukken hebben zij zelf uitgekozen en naast de vertaling van het oude getrouwe NBG gelegd. Behalve dat de NBG-taal natuurlijk bij regelmatige kerkgangers en bijbellezers vertrouwd is, is de bladspiegel en de dikte van de bijbel ook anders. ‘Hoe de pagina’s nu zijn ingedeeld leest wel prettig, je hoeft niet meer zo op te letten met de kolommen, bij de NBG ging je wel eens de mist in, las je ineens het verkeerde hoofdstuk, best pijnlijk!’ ‘Hij is wel een stuk dikker, maar ziet er mooier uit, ook meer landkaartjes, dat is wel vet!’ De jongeren vonden het taalgebruik niet echt eenvoudiger. ‘Er stonden nog wel een boel moeilijke woorden

V

in hoor, ik moet nog steeds sommige dingen een paar keer lezen voordat ik weet wat er staat. Ik moet nog steeds dingen aan mijn ouders vragen of opzoeken, maar er zijn ook bijbels speciaal voor onze leeftijd, deze is voor iedereen, ook mensen die die woorden wel kennen, dus ik vind het niet erg.’ Eén van de dames vond het jammer dat Jezus niet meer in een kribbe ligt, maar in een voederbak. ‘Waarschijnlijk zal dat met kerstmis dit jaar heel raar klinken, kribbe klinkt ook beter dan voederbak, het betekent wel hetzelfde, maar het gevoel is anders, raar hè?’ Over het algemeen vond men de bijbel er wel op vooruit gegaan. ‘Het zal wel even wennen zijn, maar dat is toch met alle nieuwe dingen zo? Wel heel gaaf, dat de Bijbel weer een keer in de top 5 van bestverkochte boeken staat, zo zie je maar dat de bijbel best hip kan zijn!’

Mededelingen van de Welja:

het voorzitterschap van Ruud Herrewijnen over. Ruud is lang voorzitter geweest, wij danken hem daar heel hartelijk voor. Bij deze vragen wij meteen even of er jongeren zijn die zich bij de Welja willen aansluiten… Wij zijn dus vooral op zoek naar een secretaris, maar ook algemene leden kunnen wij goed gebruiken. Het jeugdwerk van de SVK en CoWe moet door gaan en daar hebben we nieuwe en jonge mensen voor nodig! Lijkt het je wat? Stuur dan een mailtje naar de voorzitter: [email protected]

Rectificatie: In de kwartjes van Jaargang 4 , nummer 3 over de Amish, heb ik een foutje gemaakt. De heer Tissing uit Meppel wees mij erop dat Menno Simons zelf nooit in Amerika is geweest. Bedankt meneer Tissing en bedankt voor alle andere leuke reacties!

De Welja heeft een nieuwe voorzitter gekozen: Marieke Aartsen legt haar functie van secretaris neer en neemt

Femke Akerboom

elkkwartaal

15

Presentatie liedbundel ‘Op de wijze van het lied’ De liedbundel ‘Op de wijze van het lied’ van emeritus-predikant en lieddichter Hans Mudde zal zondag 17 april 2005 worden gepresenteerd in de Lutherse Kerk in Arnhem (Spoorwegstraat 8). De presentatie is in aansluiting op de kerkdienst (aanvang 10.30 uur), waarin gemeente en cantorij van de Lutherse Kerk in Arnhem enkele liederen uit deze bundel zullen zingen. De bundel bevat de meeste liederen, die Hans Mudde in de loop der jaren heeft geschreven. Gezongen geven ze stem aan gedachten, gebeden of gevoelens van wat de maker, de dichter, beleefd heeft toen hij zijn woorden aan het papier toevertrouwde. Maar vooral wordt in deze bundel vertolkt wat gehoord werd in de bijbel als het Woord van God. Bij de voorbereiding op een preek, in het pastoraat, bij het kerkelijk

jaar, bij momenten als doop, huwelijk en sterven. De liedteksten zijn geschreven op bestaande, maar veelal ook op nieuwe melodieën, die speciaal voor Hans Mudde werden geschreven door liedcomponisten als Jaap Dragt, Hans Jansen, Juul Ouwehand, Susanne Paulsen, Jan van Rossem, Dick Troost, Willem Vogel, Dirk Zwart en anderen. Al die bestaande en nieuwe melodieën zijn in deze bundel opgenomen. Ook een aantal door Hans Mudde gemaakte vertalingen van Duitse, Engelse en Zuid-Afrikaanse liederen, onder meer Jochen Klepper, Basil Bridge en Elsabé Kloppers, zijn aan de bundel toegevoegd. ‘Op de wijze van het lied’ wordt uitgegeven door Uitgeverij Boekencentrum te Zoetermeer.

Seminar over Avondmaalszilver Naar aanleiding van het verschijnen van het grote overzichtswerk Das evangelische Abendmahlsgerät in Deutschland - Vom Mittelalter bis zum Ende des Alten Reiches van prof. dr. Johann Michael Fritz, organiseert de Nederlandse Zilverclub op zaterdag 9 april 2005 te Utrecht een feestelijke boekpresentatie. Het boek werd in Leipzig in de Thomaskirche gepresenteerd op Hervormingsdag 2004. De Zilverclub is verheugd de Nederlandse presentatie te mogen houden in de Lutherse kerk te Utrecht, Hamburgerstraat 9-11. De presentatie van het boek - door de auteur zelf - wordt voorafgegaan door een seminar, waarin experts op het gebied van kerkelijk zilver een aantal aspecten van het onderzoeksterrein van Fritz zullen belichten. Dat onderzoeksgebied strekt zich uit van graveerwerk op zilver tot dit laatste standaardwerk, een grootse inventarisatie van het fascinerende evangelisch-lutherse zilverwerk, dat

nog steeds in Duitse kerken bewaard en ook gebruikt wordt. Als inleiding op dit werk verscheen van zijn hand reeds Die bewahrende Kraft des Luthertums Mittelalterliche Kunstwerke in evangelischen Kirchen (Regensburg 1997). De voordrachten tijdens het seminar gaan over nieuw kunsthistorisch onderzoek en worden onder meer gehouden door prof. dr. A.M. Koldewey (Radboud Universiteit, Nijmegen), drs. T.G.M. Graas (Stichting Kerkelijk Kunstbezit in

Nederland) en dr. J.E.A. Kroesen (Universiteit Groningen). Gezien de belangstelling voor dit onderwerp van velen buiten de Zilverclub, is besloten het Seminar open te stellen voor andere kunst- en kerkhistorici, voor leden van de lutherse gemeenschappen en voor al degenen die in kerkelijk zilver zijn geïnteresseerd. Aanmelding tevoren is noodzakelijk. Het definitieve programma wordt na opgave toegestuurd. De kosten voor de middag bedragen € 10,00 op giro 1700013. t.n.v. de heer P. Luiks te Zwolle, penningmeester van de Zilverclub. Locatie: Lutherse kerk, Hamburgerstraat 9-11, Utrecht. De kerk is open vanaf 13.30, het seminar loopt van 14.00 tot 17.00 uur, aansluitend een feestelijke borrel. Opgave: mw. dr. Louise van den Bergh-Hoogterp, Beetslaan 36, 3723 DX Bilthoven. Opgave ook mogelijk per tel. (030) 228 74 30, fax: (030) 228 55 15, e-mail: [email protected]

elkkwartaal

16

Samen Luther lezen Een select gezelschap van theologen komt ongeveer tweemaandelijks in de sfeervolle Vondelzaal van de bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam bij om samen ‘Luther te lezen’. Initiatiefnemers zijn Sabine Hiebsch en Teun Verduijn. Een impressie. erduijn werkt aan een proefschrift over de Bergrede bij Luther en Bonhoeffer. Hiebsch is vanaf haar promotie in 2000 lid van een internationale Luther-Calvijnstudiegroep, die twee keer per jaar een aantal dagen bij elkaar komt om samen teksten te lezen. Daaruit kwam de inspiratie voor het oprichten van een Nederlandse Lutherstudiegroep in mei 2004.

V

Aftrap De behoefte om met een groep theologen gezamenlijk teksten van Luther te lezen en te bespreken was mede een aanleiding voor dit initiatief. De ervaring van Hiebsch als lid van verschillende onderzoeksgroepen is, dat men in sterke mate gericht is op het bediscussieren van reeds gepubliceerde artikelen. Alhoewel zij dit ook belangrijk vindt, begon ze het gezamenlijk lezen van Luther-teksten steeds meer te missen. Samen met de conservator van de kerkelijke collecties heeft Sabine Hiebsch onlangs een kleine tentoonstelling van Lutherdrukken uit de collectie Isaac Meulman, handschriften van Luther en twee bijbels uit 1523, voorbereid. Het was prachtig om onder meer de tekst die de beide initiatiefnemers voor de bijeenkomsten in het afgelopen jaar hadden gekozen – Luthers uitleg van de Bergrede – in een druk uit 1532 in handen te houden. Dit was de inspirerende ‘aftrap’ voor de bijeenkomsten van de studiegroep in 2005. De doelstelling van de Lutherstudiegroep is door samen lezen en bestuderen een bij te dragen aan het levendig houden en verder verspreiden van Luthers theologische gedachtegoed. Dit gezamenlijk lezen van teksten heeft Hiebsch niet alleen in de onderzoeks-

groepen gemist. Ook in de theologiestudie aan de universiteit en binnen de scholing van predikanten is er steeds minder ruimte voor de bestudering van bronnen. Maar, is Hiebsch van mening, juist voor een predikant in de gemeente, en in het bijzonder voor de predikanten in de lutherse gemeenten van de Protestantse Kerk in Nederland moet de kennis van Luthers teksten zelf de basis zijn van waaruit de lutherse traditie bestudeerd en in het geheel van de kerk ingebracht dient te worden.

Buitenlandse gasten De bovengenoemde doelstelling komt tevens tot uiting in de samenstelling van de Lutherstudiegroep. Toegang tot de groep hebben niet alleen Lutheronderzoekers, maar zeker ook predikanten en studenten die hun kennis van Luther willen verdiepen. En zoals het in Nederland inmiddels een goede traditie

is, zijn niet alleen lutheranen welkom. Gelukkig beperkt de interesse in Luther zich niet tot de lutheranen. De Lutherstudiegroep telt op dit moment twaalf leden: 4 hoogleraren, 3 gepromoveerden (waarvan 1 predikant), 2 predikanten, 3 promovendi (waarvan 1 predikant). De kerkelijke achtergrond van de groep is divers: rooms-katholiek, luthers, hervormd (w.o. gereformeerde bond), gereformeerd en christelijk gereformeerd. Dit veelkleurige gezelschap zal nog intenser gekleurd worden door de regelmatige aanwezigheid van buitenlandse gasten, interessant voortvloeisel uit de contacten en activiteiten van Hiebsch in het internationale Lutheronderzoek. De bijdragen vanuit de Lutherstudiegroep zullen ongetwijfeld bevruchtend doorwerken in de toerustingsactiviteiten en cursussen als ‘Lutherse sporen’ en de Theologische Vorming Gemeenteleden, die overal in het land voor gemeenteleden worden gegeven. Er ligt een gedeelde opdracht voor zowel theologen als leken om zorg te dragen voor het gaande houden en het verdiepen van het kerkelijk gesprek, zodat er een waardig evenwicht is tussen de beide geloofstradities van de Protestantse Kerk in Nederland: de gereformeerde én de lutherse. Coby Aartsen

Ontmoetingsdag Stichting Melanchton Op 9 april a.s. houdt de Stichting Melanchton haar 11e ontmoetingsdag op de vertrouwde locatie koetshuis kasteel Hoekelum te Bennekom. Een uitnodiging wordt breed verspreid. In het morgenprogramma houdt mw. drs. A. van der SluisReuvers, voorzitter van de diaconie van de ELG Amsterdam, een lezing over de historie en de huidige aanpak van het diaconaal werk van de ELG Amsterdam en licht zij de projecten toe. Zuster M. van Kooten, diacones, zal aansluitend de aanwezigen laten delen in haar rijke praktijkervaringen. In het middagprogramma staat het levensboek centraal. Drs. R.H. de Vos zal dit thema toelichten vanuit zijn werk als geestelijk verzorger van een aantal zorginstellingen. Daarna belicht mw. N. Ruven de praktische toepassing van het levensboek. Er zijn voor de deelnemers géén kosten aan die dag verbonden. De dag is, als gebruikelijk bedoeld voor hen die, in de uitgebreidste zin van het woord met bejaarden en bejaardenwerk te maken hebben. U bent welkom, maar wél dient U zich tevoren op te geven. Voor informatie: W.J. van der Horst, secretaris, Graaf Adolflaan 10, 1412 AL Naarden, tel. (035) 694 21 01, email [email protected] elkkwartaal

17

In Memoriam: Jan Hendrik Bruijntjes 30 augustus 1925 - 12 januari 2005 Jan Bruijntjes was een zeer actief en sportief man, die zich inzette voor diverse maatschappelijke organisaties, de historische scheepswerf Kromhout en het Scheepvaartmuseum te Amsterdam. De Haarlemse honkbalweken waren heilig, dan maakte hij geen enkele andere afspraak. Hij verzorgde het honkbalmuseum en de Hall of Fame. In de lutherse gemeenten Amsterdam en Amersfoort was hij vele jaren kerkenraadslid. Toen Amersfoort hem in de jaren tachtig op de kandidatenlijst voor de synode plaatste, eindigde hij zo laag dat hij niet gekozen werd. Te weinig mensen in het land kenden Jan Bruijntjes. Dat werd rap anders toen hij een paar jaar daarna op grond van zijn deskundigheid als lid van de Financiële Commissie werd aangetrokken. In die functie reisde hij naar alle uithoeken van het land en overlegde met vele gemeenten over hun financiën. Vooral voor degenen die het niet zo breed hadden, spande hij zich in met flair, slimheid en overslaanbare Amsterdamse humor om iets voor hen te regelen. Bij de volgende synodeverkiezing eindigde hij prompt als een van de hoogsten. Vier jaar later werd hij voor één zittingstermijn vice-president van de synode tot 1997. Het was een bijzonder intensieve periode, waarin hij veel energie gaf aan problemen in lutherse gemeenten en zeer veel tijd aan het landelijke Samen op Weg proces besteedde. Met zijn bedrijfskundige achtergrond was hij als lid van de Werkgroep Structuurvragen en daarna als lid van het Dagelijks Bestuur nauw betrokken bij het tot stand brengen van het landelijke dienstencentrum

in Utrecht. Een groot aandeel had hij bij het maken van de regeling, waardoor predikanten van de Nordelbisch Evangelisch Lutherische Kirche in onze kerk konden komen werken. Als ‘Herr Oberschatzmeister’ reisde hij vele malen naar besprekingen in Rendsburg en Kiel. Jan Bruijntjes werd in Amsterdam naast de Ronde Lutherse kerk geboren. Ernáást, zei hij zelf met twinkelende ogen, want een groot kerkloper was hij niet. Met vrome praatjes of geheide overtuigingen van eigen gelijk moest je niet bij hem aankomen. Zeer goede herinneringen bewaarde hij aan zijn tijd in de Spuikerk in Amsterdam, waar hij geboeid was door de prediking van ds. Piet Roodenburg en met groot plezier zeer actief meedeed

elkkwartaal

in de toneelgroep ‘De Spuispelers’. Hij was gesteld op het geestelijke klimaat, waarin ruimte was voor de eigen overtuiging. Afkomstig uit een oud scandinavisch geslacht van cargadoors / bevrachters en vele jaren eigenaar van een zeilschip, sprak het basrecitatief uit Bach’s kantate ‘Ich will den Kreuzstab gerne tragen’ hem zeer aan. Daarin wordt het leven vergeleken met zeereis. De golven gaan te keer en slaan over het schip heen. Jan had zelf ook beslist geen kalm leven gehad; heel vroeg verloor hij zijn vader en moest hij gaan werken. Zijn eerste vrouw stierf na een langdurig ziekbed en hij bleef moederziel alleen achter tot hij een paar jaar later opnieuw in het huwelijksbootje stapte en er meteen vijf dochters bij kreeg. Meer dan vijfentwintig gelukkige jaren samen mocht hij beleven De laatste paar jaar van zijn leven raakte hij door een agressieve vorm van Alzheimer in zeer snel tempo steeds verder van ons weg. Temidden van het woeden der golven, lijden en pijn - zo zingt het basrecitatief - wordt het anker, het houvast gevonden in Gods barmhartigheid, die vaak verrassend is. Tenslotte landt het schip in veilige haven en treedt de gelovige de eeuwige, hemelse stad binnen. Daarvan was Jan diep overtuigd, het gaf hem houvast en rust. Een zorgzaam, wijs man vol humor aan wie we ook als kerk veel te danken hebben, ging heen. Wij gedenken hem met groot respect en dankbaarheid. Kees van der Horst

18

Berichten Wijzigingen Luthers Dagboek 2004-2005 Jhr. mr. O.W.D.C. von Hertzberg (plaatsvervangend synodelid) is verhuisd naar Veerstraat 39, 2377 AP Oude Wetering, tel. (071) 331 20 41. Drs. Th.A. Fafië is verhuisd naar “In de Librije”, Zwemmerslaan 11, 2036 KA Haarlem, tel. (023) 536 37 97.

Emailadres-wijziging PKN

Benoemingen

Sinds 1 januari jl. moet in de emailadressen van PKN-medewerkers niet meer het adres “sowkerken.nl” gebruikt worden, maar “pkn.nl”. Voor het synodesecretariaat betekent dit dat de lutherse medewerkers ook alleen te bereiken zijn via dit adres: [email protected]; [email protected]; [email protected]

Mw. drs. M.M.B. van der Meij-Seinstra is door de Synodale Commissie voorgedragen ter benoeming in de Algemene Classicale Vergadering Zuid-Holland.

Verlenen preekconsent Het secretariaat van de ELG Doetinchem is gewijzigd: W.A. Bot, Moerbeibloesem 65, 7006 MP Doetinchem. Drs. E. de Fouw (predikant ELG ’s-Gravenhage) is verhuisd naar: Leeghwaterkade 45, 2521 DZ Den Haag, tel. (070) 388 95 15, email: [email protected] Mw. drs. M. Wildeman (predikante met bijzondere opdracht Amsterdam Zuidoost) is verhuisd naar: Uiterwaardenstraat 306-II, 1079 DB Amsterdam, tel. ongewijzigd, email: [email protected] Het secretariaat van de ELG Delft is gewijzigd: Noordeinde 4, 2611 KH Delft. Mw. F. Hafkamp (synodelid, presidente NLVB, bestuurslid LBC) is verhuisd naar Hoofdstraat 98, 8375 AS Oldemarkt. Het secretariaat van de ELG Haarlem is gewijzigd: mw. A. Nederkoorn-Cupido, Mecklenburgstraat 3, 2012 ET Haarlem, tel. (023) 531 67 31, email: [email protected] Het adres van mw. ds. H.G.A.J. Günthervan Dijk onder ‘dienstdoende predikanten’ staat verkeerd vermeld. Dit moet zijn: Berghorst 4, 7414 HW Deventer, tel. (0570) 67 12 63. De Stichting Melanchton heeft in de vacature voor secretaris kunnen voorzien. Het secretariaat wordt waargenomen door W.J. van der Horst, Graaf Adolflaan 10, 1412 AL Naarden, tel. (035) 694 21 01, email: [email protected]

De Evangelisch-Lutherse Synode heeft in haar zitting op 10 en 11 december jl. besloten preekconsent te verlenen aan: Mw. E.E. Aarsen-Schiering, Hoogoord 95, 1102 CE Amsterdam ZO, tel. (020) 696 97 65, email [email protected] G.R. Bloemendal, Beemterweg 33, 7341 PC Beemte-Broekland, tel. (055) 312 16 03.

Evangelisch-Lutherse Synode 10 en 11 december 2004 De Evangelisch-Lutherse Synode die op 10 en 11 december vergaderde, besprak twee belangrijke stukken: de opzet van haar beleidsplan en een rapport over geweld tegen vrouwen. In de notitie over haar toekomstig beleid kiest de Evangelisch-Lutherse Synode de richting waarin zij zich wil ontplooien. Daarbij kiest de synode niet exclusief voor het behoud van het luthers eigene in luthers verband. Integendeel, de synode vindt het inbrengen van de lutherse traditie binnen het geheel van de Protestantse Kerk in Nederland minstens even belangrijk als het ondersteunen van de lutherse gemeenten. Juist op het punt van de interactie met de calvinistische zijde van de kerk wilde de synode het beleidsplan versterken. Daarnaast besprak de synode het door de Lutherse Wereld Federatie uitgebrachte rapport ‘Kerken zeggen NEE als het gaat om geweld tegen vrouwen’. Dit rapport is bedoeld als een beleids- en actieplan voor de kerken. De synode besloot dit rapport neer te leggen op de tafel van de generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland in de verwachting dat deze het thema zal oppakken. Het is beangstigend om te lezen hoeveel gedaanten dit geweld aanneemt. Daarom is het goed dat dit rapport nu in vertaling voor kerk en gemeenten toegankelijk is gemaakt.

Sieraden met lutherse symbolen Zowel bij de SLUB als bij de SLAB zijn hangertjes en lepeltjes verkrijgbaar met een afbeelding van de Lutherroos en de zwaan. Op de website van de SLAB, www.slab.nl, treft u zowel afbeeldingen als verdere informatie aan. Nieuw zijn reversspelden met een afgebeelde Lutherroos. elkkwartaal

19

Overleden Op 8 januari jl. is in de leeftijd van 100 jaar te Wassenaar overleden mw. T.J. Hoevers-Kempen, weduwe van ds. mr. D.G. Hoevers. Op 12 januari jl. is in de leeftijd van 79 jaar te Soest overleden de heer J.H. Bruijntjes. De heer Bruijntjes was vicepresident van de lutherse synode, lid van de Financiële Commissie en lid van het dagelijks bestuur van de toenmalige SoWprojectorganisatie (zie ook het artikel op p.18). Op 12 januari jl. is in de leeftijd van 75 jaar te Utrecht overleden dr. J.R.W. Heintze. Dr. Heintze was lid van de lutherse synode en actief in de NLJB. Op 7 februari jl. is in de leeftijd van 78 jaar te Breda overleden ds. F.J.Th. van Boven, hervormd emeritus-predikant. Ds. van Boven was geestelijk verzorger van de ELG Breda.

Intrede Op 30 januari jl. vond de intrede plaats van ds. T.S. Smit als predikant van de ELG Delft. Ds. Smit was tot die tijd predikant te Makkum. Zijn adres is tot en met de zomervakantie Ds. L. Touwenlaan 9, 8754 BP Makkum.

Synodevergaderingen 2005 7 en 8 april

- Generale Synode PKN te Dalfsen 9 april - Kleine Synode PKN te Dalfsen 3 en 4 juni - Evangelisch-Lutherse Synode te Bennekom 17 juni - Kleine Synode PKN te Utrecht 30 september - Generale Synode en Kleine Synode PKN te Lunteren 18 november - Kleine Synode te Utrecht 24 – 26 november - Generale Synode PKN te Wageningen 10 december - Evangelisch-Lutherse Synode te Bennekom

Advertentie

Duc de Brabant Topvilla’s met gehandicaptenvoorzieningen op een toplocatie De villa’s

Kortingen

De bungalows hebben vier tweepersoonskamers, een ruime woonkamer, volledig ingerichte keuken, sauna, infrarood-cabine, bubbelbad en een zonnehemel.

Er worden aanzienlijke kortingen gegeven indien één van de gasten gehandicapt, ouder dan 60 jaar of lutheraan is.

Informatie en boekingen Er zijn speciale voorzieningen voor gehandicapten, zoals een aangepaste badkamer met toilet op de begane grond en een traplift.

Voor wie? 50-jarig huwelijksfeest met de hele familie, een catechisatiegroep, bejaardengroepen, gehandicapten met begeleiders.

Voorzieningen Ontbijtservice, ‘diner dans la bungalow’, Brabants café, restaurant in antieke boerderij, high tea, barbecue: het is allemaal beschikbaar op het eigen terrein.

Uitjes Duc de Brabant ligt vlak bij de Efteling, grote landgoederen, Tilburg, een trappistenklooster en Safaripark De Beekse Bergen. U kunt wandelen, fietsen, paardrijden, schaatsen of bij een vennetje gaan liggen.

SLAB, De Bus 42B, 5581 GP, Waalre Tel. 040 - 22 33 44 0, fax 040 - 22 33 17 3 E-mail: [email protected]