Eindwerk. Thema Configuratie van een Virtual Desktop - omgeving in het callcenter. Stageplaats

Eindwerk Studiegebied Bachelor Afstudeerrichting Academiejaar Student

Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Toegepaste informatica 2012 – 2013 Matthias Trybou

Thema Configuratie van een Virtual Desktop - omgeving in het callcenter

Stageplaats Ipsos Rooigemlaan 2 bus 4 BE9000 Gent

Eindwerk Studiegebied Bachelor Afstudeerrichting Academiejaar Student

Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Toegepaste informatica 2012 – 2013 Matthias Trybou

Thema Configuratie van een Virtual Desktop - omgeving in het callcenter

Stageplaats Ipsos Rooigemlaan 2 bus 4 BE9000 Gent

Matthias Trybou Ipsos – Gent

1 Academiejaar 2012-2013 Virtualisatie

Voorwoord Ter afsluiting van mijn studies Toegepaste Informatica, keuzetraject Computer and CyberCrime Professional en mijn stage schreef ik dit eindwerk. Mijn stage was in het marketinganalyse- en onderzoeksbureau ‘Ipsos’. Het onderwerp van mijn eindwerk omvat het virtualiseren van een callcenter. Ipsos bood mij de kans en materialen en het leek mij een heel interessant onderwerp. De mogelijkheid om zo’n nieuw concept, virtualisatie, te realiseren kon ik niet laten liggen en greep ik met beide handen vast. In de eerste plaats wil ik graag Luc De Block bedanken. Dankzij hem kon ik mijn stage aanvatten in Ipsos. Verder wil ik iedereen in Ipsos waarmee ik gedurende vier maand mee in contact gekomen ben, ook bedanken voor hun steun en feedback. Mijn dank gaat ook uit naar de lectoren van de opleiding Toegepaste Informatica van de Hogeschool West-Vlaanderen departement Simon Stevin. Speciaal wil ik hierbij Johan Coppieters bedanken, die mijn stagecoördinator was en altijd klaar stond voor mij indien ik vragen of problemen had.

Matthias Trybou Juni 2013



Samenvatting Ter afsluiting van mijn studies Toegepaste Informatica Computer and Cybercrime Professional deed ik mijn stage in het marketinganalyse- en onderzoeksbureau Ipsos. Daar diende ik een onderzoek uit te voeren naar de haalbaarheid om het callcenter, bestaande uit 55 pc’s, te virtualiseren. De onderzoeksvraag die hier gesteld werd was kort maar bondig:

“Is virtualisatie in het callcenter mogelijk met de bestaande apparatuur in Ipsos?”

In het bedrijf wordt gebruik gemaakt van VMware ESXi, vCenter en View servers. Virtualisatie was al geïntroduceerd op al de servers, de omgeving stond dus vrijwel al helemaal klaar. Na veel onderzoek slaagden we erin om met behulp van een Ubuntu Kiosk systeem een VM te streamen via het netwerk van de server naar de kiosk. Dit werd gedaan via het PCoIP (PC-over-IP) protocol, het veel betere broertje van RDP. Het programma dat we lieten draaien op onze Ubuntu kiosk was de VMware View Client. Vijf PC’s in het callcenter vergden een speciale configuratie. Deze moesten in staat zijn om Office 2007 applicatie te draaien. Voor deze operatie implementeerden we het ThinApp systeem van de VMware View server. Dit extra snufje in de server zorgt ervoor om een zogenaamde ThinApp, minimaal van grootte ( <1 MB) maar volledig werkende versie te maken van een Word, Excel, Access,…. Office applicatie. Door een simpele assignment in de server kan men dan deze ThinApps toekennen aan bepaalde PC’s. Het eindresultaat werd verworven door in het callcenter verschillende tests uit te voeren onder verschillende omstandigheden. Op het einde van al deze tests werden deze gebundeld en geanalyseerd. Op basis van deze analyse bepaalden we of het al dan niet mogelijk was om virtualisatie toe te passen in het callcenter met de bestaande resources.

Tags: virtualisatie, VMware, Hypervisor, networking, VM



Abstract In concluding my studies Applied Informatics Computer and Cybercrime Professional I did my internship in the marketing analysis and research firm Ipsos. There I had to research the possibility of virtualizing the call center, consisting of 55 PCs. The research question asked here was short but concise:

"Is virtualization in the call center possible with the existing equipment in Ipsos?"

The company uses VMware ESXi, vCenter and View servers. Virtualization was introduced to all the servers, so the environment was almost already finished. After much research we were able to stream a VM using a Ubuntu Kiosk over the network from the server to the kiosk. This was done using the PCoIP (PC-over-IP) protocol, the much better brother of RDP. The program that we let run on our Ubuntu kiosk was the VMware View Client. Five PCs in the call center required a special configuration. They had to be able to run Office 2007 applications. For this operation we implemented the ThinApp system by the VMware View server. This extra pinch in the server causes a so-called ThinApp, tiny of size (<1 MB) but a fully working version of the Word, Excel, Access, .... Office application. By a simple assignment in the server, we could assign these Thin Apps to certain PCs. The final result was obtained by performing, under various conditions different tests in the call center. At the end of all of these tests, we compiled and analyzed these. On the basis of this analysis, we determined whether it was or was not possible to apply virtualization in the call center with the existing resources.

Tags: virtualization, VMware Hypervisor, networking, VM



Verklarende woordenlijst Batch Job Een computer programma, of een set van, die uitgevoerd wordt in batch mode. Batch mode wil zeggen dat de commando’s in een file, de batch file, aanwezig zijn en lijn per lijn worden uitgevoerd. Emulator (pc) Een emulator is een stuk software dat in staat is hardware te simuleren voor een besturingssysteem, met andere woorden reproduceren. De emulator vervangt zogezegd de hardware terwijl het besturingssysteem denkt dat ze op hardware steunt. Emulatie kan men ook wel zien als een grote beginsoort, eerste soort, van virtualisatie. MultiCS Een voorbeeld van een time sharing computer. MultiCS was gerealiseerd door het MIT tijdens het MAC project. Time sharing computer Een Time sharing computer is een computer waar er meer dan één user tegelijkertijd op kan werken.



Lijst van afkortingen ARPANET Advanced Research Projects Agency Network BELL LAB Bell Telephone Laboratories CAPEX Capital Expenditures CAPI Computer Assisted Personal Interviewing CATI Computer Assisted Telephone Interviewing CAWI Computer Assisted Web Interviewing CP/CMS Control Program/Cambridge Monitor System DARPA Defense Advanced Research Projects Agency ESXI Elastic Sky X Integrated GE General Electric GSX Ground Sky X Integrated IBM International Business Machines MAC (project) Mathematics and Computation, later hernoemd naar Multiple Access Computer MIT Massachusetts Institute of Technology NetApp

Network Appliance

OPEX Operating Expenditures VDI Virtual Desktop Infrastructure VMM Virtual Machine Manager



Inhoudsopgave 1 VOORSTELLING VAN HET BEDRIJF ............................................................................................................ 9 1.1 IPSOS ........................................................................................................................................................ 9 1.2 SYNOVATE ............................................................................................................................................... 10 2

STAGE OPDRACHT .................................................................................................................................. 11

3 ANALYSE ................................................................................................................................................ 12 3.1 VOORWOORD ........................................................................................................................................... 12 3.2 IPSOS INFRASTRUCTUUR ............................................................................................................................. 12 3.2.1 Server hardware ................................................................................................................................... 12 3.2.2 Soorten servers .................................................................................................................................... 13 3.2.3 Callcenter ............................................................................................................................................. 13 Wat ........................................................................................................................................................................ 13 CATI/CAWI ............................................................................................................................................................. 13 CAPI ....................................................................................................................................................................... 14 Dialer ..................................................................................................................................................................... 14

3.2.4 3.3 3.3.1 3.3.2

Servertopologie .................................................................................................................................... 15 VIRTUALISATIE .......................................................................................................................................... 16 Wat? ..................................................................................................................................................... 16 Geschiedenis ........................................................................................................................................ 17 Timeline ................................................................................................................................................................. 19

3.3.3 3.3.4 3.3.5

soorten virtualisatie ............................................................................................................................. 20 Implementatie virtualisatie .................................................................................................................. 21 Hypervisor virtualisatie ........................................................................................................................ 23 Security Mechanism Rings ..................................................................................................................................... 23 Hypervisor Technieken .......................................................................................................................................... 23

3.3.6 3.3.7

Retailers ............................................................................................................................................... 26 voordelen en nadelen .......................................................................................................................... 27 Capex & opex ......................................................................................................................................................... 27

3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 3.4.4

VMWARE ................................................................................................................................................ 28 esx(i) servers ........................................................................................................................................ 28 vSphere Client ...................................................................................................................................... 29 vCenter Server ...................................................................................................................................... 30 Elementen binnen de vSphere Client ................................................................................................... 31 Datacenter ............................................................................................................................................................. 31 Clusters .................................................................................................................................................................. 31 Hosts ...................................................................................................................................................................... 31 VM en Templates ................................................................................................................................................... 31 vMotion, HA en FT ................................................................................................................................................. 32 VM virtual adapters ............................................................................................................................................... 35 Datastores ............................................................................................................................................................. 36

3.4.5

view Server ........................................................................................................................................... 37 Server..................................................................................................................................................................... 37 Pools en Desktops.................................................................................................................................................. 38 ThinApps ................................................................................................................................................................ 39 Event database ...................................................................................................................................................... 39 Client...................................................................................................................................................................... 40 Protocollen ............................................................................................................................................................ 40



Horizon view .......................................................................................................................................................... 41

3.5 3.5.1 3.5.2 3.5.3 3.5.4

TOEPASSING VIRTUALISATIE OP IPSOS ............................................................................................................ 42 Host ...................................................................................................................................................... 42 Datastores ............................................................................................................................................ 42 network ................................................................................................................................................ 43 Servers .................................................................................................................................................. 44

4 ONTWIKKELING ...................................................................................................................................... 45 4.1 CREATIE VM’S.......................................................................................................................................... 46 4.1.1 VM maken in vSphere Client ................................................................................................................ 46 4.1.2 Windows 7 installeren .......................................................................................................................... 46 4.1.3 Profiel en computergegevens .............................................................................................................. 48 4.1.4 Preinstallation programma’s ................................................................................................................ 48 VMware Tools ........................................................................................................................................................ 48 IP-adressen ............................................................................................................................................................ 48 Remote desktop .................................................................................................................................................... 48 Cati server .............................................................................................................................................................. 49

4.1.5 4.1.6 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.3 4.3.1 4.3.2 4.4 4.4.1 4.4.2

Installatie programma’s ....................................................................................................................... 49 Configuratie .......................................................................................................................................... 49 CREATIE TEMPLATE VM MET CUSTOMIZATION ................................................................................................ 51 Convert to template ............................................................................................................................. 51 Customization specification manager .................................................................................................. 51 deploy................................................................................................................................................... 58 CONFIGURATIE VIEW SERVER ...................................................................................................................... 62 Event viewer ......................................................................................................................................... 62 Pools & desktops .................................................................................................................................. 63 CREATIE KIOSKEN ...................................................................................................................................... 69 Installatie .............................................................................................................................................. 70 configuratie .......................................................................................................................................... 70 Gebruiker toevoegen ............................................................................................................................................. 70 Software installeren .............................................................................................................................................. 72 Power en screensaver settings .............................................................................................................................. 75 Aanmeldsessies ..................................................................................................................................................... 76 Aanmelding............................................................................................................................................................ 77 Helpfile .................................................................................................................................................................. 78 Testing ................................................................................................................................................................... 79 Aanpassingen doorheen het testen ....................................................................................................................... 79

4.5 4.6 4.7 4.8 4.9

THINAPP ................................................................................................................................................. 80 CONFIGURATIE THINAPP ............................................................................................................................ 80 THINAPP SETUP CAPTURE ........................................................................................................................... 81 THINAPP DEPLOYEN .................................................................................................................................. 88 THINAPP TESTEN ...................................................................................................................................... 91

5 EINDANALYSE......................................................................................................................................... 92 5.1 VOORWOORD ........................................................................................................................................... 92 5.2 RESOURCES VOOR VIRTUALISATIE CALLCENTER................................................................................................. 92 5.3 RESOURCES TIJDENS TEST CALLCENTER ........................................................................................................... 92 5.3.1 TEST 1: RDP - PCoIP .............................................................................................................................. 93 RDP - CPU............................................................................................................................................................... 93 RDP - RAM ............................................................................................................................................................. 93



RDP - Network ....................................................................................................................................................... 94 RDP - Disk Performance ......................................................................................................................................... 94 PCoIP - CPU ............................................................................................................................................................ 95 PCoIP - RAM ........................................................................................................................................................... 95 PCoIP - Network..................................................................................................................................................... 96 PCoIP - Disk Perormance ....................................................................................................................................... 96

5.3.2 5.3.3 5.3.4 5.3.5 5.3.6 5.4

Conclusie test 1 .................................................................................................................................... 97 TEST 2: Gemiddelden ........................................................................................................................... 97 conclusie test 2..................................................................................................................................... 97 TEST 3: Callcenter met office 2007 ...................................................................................................... 97 conclusie test 3..................................................................................................................................... 99 RESOURCES BIJ VOLLEDIGE IMPLEMENTATIE .................................................................................................. 100 Storage ................................................................................................................................................................ 100 Netwerk ............................................................................................................................................................... 101 Disk ...................................................................................................................................................................... 102 RAM ..................................................................................................................................................................... 103 CPU ...................................................................................................................................................................... 104

5.5 5.6

CONCLUSIE VAN DE EINDANALYSE ............................................................................................................... 105 IPSOS IMPROVEMENT ............................................................................................................................... 107

6

KRITISCHE REFLECTIE ............................................................................................................................ 109

7

ONDERZOEKSVRAAG ............................................................................................................................ 110

8

EINDCONCLUSIE ................................................................................................................................... 111

9

LIJST VAN FIGUREN .............................................................................................................................. 112

10 LIJST VAN TABELLEN EN GRAFIEKEN ..................................................................................................... 116 10.1 TABELLEN .............................................................................................................................................. 116 10.2 GRAFIEKEN ............................................................................................................................................ 116 11

BRONNEN- & LITERATUURLIJST ............................................................................................................ 117

12

OVERZICHT VAN DE BIJLAGEN .............................................................................................................. 121 Bijlage 1: Tabellen RDP test (5.3.1) ............................................................................................................................... 122 Bijlage 2: Tabellen PCoIP test (5.3.1) ............................................................................................................................ 124 Bijlage 3: Tabellen gemiddelden - CPU (5.3.3) .............................................................................................................. 126 Bijlage 4: Tabellen gemiddelden - RAM (5.3.3) ............................................................................................................. 128 Bijlage 5: Tabellen gemiddelden - Disk (5.3.3) .............................................................................................................. 130 Bijlage 6: Tabellen gemiddelden - Network (5.3.3) ....................................................................................................... 132 Bijlage 7: Tabellen Callcenter – Office pc (5.3.5) ........................................................................................................... 134

13

COLOFON ............................................................................................................................................. 138

14

VOOR AKKOORD .................................................................................................................................. 139


9 Academiejaar 2012-2013 Virtualisatie Voorstelling van het bedrijf

1

Voorstelling van het bedrijf

1.1

Ipsos

Ipsos is een marktanalyse- en onderzoeksbureau dat ondertussen over heel de wereld gevestigd is. Haar hoofdbureau bevindt zich in Parijs, Frankrijk en ze werd opgericht in 1975 door Didier Truchot en JeanMarc Lech. Sinds 1990 heeft Ipsos veel andere bedrijven overgenomen en momenteel heeft zij kantoren in 84 verschillende landen. In oktober 2011 nam zij Synovate over, het bedrijf waar ik mijn stage deed. Figuur 1: Ipsos logo

Ipsos Belgium houdt zich de dag van vandaag veelal bezig met:    

consumer research; business-to-business research; children/youth’s research; employee research.

Ipsos Belgium, waar ik mijn stage deed, bestaat uit drie sites:   

Gent, de grootste site; Antwerpen; Waterloo.

In Gent is er nogmaals een opdeling van ‘afdelingen’ namelijk Office 1, Office 2 en het Callcenter. Deze is gebaseerd op de fysische scheidingen van de afdelingen in het gebouw. Door de overname van Synovate door Ipsos wordt dit bedrijf momenteel gezien als het derde grootste marketinganalyse- en onderzoeksbureau ter wereld. Kantar blijft haar voor op plaats twee en Nielsens Holdings op één. Rank

1 2 3

Company

Nielsens Holding NV Kantar Ipsos

N° of countries

100 80 84

Tabel 1: Top drie marketing bedrijven wereldwijd (2012)

N° of researchers

35 500 21 900 16 569

research revenu (US$ Millions)

5353 3331,8 2495

Percent change from 2011

+4.8% +0.8% +2.9%


10 Academiejaar 2012-2013 Virtualisatie Voorstelling van het bedrijf

1.2

Synovate Synovate, overgenomen voor 596 miljoen euro door Ipsos, was tevens een marktanalyse- en onderzoeksbureau. Synovate is in 2003 ontstaan onder het Britse media-inkoopbedrijf Aegis. Zij was over heel de wereld gevestigd, namelijk in 62 landen.

Figuur 2: Synovate logo

De hoofdpunten waar vooral marktonderzoek en analyse op werd gedaan bij haar waren vooral gericht op:   

healthcare; customer Experience; motoresearch.


11 Academiejaar 2012-2013 Virtualisatie Stage-opdracht

2

Stage opdracht

Mijn stageopdracht bestond uit een tweeledig luik. Naast virtualisatie, wat mijn hoofdonderwerp was, deed ik ook nog aan IT en ICT support. Het luik IT en ICT support hield in dat ik interventies deed, problemen ging oplossen, PC’s ging opzetten, etc.… Het luik virtualisatie hield in dat ik de mogelijkheid om een callcenter te virtualiseren moest onderzoeken. Er was al een voor geïnstalleerd en operationeel datacenter waar al een 20-tal servers en virtuele machines draaiden. De opdracht concreet hield in dat ik een manier moest vinden om via thin of zero clients een virtuele machine te kunnen streamen naar die client. Hierna diende ik een performantie test uit te voeren met maximum één tiende van het totale aantal toestellen (~5 toestellen). Hierop moest ik de impact bekijken op netwerk, schijf, CPU en RAM gebruik en dit zo miniem mogelijk proberen houden. Indien dit een positieve impact heeft zou er pas een roll-out gebeuren naar heel het callcenter toe.


12 Academiejaar 2012-2013 Virtualisatie Analyse

3

Analyse

3.1

Voorwoord

In het document wordt veelal gesproken over ‘Ipsos’. Deze term kan nogal wat verwarring opwekken doorheen dit document aangezien Ipsos wereldwijd gevestigd is. Daarom geldt de algemene regel dat als we Ipsos vermelden, hiermee Ipsos Belgium bedoeld wordt.

3.2

Ipsos infrastructuur

Ipsos heeft in Gent een 70-tal vaste researchers en een 50-tal medewerkers in het callcenter. Buiten daar zijn er nog ‘field’ en rapportage medewerkers, deze bestaan uit een 100-tal. In Ipsos wordt er heel veel aan dataverwerking gedaan. Een goed een snelle netwerkverbinding en een voldoende grote fileserver zijn dus een absolute vereiste voor het bedrijf.

3.2.1

SERVER HARDWARE

Ipsos heeft een eigen serverroom met daarin een 15-tal fysische servers en/of servercomponenten. Deze 15 elementen bestaan vooral uit:       

tapestreamer; back-up server; fileservers (fysisch aanwezig en wordt met de tijd virtueel omgezet zodanig dat enkel de disk cabinets overblijven); disk Cabinets; ESX(i) servers voor virtualisatie; NetApp server; UPS.

Er wordt uitsluitend met Dell producten gewerkt voor de servers. De totale opslagcapaciteit van de fileserver bedraagt een kleine 20TB. Ook aanwezig in de server room is een groot patchpaneel dat bestaat uit een 30-tal switches van het merk 3com. Een tweede, gelijkaardig maar veel kleiner patchpaneel is te vinden in Office 2.Verder heeft Ipsos nog haar eigen dialer die instaat voor het callcenter. De dialer kan vergeleken worden met een kleine telefooncentrale. Ze voorziet Ipsos van 150-tal telefoonlijnen.



3.2.2

SOORTEN SERVERS

Ipsos is een bedrijf dat direct heeft ingespeeld op de virtualisatie technologie. Reeds van Juni 2012 implementeerden zij diverse servers virtueel. Op dit moment draait 90% van de servers die kunnen gevirtualiseerd worden, wel degelijk virtueel. Als laatste stap is men bezig met de virtualisering van de fileserver. De fileserver wordt beetje bij beetje gevirtualiseerd omdat hij constant gebruikt wordt. De fileserver zelf wordt uit het rack gehaald achteraf, de disk cabinets worden vanaf dan virtueel benaderd door de NetApp. Aanwezige gevirtualiseerde servers:           

3.2.3

antivirus server; Microsoft Exchange mail server; domeincontroller (twee servers); VMware View server; CATI master server; CAPI server; fileserver (in opbouw, twee servers); beheers NetApp server; Microsoft SQL server (twee servers); VMware vCenter server; webserver (drie servers waarvan twee in de DMZ zone).

CALLCENTER

Wat Onmisbaar in een marketingbedrijf is een callcenter. Naast interviewers die in ‘the field’ rondgaan heb je ook mensen die kunnen opbellen en enquêteren. Gent heeft een callcenter voor 55 personen. In the field werkt men met een CAPI systeem, in het callcenter met CATI software. In dit onderdeel staat de CATI server van Ipsos centraal. CATI/CAWI Het callcenter maakt gebruik van een CATI systeem. Deze bestaat uit een tweetal servers (CATI master en recording server), veel interviewers en supervisors die constant gesprekken mee beluisteren of de recordings ervan. De data van de interviewers wordt opgeslagen in een MSSQL server database. Het CATI, Callcenter Assisted Telephone Interviewing, systeem werkt op basis van de hostname van de desktop. Een standaard die in Ipsos wordt gebruikt is ‚CATIBE{n}. De CATI server koppelt via deze naam de juiste telefoon naast de computer met de juiste PC via een register string key (Naam = hostnaam en string value = telefoonnummer).



Een term die soms ook wel gehanteerd wordt is het CAWI systeem, Callcenter Assisted Web Interviewing. Hier gebeurt het vaak dat interviewers iemand opbellen met de vraag of ze hen een link mogen opsturen via mail. Deze link bevat dat meestal de online versie van het interview in plaats van het telefonische.

Figuur 3: Werking CATI systeem

CAPI Bij CAPI, Callcenter Assisted Personal Interviewing, wordt er persoonlijk contact onderhouden in plaats van met een telefoon te werken. Er zijn dus personen die huis aan huis gaan enquêteren, of bijvoorbeeld aan de supermarkten gaan staan. Zij maken gebruik van het IBM data collection Interviewer systeem. Dialer De dialer staat centraal om het callcenter van de nodige telefoonnummers te voorzien. Ze bestaat vrijwel uit twee verschillende elementen:  

een dialer server zelf; een recording server.

De recording server is de server die alles record van gesprekken. Ze staat via een UTP kabel verbonden met de core switch zodanig dat ze de fileserver kan benaderen voor opslag. De dialer is een complex geheel van verschillende elementen die samenwerken als één geheel. In totaal levert ze ons een 150-tal telefoonlijnen.



3.2.4

SERVERTOPOLOGIE

De topologie is gebaseerd op de fysische aanwezigheid van de server! Office 1, 2 en het callcenter worden als aparte afdelingen gezien maar bevinden zich wel in hetzelfde gebouw, doch in verschillende ruimtes.

Figuur 4: Netwerktopologie



3.3

Virtualisatie

In dit tweede deel van onze analyse gaan we dieper in op het concept virtualisatie. Nadat we een goede kennis hebben van de hardware en netwerkarchitectuur van Ipsos is de tijd er om het virtuele concept te benaderen. We bekijken de historie ervan, haar werking en mogelijkheden. Dit is belangrijk om te kennen aangezien we in ons volgend hoofdstuk virtualisatie constant zullen toepassen en gebruiken. Een basiskennis is dus elementair! 3.3.1

WAT?

Virtualisatie zijn de technieken en methodes die ervoor zorgen dat we een virtuele versie van iets kunnen maken. Die ‘iets’ zijn meestal besturingssystemen. Er zijn echter veel verschillende mogelijkheden. Zo kunnen ook hardware, opslag, apparaten en zelfs het netwerk gevirtualiseerd worden.

Figuur 5: virtualisatie



3.3.2

GESCHIEDENIS

Virtualisatie is iets wat de laatste jaren een enorme trend wordt bij bedrijven en KMO’s. Echter wat men meestal profileert als ‘een nieuwe en recente technologie’ bestaat al meer dan 50 jaar! Veel mensen denken direct aan VMware die inderdaad de laatste jaren enorm bijgedragen heeft aan virtualisatie. Het was echter koploper IBM die het concept virtualisatie introduceerde in de jaren ‘60. We geven hier een kort overzicht van wat er in de afgelopen 50 jaar is gebeurd: Het begon allemaal in de jaren ‘60. IBM, koploper op dat moment in computertechnologie had zeer veel verschillende computersystemen. Deze computersystemen konden maar één taak per keer en dit was een probleem. Er was nood aan een nieuw systeem die meerdere taken kon per keer. Het antwoord hierop was de S/360 mainframe van IBM. Ze was in staat om meerder taken, ‘batch jobs’ uit te voeren en dit voor een single user. In 1963 keerde echter het tij. Er was nood aan een platform die meerdere users tegelijkertijd kon laten werken, simultaneous users/time sharing computers genaamd. Een project genaamd MAC werd gelanceerd door de MIT. Het project werd gesponsord met 2 miljoen euro door DARPA zelf, die op dat moment al plannen had om de eerste versie van ‘het internet’ te ontwikkelen, die uiteindelijk in 1969 uit als ARPANET werd gelanceerd. IBM zag hier echter geen vraag en groei in en haakte af. GE daarentegen ging in zee samen met MIT en DARPA. Figuur 6: IBM system 360 IBM merkte echter dat ze haar kans verkeerd ingeschat had, er was wel degelijk nood aan zo’n systeem. In respons creëerde ze samen met BELL lab de CP40, die nooit tot de consument kwam, en de CP67 in 1972. De CP67 was zo innovatief dat ze de eerste was die virtualisatie ondersteunde! Het concept virtualisatie was in het leven geroepen. Natuurlijk was dit geen virtualisatie zoals we ze nu kennen. De CP67 werd een CP/CMS genoemd. CP creëerde de virtuele machines, CMS was de interactieve platform doch werkte ze nog altijd onder een single user! De reden dat IBM geen multi-user creëerde was omdat, je de resources deelt per user. Indien men 2 users had werden je resources gehalveerd, bij 3 users een derde per user. Zo’n dergelijk systeem werd ook multiCS genoemd en laat dat nu zijn wat MIT realiseerde met het MAC project. Virtualisatie loste dus dit probleem op. Uiteindelijke sloeg IBM toch wel de bal de juiste richting in! IBM speelde voort op hun CP67, nieuwe versie werden gemaakt en verfijnd tot de jaren 90.



In het jaar 1987 kwam virtualisatie nogmaals in de kijker. Het bedrijf Insignia Solutions creëerde de eerste emulator die Dos applicaties kon draaien op het Unix platform. Het systeem werd SoftPc genoemd en in 1989 brachten ze de Mac versie ervan uit. Ook gigant Apple stond niet stil. Volgens bronnen (niet bevestigde) creëerde zij in 1997, gebaseerd op SoftPc, Virtual Pc en verkochten dit door aan Connectix. Connectix maakte enkele nieuwe versies ervan en in 2003 nam gigant Microsoft het bedrijf over en ook haar software. Virtual Pc wordt tot op de dag van vandaag nog altijd door Microsoft aangeboden. (nieuwe release in 2004: eerste Microsoft release)

Figuur 7: Soft pc for Windows

In 1998 werd VMware opgericht en in 1999 kwamen zij op de proppen met het eerste x86 virtueel platform die uitgebreid werd met VMware server in 2006. In 2007 bracht VMware de eerste VDI op de markt. Vanaf dit punt kunnen we spreken van virtualisatie zoals we ze nu kennen! VMware heeft ondertussen, met succes hun ESX(i) servers uitgebracht (versie 4 in 2009, 5 in 2011 en 5.1 in 2012) Ook megacorporation Citrix startte in 2007 met de implementatie van virtualisatie via Xenserver, gebaseerd op een open-source versie ‘Xensource’ die gestart was in 2003 en overgenomen werd door Citrix. Figuur 8: Citrix XenServer

Microsoft reageerde op de virtualisatie technologie nogal traag en bracht in 2007 het (minder) bekende concept Hyper-V uit. Figuur 9: Microsoft Hyper-V



Timeline

IBM KOPLOPER IN PC TECHNOLOGY

OVERNAME CONNECTIX SOFTPC MAC EDITION

CP67

VMSERVER

VIRTUALPC BY APPLE

MAC PROJECT

CITRIX XENSERVER

OPRICHTING VMWARE ARPANET

EERSTE VDI (VMWARE) SOFTPC BY INSIGNA VIRTUALPC BY MICROSOFT EERSTE X86 VIRTUEEL PLATFORM

Figuur 10: Timeline virtualisatie

ESXI 5

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

ESXI 4

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000

1999

1998

1997

1996

1995

1994

1993

1992

1991

1990

1989

1988

1987

1986

1985

1984

1983

1982

1981

1980

1979

1978

1977

1976

1975

1974

1973

1972

1971

1970

1969

1968

1967

1966

1965

1964

1963

1962

1961

OPSTART XENSOURCE

1960

ESXI 5,1



3.3.3

SOORTEN VIRTUALISATIE

Virtualisatie kan op desktop niveau en op server niveau. Op server niveau bedoelen we dat de servers niet meer fysisch aanwezig zijn maar in een virtuele omgeving. Ook met desktop virtualisatie is dit het geval. In de meeste gevallen worden enkel de servers gevirtualiseerd (server virtualisatie). Er zijn echter ook bedrijven waar men server en desktop virtualisatie combineren. De servers zijn zoveel mogelijk gevirtualiseerd en men virtualiseert ook desktops. Omdat in Ipsos server virtualisatie al is toegepast, bespreken we enkel de desktop virtualisatie. In een traditioneel gebruik van een computer hebt u meestal hardware, applicaties en een besturingssysteem. Het besturingssysteem staat op de hardware, de harde schijf, en voert interacties uit met de hardware. Ze geeft dus resources aan de applicaties die zich boven het besturingssysteem bevinden. Ook de applicaties staan op de harde schijf. Ze zijn dus via een directe link verbonden met de fysische infrastructuur. In desktop virtualisatie gaan we compleet de andere weg op. De applicaties en het besturingssysteem staan niet meer fysisch verbonden met de hardware, het is ‘virtueel’, dus niet aanwezig zelfs. Het bestaat enkel uit files en folders die ergens op een fileserver of in de cloud staan. Via speciale protocollen en verbindingen kunnen we toch dat besturingssysteem met de applicaties ‘sturen’ naar een computer. Het grootste verschil met een traditionele computer en virtualisatie is dat de directe link breekt tussen de fysieke infrastructuur en het besturingssysteem met applicaties die erop draaien. Het besturingssysteem en haar applicaties worden een VM, virtuele machine, genoemd. Door middel van speciale servers, bv. ESXi servers van VMware, kunnen deze VM’s benaderd worden en aangeboden worden aan clients. Voor desktop virtualisatie heeft men niet noodzakelijk server virtualisatie nodig. Er zijn al bedrijven die gevirtualiseerde servers toegankelijk stellen. Deze stellen, tegen betaling, de servers ter beschikking om er niet alleen desktops op te laten draaien (desktop virtualisatie).



3.3.4

IMPLEMENTATIE VIRTUALISATIE

Omdat we besturingssystemen gaan virtualiseren zullen we het vooral over OS/desktop virtualisatie hebben. OS Virtualisatie kan op heel wat manieren geïmplementeerd worden. 

Hosted virtualization Deze implementatie wordt gebruikt door onder andere VMware Player, Oracle Virtualbox en Microsoft VirtualPc. Op de hardware rust het besturingssysteem met één VMM. Op deze VMM draaien meerdere virtuele machines.

Figuur 11: Hosted virtualization



Container-based virtualization Deze implementatie wordt gebruikt door onder andere Solaris containers en Linux servers. Op de hardware rust het besturingssysteem met verschillende VMM’s die zich als containers gedragen. Elke container heeft dus slechts één virtuele machine met haar VMM.

Figuur 12: Container-based virtualization





Hypervisor-based of bare metal virtualization Deze implementatie wordt gebruikt door onder andere VMware ESX(i) servers, Citrix Xenserver en Microsoft Hyper-V. Op de hardware rust geen besturingssysteem maar een hypervisor. Op de hypervisor draaien meerdere VM’s die beheerd worden door de hypervisor. De hypervisor kan gezien worden als de software die alles in goede banen laat lopen. Ze geeft resources (CPU en RAM van de server) aan de VM.

Figuur 13: Hypervisor-based virtualization



Andere varianten: netwerk, applicatie, dataopslag, device,….



3.3.5

HYPERVISOR VIRTUALISATIE

Omdat we met hypervisor virtualisatie werken en omdat deze uit nog meer verschillende mogelijkheden bestaat, besteden we hier ook de aandacht voor. Security Mechanism Rings Voordat we deze verschillende soorten kunnen uitleggen dienen we eerst een kennis te hebben van zogenaamde “Security Mechanism Rings”. Dit is een soort standaard die hiërarchische beveiliging in uw systeem waarborgt. Ze beschermt data en functionaliteit tegen fouten (fault tolerance) en kwaadaardig gedrag. Een misschien nog betere beschrijving door de admin van sysadmin.it website:

“In computer science, hierarchical protection domains, often called protection rings, are a mechanism to protect data and functionality from faults (fault tolerance) and malicious behaviour (computer security)” Er zijn altijd 4 ringen (0 tot 3). Ring één wordt meestal voor drivers gebruikt en soms wordt ook ring 2 hiervoor gebruikt. Ring 3 voor applicaties. Ring 0 is altijd de kernel van je systeem. In een normaal systeem (x86) zien de ringen er zo uit:

Ring 3

• Applicaties

Ring 2

• Unused

Ring 1

• Drivers

Ring 0

• Kernel

Figuur 14: x86 ring topologie

Hypervisor Technieken De hypervisor heeft verschillende soorten technieken/methodes: 



SOFTWARE; o Binaire virtualisatie; o paravirtualisatie; HARDWARE; o trap and emulate;



a. Binaire virtualisatie Binaire virtualisatie, Binary translation, is een van de meest gebruikte virtualisatie technieken voor OS/desktop virtualisatie. De oorspronkelijke ring 0, de OS kernel, wordt een guest OS kernel en wordt doorgeschoven naar Ring 1. Op Ring 0 komt de hypervisor in de plaats. De hypervisor neemt hier dus de centrale plaats van de kernel over. Alle communicatie van en naar hardware gaat langs de hypervisor.

Ring 3

• User mode • Applicaties

Ring 2

• Unused

Ring 1

• Guest OS Kernel 3

Ring 0

2

• VMware ESXi Hypervisor

4

HARDWARE Figuur 15: werking binary translation

1. 2. 3. 4.

System call naar de Hypervisor. De Hypervisor geeft de call aan de Guest OS kernel door. De guest OS kernel doet de verwerking en geef alles terug aan de Hypervisor. De Hypervisor spreekt indien de nodige hardware aan.

1



b. Paravirtual Paravirtualisatie, paravirtualisation, is een variant op de binaire techniek. Het verschil met binair is dat de Guest OS kernel deze keer wel de hardware rechtstreeks kan aanspreken. Dit wordt gedaan omdat sommige operaties veel te moeilijk, ingewikkeld, of gewoon teveel resources vergen van de virtuele laag. In dit geval is het dan beter om ze inderdaad over te slaan en de hardware rechtstreeks aan te laten spreken door de kernel.

Ring 3

• User mode • Applicaties

Ring 2

• Unused

Ring 1

• Guest Xen Enabled Kernel

3

Ring 0

• Citrix Xen Hypervisor

HARDWARE Figuur 16: Paravirtualisation

1. System call naar de Hypervisor. 2. De Hypervisor geeft de call aan de Guest OS kernel door. 3. De guest OS kernel spreekt de nodige hardware rechtstreeks aan.

2

1



3.3.6   



RETAILERS Citrix: Citrix is een heel goede partner als het op virtualisatie aankomt. XenServer is wel tamelijk duur en gebruikt paravirtualisatie. Microsoft : Ook Microsoft heeft haar virtual system, Hyper-V. VMware: Misschien wel één van de grootste marktspelers in de virtualisatie technologie. Met hun VMware ESXi servers schiet VMware de hoofdvogel af qua implementatie van virtualisatie in KMO’s en grote bedrijven. Open source – Xen die ondertussen overgenomen is door Citrix.



3.3.7

VOORDELEN EN NADELEN

Virtualisatie, zoals we ze nu kennen, is iets volledig nieuw en brengt heel veel voordelen met zich mee. Het grootste voordeel van virtualisatie is dat men het aantal fysische servers en/of computers drastisch naar beneden kan halen. Dit betekent minder hardware dus ook veel minder hardware problemen en een uniforme hardware waarop men kan werken. Dit zorgt dan ook voor een daling in de kosten van bijvoorbeeld aankoop van hardware. Echter mag dit niet als positief aspect worden gezien want in de situatie van virtualisatie is het wel degelijk de software, en de licenties die een stijgende prijs neemt en dus een initiële grote kost kan zijn. Ook is de aankoop van servers om te virtualiseren een grote initiële kost. Over het algemeen is de investering naar een gevirtualiseerde omgeving een goed idee wanneer men bijvoorbeeld met verouderde servers en/of apparatuur zit. Oude servers kunnen ontmanteld worden en de oudere computers kunnen als kiosk systemen worden gebruikt om de Windows 7 desktops er naartoe te laten streamen. Het licentie gebruik blijft over het algemeen hetzelfde voor desktops. Het opstarten van een nieuwe gevirtualiseerde omgeving is altijd een goed idee. Echter nadelen aan virtualisatie zijn er ook. Zo is virtualisatie heel moeilijk te integreren en men dient de nodige basiskennis te hebben. Ook dient men voor één vaste retailler te kiezen en deze te behouden. Het is zeer ingewikkeld om verschillende retaillers te gaan vermengen met elkaar omdat zij meestal een verschillende implementatie hebben van virtualisatie. Zo kan men bijvoorbeeld een ESXi server zeer moeilijk combineren met een Xenserver aangezien de ene binair, de andere paravirtueel werkt. Als laatste is de implementatiekost van virtualisatie heel groot.

Capex & opex Capex en opex hebben zeer zeker een impact op het bedrijf als men gaat virtualiseren. In het begin zal de CAPEX heel groot zijn. De OPEX zou normaal niet zo groot mogen zijn. Echter het plots defect vallen van een van de ESX(i) servers bijvoorbeeld zou een grote OPEX kunnen veroorzaken, doch zorgen garantiecontracten en overeenkomsten met de retailler ervoor dat dit meestal kosteloos gerepareerd wordt. Het enige wat een OPEX kost zou kunnen veroorzaken is het stukgaan van harde schijven, wat een niet zo’n grote kost is. Uiteindelijk zit de grootste OPEX kost in de datastorage, die meestal al aanwezig is in de vorm van disk cabinets.



3.4

VMware

VMware is een van de wereldmarktleiders als het om virtualisatie gaat. We besteden hier wat extra aandacht naar de producten van VMware. VMware heeft heel veel verschillende producten die samenwerken om tot een goede basis van virtualisatie te komen. De meest gekende zijn de VMware ESX(i) server en de vCenter server. 3.4.1

ESX(I) SERVERS

De VMware ESX(i) server(s) zijn het hart van uw virtualisatie. Deze servers staan in voor een volledige virtualisatie omgeving. In de meeste KMO’s tot grote bedrijven heeft men minimum 2 à 3 van deze servers die met elkaar verbonden zijn door middel van een vCenter server configuratie. Dit wordt gedaan als failover methode en om down-time te vermijden via speciale technologieën (zie later). Naargelang de grootte van het bedrijf of de belasting van de server moet het aantal servers gekozen worden. Er moet hiervoor natuurlijk ook rekening gehouden worden met het aantal servers, de load moet berekend worden op basis van wanneer een server uitvalt. Bijvoorbeeld indien men 3 ESXi servers heeft en er één uitvalt, moeten de andere 2 servers hem tijdelijk overnemen. De maximum load hier is dus 66%. De ESX(i) server bevat enkel de installatie. De server wordt altijd benaderd met de vSphere Client. Er is ook niet veel configuratie mogelijk (IP en account instellen). Ze bevat ook meestal maar één harde schijf, SSD of zelfs SD waar enkel de serversoftware opstaat. In tegenstelling tot de capaciteit van harde schijf geheugen heeft ze enorm veel RAM geheugen (meestal 50 GB of meer) en logische CPU’s. De ESX(i) hosts geven de VM’s ook toegang tot fileservers en het netwerk. De ESX(i) server is dus de hypervisor van uw virtualisatie omgeving.

Figuur 17: Dell PowerEdge R610 ESXI server



3.4.2

VSPHERE CLIENT

De vSphere Client is het tweede belangrijkste element in een virtuele omgeving van VMware. Naast de ESX(i) server die als hypervisor fungeert, zorgt vSphere client voor het beheer en organisatie van uw virtuele omgeving. Ze is dus eigenlijk ‘het administrator paneel’ van uw servers. Hierin past u alles aan van hosts, VM, …. U logt in op uw host door middel van haar IP-adres en het account. De verschillende servers worden meestal beheerd door een centrale vCenter server. In grote bedrijven kunnen er zelfs meerder vCenter servers aangesteld worden, in dat geval wordt de primaire aangesproken die de andere vCenters beheert. Ook de vCenter wordt aangesproken via de vSphere client.

Figuur 18: Benadering ESXi server - vSphere Client



3.4.3

VCENTER SERVER

De vCenter Server zal in ons rijtje van belangrijke elementen toch wel de derde plaats nemen. De hoofdtaak is het beheren van de hosts en andere vCenters als die er zijn. De vCenter is een logische server (geen fysische), en heeft twee mogelijke manieren om geïnstalleerd te worden:  

Als VM op een ESXi server via een ova file; Op een Windows installatie apart.

Het opmerkelijke is dat vCenter aangesproken wordt door de vSphere Client. vCenter biedt meer mogelijkheden dan als we rechtstreeks inloggen op een host via de vSphere Client. Ook in dit geval wordt het IP van de vCenter server ingegeven in de aanmeldconsole van de vSphere Client. Additionele elementen aan de vCenter zijn dat er meer mogelijkheden zijn tot configuratie:      

vApps; clusters en datacenters creëren; Resource pools; HA, FT en vMotion; Distributed Switches ….

Al deze elementen kan u niet op een enkelvoudige host. U hebt voor de meeste elementen minstens twee toegevoegde hosts nodig in uw vCenter.

Figuur 19: vCenter server voordelen



3.4.4

ELEMENTEN BINNEN DE VSPHERE CLIENT

De volgende elementen kunnen gevonden worden in het tabje “Host and clusters” of “VMs and templates”.

Figuur 20: vSphere omgeving

Datacenter Helemaal bovenaan in de hiërarchie vindt u uw datacenter(s). Ze vormen de toplaag van uw hiërarchie. Elke host en VM moeten ten allen tijde onder een datacenter vallen. Bij grote bedrijven is er meestal nood aan verschillende datacenters. Dit is handig om je organisatie units te splitsen van elkaar (bv callcenter en office). Communicatie over en weer tussen verschillende datacenters is daarom soms moeilijk door de compartimentering (bv vMotion, zie later) Clusters Een cluster is een groep van hosts. Het hoofddoel van een cluster is de resources verzamelen en beheren voor alle hosts die er aanwezig zijn. Elke host die er toegevoegd wordt, wordt dus ook aan de resources toegegeven aan de cluster. Clusters maken het mogelijk om HA te activeren, indien men meer dan één host heeft natuurlijk. Hosts De hosts in dit systeem zijn de representatie van de ESX(i) servers. Men voegt ze simpelweg toe door het IP-adres ervan op te geven in de vCenter server. De vSphere Client/vCenter server doet het beheer en de rest voor u. U regelt dus alles best via de vCenter. VM en Templates De VM’s zijn uiteindelijk uw computers en/of servers. Deze set aan files zijn de uiteindelijke computer die u via een Thin of Zero client kunt benaderen van een andere PC. De set van files bestaan hoofdzakelijk uit:    

vmdk: virtuele disk file; vmx: primaire configuratie file; vmss: file die de status van je VM onthoud (power on, suspended,…); nvram: file waar de status van de bios van de VM in staat.

Figuur 21: vm blok

Van een VM kan een template gemaakt worden. Dit kan men doen indien men veelvuldige kopieën wil maken van een VM. Op deze manier kan men makkelijker deployen.



vMotion, HA en FT VMware heeft de beste opties en mogelijkheden om het systeem te laten (blijven) werken zelfs na een crash van een server. Verschillende mogelijkheden werden met succes geïmplementeerd. 

vMotion

vMotion is een techniek die door VMware bedacht is en met succes is geïmplementeerd. vMotion is de techniek om een VM van fysische of logische locatie te verplaatsen en dit zelfs wanneer de VM aan staat. We kunnen dus, door bijvoorbeeld onderhoudswerken een VM dynamisch laten verplaatsen van logische locatie om de gebruiker(s) die erop werken niet te belemmeren. vMotion kan op host niveau of storage niveau worden uitgevoerd. Storage niveau verplaatst de VM files naar een andere fysische locatie terwijl host vMotion de VM verplaatst van ESXi server (logisch). Dit systeem zorgt voor minder down-time, een constante aangeboden service, is geheel automatisch en zelf lerend en volledig veilig. Het vergemakkelijkt het de administrator zijn werk ook, deze heeft geen melding meer te geven aan de gebruiker(s), de VM af te sluiten, verplaatsen, op te starten, en weer de gebruiker(s) in te lichten dat de VM weer operationeel is.

Figuur 22: VMware vMotion



 High Availability (HA) VMware High Availability (HA) zorgt ervoor dat een VM altijd ter beschikking en aan staat. In geval van een hostcrash of een event die ervoor zorgt dat de VM uitvalt, zorgt HA ervoor dat deze VM onmiddellijk op een andere host wordt opgestart. In geval dat het besturingssysteem van de VM crashed zorgt HA ervoor dat de VM onmiddellijk op dezelfde server opnieuw wordt gestart. HA is dus vooral een protectie systeem. Het werkt nauw samen met Fault tolerance.

Figuur 23: HA





Fault Tolerance (FT)

Het probleem met HA is dat de VM altijd opnieuw dient opgestart worden. Dit kost tijd maar ook geld omdat de werknemer(s) eigenlijk nodeloos wachten. De oplossing hiervoor is Fault tolerance. Fault Tolerance zorgt ervoor dat er geen heropstart nodig is en zorgt voor een transparante failover. FT doet dit door een realtime gemirrorde versie te creëren met behulp van vLockstep technologie die op een andere host staat. Wanneer de host crasht, wordt de gemirrorde versie direct aangesproken. FT zorgt voor geen down-time, constante beschikbaarheid en geen dataverlies. Ze is de beste oplossing in samenwerking met HA tot optimale beschikbaarheid van uw VM’s en dit zonder hardware clusters die meestal zeer duur zijn.

Figuur 24: FT



VM virtual adapters De volgende elementen kunnen worden gevonden in de configuratie tab van een host. Hierbij zijn “networking en Network adapters” van uitermate belang.

Figuur 25: Netwerk adapters van een host

Iets heel typisch voor virtualisatie is dat men werkt met virtuele adapters. Deze adapters zijn fysisch wel aanwezig en kan u vinden in het menu network adapters. Hoe ze virtueel gebruikt worden kunt u vinden in het menu networking. Virtuele netwerkadapters kunnen in twee soorten voorkomen:  

Virtual machine: deze behandelt VM verkeer. VMkernel : deze behandelt enkel en alleen verkeer met betrekking tot vMotion, NFS, iSCSI en host management.

Extra Om failover te vermijden worden soms ook wel 2 NIC’s in een ESX(i) server gestoken. Men zorgt ervoor dat het management van iSCSI op netwerkpoort 1 van NIC 1 en NIC 2 wordt geplaatst. Bij het falen van een van de kaarten zal gans het systeem toch blijven werken. Dit wordt ook wel een redundante verbinding genoemd. Ze is duurder maar zorgt wel voor meer beschikbaarheid binnen je netwerk.



Datastores De volgende elementen kunnen worden gevonden onder “Datastores and Datastore Clusters”.

Figuur 26: Datastores

In VMware werken we met (verschillende) datastores. Een datastore is een logische container die VM’s bevat. Men kan dit het beste vergelijken met een soort van partitie die men maakt op de fysische schijf. Datastorage kan op fysische wijze uit verschillende soorten bestaan:   

(Fibre Channel) SAN; Lokaal ; NFS.

Een datastore is VMFS-based of NFS-based. Een datastore wordt meestal beheerd door een externe applicatie die geïmplementeerd is in VMware vSphere of door de VMware vSphere zelf. Een voorbeeld van extern beheer is NetApp

Figuur 27: Datastores logo

NetApp, voluit Network Appliance geschreven, is een tool voor het beheer van al uw storage. De NetApp zorgt ook voor het maken van datastorages. Een ander voordeel aan NetApp is dat ze zorgt voor constante toegang naar de data en een stabiele RAID oplossing. De NetApp levert onze virtuele servers de datastorage dus aan.



3.4.5

VIEW SERVER

VMware View is iets wat onontbeerlijk blijkt te zijn bij desktop virtualisatie. Bij desktop virtualisatie staan onze VM’s op een server. Maar hoe gaan we deze benaderen? We hebben een programma nodig die het beeld gaat verzenden naar ons scherm en die toetsaanslagen en muisklikken gaat verzenden naar de VM. Hier komt VMware View aan te pas. Dit programma doet exact wat we hier net beschreven hebben. Server Voor VMware View hebben we een View Server nodig. In de meeste gevallen wordt deze virtueel, als VM, op een ESX(i) host geplaatst indien er in het bedrijf aan virtualisatie wordt gedaan. De server neemt normaal niet veel resources in beslag en heeft een uiterst gemakkelijke en simpele web interface die via IP bereikbaar is in de browser.

Figuur 28: View Server websconsole

Tijdens de initiële installatie van een View Server dient men zeker de vCenter Servers,(in)die(n) aanwezig in het netwerk, toe te voegen en event viewer te configureren. De View Server wordt ook wel de View Administrator genoemd. In de console zijn vier menu-items te vinden:    

Inventory: hier vindt men al de pools en desktops; Monitoring : hier vindt men alles m.b.t. event viewing; Policies: hier vindt men policies die men kan aanpassen voor de VM; View Configuration: hier vindt men de volledige configuratie voor de server.



Pools en Desktops Pools en desktops kunnen we vinden in het menu-item “inventory” van de server. Hier vinden we alle pools en desktops die aan de server zijn toegevoegd. Opgelet het wil niet zeggen dat als we 100 VM’s op onze vCenter server hebben dat deze daarom ook aanwezig zijn in de View Server. Dit hangt af van de configuratie en de toegevoegde desktops. De configuraties in de View Manager zijn zo simpel dat we ze vrijwel niet uitleggen. We vermelden enkel welke knoppen en/of stappen die dienen ingedrukt/uitgevoerd te worden. Desktops zijn hier eigenlijk gewoon de representatie van VM’s. Voordat men een desktop kan gebruiken moet deze aan een pool zijn toegevoegd en een entitlement krijgen. Dit wil zeggen dat men de gebruikers moet toevoegen die rechten heeft om de VM te gebruiken. Dit kan heel simpel gedaan worden door de VM aan te klikken en met de knop entitlement. Opmerking: om desktops te kunnen toevoegen, en ze eerst en vooral te kunnen zien in de lijst van available desktops dient men de View Agent te installeren op de VM. Dit is een programma die automatisch connectie maakt met de server, zonder gegevens op te geven. De agent zorgt ervoor dat de VM zich kan aanbieden als desktop voor de View server.

Pools zijn een speciaal soort verzamelcontainers van desktops. Pools worden gemaakt via een wizard die gemakkelijk te volgen is. De twee meest gebruikte opties zijn:  

Manual Pool; Automatic pool. Figuur 29: Type selecte van een pool

Met een manual pool definieert u uw desktops letterlijk manueel. Met een automatische pool worden ze op basis van een patroon in de naam gezocht en worden er door automatische provisioning extra desktops voorzien indien er geen meer toegankelijk zijn. Bij beide opties kunnen we voor dedicated of floated machines kiezen. Bij dedicated krijgt de user altijd dezelfde desktop van de pool bij het aanloggen. Hierbij kan de optie ‘Enable Automatic Assignment’ aangevinkt worden. Deze optie zorgt ervoor dat als er geen desktops vrij zijn er een ‘spare’ wordt gecreëerd. Indien deze optie niet enabled is kan men enkel inloggen op de desktops waar men een entitlement voor heeft. Geen desktops vrij wil zeggen dat er geen sessie kan aangemaakt worden. Bij floated krijgt men een random desktop uit de pool geselecteerd, dus er is een kans dat men niet constant dezelfde desktop krijgt van uit de pool.



ThinApps Het woord zegt het zelf, ThinApps ook wel Tiny Applications genaamd zijn bestaande programma’s die we in een verkleinde vorm gaan plaatsen op onze VMware. We gaan de applicaties dus virtualiseren en sharen via onze View Server. Zo kunnen we bijvoorbeeld van een Office Word of Acrobat Reader een verkleinde versie maken en deze naar hartenlust plaatsen op bepaalde VM’s. ThinApps zijn niet gebonden aan een virtuele machine maar staan op zichzelf. Na het importeren van de ThinApps op de server kunnen we ze aan gelijk welke VM toevoegen. Wanneer ze niet meer nodig zijn op de VM kunnen we ze simpelweg verwijderen. Dit is handig voor programma’s met licenties zoals Office. Opmerking: bij bepaalde programma’s met een VLK worden gebruikt zodat het gebruik van ThinApps in combinatie met de software gegarandeerd legaal blijft! a. Configuratie ThinApps dienen eerst geconfigureerd te worden op de server alvorens ze kunnen werken. In het menu-item ‘View Configuration’ dient men ‘ThinApp Configuration’ aan te klikken en daar de locatie aan te duiden waar de ThinApps zich zullen bevinden. b. ThinApp setup Capture Via een speciaal stukje software van VMware ThinApp dient men de software waarvan men een ThinApp wil maken, te capturen. Het programma scant eerst de computer (prescan). Waarna men de software installeert en hierna weer een scan laat uitvoeren door de ThinApp Setup Capture software (postscan). Op basis van de veranderingen in het systeem geeft het programma een lijst van geïnstalleerde software waarvan een ThinApp gemaakt kan worden. Hierna komen nog enkele opties van hoe men de ThinApp wil creëren (soort file, naam, extra configuratie,….). hierna wordt de ThinApp gecreëerd. De bestanden die men uitkomt, dient men in de locatie van stap a. Configuratie te plaatsen. c. Import & deploy De ThinApps dienen nu nog geïmporteerd te worden. Dit kan simpelweg gedaan worden in het menu-item ‘Inventory’ onder ‘ThinApp’. Tevens kunnen we hier selecteren welke desktops en pools er aan de ThinApps gekoppeld moeten worden. Men kan ook templates vormen hier. In plaats van één enkele ThinApp zijn dit meerder ThinApps die men samenbundelt. Templates zorgen voor minder tijdverlies en efficiënter werken. Event database Aanwezig in haast iedere server de dag van vandaag zijn event databases. De VMware View heeft dit ook. Men dient eerst in het menu-item ‘view configuration’ onder ‘event configuration’ de connectie gegevens voor de database te selecteren en enkele tijdsuren van hoelang de logs worden gehouden.



Hierna wordt alles gelogd en kan dit bekeken worden in het menu-item ‘Monitoring’ onder ‘events’. Naast events wordt er ook hier de lokale sessies en remote sessies gelogd. Client VMware View heeft naast een server ook een client. Deze client kunnen we op onze fysieke computer installeren. Na de server te selecteren en (via SSL beveiliging) in te loggen, kunnen we de desktops waarvoor we entitled zijn selecteren en gebruiken. Het programma VMware View Client staat in voor het gebruik van welk protocol, registreert de toetsaanslagen en muisklikken en stuurt deze door naar de server, die op zijn beurt de juiste VM aanspreekt. Protocollen VMware view werkt met protocollen, hieronder worden de gebruikte protocollen door de View Server uitgelegd. a. RDP RDP is een protocol die uitgevonden is door Microsoft. Ze stelt een gebruiker in staat om de grafische interface van een computer over te nemen en te bekijken. Op die manier is er interactie van op een andere computer door de user, m.a.w. hij kan werken met de met RDP overgenomen VM. Het nadeel van RDP is dat ze veelal traag gaat omdat ze met TCP werkt. Bij TCP moet elk pakketje toekomen anders blijft alles in een wait-state staan waardoor alles vastloopt. RDP is soms wel nefast voor een traag netwerk. b. PCoIP PCoIP is baanbrekende oplossing uitgevonden door het bedrijf Teradici. Teradici zag het concept van elke gebruiker een PC maar zij zaten met deze vraag:

“how do we centrally manage and secure these desktops?” De oplossing was simpel, consolideer (maak ze duurzaam) en plaats ze in een datacenter. Maar hoe gaan we die desktops benaderen. Dit was de essentie van hoe het PCoIP gecreëerd werd. PCoIP gebruikt 3 essentiële features: 1. Host rendering Het geen wat RDP traag maakt is dat elk commando apart wordt verstuurd. PCoIP doet dit anders. Er wordt een image (in pixels) gemaakt en deze wordt doorgestuurd. Op die manier vermijden we incompatibele programma’s, teveel netwerkgebruik, … Dit wordt ook wel een stateless zero client genoemd. Voordelen ervan zijn dat ze ons niks kost, de security laat stijgen en het onderhoud eraan dalen. Uiteindelijk zijn het maar beelden die men overzet.



2. Multi-codec protocol PCoIP gebruikt meerdere codecs. Het is zinloos om voor alles telkens dezelfde codec te gebruiken. PCoIP analyseert constant het scherm en op basis daarvan ontleedt het het scherm in verschillende elementen (vb. bureaublad, tekstverwerker, iconen, filmpje dat speelt) en wijst voor elk element de juiste codec toe en encodeert ze = intelligent image decomposition + optimized image encoding. Dit zorgt voor een effectieve transmissie, lage bandwijdte en een goede user experience. Daarbij kan PCoIP elke pixel omvormen naar een lossles state vanaf dat ze niet meer veranderen. 3. Dynamische netwerkadaptatie PCoIP is een dynamisch protocol die zich aanpast naar het netwerk. Zo zal bij een trage verbinding de instellingen aangepast worden zodat de user experience toch blijft. We zenden nog altijd pixels en geen data wat een enorm verschil is met RDP. PCoIP werkt via het UDP protocol. Bij UDP maakt het niet uit als er plots een aantal pakketjes wegvallen, dit merk je toch niet. Anderzijds bij RDP moet elk pakketje aankomen omdat je anders niet verder kan door de whait-state. UDP zorgt voor een lagere bandwijdte en een hogere user experience.

Uiteindelijk is PCoIP een gat in de markt geworden en wordt ze veelal gebruikt om virtuele machines aan een client toegankelijk te maken via hun software die PCoIP ondersteund.

Horizon view Het gekende View is echter niet meer te vinden op VMware. VMware heeft dit pakket veranderd van naam, namelijk Horizon View, sinds de release van versie 5.1. Het grote voordeel van Horizon View is dat men via een browser een VM kan streamen naar haar desktop. Dit is ideaal indien men een kiosk op zou willen zetten. Met de 5.0 is dit niet mogelijk. Op beide zijn zowel RDP als PCoIP mogelijk. Echter maakt Horizon View in webbrowser gebruik van het ‘blast’ protocol (werkt nauw samen met html5), die nog krachtiger blijkt te zijn dan het PCoIP.



3.5

Toepassing virtualisatie op Ipsos

3.5.1

HOST

Ipsos heeft 4 ESX(i) servers tot haar beschikking. Drie ESXi 5.0 worden gebruikt voor virtualisatie van de servers, een ESX 4.0 wordt apart gebruikt voor virtualisatie van de domeincontrollers. Dit wordt gedaan omwille van een good practise. Er wordt gebruik gemaakt van 4 Dell PowerEdge R610 servers. Specificatie per Dell server

Waarde

CPU Cores

8 X 2,393 GHz

Processor sockets

2

Cores Per Socket

4

Logical Processors

16

NIC’s

8

RAM

49139,2 MB

SD card

2 GB

Schijven aanwezig

Nee maar plaats voor 5

Tabel 2: Ipsos Dell virtual servers

3.5.2

DATASTORES

Virtuele storage wordt in Ipsos beheerd door een NetApp omgeving. Alle virtuele datastorages zijn VMFS5 types.

Figuur 30: Ipsos datastores



3.5.3

NETWORK

Ipsos heeft per host 2 NIC’s zitten:

Figuur 31: Ipsos NIC's per host

Er is een duidelijk opsplitsing van managment, vMotion, NetApp management, DMZ en netwerk. Er worden altijd per virtuele switch 2 poorten voorzien ( één van elke kaart). Dit is als failover en is dus een redundante opbouw.

Figuur 32: Ipsos virtueel netwerk



3.5.4

SERVERS

ESX(i) a

10.141.96.41

ESX(i) b

10.141.96.42

ESX(i) c

10.141.96.43

ESX DC

10.141.96.25

NetApp

10.141.96.35

vCenter

10.141.96.40

View

10.141.96.45/admin

Tabel 3: Ipsos server IP adressen


45 Academiejaar 2012-2013 Virtualisatie Ontwikkeling

4

Ontwikkeling

De ontwikkeling wordt opgesplitst in vier grote delen: 1. 2. 3. 4.

Creatie van de VM’s; Configuratie van de View Server; Creatie van de Kiosken; Testen en aanpassen van de VM’s.

Als extra werd ook ThinApp geconfigureerd en geïnstalleerd, deze bestaat uit drie extra delen: 5. ThinApp configureren op de View Server; 6. ThinApp applicatie creëren van Office 2007; 7. ThinApp deployen. In het hoofdstuk eindanalyse worden de grafieken en tabellen geanalyseerd van de testsituaties en wordt een mogelijk resultaat en/of rollout besproken.



4.1

Creatie VM’s

Door de weken heen werden de VM’s regelmatig volledig opnieuw gebouwd. De eerste VM’s waren clones van templates die al gemaakt waren. Omdat deze echter teveel schijfruimte innamen en teveel programma’s bevatten, werden deze VM’s volledig van nul opnieuw opgebouwd, waarna er een template van werd gemaakt en er zo werd gedeployed. Volgende programma’s waren nodig voor de VM’s:         4.1.1

NIPO Cati Client (interviewer software); VMware Tools (voor betere kwaliteit en werking VM); Java jre 6; Trend Micro antivirus; Time Tracking Pro (tijdregistratie van de werkuren); ultraVNC server (monitorren van de gebruikers); View Agent (connectie met de View Server leggen); Office 2007 (enkel voor de ThinApp te testen, op één pc dus). VM MAKEN IN VSPHERE CLIENT

In de vSphere Client maakten we een nieuwe VM:            4.1.2

We gaan naar het configuratietabblad ‘VMs and templates’ ; Op het mapje callcenter_desktops, in de virtual desktops map, klikken we rechtermuisklik en selecteren ‘New virtual machine’; We houden de voorgestelde instelling op ‘typical’; In ‘name and location’ geven we een passende naam samen met de locatie waar de VM moet staan (callcenter_desktops); In volgend tabblad selecteren we ‘HA cluster’; Host ESX01 mag gekozen worden als beheers server; Figuur 33: Locatie map callcenter Als opslaglocatie kiezen we ‘ISO_datastore’; Als operating system kiezen we Windows, in de dropdownlist kiezen we voor de Windows 7 32 bit editie; Als netwerkkaart kiezen we één kaart, namelijk de ‘virtual desktops’ op adapter E1000; Als disk kiezen we zestien gigabyte met een ‘Thin provisioning’; Vervolgens vervolledigen we de wizard door op ‘finish’ te klikken. WINDOWS 7 INSTALLEREN

We hebben nu het omhulsel gereed van onze VM. We dienen nu enkel onze Windows hierop nog te installeren. De VM is nu niets meer dan een lege computer die je zou aankopen waarop nog een Windows 7 moet geïnstalleerd worden.



Voor de installatie van de Windows 7 dienen we een ISO-bestand te maken van een Windows 7 disk. Deze kan makkelijk worden verkregen door PowerISO te installeren op uw PC. Na de installatie steekt men de Windows 7 DVD in de PC waarna men in “deze computer” op de betreffende CD/DVD drive rechtermuisklikt, Het PowerISO-menu te selecteren en daar op create ISO file klikt. In een volgende scherm wordt de extensie gevraagd waar men ISO Figuur 34: iso creation selecteert en op Ok klikt. Het duurt een goede 20 minuten alvorens de ISO volledig is gemaakt. De ISO file dient nu nog toegevoegd te worden in de ISO_Datastore. In de vSphere Client gaan we dus naar ‘datastores and datastore clusters’, selecteren de betreffende datastore (ISO_datastore), rechtermuisklik en selecteren ‘browse datastore’. In het nieuw geopende venster dient men via de knop ‘upload to datastore’ de ISO file up te loaden. Dit kan een 20 minuten duren. Na de upload dienen we de file nog te koppelen aan een CD/DVD drive van onze, nu nog, lege VM. We gaan naar de VM in onze vSphere Client, rechtermuisklikken en selecteren ‘edit settings’. In het nieuw geopende venster selecteren we ‘CD/DVD drive 1’. Daar selecteren we ‘Datastore ISO file’, browsen we naar de correcte datastore en ISO file en selecteren deze. Merk op dat het vinkje ‘connect at power on’ zeker aan moet staan. Omdat de VM nog leeg is zal ze bij het booten van de VM automatisch de setup van de CD/DVD drive starten! We sluiten dit venster en booten de VM op. We openen haar console Figuur 35: Edit Settings van een VM

omdat we anders niks kunnen zien van de VM. Op dit punt kunnen we de Windows 7

installeren. De installatie van Windows 7 wordt niet uitgelegd aangezien deze enkel maar op ‘next’ is klikken. Na afloop van de installatie hebben we een basis VM met besturingssysteem. Na de installatie volgt een korte configuratie van Windows 7. Hier kiezen we voor user ‘Ipsos’ met passwoord ‘Synovate1’. Als computernaam geven we ze het formaat CATIKIOSK.



4.1.3

PROFIEL EN COMPUTERGEGEVENS

naam van de VM in de vSphere Client: hostname van de VM: Inlogprofiel:

BEGNE1CALL CATIKIOSK CATIBE

Voorbeeld: Zo bestaat PC nummer 54 bijvoorbeeld op de server als CATIKIOSK54. Men logt er op in met het account CATIBE54. In de vSphere staat ze bekend als BEGNE1CALL54. 4.1.4

PREINSTALLATION PROGRAMMA’S

VMware Tools Eerst en vooral brengen we de VM in het ipsosgroup-domein en installeren we de VMware Tools (de console openen en in het menu onder ‘VM/Guest’ selecteren we ‘install/upgrade VMware Tools’. IP-adressen Elke PC dient een uniek IP-adres te krijgen. We stellen deze manueel in op de NIC van het wired internet onder de eigenschappen. We doen dit door naar ons netwerkcentrum te gaan, naar onze adapters te gaan, rechtermuisklik en eigenschappen. Door dient men ‘Internet protocol version 4 (TCP/IPv4)’ te selecteren en op ‘properties’ te klikken. We stellen de verschillende IPadressen op deze topologie in: IP address: xxx.xxx.xxx. Subnetmask: 255.255.240.0 Default gateway: 10.141.96.252 Als DNS server kiezen we voor: Primary: Secondary:

Figuur 36: Ip instelling

10.141.96.28 10.141.80.18

Remote desktop Ook heel belangrijk en misschien een good practise is het instellen van welk profiel op welke VM kan. Aangezien virtualisatie een soort van Remote Desktop session is dienen we dit in te stellen. Als we dit niet doen zullen we de VM dus ook niet kunnen benaderen via

Figuur 37: remote dekstop instelling



onze kiosk systemen! We stellen dus in dat op bijvoorbeeld PC54 in het callcenter enkel profiel nummer 54 kan. We stellen dit in in de ‘advanced settings’ onder ‘remote’. Cati server De CATI server van Ipsos werkt via de hostname van de computer. We kunnen een computer dus via haar hostname koppelen aan het telefoonnummer/toestel dat zich naast de computer bevindt. Dit doen we door een string value toe te voegen in het register van de CATI server (10.141.96.12). Daar openen we het regedit en onder de map: HKEY_LOCAL_MACHINE\SOFTWARE\NIPO\CatiMaster\StationExtension voegen we een nieuwe string value toe. De naam is de hostname van de betreffende computer. De value is het telefoonnummer (bv R404). Opmerking: Het telefoonnummer in het callcenter is altijd opgebouwd uit deze structuur: R4 4.1.5

INSTALLATIE PROGRAMMA’S

Na de updates te laten lopen dienen we enkel nog onze programma’s te installeren. We gaan niet door het installatie proces van deze programma’s omdat dit toch enkel telkens op volgende klikken is. Enige opmerking is dat bij de installatie van ultraVNC de server editie dient aangevinkt te worden. Normaal dient alles met de AD account van Ipsos geïnstalleerd te worden behalve ultraVNC. Deze moet letterlijk op het profiel/ ingelogde callcenter persoon worden geïnstalleerd. Dit moet gedaan worden omdat we anders het inlogscherm zien als we met een client de ultraVNC server willen watchen. Door ze rechtstreeks te installeren op het profiel vermeden we dit probleem. 4.1.6

CONFIGURATIE

We dienen eigenlijk niks van programma’s te configureren behalve de ultraVNC. In de taakbalk selecteren we de ultraVNC, rechtermuisklik en ‘admin properties’. We configureren ze op deze manier:

Figuur 38: UltraVNC server admin settings



Opmerking: om in te loggen met een client op de ultraVNC server dient men het wachtwoord in te tikken (altijd Ipsos1). De servernaam is gecompileerd op deze manier: xxx.xxx.xxx.:1

Figuur 39: UltraVNC viewer

We kunnen de opties ‘read only’, ‘Fullscreen’ en ‘auto scaling’ toepassen indien gewenst. Verder moet er niks van beveiligheden worden toegevoegd aan de Windows 7 machine. Dit komt omdat de profielen van het callcenter automatisch gekoppeld zijn aan een GPO in de active directory waar alles al beveiligd en aangepast is.



4.2

Creatie template VM met customization

4.2.1

CONVERT TO TEMPLATE

De bestaande VM die we nu hebben dienen we te klonen. We moeten echter wel rekening houden met het feit dat ze een vast IP-adres hebben en de hostname die gekoppeld is aan de telefoon. In de ‘VMs and templates’ gaan we op onze VM staan, rechtermuisklik en kiezen we voor template en erna ‘convert to template’. Merk wel op dat de VM hiervoor uit moet staan. Het omzetten gebeurt zeer snel in enkele seconden. Erna slepen we de VM simpelweg naar de Templates/Desktop map.

4.2.2

CUSTOMIZATION SPECIFICATION MANAGER

VMware heeft een gemakkelijke manier voorzien om van een bepaalde template meerdere versies te deployen. De zogenaamde Customization specification manager zorgt ervoor dat men configuratiegegevens zoals IP-adres, hostname,… kan aanpassen en/of automatiseren. Tijdens het verloop van de stage bracht deze manager soms wel wat problemen met zich mee. Deze manager kan men vinden in het ‘home’ tabblad onder de sectie management. Na het selecteren van deze link komen we in de omgeving van de manager waar we ze kunnen aanpassen.

Figuur 40: configuration Specification Manager

We selecteren de optie ‘new’ en volgen de wizard:

Figuur 41: Guest Customzation wizard stap 1





Deze instelling gaf in het begin nogal wat problemen. We probeerden de eerste optie en vinkte het vinkje eronder aan. Het bleek uit te draaien dat deze configuratie, door ongekende redenen gewoon genegeerd werd en dus niet klopt.











Als netwerkinstelling kozen we voor een ‘custom installed’ met de vraag naar een IP-adres. Dit moet omdat we aan elke VM een uniek vast IP geven. In het volgende venster klikten we op het blokje naast ‘Assign by DHCP’ en kwamen we op volgend venster die we configureerden:

Figuur 48: Netwerk properties van stap 7











4.2.3

DEPLOY

We hebben nu een soort van configuratieprofiel. Nu gaan we ze toepassen om een VM te deployen van haar template. We gaan op onze template gaan staan, rechtermuisklik en selecteren ‘deploy virtual machine from this template’. We volgen haar wizard:

Figuur 53: Deploy template wizard stap 1
















4.3

Configuratie View Server

De View Server was al volledig geïnstalleerd in Ipsos maar miste sommige configuratie punten. Zo was de event viewer niet geconfigureerd. 4.3.1

EVENT VIEWER

De event viewer is een soort van logging mechanisme van gebeurtenissen. Het is handig moest er tijdens de tests een probleem voordoen. Op deze manier kunnen we snel achterhalen waar het probleem zat. In Ipsos werken we met een MSSQL server. De Event Viewer ondersteunt ook connecties met Oracle databases. Voor het configureren van gaan we naar ‘View Configuration’, kiezen daar voor de optie ‘Event Configuration’. We klikken op ‘Edit’ bij ‘Database Settings’ en passen de gegevens aan zoals onderstaande:

Figuur 61: Event viewer database configuration

Eronder kan men nogmaals op ‘Edit’ klikken bij de ‘Event Settings’. Hier kunnen we de tijdsduur van opslag van de logs instellen:

Figuur 62: Event viewer log settings

Na deze korte configuratie wordt alles gelogd. De logs kunnen we vinden in het menu-item ‘monitorring’ onder ‘events’. De interface en log ziet er nagenoeg zo uit:

Figuur 63: Event viewer

Er is een mogelijkheid tot filteren en opslaan in Excel formaat.



4.3.2

POOLS & DESKTOPS

We dienen nu nog enkel de pools te creëren en de desktops toe te voegen hieraan. We gaan hiervoor naar het menu-item ’Inventory’, kiezen er het sub-item ‘pools’ en klikken op ‘add’. We volgen onderstaande wizard:

Figuur 64: Pool wizard stap 1




In de volgende stap dient u uw primaire (hoofd) vCenter aan te duiden. Omdat Ipsos er maar één heeft kiezen we deze dus:






Voordat we op volgende klikken dienen we de 3D Performance te verzwaren naar 128MB. We klikken hiervoor op ‘configure’ naast Windows 7 3D rendering:




In het volgende venster kunnen we de nodige VM’s selecteren die nog niet worden beheerd door een andere pool in de View Server. We selecteren het overeenkomstig nummer met de naam van de pool. In dit voorbeeld was dit PC09:





Na deze toevoeging van de pool zien we dat ze in ons lijstje staat maar dat het vinkje van ‘Entitled‘ nog niet aanwezig is. We dienen dus een user toe te voegen zodanig dat deze pool kan gebruikt worden door de user. We voegen enkel de user toe die op PC09 mag, het CATIBE09 profiel dus:

Figuur 72: Entitlement pool stap 1





Na afloop zien we dat het vinkje van ‘Entitled’ aanwezig is:


Als we de pool selecteren krijgen we een mooi overzicht van de configuratie met meerdere opties in het horizontaal menu bovenaan:

Figuur 76: Details pool

Opmerking: Omdat de CATI server van Ipsos per hostname van machine werkt dienen we dus X aantal pools met daarin één desktop te creëren voor X aantal telefoons/interview plaatsen in het callcenter. Het callcenter heeft nu 55 plaatsen. Dit wil zeggen dat we 55 pools zouden moeten creëren met daarin telkens een desktop die toegankelijk is door een enkele user. Dit is redelijk omslachtig. In 5.6 Ipsos improvement wordt een mogelijke oplossing aangeboden.



4.4

Creatie Kiosken

Er is niet echt lang gediscussieerd geweest naar hoe we de VM’s gingen aanbieden. Ipsos vroeg mij om de VMware View te gebruiken. Op basis hiervan ben ik opzoek gegaan naar een thin of zero client. Na veel zoeken kwam ik op heel wat mogelijkheden. Het was vanaf het begin al duidelijk dat we de bestaande computers in het callcenter (Dell Optiplex computers) moesten blijven gebruiken. Zero client zoals Dell Wyse of een Rasberry Pi programmeren was dus niet van toepassing. Het concept van zero client werd snel in de kast gestoken en al snel gingen we op zoek naar een thin client. Een klein stukje software die in staat was om enkel de VMware View Client te starten en ons zo aan onze VM te laten geraken. Er werden heel wat voorstellen gevonden online: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Microsoft WDS server omvormen tot PXE bootloader; MOA loader; Thinstation; Ubuntu LTS; Windows Thin PC; Thiny Ubuntu; Core Ubuntu + VMware View; XFCE.

Zoals gemerkt werd er heel snel naar een Linux distro gegrepen. Linux is compact, heeft niet veel hardware resources nodig en is tamelijk gemakkelijk te configureren mits wat opzoekwerk. Erbij melden dat de Optiplex’en in het callcenter slechts één gigabyte RAM had maximum en een Pentium 4 CPU. Dit was dus de perfecte oplossing voor een thin client. MOA, een soort van compact Windows Xp versie, bleek heel moeilijk configureerbaar en Windows ThinPC vergde alweer aansluiting als speciale partner bij Windows, wat we wilden vermijden. Uiteindelijk werd er voor een Ubuntu LTS gekozen. De andere Linux distro’s werkten meestal niet onder PCoIP, maar onder RDP, wat soms heel traag was. Sommige Linux distro’s hadden een soort van voor geprepareerde versie die je online kon configureren. Het configureren was zeer complex. Op een bepaald moment vonden we een Ubuntu kiosk die alleen maar een webbrowser toonde bij opstart. Na een vlugge opzoeking waren we er 99% van zeker dat we het systeem konden ombouwen zodat hij enkel de VMware View Client opstartte. Het verloop en configuratie kan u in dit hoofdstuk vinden.



4.4.1

INSTALLATIE

We dienen eerst de Ubuntu te installeren. We installeren de Ubuntu 10.04 LTS, omdat deze nog zonder Unity bar werkt. We volgen de installatie, kiezen voor enkel de Ubuntu op de schijf. De installatie zelf leggen we niet uit. Wanneer de installatie users en dergelijke vraagt, vullen we dit in: Hostnaam: thinPc Adminaccount: ipsos Wachtwoord: Synovate1 Na de installatie starten we Ubuntu op en melden aan met het Ipsos account.

4.4.2

CONFIGURATIE

Gebruiker toevoegen We dienen heel wat te configureren in onze Ubuntu. Het resultaat moet een systeem zijn dat enkel de VMWare View Client start. Wanneer we het betreffende programma sluiten dient de applicatie opnieuw te worden gestart. We melden aan met de ‘Ipsos’ account en maken direct een nieuwe user ‘CATIBE’ die geen passwoord heeft, automatische aanmelding, en vrijwel geen rechten. Ook stellen we expliciet nog eens in dat de ‘Ipsos’ account administrator rechten heeft. We kunnen dit instellen in systeem beheer - gebruikers en groepen:

Figuur 77: Gebruiker toevoegen stap 1





Figuur 80: Administrator gebruiker aanpassen



Software installeren In een volgend stadium gaan we de software, de VMware View Client installeren. We hebben twee mogelijkheden. In het begin van de stage installeerden we de RDP versie, die alleen RDP connecties ondersteunde. We konden deze software uit het Ubuntu software centrum halen. In dit centrum zochten we gewoon naar ‘VMware View’. Normaal krijgen we twee opties, namelijk ‘VMware view open client’ en ‘VMware view client Tech preview’. De open client werkt op basis van RDP, de Tech preview op PCoIP. De installatie was hier het simpelst, we klikten gewoon op installeren en enkele seconden later was deze geïnstalleerd. Opmerking: tijdens het testen was het handig om de waarde van ‘Allow users to choose protocol’ op YES te plaatsen op de pool van de betreffende VM in de View Server. Men kan dit door op de pool te klikken in de View Server, op ‘Edit’ te klikken en hierna het tweede tabblad, ‘Pool Settings’, te selecteren van het nieuw geopende venster.

Figuur 81: Mogelijke VMware View clients

In een later stadium ontdekten we dat PCoIP veel sneller ging en installeerden deze. Deze PCoIP versie was een versie die aangepast was van de oorspronkelijke RDP versie. De Tech Preview in het software center hebben we geprobeerd maar het commando ‘--fullscreen’ gaf verschrikkelijk veel problemen. We moesten dus een andere versie vinden. We kwamen op het internet een PCoIP versie tegen die gemaakt was door Jacob Berkman, die de originele VMware View Open Client creëerde. Deze versie werd ook gebruikt door HP voor haar ThinPro concept. De versie wordt ook nog op andere websites aangeboden en veel gebruikers en bedrijven gebruiken het. Het pakket van HP bevat heel veel pakketten die we niet nodig hebben. We downloaden de .exe file van volgende link: http://h20000.www2.hp.com/bizsupport/TechSupport/SoftwareDescription.jsp?lang=en&cc=us&prodTypeId= 12454&prodSeriesId=3719101&swItem=vc-817191&prodNameId=3719106&swEnvOID=4030&swLang=13&taskId=135&mode=4&idx=0



We ‘installeren’ het pakket, het doet niks meer dan slechts de pakketten extraheren en ze plaatsen onder ‘%PROGRAMFILES%\Hewlett-Packard\HP ThinPro Add-Ons\BrokerUpdate\’. De twee files die we nodig hebben zijn: hptc-rdesktop_1.6.0-1.27_i386.deb en vmware-view-client_4.0.1235010_i386.deb. We dienen het hptc pakket eerst te installeren anders kunnen we de View Client niet installeren. Blijkbaar heeft HP enige aanpassingen gedaan zodanig dat alles vlekkeloos verloopt in de ThinPC (vooral qua drivers dan). Echter dienen we dit pakket, de al door Ubuntu geïnstalleerde, rdesktop te verwijderen anders krijgen we volgende melding:

Figuur 82: Foutmelding installatie hptc-rdesktop

We gaan dus via toepassingen - Ubuntu software centrum naar het centrum, zoeken er rdesktop op en verwijderen de eerste + alle sub-pakketten dat de de-installer aangeeft.

Figuur 83: De-installatie rdesktop stap 1



Figuur 84: De-installatie rdesktop stap 2

Nu kunnen we de rdesktop van HP en de VMware View Client van Jacob Berkman wel vlekkeloos installeren.

Figuur 85: Installatie hptc-rdesktop

Figuur 86: Installatie VMware-view



Power en screensaver settings We dienen enkele kleine aanpassingen aan te brengen aan het energiebeheer en screensaver gebruik van de computer. We gaan naar systeem – voorkeuren - energiebeheer en configureren alles zoals de screenshots:

Figuur 87: Configuratie energiebeheer

Ook de screensaver settings veranderen we via systeem – voorkeuren - schermbeveiliging in:

Figuur 88: Aanpassen screensaver settings



Aanmeldsessies Onze Ubuntu maakt gebruik van aanmeldsessies. Deze aanmeldsessies, kortweg sessions of Xsessions indien deze grafisch zijn, starten voor ons een sessie na het correct aanmelden zodanig dat we met het toestel kunnen werken. Deze Xsessions zorgen ervoor dat we flexibeler kunnen werken met desktop omgevingen zoals GNOME, KDE, XFCE,… We kunnen ervoor zorgen dat de sessie managers van de sessie kunnen kiezen welke programma’s starten aan het begin van uw sessie en die als grafische interface moeten worden geladen. De dergelijke selectie van sessie kan men tijdens het aanmelden met de 11.04 LTS zien. Onderaan de aanmeldbalk staat niet alleen de taal en gewenste toetsenbordindeling maar ook welke sessie we gebruiken. We kunnen ze daar dus voor opstart ook aanpassen indien gewenst. Xsessions gaan hand in hand met de zogenaamde .desktop files. De locatie van de desktop files bevindt zich in de /usr/share/xsessions map. We kunnen er vanuit gaan dat een desktop file de configuratie file is van de sessie. Desktop files worden ook wel desktop launchers genoemd. Dit zijn ook de sessies die we kunnen selecteren bij het inlogscherm!

Figuur 89: Session keuze bij aanmelden

Om een goede kiosk versie van Ubuntu te maken gaan we dus onze eigen Xsession creëren. We gebruiken het commando sudo gedit /usr/share/xsessions/vmkiosk.desktop om het desktop bestand vmkiosk te creëren in de /usr/share/xsessions map. Het bestand opent zicht automatisch en we nemen de tekst over van de print screen:

Figuur 90: Xsession stap 1

We stellen in dat de desktop entry een applicatie zal opstarten onder UTF-8 encodering. Wat we uitvoeren is een shell script die zich in dezelfde map bevindt.



Het shell script creëren we door het commando sudo gedit /usr/share/xsessions/vmkiosk.sh Het bestand wordt automatisch aangemaakt en geopend. We nemen de onderste tekst over:


Wat we hier in feite definiëren is ‘wat’ onze desktop entry van vorige stap zal doen. Ze zal dus een bash script oproepen die: 1. VMware-view in fullscreen mode zal starten; 2. Als VMware-view gesloten wordt zal ze een seconde slapen; 3. Na deze seconde gaat komt ze op het einde van de loop en gaat terug naar stap 1. En dit wordt continue gedaan omdat deze 3 stappen in een ‘while true loop’ zitten. Dit is een statement die dus altijd waar is en enkel kan onderbroken worden als het systeem wordt uitgeschakeld via de powerbutton van de computer. Als laatste dienen we het script te cmodden volgens 755. Dit heeft betrekking tot wie de file kan lezen, schrijven en uitvoeren. chmod 755 wil dit zeggen:   

chmod [user1 rights][group2 rights][other3 rights] 7 geeft een persoon het volledig beheer van de file 5 geeft een persoon het recht om de file te lezen en uit te voeren

In dit geval heeft:  

Eigenaar het volledig recht; Andere gebruikers/gebruikers in een groep het recht om te lezen en uit te voeren.


Aanmelding 1

Eigenaar van de file Gebruikers die lid zijn van een bepaalde groep 3 Andere gebruikers die niet de eigenaar zijn of lid van een bepaalde user group 2



Als allerlaatste initiële stap dienen we automatisch inloggen in te schakelen. Op die manier moet de gebruiker niet inloggen op de Ubuntu, die toch geen passwoord heeft. Op die manier krijgen ze direct, na 3 seconden interval/wacht tijd, het VMware View programma te zien, die enkel daar credentials vraagt. We gaan naar systeem – beheer – aanmeldscherm en passen het geopende venster aan:

Figuur 93: Automatische aanmelding instellen

Helpfile Als extra aan het geheel kan er een helpfile gecreëerd worden voor de VMware View Client software. De helpfile kan benaderd worden met de help button in het programma zelf bij aanmelden (zie afbeelding 95). We gaan naar de map /usr/share/doc/vmware-view-open-client/help en openen/creëren het bestand integrated_help-en.txt via het commando gedit/integrated_helpen.txt. gedit zorgt ervoor dat het bestand wordt gecreëerd indien het nog niet bestaat. Op te merken is dat we voorgaande het verschil gaven met de RDP en PCoIP versie: deze map is nog altijd hetzelfde. Alweer een bevestiging dat de PCoIP versie een aangepaste is van de RDP versie.

Figuur 94: Creatie helpfile VMware view



Testing Uiteindelijk ziet het resultaat na de opstart van de Ubuntu kiosk machine er zo uit. Het script dat we maakten die interrogeert met de desktop file zorgt ervoor wanneer er op ‘quit’ wordt gedrukt het programma gewoon opnieuw start. Indien men de PC wil afsluiten, drukt men gewoon de powerbutton in.

Figuur 95: Test connecteren server

Aanpassingen doorheen het testen Doorheen het testen werden heel wat aanpassingen gebeurd. Zo hadden we in het begin een Engelstalige Ubuntu kiosk gemaakt. Blijkbaar schoot de instelling van het toetsenbord tussen de Ubuntu kiosk en de VMware Server ergens corrupt of verkeert. De toetsenbord indeling was plots gemengd qwerty en azerty. Het simpelweg installeren van een Nederlandstalige Ubuntu met Belgisch punt bleek het probleem op te lossen. Tijdens het testen kregen we de melding dat bij RDP het scherm enorm traag reageerde soms, in stukken naar beneden refreshtte. Dit werd simpelweg opgelost door PCoIP te gebruiken in plaats van RDP. In het begin opteerden we voor één gigabyte RAM geheugen voor de VM. In een later stadium hebben we dit drastig naar beneden gebracht. Voor de callcenter –office VM’s (zie volgend hoofdstuk) opteerden we voor één gigabyte RAM virtueel geheugen.



4.5

ThinApp

Als extra hebben we de functionaliteit van ThinApps bekeken. Het gebeurt wel eens in Ipsos dat er aan dataverwerking gedaan wordt met Word en/of Excel. Dit zijn bijvoorbeeld e-mailadressen van mensen die in de field rondgelopen hebben op een festival (waargebeurd scenario Werchter 2012). In het callcenter gebeurt het wel eens dat dit door de interviewers wordt gedaan. De handgeschreven teksten worden in Excel en Word ingeput. Het is niet de bedoeling dat elke VM een Office 2007 pakket heeft. Men heeft er slechts vijf nodig. ThinApps zijn hier de absolute oplossing voor en zeker voor Ipsos want we zijn gelicenseerd voor 10 ThinApp gebruikers. In volgende hoofdstukken leggen we de installatie, configuratie en werking van ThinApps uit. We noemen deze VM’s waar ThinApps aan hangen voor het gemak callcenter – office VM’s.

4.6

Configuratie ThinApp

We dienen eerst op de server een map ter beschikking te stellen en deze te sharen. Deze map is de locatie waar we de ThinApp files zullen plaatsen. In de View Server gaan we in het menu-item ‘View Configuration’ naar ‘ThinApp Configuration’. We klikken op ‘Add repository’ en vullen de gegevens in:

Figuur 96: ThinApp share instellen



4.7

ThinApp Setup Capture

Om ThinApps te kunnen maken heeft men ThinApp Setup Capture nodig. Deze betalende software dient men te installeren alvorens het te capturen programma te installeren. Op welk toestel men de ThinApp Setup Capture installeert maakt niet echt uit, we vermijden echter de server(s). Het programma doet een prescan van het systeem, waarna u het programma (Office) installeert, erna een postscan met een lijst van aanpassingen en hierna de mogelijkheid van wat u een ThinApp wilt maken. Hierna volgen nog wat deploy, configuratie en build opties. We volgen haar wizard:

Figuur 97: ThinApp Setup Capture stap 1

Een van de eerste stappen die de ThinApp Setup Capture software doet is de prescan. De prescan scant heel het systeem op geïnstalleerde software en slaat deze lijst op. Deze lijst is nodig voor na de postscan om te vergelijken wat nieuw geïnstalleerd en wat niet.






In dit stadium dienen we de software die we willen capturen te installeren. We laten de ThinApp Setup Capture even staan en installeren Office 2007. Het installatie proces van Office 2007 zullen we niet behandelen.




Na de installatie dienen we de ThinApp Setup Capture software weer te gebruiken. In dit stadium zal deze een postscan uitvoeren. Ze zal dus scannen naar nieuwe programma’s en lijst deze op. Deze lijst wordt in een volgend venster dan vergeleken met de lijst van de prescan. Alles wat uiteindelijk niet in de prescan staat maar wel in de postscan zal in dit venster komen te staan. We kunnen in dit venster nu selecteren welke software men al dan niet wil capturen tot ThinApp.






Omdat we niet over VMware Horizon beschikken laten we alle velden van de volgende stap leeg:


We verkiezen ervoor dat iedereen het pakket kan lezen en uitvoeren, daarom kiezen we everyone. We kiezen niet direct uit directory groups omdat we de ThinApp toch nog moeten toekennen aan bepaalde machines. De restrictie van wie de ThinApp mag gebruiken komt eigenlijk daar ten goede.


Als isolatiemodus kiezen we de ‘Full write access to non-system directories’. De ThinApp Setup Capture geeft zelf aan dat dit de beste keuze is voor Office. We merken ook op hier dat heel veel tijdelijke data en program files in een zogenaamde sandbox worden gestoken.




In een volgend venster selecteren we de locatie van de sandbox. We kiezen ervoor om ze op het gebruikersprofiel zelf te plaatsen, wat het simpelst en efficients lijkt.












Op het einde van de wizard plaatsen we de ThinApp bestanden in de gesharede map die we in de configuratie maakten. Opmerking: In een latere stap, bij het assignen van ThinApps in de View Server, zullen we tot de conclusie komen dat we kunnen kiezen tussen Full en streamed. Indien men de ThinApp Setup Capture volgde was dit een Full assignement. Het verschil:  

Bij full is er wel degelijk een normale installatie, worden de ThinApp packages gedeployed op de VM die geassigned is; Bij streamed wordt alles letterlijk at run time gestreamed van het netwerk, de locatie waar de ThinApp is opgeslagen.

Indien men streamed assignment wil dient men te klikken op ‘edit’ package.ini en volgende elementen aan te passen of bij te voegen: [BuildOptions] MSIStreaming=1 OptimizedFor=Memory [Compression] CompressionType=Fast



4.8

ThinApp Deployen

We dienen nu enkel de ThinApps nog toe te voegen in de server en ze toe te kennen aan desktop binnen een pool. We gaan hiervoor naar de View Server naar het menu-item ‘Inventory’ en selecteren daar ‘ThinApps’. We selecteren de knop ‘Scan new ThinApps’. In het nieuwe venster selecteren we onze repository en klikken op next. De server checkt de repository voor nieuwe ThinApps. We volgen haar wizard en voegen enkel de Office ThinApp toe:

Figuur 115: ThinApps importeren stap 1








We dienen nu enkel nog de ThinApp aan een pool of desktop toe te kennen. Aangezien we voor het callcenter toch per pool maar één desktop hebben zullen we dit per pool doen. We selecteren de ThinApp en klikken op de knop ‘Add assignement’ en dan op pool. In het nieuwe venster selecteren we de gewenste pools:

Figuur 119: ThinApp toekennen stap 1


Na de assignement zien we in de lijst dat het aantal assignements gestegen is met het aantal VM’s we assigneden.




4.9

ThinApp Testen

Na het assignen van de ThinApp in de View Server hoeven we niks meer te doen met onze VM’s. Na enkele minuten komt er in het programma menu een mapje Microsoft Office bij met de ThinApps. Bij ‘Programs and features’, te vinden in het controlpanel van de VM, is duidelijk te zien dat er een ThinApp is geïnstalleerd op de VM, ongeacht Full of streamed.

Figuur 122: Program and Features melding ThinApp geïnstalleerd

Als men een ThinApp bv Word start, krijgt men een vlugge melding hiervan op het bureaublad, waarna de applicatie opstart:

Figuur 123: Opstartmelding ThinApp

Uit ervaring met de verschillende protocollen leert ons dat de beste combinatie PCoIP met een Full assignment blijkt te zijn. Streamed assignment is trager door constant via het netwerk te werken en zeker wanneer we RDP gebruiken! Opmerking: Een ThinApp dient men nooit te verwijderen via de VM. We dachten dat de View Server dit zou detecteren en de software opnieuw ging installeren. Na een uur wachten bleek dit nog altijd niet het geval. Indien men de software wilt verwijderen dient men ze te unassignen in de View Server. Een andere merkwaardigheid bleek als we de ThinApp Wizard Capture op een virtuele desktop uitvoerden en onze ThinApps virtueel creëerden, dit niet werkte. We kregen constant een resource fout. Dit probleem werd simpel opgelost door de ThinApp Wizard Capture op een fysieke machine te laten draaien.

Figuur 124: Error bij starten ThinApp (creatie op virtuele machine)


92 Academiejaar 2012-2013 Virtualisatie Eindanalyse

5

Eindanalyse

5.1

Voorwoord

In de eindanalyse bespreken we de mogelijkheid om het callcenter volledig te virtualiseren. We bekijken de status voor dat virtualisatie werd geimplementeerd, tijdens de testen, de mogelijke rollout en een complete conclusie naar de mogelijkheid ervan.

5.2

Resources voor virtualisatie callcenter

Voor de start van virtualisatie in het callcenter waren de waarden van de resources:

Server 1 Server 2 Server 3 Total

RAM (%) 39 29 65

RAM (MB) 19164,2178 14250,3158 31940,363 65354,8966

CPU (%) 22 1 4

CPU (MHz) 526,46 23,93 95,72 646,11

Tabel 4: resources voor implementatie

Figuur 125: resources voor implementatie

5.3

Resources tijdens test callcenter

Gedurende enkele dagen werden er 5 virtuele machines getest tegelijkertijd. In het callcenter gebruikten we PC 2 tot en met 6 hiervoor. We splitsen onze bevindingen op in 2 delen:  

De keuze van het protocol; De impact van meerdere VM’s met dit gekozen protocol.

In ons eerste deel halen we van een VM de data op en dit voor een tijdspanne van ongeveer 4-5 uur om zo tot een goed grafiekresultaat te komen. Er werd een vergelijking gemaakt tussen RDP en PCoIP zoals hieronder te vinden. In het tweede deel gaan we met het gekozen protocol meerdere dagen analyseren en dit met de 5 VM’s. We selecteren van elke VM het gemiddelde RAM, CPU, disk performance en netwerk waarde en maken hiervan een algemeen gemiddelde van. Alle data, tabellen van de grafieken, kunnen in de bijlagen gevonden worden. De data is afkomstig van de vSphere Client tijdens de testen in het callcenter.



5.3.1

TEST 1: RDP - PCOIP

RDP - CPU

Grafiek 1: RDP - CPU

Gemiddelde (usage): 116.375 MHz RDP - RAM

Grafiek 2: RDP - RAM

Gemiddelde (Active): 213,7264269MB



RDP - Network

Grafiek 3: RDP - Network

Gemiddelde (usage): 2.819 KBps RDP - Disk Performance

Grafiek 4: RDP - Disk performance

Gemiddelde (usage): 108.667 KBps



PCoIP - CPU

Grafiek 5: PcoIP - CPU

Gemiddelde (usage): 130.791 MHz PCoIP - RAM

Grafiek 6: PCoIP - RAM

Gemiddelde (active): 214.221MB



PCoIP - Network

Grafiek 7: PCoIP - network

Gemiddelde (usage): 6.558 KBps PCoIP - Disk Perormance

Grafiek 8: PCoIP - Disk performance

Gemiddelde (usage): 114.860KBps



5.3.2

CONCLUSIE TEST 1

De keuze van netwerkprotocol werd snel gemaakt aan de hand van voorgaande analyses en de gebruikers bevindingen. We kregen de melding dat RDP nogal traag was zelfs met een zwarte achtergrond. Bij PCoIP die dezelfde instellingen van RAM en CPU gebruikte en een bureaublad achtergrond had, kregen we geen enkele klacht binnen. Aan de grafieken is ook te zijn dat RDP ietwat minder netwerk vergt maar vrijwel hetzelfde blijft qua RAM,...

5.3.3

TEST 2: GEMIDDELDEN

Met het gekozen protocol PCoIP lieten we de test meerdere dagen lopen en kwamen we uiteindelijk tot volgende gemiddelden (tabellen te vinden in bijlage):

CPU

PC 2 148,764

PC 3 149,937

PC 4 164,815

PC 5 160,526

PC 6 108,018

Gemiddeld 146,412

223,566

221,831

241,749

235,683

195,749

223,716

14,5455

5,896

3,229

11,965

4,053

7,937

130,218

181,979

188,463

125,351

76,193

140,440

(MHz)

RAM (MB)

NETWERK (KBps)

DISK (KBps)

Tabel 5: Vergelijking gemiddelden callcenter test

5.3.4

CONCLUSIE TEST 2

We kunnen tot de conclusie komen dat er eigenlijk niet veel resources gebruikt worden voor een VM te laten werken. Een kleine 150 MHz en 220 MB RAM stellen vrijwel niks voor. Ook het gebruik van het netwerk, dat slechts 8 KBps voorstelt is zeer laag na onze verwachtingen. Dit zijn echter maar gemiddelden. We dienen een veiligheidswaarde toe te voegen voor ongewenste effecten zoals pieken bijvoorbeeld. Een veiligheidswaarde is heel moeilijk te bepalen in dit geval omdat we soms met pieken zitten. We bekijken ze daarom per element apart (zie later).

5.3.5

TEST 3: CALLCENTER MET OFFICE 2007

Eerder vermeldden we al dat er soms aan dataverwerking wordt gedaan in het callcenter. Hiervoor waren 5 VM’s voorzien met Office 2007. In onze virtualisatie implementatie verzwaren we onze standaard VM voor het callcenter van 700MB naar één GB virtueel geheugen, de kiosk blijft dus exact dezelfde aangezien deze maar een tussenpersoon is. Office voorzien we via een ThinApp. We deden een test van deze VM met een kiosk in het callcenter. Na een uur werken op deze VM in het callcenter (gewone Word verwerking) kwamen we op volgende grafieken uit.



Grafiek 9: Callcenter - office pc test – CPU

Gemiddelde (in MHz): 201.788

Grafiek 10: Callcenter - office pc test - RAM

Gemiddelde (in MB): 426.474



Grafiek 11: Callcenter - office pc test - Netwerk

Grafiek 12: Callcenter - office pc test - Disk

5.3.6

CONCLUSIE TEST 3

De testresultaten van onze office VM’s gaven ons de verwachtte waarden. De eerste piek is de installatie van de ThinApp zelf, de VM was al opgestart en we waren net ingelogd. Dit is dus een eenmalige piek. Verder is er bij netwerk schommelende activiteit, te wijten aan het PCoIP protocol dat aan dynamische netwerkadaptatie doet. De twee pieken die we zien bij zowel disk, CPU en RAM zijn logisch te verklaren: we hebben eenmaal een Office Word bestand geopend en hem een tiental minuten bewerkt. Na het sluiten van het bestand hebben we tien minuutjes gewacht en het bestand



weer geopend en gesloten. Als memory grens waarden, of ook wel piekwaarde, kiezen we getrouw voor één GB RAM. Op die manier zitten we altijd veilig ook als de NIPO CATI client draait en een piek zou vertonen. De CPU waarde durft wel serieuze hoogtes nemen, namelijk 40 à 60 procent bij openen en sluiten en tijdens het bewerken een goede 20 procent. Maar uiteindelijk zijn het maar 5 VM’s en zelfs als ze tegelijkertijd hun applicatie zouden sluiten zou dit eventjes pieken en erna weer dalen.

5.4

Resources bij volledige implementatie

Op basis van onze testen kunnen we nu een eindanalyse maken bij volledige implementatie. We dienen hier rekening te houden met twee elementen:  

50 normale callcenter VM’s; 5 Callcenter – Office VM’s, verzwaard qua virtueel RAM en voorzien van Office ThinApps.

We bekijken alle aspecten die een mogelijk probleem kunnen vormen bij de volledige rollout:     

Datastorage; Network; Disk; RAM; CPU.

De gemiddelden die we hier gebruiken komen uit de callcenter test van 5 PC’s gedurende enkele dagen ( zie 5.3.3 TEST 2: gemiddelden) Storage Een aspect dat we misschien nog niet vermeld hebben is de datastorage. Een VM heeft een grootte van 16 GB. Als we dit vermenigvuldigen met 55 VM’s komen we aan de 880GB. Dit is in wezen wel veel maar uiteindelijk spreken we over het virtualiseren van 55 computers. Er zou een custom VM van Windows 7 gemaakt kunnen worden waar we zelf al het onnodige verwijderen of we zouden naar Windows ThinPc kunnen stappen maar daarvoor moet we klant zijn van het Windows Software Assurance Programma. Windows ThinPc vergt maar 3 GB installatie. We zouden dus met 4 GB meer dan genoeg hebben. Dit zou ons in totaal op een kleine 220 GB brengen. Dit is een vierde van een normale Windows installatie en spaart ons veel datastorage uit.



Netwerk Op netwerkniveau kunnen we concluderen dat we tamelijk goed zitten. De Office VM’s vergen niks van netwerk, behalve hun NIPO Cati Client. Wel op te merken is dat dit geen internet is maar intern netwerk. Als we 55 VM’s vermenigvuldigen met het gemiddelde van een VM komen we aan: Met normaal gebruik: Met een normale piekgrens: Met een hoge piek van:

55 X 7,937 55 X 20 55 X 35

= 436,567 KBps ~ 0.5MBps = 1100KBps ~ 1.07MBps = 1925 KBps ~ 1.88 MBps

Slechts eenmaal komt de piekwaarde 51 voor, we zien dit als een rapporteringfout, unieke gebeurtenis, die normaal nooit zo hoog piekt. Het gebeurt wel eens dat een query vastloopt tijdens het interviewen, meestal geven zij deze merkwaardig hoge piek. Dit gebeurt misschien een keer in de week door een enkele NIPO Cati Client. Voor een callcenter van 55 VM’s kunnen we er van uit gaan dat dit in feite bitterweinig is. Een grote last zal het netwerk hier normaal niet van ondervinden. In office 1 en 2 zijn er gebruikers waarvan hun bestanden en bewerkingen erop al meer dan een MBps in beslag nemen. Een probleem zal dit dus niet worden naar de toekomst toe.

Network 60 50

KBps

40 30

2

20

3

10 0

Grafiek 13: Testresultaat callcenter - Network

4 5 6



Disk Over het algemeen zien we dat de diskactiviteit van onze VM’s niet echt een probleem is. Er zijn echter pieken aanwezig. De meeste pieken, en ook de grootste kunnen we simpelweg verklaren:    

Om 09u meld men zich aan; Om 12u gaat men in pauze; Om 17u meld men zich af en meld er een nieuwe persoon aan; Om 21 meld men zich af.

De pieken zijn dus meestal aanmeld en afmeldregistraties van de VM’s. het is logisch te verklaren dat de aanmelding redelijk wat disk schrijven verwacht. Niet alleen disk maar ook CPU en RAM pieken in dezelfde tijdspanne kunnen hiervoor aangesproken worden.

Disk 3000 2500 2000 1500 1000

2 3 4

500 0

Grafiek 14: Testresultaat callcenter - Disk

5 6



RAM Over het algemeen kunnen we besluiten dat het RAM zich normaal gedraagt tussen de 180 à 300MB. Bij een office callcenter VM is dit 426MB (zie grafiek 10). Er zijn echter wel pieken aanwezig. Deze hebben meestal betrekking, zoals bij de disk performance, tot het (terug) aanmelden. In het geval van memory dienen we de gewone VM’s te scheiden van de vijf Office VM’s. Als piek voor de normale VM’s nemen we uiteindelijk 600MB, bij de office 1024 MB. Naderhand komen we op deze berekening uit: Callcenter - normaal gebruik: Office – normaal gebruik: TOTAAL

50 X 223,716 5 X 426,474

= 11185,8 MB ~ 10,924 GB = 2132,37 MB ~ 2,082 GB = ~ 13 GB

Callcenter - piek gebruik (opstart pc): Office – piek gebruik: TOTAAL

50 X 600 5 X 1024

= 30 000 MB = 5120 MB

~ 29,297 GB ~5 GB = 34,297 GB

Omdat 34 GB vrijwel 78% van één server is lijkt ons dit veel te veel om als veiligheidswaarde te stellen. De pieken komen ook niet constant en tegelijkertijd voor met de 5 VM’s. Daarom nemen, we uit voorzorg, het dubbele van de berekenende waarde bij normaal gebruik. We hebben dus 26 GB Ram nodig voor het callcenter als veiligheidswaarde. We nemen dus als standaard callcenter VM 450MB en 850MB voor de callcenter office VM. Dit komt totaal op een totaal van ongeveer 26 GB.

Memory 700000 600000 500000 400000 300000 200000

2 3 4

100000

5

0

6

Grafiek 15: Testresultaat callcenter - RAM



CPU Aan de grafiek van het CPU gebruik kunnen we duidelijk zien dat die zich altijd gedraagt tussen de 100 à 200 MHz. Er zijn echter soms wel pieken, die waarschijnlijk ook wel verklaard kunnen worden met het (her)aanmelden en afmelden. De piek van 700MHz zien we als uniek en eenmalig. Bij een office callcenter VM is de CPU waarde gemiddeld 202 MHZ (zie grafiek 9). We zien echter tijdens het gebruik van Office een piek van 10 minuten rond de 1500MHz. We baseren op voorgaande feiten onze analyse: Callcenter - normaal gebruik: Office – normaal gebruik: Totaal

50 X 146,412 5 X 201,788

Callcenter - piek gebruik: Office – piek gebruik: Totaal

50 X 300 5 X 1500

=7320,6 MHz =1008,94 MHz = 8329,54 MHz = 25 000MHz = 7 500 MHz = 32 500 MHz

Over de CPU een beslissing maken is een heel moeilijke materie. We hebben immers maar 57 GHz in totaal. De normale waarden zouden we dus echt kunnen halen. Echter als we een veiligheidswaarde zouden zetten zou dit veel moeilijker worden. De twee grote office callcenter VM pieken kunnen we niet echt als uitzondering beschouwen. De pieken zijn momenten waarop gesaved wordt. Dit gebeurd in Ipsos automatisch om de 10 minuten. We kunnen ze dus niet echt uitsluiten. Maar uiteindelijk zijn het maar maximum 5 VM’s die misschien een keer om de 2 maand worden gebruikt. De piek zouden de servers ook wel overleven normaal. We nemen dus als veiligheidswaarde de piek van normaal gebruik ( 300 MHz) en 1024Hz voor een Office PC.

CPU 800 700 600 500 400 300 200 100 0

2 3 4 5 6

Grafiek 16: Testresultaat callcenter - CPU



5.5

Conclusie van de eindanalyse

We besluiten dat de bestaande disks, network en datastores voldoen om 55 callcenter VM’s, waarvan 5 callcenter office VM’s te creëren. Om ze te implementeren met het nodige RAM zouden we de 3 serverinhouden (de draaiende VM’s) moeten herstructureren. In wezen is de reorganisatie van VM’s niet nodig maar we doen dit nu omdat we een gemakkelijker besluit kunnen nemen. De resources die we nodig hebben komen overeen met die van één server. CPU is misschien een struikelpunt. Een server heeft 19 GHz tot haar beschikking. Met een piek waarde zitten we aan 32 GHz. Dit is mogelijk maar het maakt het gebruik van de servers heel krap. Doch zit hier geen provisioning in. Het systeem zal dus in feite gemiddeld 8,3 GHz nemen bij een normaal gebruik en geregeld eens pieken. Het zou dus in feite haalbaar zijn met de resources van één host server. Het is niet zo dat alle 55 VM’s tegelijkertijd zullen pieken. Met veiligheidswaarde zou dit 20 GHz zijn, wat haalbaar is maar we zouden de VM’s niet op één host kunnen plaatsen. Geheel los van de resources is het licentie gebruik. Momenteel heeft Ipsos slechts 10 licenties voor de View Client. Dit wil zeggen dat er slechts 10 users tegelijktijdig een VM kunnen werken via onze kiosk en/of View Client software. De elfde user zal dus niet kunnen aanmelden. Er dienen dus op zijn minst 50 extra licenties aangekocht te worden want er zijn al werknemers in het bedrijf die de virtuele machines gebruiken en benaderen. Volgens de VM VMware pricing zou een licentie 150 dollar kosten, 50 extra zou dus op een 7500 dollar ~ 5 800 euro komen. Ter info: de aankoop van 55 Professional Windows 7 licenties zou op komen ~12 000 euro komen. Ook te vermelden, maar geen probleem is dat ThinApp ook maar 10 licenties heeft. Maar omdat we maar met 5 ThinApps werken, heeft dit geen invloed. De eindconclusie leert ons dat virtualisatie in het callcenter mogelijks realiseerbaar is mits een klein prijskaartje. Na een kleine reorganisatie (zuiver voor een gemakkelijker resultaat) van de servers kwamen we aan volgende resource gebruik zonder virtualisatie:

Figuur 126: Resources voor virtualisatie met herschikking



Voor virtualisatie callcenter: % CPU

GHz CPU

% RAM

MB RAM

ESX01

0

0

3

1474,17

ESX02

7

1,33

64

31448,97

ESX03

6

1,14

66

32431,75

Tabel 6: Resources voor virtualisatie

Resources nodig: Nodig RAM

26750 MB

CPU

19,64 GHz

Tabel 7: Resources nodig voor virtualisatie

Na virtualisatie callcenter: % CPU

GHz CPU

% RAM

MB RAM

ESX01

106%

20,12

57

28224,17

ESX02

7

1,33

64

31448,97

ESX03

6

1,14

66

32431,75

Tabel 8: Resources na virtualisatie

Als we de testservers uitschakelen sparen we 10 GB RAM uit (~ 22 callcenter VM’s). We kunnen dus perfect de CPU resources van ESX01 verdelen over hemzelf en ESX02. De virtuele machines zouden redelijk naar hun maximum toe werken, namelijk 66% resources, wat wil zeggen als een van de host servers uit valt, deze server opgevangen zal moeten worden door de twee anderen. Virtualisatie is dus mogelijk maar misschien moet er toch gekeken worden om een extra ESXi server aan te kopen. Op die manier kunnen de testservers blijven draaien en kunnen ze later dan ook gebruikt worden.



5.6

Ipsos Improvement

Ipsos brengt constant wijzigingen en vernieuwingen in haar systeem aan. Oude systemen worden verwijderd, upgegrade of vervangen door nieuwe. Een goed voorbeeld hiervan is het NIPO Cati programma, het programma dat instaat voor de enquêtering in het callcenter. Het alom gekende probleem doorheen de stage was dat de hostname gekoppeld moest worden aan de telefoonlijn in de CATI server. Ipsos is echter bezig met haar dialer te upgraden zodat ze compatibel is met MR CATI server. MR CATI zou niet via een client programma meer werken die geïnstalleerd moet worden (de NIPO Cati Client), maar via een webbrowser. Door simpelweg te browsen naar de enquêtering, zouden we de MR CATI server de telefoonlijn kunnen laten koppelen aan het IP adres van de callcenter computer, het IP van de kiosk dus, wat VM’s overbodig maakt. We zouden een serieuze aanpassing kunnen doen hierdoor aan de gedeployde pools in de View Server. Door de hostname – telefoonlijn connectie in de dialer was dit niet mogelijk. Echter als we op IP – telefoonlijn werken zouden we in staat kunnen zijn om de View Server automatische pools te laten creëren. Automatische pools worden op een gelijkaardige manier geconfigureerd als de wizard van een manual. Het enige verschil is de automatische assignment. Die zou er zo uit kunnen zien:

Figuur 127: Wizard automatic pool - provisioning settings

Wanneer we extra computers nodig hebben zou de View Server deze kunnen maken en dit geheel automatisch. Dus als we slecht één VM in de pool steken zal de server automatisch bijvoorbeeld 5 VM’s bijmaken als ze 5 connectie requests heeft op die pool ( er van uitgaande dat de eerste al in gebruik is). Deze techniek werkt wel via een templates en Guest Customization files. We dienen dus een template toe te voegen in de wizard, een locatie waar de server de VM’s mag plaatsen op de server, alsook welke customization file we willen gebruiken:



Figuur 128: Wizard automatic pool - vCenter setting

Figuur 129: Wizard automatic pool - Guest Customization settings

Uiteindelijk zou de View Server ons veel voordelen leveren. Het zou echter ons redelijk veel kosten dan licenties. Op die manier zouden thuis interviewer (CATI@Home) ook gebruik kunnen maken van dit simpel systeem. Virtualisatie techniek staat ook nog lang niet stil. Virtualisatie is iets dat uiteindelijk nog maar een goede 4-5 jaar bestaat zoals we ze nu kennen. Ze wordt constant aangepast aan de noden van klanten. In Ipsos werkten we met de 5.0. Ondertussen is er al een 5.1 versie uitgebracht. Het verschil in de 5.0 en 5.1 bij VMware View is dat je het client programmatje, VMware View Client die sinds 5.1 Horizon View heet, niet meer nodig hebt! Er is een web interface van gemaakt die men kan bereiken door simpel naar de server te browsen. Op die manier kan men samen met html 5 en het blast protocol een VM streamen in de browser. Dit is een tamelijk grote aanpassing en zou enkele configuratie stappen nodig hebben bij onze kiosk. Deze zou zo geconfigureerd moeten worden dat er in plaats van een View Client programma, een browser zich opent, die geen history opslaat. We zouden in dit geval dus ook geen VM meer nodig moeten hebben want we kunnen het IP van de kiosk gebruiken en die koppelen aan de CATI server. CATI@home zou hier wel niet meer mogelijk zijn dan.


109 Academiejaar 2012-2013 Virtualisatie Kritische reflectie

6

Kritische reflectie

Ik vond het super dat Ipsos mij de kans bood om met zo veel verschillende servers te kunnen werken. Het virtueel systeem was volledig voorzien en aanwezig. Ik kreeg volledige toegang tot gans het netwerk en de server room. Een basisopleiding in virtualisatie had ik niet nodig omdat ik in de lessen VMware and Cloud computing van Tijl Deneut, al de nodige basis had gekregen! Ik kon dus naar hartenlust configureren naar de noden om mijn opdracht te vervolledigen. Ik kwam ook in contact met nieuwe servers, zoals de View Server. Voor die servers diende ik dus wel het internet wat af te browsen om te leren kennen hoe deze werkten. Ik kwam op interessante artikels uit waarin het verschil tussen VMware, Citrix en Microsoft werd gegeven maar Ipsos had al een volledige infrastructuur aangekocht van VMware. Ik heb hier dus uiteindelijk niet veel aandacht naar geschonken qua voor- en nadelen. Het project werd gedaan zonder budget. Ik moest het dus doen met wat we hadden qua infrastructuur, servers en serveredities. Dit was een bijzonder goede oefening om uiteindelijk virtualisatie te proberen realiseren en onderzoeken, gebruikmakend van de resources die je maar hebt. We konden echter, mits budget, een betere of gemakkelijkere oplossing uitwerken. Moest ik het project opnieuw moeten doen, dan zou ik toch ook het systeem van terminal servers eens bekijken. Het feit dat we nu 55 verschillende VM’s moesten maken met aparte hostnames was nogal omslachtig. De overschakeling naar MR Cati zou ook alleen maar voordelen bieden. Citrix en Microsoft beschikken bijvoorbeeld over terminal servers waarmee we in staat zouden zijn om slechts één virtuele machine te gebruiken en daarbij gebruik te maken van time shared sessions. Zo zouden we meerdere gebruikers tegelijkertijd op een VM kunnen laten werken. Hoe dit qua resources zal uitdraaien weet ik echter niet, dit zou iets zijn wat ik zou kunnen onderzoeken. In totaal was dit project een goede oefening om af te toetsen wat ik al kende en om mij in echte bedrijfsleven te leren kennen. In het echte bedrijfsleven moet je het per slot van rekening ook doen met wat je hebt en moet je voor mogelijke problemen de beste oplossingen vinden en dit voor de beste koop.


110 Academiejaar 2012-2013 Virtualisatie Onderzoeksvraag

7

Onderzoeksvraag

Tijdens mijn stage kon er algemeen snel een complete onderzoeksvraag gezet worden op het werk dat ik moest verrichten. De algemene onderzoekvraag luid als volgt:

“Is virtualisatie in het callcenter mogelijk met de bestaande apparatuur in Ipsos?”

We gaan dus op onderzoek uit naar het feit of virtualisatie implementeerbaar is zonder dat de servers hiervoor teveel belast worden? We zoeken dus eerst en vooral uit HOE we virtualisatie gaan implementeren in Ipsos met WAT. Daarna doen we enkele tests. Op basis van die tests moet er een eindanalyse gemaakt worden met de impact van het callcenter op het gevirtualiseerd bedrijf, m.a.w. belast het de servers niet te veel. Pas als we volledig zeker zijn hiervan zou een mogelijke rollout kunnen gebeuren op het callcenter. Ook het financieel aspect dient, indien nodig, onderzocht te worden.


111 Academiejaar 2012-2013 Virtualisatie Conclusies

8

Eindconclusie

We kunnen besluiten dat het mogelijk is om een kiosk te maken in het callcenter waarna we via het PCoIP protocol de VM kunnen streamen naar die kiosk. Naar resources toe zou het mogelijk zijn om het callcenter volledig te virtualiseren, mits:  

Uitschakelen van de verschillende test-VM-servers; Aankopen van een extra host server;

Het is echter wachten of er al dan niet overgestapt zal worden naar de MR CATI of niet, want deze maakt virtualisatie overbodig (zie 5.6 Ipsos Improvement)! Qua kostprijs zou het Ipsos een goede 5800 euro aan View licenties kosten in plaats van ~ 10-12 000 euro aan Windows 7 licenties. De kostprijs voor een nieuwe ESXi server zou op een kleine 3000 euro komen. Het onderzoek was echter niet voor niks. De beschreven procedures en mogelijkheden kunnen perfect worden geïmplementeerd bij de Office gebruikers. Op die manier creëren we gesharede ‘pool’ VM’s die ons uiteindelijk heel wat licenties kunnen uitsparen! De technologie die geïmplementeerd en getest werkt kan dus perfect voor de werknemers in Ipsos worden gebruikt! Ook voor thuisgebruik of mensen die hun eigen laptop meebrengen naar het werk kan deze technologie worden gebruikt!


112 Academiejaar 2012-2013 Virtualisatie Lijst van figuren

9

Lijst van figuren

Figuur 1: Ipsos logo.................................................................................................................................. 9 Figuur 2: Synovate logo ......................................................................................................................... 10 Figuur 3: Werking CATI systeem............................................................................................................ 14 Figuur 4: Netwerktopologie .................................................................................................................. 15 Figuur 5: virtualisatie ............................................................................................................................. 16 Figuur 6: IBM system 360 ...................................................................................................................... 17 Figuur 7: Soft pc for Windows ............................................................................................................... 18 Figuur 8: Citrix XenServer ...................................................................................................................... 18 Figuur 9: Microsoft Hyper-V .................................................................................................................. 18 Figuur 10: Timeline virtualisatie ............................................................................................................ 19 Figuur 11: Hosted virtualization ............................................................................................................ 21 Figuur 12: Container-based virtualization ............................................................................................. 21 Figuur 13: Hypervisor-based virtualization ........................................................................................... 22 Figuur 14: x86 ring topologie ................................................................................................................ 23 Figuur 15: werking binary translation ................................................................................................... 24 Figuur 16: Paravirtualisation ................................................................................................................. 25 Figuur 17: Dell PowerEdge R610 ESXI server ........................................................................................ 28 Figuur 18: Benadering ESXi server - vSphere Client .............................................................................. 29 Figuur 19: vCenter server voordelen ..................................................................................................... 30 Figuur 20: vSphere omgeving ................................................................................................................ 31 Figuur 21: vm blok ................................................................................................................................. 31 Figuur 22: VMware vMotion ................................................................................................................. 32 Figuur 23: HA ......................................................................................................................................... 33 Figuur 24: FT .......................................................................................................................................... 34 Figuur 25: Netwerk adapters van een host ........................................................................................... 35 Figuur 26: Datastores ............................................................................................................................ 36 Figuur 27: Datastores logo .................................................................................................................... 36 Figuur 28: View Server websconsole..................................................................................................... 37 Figuur 29: Type selecte van een pool .................................................................................................... 38 Figuur 30: Ipsos datastores ................................................................................................................... 42 Figuur 31: Ipsos NIC's per host .............................................................................................................. 43 Figuur 32: Ipsos virtueel netwerk .......................................................................................................... 43 Figuur 33: Locatie map callcenter ......................................................................................................... 46 Figuur 34: iso creation ........................................................................................................................... 47 Figuur 35: Edit Settings van een VM ..................................................................................................... 47 Figuur 36: Ip instelling ........................................................................................................................... 48 Figuur 37: remote dekstop instelling .................................................................................................... 48 Figuur 38: UltraVNC server admin settings ........................................................................................... 49 Figuur 39: UltraVNC viewer ................................................................................................................... 50 Figuur 40: configuration Specification Manager ................................................................................... 51



Figuur 41: Guest Customzation wizard stap 1 ....................................................................................... 51 Figuur 42: Guest Customzation wizard stap 2 ....................................................................................... 52 Figuur 43: Guest Customzation wizard stap 3 ....................................................................................... 52 Figuur 44: Guest Customzation wizard stap 4 ....................................................................................... 53 Figuur 45: Guest Customzation wizard stap 5 ....................................................................................... 53 Figuur 46: Guest Customzation wizard stap 6 ....................................................................................... 54 Figuur 47: Guest Customzation wizard stap 7 ....................................................................................... 54 Figuur 48: Netwerk properties van stap 7 ............................................................................................. 55 Figuur 49: Guest Customzation wizard stap 8 ....................................................................................... 56 Figuur 50: Guest Customzation wizard stap 9 ....................................................................................... 56 Figuur 51: Guest Customzation wizard stap 10 ..................................................................................... 57 Figuur 52: Guest Customzation wizard stap 11 ..................................................................................... 57 Figuur 53: Deploy template wizard stap 1 ............................................................................................ 58 Figuur 54: Deploy template wizard stap 2 ............................................................................................ 58 Figuur 55: Deploy template wizard stap 3 ............................................................................................ 59 Figuur 56: Deploy template wizard stap 4............................................................................................ 59 Figuur 57: Deploy template wizard stap 5 ............................................................................................ 60 Figuur 58: Deploy template wizard stap 6 ............................................................................................ 60 Figuur 59: Deploy template wizard stap 7 ............................................................................................ 61 Figuur 60: Deploy template wizard stap 8 ............................................................................................ 61 Figuur 61: Event viewer database configuration .................................................................................. 62 Figuur 62: Event viewer log settings ..................................................................................................... 62 Figuur 63: Event viewer ......................................................................................................................... 62 Figuur 64: Pool wizard stap 1 ................................................................................................................ 63 Figuur 65: Pool wizard stap 2 ................................................................................................................ 63 Figuur 66: Pool wizard stap 3 ................................................................................................................ 64 Figuur 67: Pool wizard stap 4 ................................................................................................................ 64 Figuur 68: Pool wizard stap 5 ................................................................................................................ 65 Figuur 69: Pool wizard stap 6 ................................................................................................................ 65 Figuur 70: Pool wizard stap 7 ................................................................................................................ 66 Figuur 71: Pool wizard stap 8 ................................................................................................................ 66 Figuur 72: Entitlement pool stap 1 ........................................................................................................ 67 Figuur 73: Entitlement pool stap 1 ........................................................................................................ 67 Figuur 74: Entitlement pool stap 3 ........................................................................................................ 67 Figuur 75: Entitlement pool stap 4 ........................................................................................................ 68 Figuur 76: Details pool ................................................................................................ 68 Figuur 77: Gebruiker toevoegen stap 1 ................................................................................................. 70 Figuur 78: Gebruiker toevoegen stap 2 ................................................................................................. 71 Figuur 79: Gebruiker toevoegen stap 3 ................................................................................................. 71 Figuur 80: Administrator gebruiker aanpassen ..................................................................................... 71 Figuur 81: Mogelijke VMware View clients ........................................................................................... 72 Figuur 82: Foutmelding installatie hptc-rdesktop ................................................................................. 73



Figuur 83: De-installatie rdesktop stap 1 .............................................................................................. 73 Figuur 84: De-installatie rdesktop stap 2 .............................................................................................. 74 Figuur 85: Installatie hptc-rdesktop ...................................................................................................... 74 Figuur 86: Installatie VMware-view ...................................................................................................... 74 Figuur 87: Configuratie energiebeheer ................................................................................................. 75 Figuur 88: Aanpassen screensaver settings .......................................................................................... 75 Figuur 89: Session keuze bij aanmelden ............................................................................................... 76 Figuur 90: Xsession stap 1 ..................................................................................................................... 76 Figuur 91: Xsession stap 2 ..................................................................................................................... 77 Figuur 92: Xsession stap 3 ..................................................................................................................... 77 Figuur 93: Automatische aanmelding instellen ..................................................................................... 78 Figuur 94: Creatie helpfile VMware view .............................................................................................. 78 Figuur 95: Test connecteren server....................................................................................................... 79 Figuur 96: ThinApp share instellen ........................................................................................................ 80 Figuur 97: ThinApp Setup Capture stap 1 ............................................................................................. 81 Figuur 98: ThinApp Setup Capture stap 2 ............................................................................................. 81 Figuur 99: ThinApp Setup Capture stap 3 ............................................................................................. 82 Figuur 100: ThinApp Setup Capture stap 4 ........................................................................................... 82 Figuur 101: ThinApp Setup Capture stap 5 ........................................................................................... 82 Figuur 102: ThinApp Setup Capture stap 6 ........................................................................................... 83 Figuur 103: ThinApp Setup Capture stap 7 ........................................................................................... 83 Figuur 104: ThinApp Setup Capture stap 8 ........................................................................................... 83 Figuur 105: ThinApp Setup Capture stap 9 ........................................................................................... 84 Figuur 106: ThinApp Setup Capture stap 10 ......................................................................................... 84 Figuur 107: ThinApp Setup Capture stap 11 ......................................................................................... 84 Figuur 108: ThinApp Setup Capture stap 12 ......................................................................................... 85 Figuur 109: ThinApp Setup Capture stap 13 ......................................................................................... 85 Figuur 110: ThinApp Setup Capture stap 14 ......................................................................................... 85 Figuur 111: ThinApp Setup Capture stap 15 ......................................................................................... 86 Figuur 112: ThinApp Setup Capture stap 16 ......................................................................................... 86 Figuur 113: ThinApp Setup Capture stap 17 ......................................................................................... 86 Figuur 114: ThinApp Setup Capture stap 18 ......................................................................................... 87 Figuur 115: ThinApps importeren stap 1............................................................................................... 88 Figuur 116: ThinApps importeren stap 2............................................................................................... 88 Figuur 117: ThinApps importeren stap 3............................................................................................... 89 Figuur 118: ThinApps importeren stap 4............................................................................................... 89 Figuur 119: ThinApp toekennen stap 1 ................................................................................................. 90 Figuur 120: ThinApp toekennen stap 2 ................................................................................................. 90 Figuur 121: ThinApp toekennen stap 3 ................................................................................................. 90 Figuur 122: Program and Features melding ThinApp geïnstalleerd...................................................... 91 Figuur 123: Opstartmelding ThinApp .................................................................................................... 91 Figuur 124: Error bij starten ThinApp (creatie op virtuele machine) .................................................... 91



Figuur 125: resources voor implementatie ........................................................................................... 92 Figuur 126: Resources voor virtualisatie met herschikking................................................................. 105 Figuur 127: Wizard automatic pool - provisioning settings ................................................................ 107 Figuur 128: Wizard automatic pool - vCenter setting ......................................................................... 108 Figuur 129: Wizard automatic pool - Guest Customization settings................................................... 108


116 Academiejaar 2012-2013 Virtualisatie Lijst van tabellen en grafieken

10

Lijst van tabellen en grafieken

10.1 Tabellen Tabel 1: Top drie marketing bedrijven wereldwijd (2012) ...................................................................... 9 Tabel 2: Ipsos Dell virtual servers .......................................................................................................... 42 Tabel 3: Ipsos server IP adressen .......................................................................................................... 44 Tabel 4: resources voor implementatie ................................................................................................ 92 Tabel 5: Vergelijking gemiddelden callcenter test ................................................................................ 97 Tabel 6: Resources voor virtualisatie .................................................................................................. 106 Tabel 7: Resources nodig voor virtualisatie ........................................................................................ 106 Tabel 8: Resources na virtualisatie ...................................................................................................... 106

10.2 Grafieken Grafiek 1: RDP - CPU .............................................................................................................................. 93 Grafiek 2: RDP - RAM............................................................................................................................. 93 Grafiek 3: RDP - Network ...................................................................................................................... 94 Grafiek 4: RDP - Disk performance ........................................................................................................ 94 Grafiek 5: PcoIP - CPU............................................................................................................................ 95 Grafiek 6: PCoIP - RAM .......................................................................................................................... 95 Grafiek 7: PCoIP - network .................................................................................................................... 96 Grafiek 8: PCoIP - Disk performance ..................................................................................................... 96 Grafiek 9: Callcenter - office pc test – CPU ........................................................................................... 98 Grafiek 10: Callcenter - office pc test - RAM ......................................................................................... 98 Grafiek 11: Callcenter - office pc test - Netwerk ................................................................................... 99 Grafiek 12: Callcenter - office pc test - Disk .......................................................................................... 99 Grafiek 13: Testresultaat callcenter - Network ................................................................................... 101 Grafiek 14: Testresultaat callcenter - Disk .......................................................................................... 102 Grafiek 15: Testresultaat callcenter - RAM ......................................................................................... 103 Grafiek 16: Testresultaat callcenter - CPU.......................................................................................... 104


117 Academiejaar 2012-2013 Virtualisatie Overzicht van de bijlagen

11

Bronnen- & literatuurlijst

AL-RABAYA, O., VIRTUALIZATION CONCEPT AND HISTORY [webpage], 24 januari 2010, remoteitservices. URL: http://www.remoteitservices.com/content/virtualization-concept-and-history Gezien d.d. 29 maart 2013 BLACK, A., VMware ThinApp Deployment Guide [webpage], VMware. URL: http://www.vmware.com/files/pdf/VMware_ThinApp_Deployment_Guide.pdf Gezien d.d. 14 maart 2013 BRODKIN, J., With long history of virtualization behind it, IBM looks to the future [webpage], 30 april 2009 ,Network World. URL: http://www.networkworld.com/news/2009/043009-ibm-virtualization.html Gezien d.d. 29 maart 2013 CONROY S., History of Virtualization[webpage], 8 januari 2013, Everything VM. URL: http://www.everythingvm.com/content/history-virtualization Gezien d.d. 29 maart 2013 DALY J., What Is Virtualization? [webpage], 8 oktober 2012, EdTech. URL: http://www.edtechmagazine.com/higher/article/2012/10/what-virtualization Gezien d.d. 28 maart 2013 DBOTH, Ring Protection mechanism[webpage], 3 mei 2012, Databook. URL: http://www.databook.bz/?page_id=2731 Gezien d.d. 8 april 2013 DENEUT, T., VMware and Cloud computing, 2013 ELSKAMP, G., Windows Thin PC: Windows gestript [webpage], pcm. URL: http://www.pcmweb.nl/nieuws/windows-thin-pc-windows-gestript.html Gezien d.d. 15 mei 2013 FEBELMAR, Ipsos Belgium [webpage], Febelmar. URL: http://www.febelmar.be/nl/ipsos-belgium/memberdetail-10.aspx Gezien d.d. 18 maart 2013 FORD, K., SoftPc [webpage], kevra. URL:http://www.kevra.org/TheBestOfNext/ThirdPartyProducts/ThirdPartySoftware/ConnectivityAndE mulation/SoftPCEmulator/SoftPCEmulator.html Gezien d.d. 29 maart 2013 Honomichl Reports[webpage], Marketingpower. URL: http://www.marketingpower.com/AboutAMA/Pages/HonomichlReports.aspx Gezien d.d. 18 februari 2013 HP ThinPro Add-On (Brokers Update) [webpage], 29 maart 2010, HP. URL:http://h20000.www2.hp.com/bizsupport/TechSupport/SoftwareDescription.jsp?lang=en&cc=us& prodTypeId=12454&prodSeriesId=3719101&swItem=vc-817191&prodNameId=3719106&swEnvOID=4030&swLang=13&taskId=135&mode=4&idx=0 Gezien d.d. 7 mei 2013



Installing the VMware View PCoIP Client on Linux[webpage], VirtualVCP. URL: http://www.virtualvcp.com/linux-technical-guides/171-installing-the-vmware-view-pcoip-clienton-linux Gezien d.d. 25 maart 2013 Ipsos Nobody’s Unpredictable [www], Ipsos. URL: www.ipsos.com Gezien d.d. 18 maart 2013 KNUTH, G., VMware launches Horizon Suite, but it still has a ways to go to meet expectations [webpage], 20 februari 2013, brianmadden. URL:http://www.brianmadden.com/blogs/gabeknuth/archive/2013/02/20/VMware-launchesHorizon-Suite-but-it-still-has-a-ways-to-go-to-meet-expectations-Here_2700_s-our-completeanalysis.aspx Gezien d.d. 14 mei 2013 LEIBOVOCI, A., VMware View 4.5 Application Assignment explained & tips [webpage], 19 oktober 2010, myvirtualcloud. URL: http://myvirtualcloud.net/?p=1164 Gezien d.d. 14 mei 2013 LIGHTSTORM ,Thinapp 4.6 Office 2007 - There is not enough memory or disk space [webpage], 12 oktober 2010, VMware Community. URL: http://communities.vmware.com/message/1660859 Gezien d.d. 14 maart 2013 MONKEYPET, CustomXSession[webpage], 14 juli 2012, ubuntuwiki. URL: https://wiki.ubuntu.com/CustomXSession Gezien d.d.25 februari 2013 PowerEdge R610 Rack Server [www], Dell. URL: http://www.dell.com/us/business/p/poweredge-r610/pd Gezien d.d. 9 april 2013 PROVEN, L., Before the PC: IBM invents virtualisation[webpage], 14 juli 2011, Enterprise Tech. URL:http://www.theregister.co.uk/2011/07/14/brief_history_of_virtualisation_part_2/print.html Gezien d.d. 28 maart 2013 REDACTIE CUSTOMER TALK,Marktonderzoeksbureau Synovate gekocht door Ipsos[webpage], 13 oktober 2011, Customer Talk. URL: http://www.customertalk.nl/nieuws/id5030-marktonderzoeksbureau-synovate-gekocht-dooripsos.html Gezien d.d. 18 februari 2013 Redactie Smart Business Strategies,Wat is virtualisatie?[webpage], 9 oktober 2012, zdnet. URL: http://www.zdnet.be/hardware/144035/wat-is-virtualisatie-/ Gezien d.d. 28 maart 2013 SLAGER, P., Installing & Configuring VMware View 4.5 Part9: – ThinApp Configuration/Management [webpage], 21 april 2011, Paul Slager. URL: http://paulslager.com/?p=1579 Gezien d.d. 4 maart 2013



STUART, G., PCoIP: What Is PC-over-IP and How Does It Work? [webpage],27 februari 2012, petri. URL: http://www.petri.co.il/what-is-pc-over-ip.htm Gezien d.d. 30 april 2013 Sysadmin, How does Linux kernel detect and plug in your hardware? Kernel, sysfs, udev and dbus collaboration.[ webpage], 21 augustus 2011, Sysadmin. URL: http://blogas.sysadmin.lt/?p=141 Gezien d.d. 8 april 2013 TELENET, Wat is Servervirtualisatie?[ webpage], Hostbasket. URL: http://www.hostbasket.com/nl/virtualisatie/wat-is-virtualisatie.html Gezien d.d. 28 maart 2013 Teradici PcoIP solutions brochure [webpage], 2013, Teradici. URL: http://www.teradici.com/media/PDFs/Teradici_PCoIP_solutions_brochure.pdf Gezien d.d. 14 maart 2013 Test Drive the HP ThinPro [webpage], HP. URL: http://www.hp.com/sbso/busproducts-thinpro.html Gezien d.d. 7 mei 2013 Virtualize Your IT Infrastructure [www], Vmware. URL: http://www.vmware.com/virtualization/ Gezien d.d. 19 februari 2013 VMware vCenter Server [www], VMware. URL: http://www.vmware.com/be/nl/products/datacenter-virtualization/vcenter-server/ Gezien d.d. 10 april 2013 VMware Horizon View 5.2 [www], VMware. URL: http://www.vmware.com/products/view/ Gezien d.d. 4 maart 2013 VMware Paravirtualization [webpage], 2007, VMware. URL: http://www.vmware.com/files/pdf/VMware_paravirtualization.pdf Gezien d.d. 4 maart 2013 VMware vCenter Server: vCenter Server Foundation and vCenter Server Standard [webpage], Great lakes Computers. URL: http://www.glcomp.com/products/software/vmware/vcenter/vcenter-server Gezien d.d. 10 april 2013 VMware View 4.5 FAQ: Pricing, licensing and suppoty [webpage], 2010, Vmware. URL: http://www.vmware.com/files/pdf/VMware-View45-Pricing-Licensing-Support-FAQ.pdf Gezien d.d. 5 juni 2013 VMware View PCoIP on Ubuntu How to [webpage], linux2aix. URL: http://www.linux2aix.com/linux/ubuntu/vmware-view-pcoip-on-ubuntu-how-to.html Gezien d.d. 25 februari 2013 VMware vSphere[www], VMware. URL: http://www.vmware.com/be/nl/products/datacenter-virtualization/vsphere/ Gezien d.d. 19 februari 2013



VMWARETV, vSphere Demo: Increase Application Uptime [webpage], 11 november 2010, youtube. URL: http://www.youtube.com/watch?v=fKFFhK4zrZI&feture=plcp Gezien d.d. 10 april 2013 What do ESX and ESXi stand for? [webpage], 31 augustus 2011, VM blog. URL: http://vmin.wordpress.com/2011/08/31/what-do-esx-and-esxi-stand-for/ Gezien d.d. 10 april 2013 What Files Make Up a Virtual Machine?[ webpage], VMware. URL: http://www.vmware.com/support/ws55/doc/ws_learning_files_in_a_vm.html Gezien d.d. 19 februari 2013 YODER, G., SNIA Dictionary European Edition 2012, 2013



12

Overzicht van de bijlagen

Bijlage 1: Tabellen RDP test (5.3.1) ..................................................................................................... 122 Bijlage 2: Tabellen PCoIP test (5.3.1) ................................................................................................... 124 Bijlage 3: Tabellen gemiddelden - CPU (5.3.3) .................................................................................... 126 Bijlage 4: Tabellen gemiddelden - RAM (5.3.3) ................................................................................... 128 Bijlage 5: Tabellen gemiddelden - Disk (5.3.3) .................................................................................... 130 Bijlage 6: Tabellen gemiddelden - Network (5.3.3) ............................................................................. 132 Bijlage 7: Tabellen Callcenter – Office pc (5.3.5) ................................................................................. 134

Bijlage 1: Tabellen RDP test (5.3.1)

Time

CPU Usage (%)

CPU Usage (MHz)

Active Memory (KB)

Network Usage (KBps)

Disk Usage (KBps)

8/05/2013 9:00:00 0,88

20

100352

0

5

8/05/2013 9:05:00 4,27

101

217429

2

159

8/05/2013 9:10:00 0,94

22

183978

1

2

8/05/2013 9:15:00 4,6

109

212650

1

109

8/05/2013 9:20:00 0,88

20

299144

0

2

8/05/2013 9:25:00 0,83

19

132846

0

5

8/05/2013 9:30:00 13,81

330

526131

8

1056

8/05/2013 9:35:00 5,14

122

399018

3

175

8/05/2013 9:40:00 4,73

113

234154

4

17

8/05/2013 9:45:00 4,81

114

168209

6

17

8/05/2013 9:50:00 4,52

107

152917

3

15

8/05/2013 9:55:00 4,7

112

175377

4

22

8/05/2013 10:00:00 4,5

107

180155

3

39

8/05/2013 10:05:00 14,52

347

466397

5

1326

8/05/2013 10:10:00 8,75

209

609280

8

671

8/05/2013 10:15:00 5,02

119

402841

3

311

8/05/2013 10:20:00 13,32

318

302011

5

1085

8/05/2013 10:25:00 8,96

214

643208

7

399

8/05/2013 10:30:00 4,69

112

333073

3

25

8/05/2013 10:35:00 4,5

107

203571

2

22

8/05/2013 10:40:00 4,4

105

164864

2

91

8/05/2013 10:45:00 4,36

103

158651

2

15

8/05/2013 10:50:00 4,42

105

160563

2

42

8/05/2013 10:55:00 4,39

104

170598

2

15

8/05/2013 11:00:00 4,45

106

142404

3

246

8/05/2013 11:05:00 4,49

107

160085

2

170

8/05/2013 11:10:00 7,76

185

321604

3

299

8/05/2013 11:15:00 5,28

126

269516

5

69

8/05/2013 11:20:00 3,79

90

213606

1

13

8/05/2013 11:25:00 3,56

84

168686

1

18

8/05/2013 11:30:00 4,68

111

180155

4

19

8/05/2013 11:35:00 5,18

123

173943

9

25

8/05/2013 11:40:00 4,36

104

168209

2

20

8/05/2013 11:45:00 4,4

105

152439

3

14

8/05/2013 11:50:00 4,47

106

149094

2

48

8/05/2013 11:55:00 4,56

108

185412

2

20

8/05/2013 12:00:00 5,26

125

184456

4

239

8/05/2013 12:05:00 4,82

115

219818

3

40

8/05/2013 12:10:00 6,93

165

360789

2

138

8/05/2013 12:15:00 3,61

85

248012

1

19

8/05/2013 12:20:00 3,66

87

158651

1

13

8/05/2013 12:25:00 3,68

87

137147

1

17

8/05/2013 12:30:00 3,58

85

146705

1

28

8/05/2013 12:35:00 3,56

84

156262

1

13

8/05/2013 12:40:00 3,6

85

150050

1

13

8/05/2013 12:45:00 3,78

90

143360

1

16

8/05/2013 12:50:00 3,6

86

136192

1

13

8/05/2013 12:55:00 3,6

85

166297

1

13

8/05/2013 13:00:00 3,64

86

153395

1

16

8/05/2013 13:05:00 4,48

107

149094

3

16

8/05/2013 13:10:00 7,58

181

167253

4

72

8/05/2013 13:15:00 4,95

118

345497

3

76

8/05/2013 13:20:00 4,68

111

217907

3

14

8/05/2013 13:25:00 4,36

103

194013

2

29

8/05/2013 13:30:00 4,48

107

174421

4

29

8/05/2013 13:35:00 4,51

107

175854

3

21

8/05/2013 13:40:00 4,31

103

168209

2

15

8/05/2013 13:45:00 4,36

104

184934

2

28

8/05/2013 13:50:00 4,37

104

174899

3

17

8/05/2013 13:55:00 4,69

112

166775

4

20

8/05/2013 14:00:00 4,52

108

176332

3

17

8/05/2013 14:05:00 4,58

109

163908

3

18

8/05/2013 14:10:00 7,71

184

369868

4

84

8/05/2013 14:15:00 4,53

108

226030

3

14

8/05/2013 14:20:00 4,71

112

204049

5

14

8/05/2013 14:25:00 4,31

102

180633

3

18

8/05/2013 14:30:00 4,52

108

173465

3

26

8/05/2013 14:35:00 4,4

105

184934

2

17

8/05/2013 14:40:00 4,43

105

139059

2

28

8/05/2013 14:45:00 4,45

106

180633

2

15

8/05/2013 14:50:00 4,86

116

204049

7

55

8/05/2013 14:55:00 4,21

100

192102

1

17

116,375

218855,8611

2,819444444

108,6666667

Average 4,892222222

213,7264269

Bijlage 2: Tabellen PCoIP test (5.3.1)

Time

CPU Usage (%)

CPU Usage (MHz)

Active Memory Network (KB) Usage (KBps)

Disk Usage (KBps)

30/04/2013 8:50:00 0,85

20

120422

0

1

30/04/2013 8:55:00 0,89

20

94617

0

3

30/04/2013 9:00:00 0,82

19

102263

0

1

30/04/2013 9:05:00 2,74

65

215040

1

121

30/04/2013 9:10:00 0,99

23

145271

1

2

30/04/2013 9:15:00 0,97

23

150528

0

2

30/04/2013 9:20:00 0,94

22

114688

0

4

30/04/2013 9:25:00 3,71

88

123767

8

120

30/04/2013 9:30:00 14,51

346

599244

17

1100

30/04/2013 9:35:00 6,39

152

425779

10

96

30/04/2013 9:40:00 5,89

140

279074

9

18

30/04/2013 9:45:00 6,31

150

206438

15

18

30/04/2013 9:50:00 5,86

140

180633

9

13

30/04/2013 9:55:00 6,21

148

201181

14

52

30/04/2013 10:00:00 5,83

139

191624

13

15

30/04/2013 10:05:00 6,54

156

211217

18

232

30/04/2013 10:10:00 6,28

150

186368

16

224

30/04/2013 10:15:00 6,19

147

226030

14

30

30/04/2013 10:20:00 5,6

133

205482

10

26

30/04/2013 10:25:00 5,74

137

183978

12

37

30/04/2013 10:30:00 5,37

128

173943

6

25

30/04/2013 10:35:00 5,61

134

222208

5

157

30/04/2013 10:40:00 5,52

132

195447

6

13

30/04/2013 10:45:00 5,79

138

186845

9

21

30/04/2013 10:50:00 5,33

127

198314

4

26

30/04/2013 10:55:00 5,51

131

162952

5

15

30/04/2013 11:00:00 14,61

349

233198

5

728

30/04/2013 11:05:00 6,2

148

560537

7

246

30/04/2013 11:10:00 8,56

204

283374

5

202

30/04/2013 11:15:00 5,44

130

344064

5

40

30/04/2013 11:20:00 5,37

128

220774

4

23

30/04/2013 11:25:00 6,2

148

187801

9

37

30/04/2013 11:30:00 5,57

133

214562

6

16

30/04/2013 11:35:00 5,72

136

206438

4

31

30/04/2013 11:40:00 5,33

127

203571

4

20

30/04/2013 11:45:00 5,51

131

175377

6

12

30/04/2013 11:50:00 5,69

135

215517

8

91

30/04/2013 11:55:00 5,35

127

199270

7

22

30/04/2013 12:00:00 5,1

121

170598

5

12

30/04/2013 12:05:00 5,25

125

162474

1

265

30/04/2013 12:10:00 5,47

130

211694

2

250

30/04/2013 12:15:00 9,23

220

237021

1

547

30/04/2013 12:20:00 5,2

124

302967

1

25

Average 5,492790698

130,7906977

219362,5581

214,2212482

6,558139535

114,8604651

Bijlage 3: Tabellen gemiddelden - CPU (5.3.3) Time

PC 2

PC 3

PC 4

PC 5

PC 6

30/04/2013 9:00:00 176

178

130

31

40

30/04/2013 9:30:00 173

150

149

162

179

30/04/2013 10:00:00 170

138

159

135

143

30/04/2013 10:30:00 164

132

149

138

131

30/04/2013 11:00:00 249

205

185

199

184

30/04/2013 11:30:00 163

136

150

142

131

30/04/2013 12:00:00 161

128

149

160

140

30/04/2013 12:30:00 157

105

131

319

119

30/04/2013 13:00:00 157

130

150

150

132

30/04/2013 13:30:00 135

135

148

142

137

30/04/2013 14:00:00 206

206

200

211

179

30/04/2013 14:30:00 138

133

147

145

130

30/04/2013 15:00:00 153

149

160

153

144

30/04/2013 15:30:00 146

135

153

145

135

30/04/2013 16:00:00 169

151

69

153

145

30/04/2013 16:30:00 158

129

147

142

131

30/04/2013 17:00:00 378

142

139

151

97

30/04/2013 17:30:00 97

125

135

149

71

30/04/2013 18:00:00 95

125

131

141

69

30/04/2013 18:30:00 95

122

132

141

68

30/04/2013 19:00:00 94

175

138

155

91

30/04/2013 19:30:00 92

133

131

328

20

30/04/2013 20:00:00 102

140

132

95

20

30/04/2013 20:30:00 92

120

129

68

32

30/04/2013 21:00:00 63

N/A

N/A

78

22

2/05/2013 9:00:00 213

N/A

N/A

81

83

2/05/2013 9:30:00 130

705

716

116

97

2/05/2013 10:00:00 196

186

192

208

190

2/05/2013 10:30:00 136

129

137

160

124

2/05/2013 11:00:00 145

148

148

171

134

2/05/2013 11:30:00 136

127

132

147

120

2/05/2013 12:00:00 143

143

142

171

131

2/05/2013 12:30:00 131

113

201

151

162

2/05/2013 13:00:00 155

153

148

184

153

2/05/2013 13:30:00 157

148

139

167

139

2/05/2013 14:00:00 155

152

145

180

148

2/05/2013 14:30:00 146

137

132

169

140

2/05/2013 15:00:00 150

147

149

173

146

2/05/2013 15:30:00 140

131

134

163

127

2/05/2013 16:00:00 151

144

149

171

148

2/05/2013 16:30:00 137

125

146

159

128

2/05/2013 17:00:00 N/A

148

146

172

64

2/05/2013 17:30:00 N/A

137

122

154

33

2/05/2013 18:00:00 340

148

144

161

22

2/05/2013 18:30:00 91

124

125

146

33

2/05/2013 19:00:00 102

138

140

150

32

2/05/2013 19:30:00 101

125

190

258

20

2/05/2013 20:00:00 93

138

148

162

32

2/05/2013 20:30:00 100

129

125

145

21

2/05/2013 21:00:00 48

0

N/A

255

19

3/05/2013 9:00:00 233

-

555

235

241

3/05/2013 9:30:00 145

-

154

158

126

3/05/2013 10:00:00 151

-

167

172

136

3/05/2013 10:30:00 135

-

145

163

122

3/05/2013 11:00:00 145

-

151

169

139

3/05/2013 11:30:00 140

-

141

167

122

3/05/2013 12:00:00 154

-

194

79

135

148,763636 149,9375 164,8148 160,5263 108,0175

Bijlage 4: Tabellen gemiddelden - RAM (5.3.3) Time

PC 2

PC 3

PC 4

PC 5

PC 6

30/04/2013 9:00:00 307188

375602

282179

131731

141926

30/04/2013 9:30:00 210340

226428

201818

284967

315391

30/04/2013 10:00:00 208269

183102

223959

195048

200783

30/04/2013 10:30:00 202296

167332

212331

165341

189951

30/04/2013 11:00:00 341196

326542

325187

332515

304958

30/04/2013 11:30:00 213685

186049

208349

203411

202455

30/04/2013 12:00:00 259242

237897

229853

240286

211057

30/04/2013 12:30:00 206039

160244

159527

455884

160562

30/04/2013 13:00:00 200544

203889

206995

239411

187881

30/04/2013 13:30:00 175854

196243

191385

189075

182863

30/04/2013 14:00:00 357523

353461

337931

368355

331240

30/04/2013 14:30:00 210022

206756

220216

247534

175217

30/04/2013 15:00:00 245702

240366

252631

270472

230171

30/04/2013 15:30:00 183978

185411

212252

204128

183181

30/04/2013 16:00:00 255976

255180

195526

250003

237897

30/04/2013 16:30:00 190190

186925

321763

208110

192340

30/04/2013 17:00:00 451696

233676

233278

270950

230570

30/04/2013 17:30:00 167651

178084

195287

190588

163430

30/04/2013 18:00:00 174739

190827

189951

182385

162474

30/04/2013 18:30:00 170120

179996

192261

184774

132926

30/04/2013 19:00:00 202933

281701

220774

230968

195606

30/04/2013 19:30:00 169323

288153

194491

399655

148855

30/04/2013 20:00:00 207314

197358

238694

246419

105369

30/04/2013 20:30:00 169722

213606

192261

150686

155704

30/04/2013 21:00:00 224835

N/A

N/A

179358

112617

2/05/2013 9:00:00 327816

N/A

N/A

229853

229136

2/05/2013 9:30:00 200783

597989

599415

271348

255658

2/05/2013 10:00:00 338806

364293

383646

378310

386593

2/05/2013 10:30:00 194650

183978

197677

207393

178721

2/05/2013 11:00:00 226030

243313

255100

277401

246100

2/05/2013 11:30:00 182942

194332

189633

219340

187482

2/05/2013 12:00:00 224597

248490

247693

237180

236145

2/05/2013 12:30:00 178562

266808

257012

175695

219499

2/05/2013 13:00:00 232322

264180

272304

275410

230331

2/05/2013 13:30:00 196880

185013

210101

197757

187960

2/05/2013 14:00:00 261551

254304

273658

242994

229694

2/05/2013 14:30:00 190668

183341

219579

189155

193615

2/05/2013 15:00:00 217667

205004

260835

247056

237658

2/05/2013 15:30:00 170598

201022

222685

210261

178642

2/05/2013 16:00:00 245702

231924

254384

240048

240605

2/05/2013 16:30:00 202615

176093

237977

191464

201659

2/05/2013 17:00:00 N/A

229853

296276

275569

204446

2/05/2013 17:30:00 N/A

186208

210260

173465

131094

2/05/2013 18:00:00 485321

242994

249764

227782

114369

2/05/2013 18:30:00 177925

169323

204128

204606

157058

2/05/2013 19:00:00 216154

221490

236543

243074

148934

2/05/2013 19:30:00 196164

194809

290462

294763

92546

2/05/2013 20:00:00 183102

216871

268003

295480

148058

2/05/2013 20:30:00 208907

187004

182624

195048

108077

2/05/2013 21:00:00 193216

0

N/A

337187

105926

3/05/2013 9:00:00 384682

-

536564

420124

434460

3/05/2013 9:30:00 193217

-

217588

206198

196482

3/05/2013 10:00:00 240287

-

261711

252711

247932

3/05/2013 10:30:00 182066

-

193455

182703

191783

3/05/2013 11:00:00 216234

-

248012

239410

224517

3/05/2013 11:30:00 204845

-

196880

198712

196323

3/05/2013 12:00:00 210579

-

254861

196801

228579

228932,1 227155,5 247550,5 241339,5 200447,5 223,5665 221,8315 241,7486 235,6831 195,7495

Bijlage 5: Tabellen gemiddelden - Disk (5.3.3) Time

PC 2

PC 3

PC 4

PC 5

PC 6

30/04/2013 9:00:00 286

431

271

38

41

30/04/2013 9:30:00 110

82

63

243

216

30/04/2013 10:00:00 31

87

147

109

94

30/04/2013 10:30:00 27

27

23

22

42

30/04/2013 11:00:00 232

194

188

263

212

30/04/2013 11:30:00 21

18

33

30

32

30/04/2013 12:00:00 101

98

81

126

185

30/04/2013 12:30:00 62

61

13

477

20

30/04/2013 13:00:00 29

60

54

38

35

30/04/2013 13:30:00 27

61

39

38

67

30/04/2013 14:00:00 334

257

178

353

209

30/04/2013 14:30:00 36

29

27

29

36

30/04/2013 15:00:00 76

103

71

92

36

30/04/2013 15:30:00 33

27

34

24

16

30/04/2013 16:00:00 56

51

105

51

28

30/04/2013 16:30:00 55

22

323

27

22

30/04/2013 17:00:00 1499

43

88

36

79

30/04/2013 17:30:00 84

15

45

19

26

30/04/2013 18:00:00 20

14

24

17

6

30/04/2013 18:30:00 12

15

19

14

5

30/04/2013 19:00:00 60

289

40

53

58

30/04/2013 19:30:00 14

41

16

1019

25

30/04/2013 20:00:00 44

110

38

190

3

30/04/2013 20:30:00 8

39

19

30

20

30/04/2013 21:00:00 92

N/A

N/A

40

14

2/05/2013 9:00:00 459

N/A

N/A

203

142

2/05/2013 9:30:00 72

2612

2589

275

222

2/05/2013 10:00:00 263

440

389

277

367

2/05/2013 10:30:00 70

77

79

86

57

2/05/2013 11:00:00 61

40

47

66

53

2/05/2013 11:30:00 20

25

20

40

20

2/05/2013 12:00:00 42

2267

42

29

36

2/05/2013 12:30:00 39

443

1402

28

705

2/05/2013 13:00:00 59

54

136

31

51

2/05/2013 13:30:00 68

164

64

26

40

2/05/2013 14:00:00 47

57

38

30

36

2/05/2013 14:30:00 18

20

33

18

17

2/05/2013 15:00:00 55

47

35

25

38

2/05/2013 15:30:00 18

30

20

29

14

2/05/2013 16:00:00 48

31

27

29

36

2/05/2013 16:30:00 18

13

39

18

16

2/05/2013 17:00:00 N/A

40

105

54

74

2/05/2013 17:30:00 N/A

19

23

20

20

2/05/2013 18:00:00 1139

25

30

30

9

2/05/2013 18:30:00 81

19

19

17

26

2/05/2013 19:00:00 96

54

29

45

21

2/05/2013 19:30:00 111

28

264

563

3

2/05/2013 20:00:00 12

38

75

97

16

2/05/2013 20:30:00 41

18

75

73

3

2/05/2013 21:00:00 73

0

N/A

609

2

3/05/2013 9:00:00 590

-

1604

715

516

3/05/2013 9:30:00 67

-

70

80

85

3/05/2013 10:00:00 107

-

67

100

59

3/05/2013 10:30:00 20

-

26

24

19

3/05/2013 11:00:00 47

-

28

34

34

3/05/2013 11:30:00 14

-

19

20

15

3/05/2013 12:00:00 58

-

844

76

64

130,2182 181,9792

188,463 125,3509 76,19298

Bijlage 6: Tabellen gemiddelden - Network (5.3.3) Time

PC 2

PC 3

PC 4

PC 5

PC 6

30/04/2013 9:00:00 27

9

8

0

1

30/04/2013 9:30:00 35

12

14

15

12

30/04/2013 10:00:00 33

5

14

11

13

30/04/2013 10:30:00 32

4

16

12

5

30/04/2013 11:00:00 51

7

13

12

5

30/04/2013 11:30:00 31

6

15

11

5

30/04/2013 12:00:00 9

3

6

7

1

30/04/2013 12:30:00 26

1

1

33

1

30/04/2013 13:00:00 27

7

13

13

5

30/04/2013 13:30:00 13

7

12

11

10

30/04/2013 14:00:00 15

5

15

13

5

30/04/2013 14:30:00 11

5

13

13

5

30/04/2013 15:00:00 13

6

13

8

5

30/04/2013 15:30:00 13

5

19

12

6

30/04/2013 16:00:00 18

5

4

9

6

30/04/2013 16:30:00 18

4

8

11

7

30/04/2013 17:00:00 15

6

5

9

4

30/04/2013 17:30:00 13

5

9

14

1

30/04/2013 18:00:00 12

4

5

7

1

30/04/2013 18:30:00 11

4

5

8

1

30/04/2013 19:00:00 8

7

7

9

1

30/04/2013 19:30:00 12

10

7

11

0

30/04/2013 20:00:00 11

5

5

1

0

30/04/2013 20:30:00 11

5

7

1

0

30/04/2013 21:00:00 3

N/A

N/A

1

0

2/05/2013 9:00:00 13

N/A

N/A

0

0

2/05/2013 9:30:00 13

12

11

7

2

2/05/2013 10:00:00 15

11

14

16

9

2/05/2013 10:30:00 11

9

11

17

7

2/05/2013 11:00:00 11

11

8

16

6

2/05/2013 11:30:00 11

9

7

16

6

2/05/2013 12:00:00 6

2

5

17

4

2/05/2013 12:30:00 4

3

1

12

1

2/05/2013 13:00:00 12

7

10

19

7

2/05/2013 13:30:00 11

6

8

17

7

2/05/2013 14:00:00 14

5

10

18

5

2/05/2013 14:30:00 11

5

8

17

6

2/05/2013 15:00:00 12

5

9

18

5

2/05/2013 15:30:00 13

6

9

20

5

2/05/2013 16:00:00 12

5

9

18

9

2/05/2013 16:30:00 12

4

12

18

6

2/05/2013 17:00:00 N/A

6

12

19

2

2/05/2013 17:30:00 N/A

5

5

10

0

2/05/2013 18:00:00 13

5

6

10

0

2/05/2013 18:30:00 12

5

5

10

0

2/05/2013 19:00:00 11

6

6

8

0

2/05/2013 19:30:00 9

5

10

12

0

2/05/2013 20:00:00 11

5

8

10

0

2/05/2013 20:30:00 13

9

4

9

0

2/05/2013 21:00:00 2

0

N/A

5

0

3/05/2013 9:00:00 18

-

15

15

10

3/05/2013 9:30:00 11

-

14

11

6

3/05/2013 10:00:00 11

-

10

14

6

3/05/2013 10:30:00 11

-

7

16

6

3/05/2013 11:00:00 11

-

9

15

5

3/05/2013 11:30:00 12

-

8

15

7

3/05/2013 12:00:00 6

-

3

5

4

14,54545 5,895833 3,229081 11,96491 4,052632

Bijlage 7: Tabellen Callcenter – Office pc (5.3.5)

Time

CPU (MHz)

Ram (MB)

Network (KBps)

Disk (KBps)

14/05/2013 15:29:20 202

901772

2

2028

14/05/2013 15:29:40 155

901772

2

1181

14/05/2013 15:30:00 306

901772

21

810

14/05/2013 15:30:20 114

796916

18

53

14/05/2013 15:30:40 76

796916

3

18

14/05/2013 15:31:00 71

796916

2

5

14/05/2013 15:31:20 70

702544

2

9

14/05/2013 15:31:40 78

702544

2

3

14/05/2013 15:32:00 1093

702544

11276

7042

14/05/2013 15:32:20 1563

891288

17833

16689

14/05/2013 15:32:40 1881

964688

11573

14729

14/05/2013 15:33:00 2053

964688

7755

14791

14/05/2013 15:33:20 1634

996144

5771

14816

14/05/2013 15:33:40 216

996144

20

3591

14/05/2013 15:34:00 125

996144

12

397

14/05/2013 15:34:20 82

1017116

2

9

14/05/2013 15:34:40 88

1017116

2

38

14/05/2013 15:35:00 83

1017116

2

9

14/05/2013 15:35:20 88

1017116

2

31

14/05/2013 15:35:40 93

1017116

6

6

14/05/2013 15:36:00 113

1017116

19

22

14/05/2013 15:36:20 86

1027604

7

20

14/05/2013 15:36:40 89

1027604

1

14

14/05/2013 15:37:00 78

1027604

1

2

14/05/2013 15:37:20 80

849344

2

6

14/05/2013 15:37:40 94

849344

2

71

14/05/2013 15:38:00 77

849344

1

9

14/05/2013 15:38:20 77

692060

2

18

14/05/2013 15:38:40 80

692060

2

36

14/05/2013 15:39:00 72

692060

1

2

14/05/2013 15:39:20 75

576716

1

2

14/05/2013 15:39:40 84

576716

2

7

14/05/2013 15:40:00 84

576716

2

4

14/05/2013 15:40:20 83

471856

1

7

14/05/2013 15:40:40 79

471856

2

21

14/05/2013 15:41:00 84

471856

2

6

14/05/2013 15:41:20 82

398456

2

15

14/05/2013 15:41:40 80

398456

1

2

14/05/2013 15:42:00 77

398456

1

4

14/05/2013 15:42:20 87

346028

1

9

14/05/2013 15:42:40 77

346028

1

6

14/05/2013 15:43:00 77

346028

1

4

14/05/2013 15:43:20 85

293600

2

7

14/05/2013 15:43:40 84

293600

2

14

14/05/2013 15:44:00 88

293600

1

2

14/05/2013 15:44:20 88

262144

1

3

14/05/2013 15:44:40 74

262144

1

59

14/05/2013 15:45:00 81

262144

2

1

14/05/2013 15:45:20 81

262144

2

7

14/05/2013 15:45:40 65

251656

1

3

14/05/2013 15:46:00 83

251656

3

47

14/05/2013 15:46:20 87

220200

9

750

14/05/2013 15:46:40 111

220200

30

8

14/05/2013 15:47:00 83

220200

14

1

14/05/2013 15:47:20 75

199228

2

7

14/05/2013 15:47:40 66

199228

1

9

14/05/2013 15:48:00 77

199228

1

5

14/05/2013 15:48:20 77

199228

1

3

14/05/2013 15:48:40 70

199228

1

6

14/05/2013 15:49:00 72

199228

2

2

14/05/2013 15:49:20 79

188740

1

2

14/05/2013 15:49:40 82

188740

2

8

14/05/2013 15:50:00 70

188740

1

1

14/05/2013 15:50:20 70

199228

1

6

14/05/2013 15:50:40 70

199228

1

3

14/05/2013 15:51:00 71

199228

1

2

14/05/2013 15:51:20 69

178256

1

7

14/05/2013 15:51:40 86

178256

2

1

14/05/2013 15:52:00 70

178256

1

1

14/05/2013 15:52:20 70

178256

2

7

14/05/2013 15:52:40 69

178256

1

7

14/05/2013 15:53:00 77

178256

2

62

14/05/2013 15:53:20 76

178256

2

4

14/05/2013 15:53:40 89

188740

2

160

14/05/2013 15:54:00 107

188740

2

386

14/05/2013 15:54:20 140

220200

2

3002

14/05/2013 15:54:40 138

220200

2

4479

14/05/2013 15:55:00 170

220200

2

6106

14/05/2013 15:55:20 79

188740

2

8

14/05/2013 15:55:40 68

188740

1

1

14/05/2013 15:56:00 65

188740

1

5

14/05/2013 15:56:20 83

178256

2

10

14/05/2013 15:56:40 77

178256

2

8

14/05/2013 15:57:00 68

178256

1

1

14/05/2013 15:57:20 75

178256

1

7

14/05/2013 15:57:40 71

230684

1

6

14/05/2013 15:58:00 67

230684

1

6

14/05/2013 15:58:20 124

251656

20

11

14/05/2013 15:58:40 796

251656

103

2611

14/05/2013 15:59:00 1023

367000

69

2467

14/05/2013 15:59:20 923

471856

44

2317

14/05/2013 15:59:40 448

471856

18

1694

14/05/2013 16:00:00 235

471856

18

491

14/05/2013 16:00:20 281

471856

30

224

14/05/2013 16:00:40 418

660600

29

87

14/05/2013 16:01:00 240

660600

54

127

14/05/2013 16:01:20 220

660600

50

109

14/05/2013 16:01:40 410

597688

34

73

14/05/2013 16:02:00 290

597688

43

21

14/05/2013 16:02:20 473

597688

30

774

14/05/2013 16:02:40 103

692060

6

30

14/05/2013 16:03:00 92

692060

5

10

14/05/2013 16:03:20 454

566228

47

499

14/05/2013 16:03:40 512

566228

102

84

14/05/2013 16:04:00 1039

566228

218

110

14/05/2013 16:04:20 756

566228

74

542

14/05/2013 16:04:40 1356

461372

56

3242

14/05/2013 16:05:00 1000

461372

57

2423

14/05/2013 16:05:20 828

461372

28

2122

14/05/2013 16:05:40 347

461372

6

1863

14/05/2013 16:06:00 98

461372

5

239

14/05/2013 16:06:20 270

461372

34

207

14/05/2013 16:06:40 106

545256

22

24

14/05/2013 16:07:00 64

545256

1

2

14/05/2013 16:07:20 84

545256

2

14

14/05/2013 16:07:40 77

650116

2

61

14/05/2013 16:08:00 69

650116

1

2

14/05/2013 16:08:20 74

650116

2

111

14/05/2013 16:08:40 76

566228

2

7

14/05/2013 16:09:00 72

566228

2

2

14/05/2013 16:09:20 87

566228

2

4

14/05/2013 16:09:40 84

471856

3

10

14/05/2013 16:10:00 81

471856

3

1

14/05/2013 16:10:20 73

471856

1

6

14/05/2013 16:10:40 71

398456

1

54

14/05/2013 16:11:00 83

398456

2

1

14/05/2013 16:11:20 76

398456

2

8

14/05/2013 16:11:40 74

356512

1

5

14/05/2013 16:12:00 84

356512

2

7

14/05/2013 16:12:20 76

356512

2

8

14/05/2013 16:12:40 85

293600

2

7

14/05/2013 16:13:00 77

293600

2

1

14/05/2013 16:13:20 75

293600

2

9

14/05/2013 16:13:40 71

251656

2

7

14/05/2013 16:14:00 84

251656

1

7

14/05/2013 16:14:20 89

251656

2

57

14/05/2013 16:14:40 81

251656

2

188

14/05/2013 16:15:00 93

251656

2

200

14/05/2013 16:15:20 83

251656

2

283

14/05/2013 16:15:40 81

230684

1

179

14/05/2013 16:16:00 71

230684

2

55

14/05/2013 16:16:20 84

230684

2

72

14/05/2013 16:16:40 70

220200

1

2

14/05/2013 16:17:00 69

220200

1

2

14/05/2013 16:17:20 74

220200

1

7

14/05/2013 16:17:40 90

209712

14

12

14/05/2013 16:18:00 117

209712

33

53

14/05/2013 16:18:20 76

209712

6

6

14/05/2013 16:18:40 73

209712

2

9

14/05/2013 16:19:00 67

209712

2

3

14/05/2013 16:19:20 81

209712

2

2

14/05/2013 16:19:40 74

199228

2

7

14/05/2013 16:20:00 74

199228

2

2

14/05/2013 16:20:20 956

262144

85

1202

14/05/2013 16:20:40 957

325056

46

234

14/05/2013 16:21:00 386

325056

48

663

14/05/2013 16:21:20 112

325056

17

17

14/05/2013 16:21:40 94

471856

10

9

14/05/2013 16:22:00 97

471856

7

14

14/05/2013 16:22:20 100

471856

6

14

14/05/2013 16:22:40 94

450884

7

9

14/05/2013 16:23:00 119

450884

17

22

14/05/2013 16:23:20 106

450884

10

28

14/05/2013 16:23:40 91

419428

6

61

14/05/2013 16:24:00 117

419428

6

54

14/05/2013 16:24:20 123

419428

6

19

14/05/2013 16:24:40 102

325056

5

9

14/05/2013 16:25:00 102

325056

6

54

14/05/2013 16:25:20 101

325056

5

19

14/05/2013 16:25:40 89

314572

6

64

14/05/2013 16:26:00 99

314572

6

11

14/05/2013 16:26:20 87

314572

6

13

14/05/2013 16:26:40 81

293600

6

6

14/05/2013 16:27:00 90

293600

5

2

14/05/2013 16:27:20 82

293600

5

8

14/05/2013 16:27:40 101

283112

6

12

14/05/2013 16:28:00 88

283112

6

4

14/05/2013 16:28:20 88

283112

6

3

14/05/2013 16:28:40 83

262144

6

9

201,7877095

436709,2514 426,4738783

660,3687

13

Colofon

Deze versie van het stageverslag werd uitgewerkt met behulp van het tekstverwerkingsprogramma Word 2013, rekenbladen Excel 2013, diagrammen Visio 2010. De lopende tekst is uitgewerkt in het lettertype Calibri (Body) 11pts; De koppen van de hoofdstukken zijn in het lettertype Calibri (Body) 14pts; de subkoppen in het lettertype Calibri (Body) 12pts. Citaten staan in gedrukt in het lettertype Berlin Sans FB 12pts. Datum van voltooiing: 12/06/2013

14

Voor akkoord

Dit eindwerk geldt als een examen. Ze mag niet meer worden gewijzigd tijdens en na de presentatie. Het stagebedrijf heeft het recht om bepaalde delen te laten schrappen uit dit document.

Voor akkoord verklaard:

Luc De Block

Johan Coppieters

Stagementor

stagebegeleider

Eindwerk. Thema Configuratie van een Virtual Desktop - omgeving in het callcenter. Stageplaats

Recommend Documents