Eindrapportage URD-project Better Airport Regions

Eindrapportage URD-project Better Airport Regions Eindrapportage deel b.

Door Geert-Jan Verkade en Andy van den Dobbelsteen, namens het BAR-team 1. Algemeen (max. 1,5 A4) Een luchthaven is een concentratiepunt voor toevoerstromen: mensen, water, voedsel, materialen, energie en hun respectieve afvalstromen. De doorvoer van deze stromen is enorm en grotendeels lineair: mensen, primaire grondstoffen en producten komen van (ver) buiten de luchthaven en afval wordt (ver) van de luchthaven vandaan verwerkt. Dit gaat samen met een grote verspilling van energie, water en materialen, terwijl de luchthaven door haar over het algemeen gesproken voorspelbare dynamiek, en als concentratiepunt ideaal lijkt om stromen te sluiten en cycli te verbinden. Om dit laatste op te lossen, c.q. nog effectiever te maken kan dit het beste in interactie met de luchthaven regio. Dit vraagt om nieuwe technische, ruimtelijke, organisatorische en participatieve modellen voor luchthavens en hun regio’s. De hoofdvraag uit het projectvoorstel was als volgt (in origineel Engels gehandhaafd): • What are important transport, urban landscape and governance characteristics for the sustainable development of airport regions? Deze hoofdvraag was onderverdeeld naar twee perspectieven. Het eerste moet vanuit toegepast onderzoek richtlijnen opleveren voor beslissers en wordt bediend met de volgende vragen: 1.a. What are the reciprocal relationships between airport and urban regional developments? 1.b. How can both develop sustainably at all circumstances (growth, shrinkage, etc.)? 1.c. How can a transition towards this sustainable development path be facilitated? 1.d. What development guidelines can be given to decision-makers to enable this transition? Op een meer fundamenteel wetenschappelijk niveau gaat het onderzoek verder dan huidige modellen voor luchthavens en steden – zoals de "Airport City" (Schiphol Airport), de "Airport Corridor" (Schaafsma), en the "Aerotropolis" (Kasarda), die als inadequaat worden beschouwd – en waarvoor de volgende vragen worden gesteld: 2.a. What is the adequate conceptual model for the integrated airport region? 2.b. What is the adequate conceptual urban model for this? 2.c. What is the adequate conceptual model for sustainable essential streams for this? 2.d. What is the adequate conceptual governance model for this? De luchthaven en zijn regio moeten worden begrepen op meerdere schaalniveaus. Het onderzoek is georganiseerd op twee gebieden, die corresponderen met de twee hoofdonderzoeksgroepen: (1) Slimme en duurzame beheersing van essentiële stromen en gerelateerde bronnen en afvalstromen, gebaseerd op REAP+ (TU Delft en UvA); (2) Stedelijke en regionale ontwikkeling (ETH Zürich en TU München). Het onderzoek is gestructureerd in drie fasen: analyse, testen en evaluatie. De twee groepen werken samen aan de analyse en evaluatie en wisselen doorlopend informatie en kennis uit tijdens het testen (zie de volgende figuur). BAR integreert verschillende disciplines. De hoofdaandacht gaat naar duurzaamheid van luchthavenregio’s en de inpassing c.q. realisatie daarvan: een holistisch beeld met vele invalshoeken om het beoogde effect, de ontwikkeling en reciprociteit van luchthavens en hun stedelijke en regionale omgeving te verbeteren. In het hele onderzoeksproces heeft doorlopend uitwisseling van resultaten en ideeën plaatsgevonden met vertegenwoordigers uit de markt. Dat gebeurt sowieso met de partners in het project (Schiphol, 30-6-2014

Eindrapportage URD-project Better Airport Regions (BAR)

1

SADC, Gemeente Haarlemmermeer, Kanton, Gemeente en Luchthaven Zurich, Gemeente Kloten), deels in het onderzoek zelf, deels in speciale stakeholder meetings waar publieke en private belanghebbenden werden geconsulteerd.

Eindproducten uit het onderzoek zijn:  Ontwerpuitwerkingen voor de regio Schiphol, op verschillende schaalniveaus, waarbij beter rekening is gehouden met een nieuw model van betere luchthavens  Wetenschappelijke journal artikelen, vakartikelen en andere publicaties als bijdrage aan URDthemanummer URD-programma  Bijdragen aan internationale en nationale conferenties, zoals de NWO-VerDus conferentie  Formeel eindrapport voor NWO met de uitkomst van het onderzoek (dit)  Finaal projectpakket met een inhoudelijk eindrapport, posterboek, Photo booklet, referentiecatalogus, ontwerppatronenboek, spelkaarten voor een stakeholder workshop, Een minstens zo belangrijk ‘eindproduct’ is nauwe (en voortgezette) samenwerking tussen wetenschappers en belanghebbenden uit de praktijk: dus leerervaringen met cocreatie. 2. Wetenschappelijke betekenis (max. 2 A4, excl. Bijlage 1) De volgende wetenschappelijke bevindingen komen voort uit het BAR-onderzoek. Internationale referenties (WP 2b) Integratie van luchthaven en regio wordt waargenomen in alle bestudeerde locaties in Europa, maar de interactievelden, hun systemische diepgang en reikwijdte van effecten varieert. Er zijn twee omstandigheden waarbinnen succesvolle integrale projecten geïmplementeerd worden: - bij een heldere win-winsituatie, niet alleen voordelig voor het (regionale) systeem in zijn geheel, maar ook voor elk van de partners en belanghebbenden die daarin bijdragen - waar nieuwe regelgeving, bijvoorbeeld op milieuaspecten, vraagt om een creatieve reflectie op gebaande paden. Er wordt een sterke invloed uitgeoefend op activiteiten tot integratie door de governance-context van een luchthavenregio, door de wetgeving op het gebied van luchthavenactiviteiten, en door de aandeelhoudersstructuur, niet alleen als de staat een substantieel deel bezit van de aandelen. Het eindproduct van dit werkpakket is een catalogus en synoptische bespreking van strategieën en projecten die worden uitgevoerd door Europese luchthavens op hun weg naar een betere integratie 30-6-2014


2

met de omringende metropolitane regio, inclusief factsheets van best practices vanuit vijf belangrijke Europese luchthavenhubs, thematisch gecategoriseerd en synoptisch gearrangeerd in een overzichtsschema, dat later kan worden uitgebreid. Deze catalogus helpt om de complexe wederzijdse afhankelijkheden in een luchthavenregio te begrijpen en om sleutelstrategieën voor stedelijke regionale integratie te identificeren. Flows analyses and hotspot studies (WP1a) Uit dit onderzoek blijkt dat op dit moment nauwelijks wordt geanticipeerd op circulariteit en regionale integratie, wat leidt tot verspilling en het buiten beschouwing laten van wederzijdse voordelen. Er is een variatie aan potentiële verbeteringen met betrekking tot het management van circulaire stromen en regionale synergiën; deze verbeteringen hebben inherent ruimtelijke en organisatorische implicaties. Stromen- en potentieanalyses, in het bijzonder in de hotspotzonestudies, onderstrepen de noodzaak van transdisciplinaire, systematische benaderingen. Vanuit het zichtpunt van essentiële grondstoffenstromen is er niet één luchthavenregio, noch een systeem of gebied met heldere afbakeningen; het is een ‘zachte ruimte’ met fuzzy grenzen.

De luchthaven en de mobiliteitsinfrastructuur waaraan die is verbonden resulteert in een specifiek woonwerkverkeerspatroon: in Schiphol komt dit neer op meer openbaar vervoer en minder fietsverkeer. De groene gebieden onder de geluidscontouren blijken een koelend effect te hebben tijdens hittegolven (dit zijn zogenaamde coolspots). Ontwerppatronen (WP1b) Volgens Christopher Alexander is een patroon een regel uit drie delen, die een relatie beschrijft tussen een bepaalde context (in ons geval de luchthavenregio), een probleem en een oplossing. Voor BAR is op basis van het stromen- en potentieonderzoek van WP1a en in wisselwerking met de ontwerpstudio’s van WP2a+c gewerkt aan ontwerppatronen op de stedelijke schaal, waarmee beter beantwoord kan worden aan duurzame luchthavenontwikkelingen.

30-6-2014


3

Stedelijke ontwerpstrategieën (WP2a+c) In dit werkpakket zijn ruimtelijke plannen uitgewerkt voor de regio Schiphol. Daarbij is gebruik gemaakt van studentenstudio’s, waarbij de studenten door onderzoekers werden begeleid en resultaten door onderzoekers zijn verwerkt. Door de onderzoekers en studenten zijn analyses gemaakt van de regio Schiphol, op basis waarvan de bestaande kwaliteiten in kaart konden worden gebracht. Op basis daarvan is door middel van transformatiescenario’s en –projecten een beeld van mogelijke doelkwaliteiten verkregen, waarna strategische ontwerpingrepen zouden leiden tot gewenste doelkwaliteiten. Existing Qualities

Possible Target Qualities

Transformation Projections/Scenarios

Inventory Analysis

Desired Target Qualities

Strategic Design

Voorbeelden van plannen die hieruit voortkwamen, en die een ander licht schenen op de regio Schiphol en haar toekomstige, betere, ontwikkelingsmogelijkheden, zijn de inrichting van het zogenoemde geluidslandschap, waar nu vooral restricties voor gelden, en de uitwerking van de luchthaven met kassen waarin eigen voedsel verbouwd en afval verwerkt wordt. Noise Bicycle Paths connecting leisure Local Public Transport

Heat

Food

Transfer Transfer

Biogas

Aalsmee r Flower

Governance (WP1c+d) In de huidige governance blijkt gebruik van grondstoffen geen aandachtspunt. Instituties (het regelgevingskader, regels voor interactie, coördinatiemechanismen, rollen…) die verbindingen kunnen maken en/of circulariteit kunnen coördineren zijn afwezig of slechts in opstart. Het perspectief van grondstoffen vraagt om mobilisatie van andere stakeholders dan de gebruikelijke partijen, die vragen om nieuwe governance-arena’s of de uitbreiding van bestaande arena’s. Het verbinden van kringlopen is, vanwege het lokale karakter van verbindingen, het beste aan te pakken in lokale, tijdelijke arena’s die zich focussen op enkelvoudige thema’s, die bijdragen aan het sluiten van de ‘kleine’ kringlopen. Daarnaast kan in deze constellaties worden gezocht naar specifieke verbindingen en organisatievormen. Tevens verdient het aanbeveling om in regionaal verband, in een meer strategisch georiënteerd arrangement, te zoeken naar de mogelijkheden voor het sluiten van de 30-6-2014


4

‘grote’ kringlopen en af te stemmen hoe de lokale projecten bijdragen tot circulariteit op regionaal en bovenregionaal niveau. Kringlopen kunnen immers op verschillende schaalniveaus worden gesloten. Afwegingen welk schaalniveau de voorkeur verdient worden mede ingegeven door kansen en mogelijkheden op verschillende niveaus ten aanzien van factoren als milieupotenties, aanwezigheid van infrastructuur, investeringsmogelijkheden en politieke haalbaarheid. Deze nieuwe constellaties in governance zijn belangrijk, want circulaire economie verbindt gecentraliseerde en gedecentraliseerde infrastructuren en processen, maar ook – belangrijker nog – de betreffende belanghebbenden. Om processen naar betere luchthavenregio’s te faciliteren zijn kaarten gemaakt voor een vorm van serious gaming in stakeholderworkshops, die in de praktijk ook zijn getest. Bij deze kaarten is gebruik gemaakt van den onderzoeksresultaten uit de andere werkpakketten en van het denken in patronen. De kaarten bieden deelnemers inzicht in de mogelijkheden voor het sluiten van kringlopen vanuit het perspectief van stromen (welke mogelijkheden zijn er om bij te dragen aan circulariteit), gebieden (hoe kan de inrichting van een gebied bijdragen aan circulariteit) en actoren (welke processen en instrumenten kunnen circulariteit bevorderen). De kaarten bieden deelnemers de basis om gezamenlijk prioriteiten te agenderen en te bediscussiëren hoe deze kunnen worden bereikt. Naar aanleiding van het spelen van deze game hebben stakeholders van de Schiphol regio besloten tot een vervolg sessie over verdere vormgeving van samenwerking / afstemming op dit gebied.

Overall heeft het onderzoek geleid tot inzicht in de verschillende dimensies waarbinnen het aspect van kringlopen rondom luchthavens (maar ook elders) kan worden opgelost. Dit betreft de volgende vijf dimensies:  Data (punten – 0D): inventariseren, verzamelen en analyseren van relevante data;  Stromen en cycli (lineair - 1D): normatieve regels definiëren voor circulariteit, inclusief economie;  Ruimtelijke planning en ontwerp (vlakken en volumes - 2D/3D): allokeren van circulaire systemen, creëren van patronen;  Ontwikkelingen, scenario’s en planning (tijd - 4D): planning van de gewenste ruimtelijke ontwikkelingen;  Actie door belanghebbenden en de maatschappij (internalisatie - 5D): sturen van ontwikkeling, het laten gebeuren, het doen. In het dagelijkse leven zijn deze verweven en mogelijk geïntegreerd, maar voor een gestructureerde aanpak is onderscheid van de verschillende dimensies relevant. Merk op dat de toename in dimensies weliswaar van boven naar beneden werkt maar dat de voorwaardelijkheid andersom regeert: zonder

30-6-2014


5

actie van mensen worden geen ontwikkelingen in gang gezet en zullen geen ruimtelijke plannen ontstaan die kringlopen faciliteren en uiteindelijk tot betere uitkomsten leiden. 3. Maatschappelijke relevantie (max. 3 A4) Better Airport Regions heeft als onderzoeksproject in belangrijke mate bijgedragen aan de discussie op luchthavens en hoe deze ‘beter’ kunnen worden in de nabije toekomst, door zich meer te richten op het sluiten van kringlopen in de nabije omgeving en daarvoor meer integratie en interactie aan te gaan met hun regio. Deze wederkerigheid kan in de toekomst veel voordelen brengen. De bij het project betrokken maatschappelijke partners (Schiphol, SADC, Gemeente Haarlemmermeer) en andere belanghebbenden (bedrijven, publieke instellingen en andere organisaties) gaven naar het einde van het project steeds vaker aan de behandelde kwesties zeer relevant te vinden en hiermee verder te willen gaan in concrete zin. Bij het Governance onderdeel van het programma zijn medewerkers van het ministerie van IenM en EZ (incidenteel) betrokken geweest, het ministerie van Financiën niet. Na het project wordt in een extra sessie de resultaten uit het BAR-project nader uitgewerkt tot een actieplan voor de regio Schiphol. Onderdeel van de strategie zal ook zijn de betrokkenheid en rol van de verschillende ministeries op basis van de nieuwe inzichten uit het onderzoek. De partners en belanghebbenden die hierom hebben gevraagd, zien dat met de andere voorgestelde benadering van de luchthavenregio economisch en maatschappelijk perspectief geboden wordt waar ontwikkelingen vanuit de luchthaven en haar regio nu vaak nog tegen elkaar in druisen. Het zou bijvoorbeeld ondermeer de concurrentiepositie van de luchthaven op termijn flink verbeteren. In de afrondende sessie tijdens het VerDus-congres van juni 2014 in Rotterdam werd dit gepresenteerd als een omgekeerd, positief perspectief van wat ooit de probleemstelling van BAR was bij aanvang van het project. Gevraagd werd het volgende voor te stellen:  Een leidende wereldspeler die zich baseert op lokale sterkten  Sterke onafhankelijkheid van de voorziening van bronnen en producten  Nieuwe economieën die vooraf onvoorstelbaar waren  Duurzame ontwikkeling van de luchthaven en zijn omringende regio  Alle ontwikkelingen zijn wederzijds voordelig voor de luchthaven en de regio  Mensen die in de nabijheid wonen en werken zien de luchthaven als een zegen  Regionale belanghebbenden concentreren hun inspanningen op gezamenlijke activiteiten  Toekomstige aanpassingen en uitbreidingen maken de regio alleen maar beter Dit klinkt wellicht als een ambitieus doel, maar na twee jaar onderzoek en veelvuldige interactie geloven zowel de academische als maatschappelijke partners dat dit mogelijk moet zijn. 4. Vorderingen m.b.t. kennisdisseminatie (ca. 0,5 A4, excl. Bijlage 2) Vanaf de start is begonnen informatie te delen met onderzoekers en organisaties en partijen uit de praktijk in de regio. Het programma is op Schiphol van start gegaan met het congres AirportNext!, waar onderzoekers en stakeholders aan deelnamen als presentator van onderzoeksresultaten of als toehoorder. Na afloop van het congres was de formele startbijeenkomst van BAR georganiseerd bij Schiphol in huis. Daar bespraken de onderzoekers uit München, Zürich, Delft en Amsterdam met de gemeenten Haarlemmermeer en Amsterdam (Metropoolregio), Schiphol en SADC o.a. de betekenis van de resultaten van AirportNext!. Tijdens de decemberbijeenkomst in Zürich waren net als tijdens de startbijeenkomst externe onderzoekers uitgenodigd die hun onderzoekservaring in Europa en Azië presenteerden. In nieuwsflitsen en websites en jaarboeken is melding gemaakt van het onderzoeksprogramma. Eerste resultaten zijn in vaktijdschriften als S+RO en Rooilijn gepubliceerd. Op enkele bijeenkomsten is het onderzoek gepresenteerd en de verschillende presentaties en artikelen zijn op de projectwebsite van VerDuS geplaatst. In het najaar 2014 wordt een Engelstalig themanummer S+RO uitgebracht.

30-6-2014


6

Voor de praktijk zijn enkele praktisch handreikingen voor het opstellen en gebruik van patronen opgesteld, dit in samenwerking met de gemeente Haarlemmermeer. Daarnaast zijn een fotoboek, tentoonstelling en een governance-kaartenboek samengesteld. Alle gericht op de praktijk. Het eerste jaar was met name een inventariserend jaar waarbij aan het eind samen met de stakeholders relaties (cross-overs) zijn gelegd en de lijnen voor het vervolg zijn uitgezet. Hiermee hadden we ook content om met andere dan de direct betrokken partijen het gesprek aan te gaan. De onderzoeks/ontwikkellijn governance maakte door zijn aanpak indirect onderdeel uit van de praktijkontwikkeling doordat partijen direct worden geconfronteerd met de consequenties c.q. inconsequenties van hun keuzes. In het tweede jaar zijn met deze stakeholders enkele gezamenlijke ontwikkelbijeenkomsten georganiseerd waar de inhoudelijke opbrengsten van andere werkpakketten als input hebben gediend. De direct betrokken stakeholders hechtten hier grote waarde aan. Het tweede jaar was verdieping en uitwerken van hypotheses voor verschillende pilots in de Schipholregio. De keuze van de pilots is samen met de verschillende stakeholders tot stand gekomen. Ook de uitwerking o.a. in de ontwerpstudio’s, research onderwijs-modules en afstudeerwerken is in nauwe samenwerking met o.a. de gemeente Haarlemmermeer en Schiphol gedaan. Ten behoeve van de bespreking van de resultaten uit de verschillende werkpakketten in de januaribijeenkomst van 2014 zijn posters gemaakt en gepresenteerd. Dit bleek een zeer effectief middel om het grote aantal resultaten met een grote diversiteit in de toch grote groep onderzoekers en andere betrokkenen te bespreken. Deze posters zijn vervolgens aangepast en meerdere keren gebruikt tijdens presentaties en workshops en geven in beeld met begeleidende tekst snel een overzicht van onderzoeksresultaten en de nieuwe aanpak. De verschillende stakeholders waren regelmatig blij verrast met de opgedane inzichten uit inventarisaties en analyses. Niet alleen wat betreft inhoud maar ook de praktische consequenties voor ingezet en nieuw te vormen beleid en strategie. In de afrondende fase worden nog aanbevelingen (handelingsperspectieven) voor de praktijk benoemd. Deze worden besproken in een workshop in augustus waar op verzoek van de stakeholders gemeente Haarlemmermeer, SADC en Schiphol een gezamenlijk actieplan wordt ontwikkeld. Het geheel wordt “afgerond” met een internationaal symposium Better Airport Regions op Schiphol. 5. Voortgang inbedding in VerDuS (ca. 0,5 A4) Naast de uitwisseling van ervaring op de door VerDuS georganiseerde URD-Startbijeenkomst, het VerDuS-congres en oogstbijeenkomsten is er formeel geen contact geweest met ander programma’s. Enkele programmaleiders zijn voor de midtermbijeenkomst op Schiphol uitgenodigd maar helaas was het voor hen niet mogelijk om deel te nemen. Door betrokkenheid van een postdoc van de UvA (uit de groep van Salet) in de governance-lijn vond binnen die onderzoeksgroep binnen UvA middels bijeenkomsten intern kennisuitwisseling plaats. Verschillende onderzoekers zijn in het kader van het governance-onderzoek geïnterviewd. De door het Programmabureau VerDuS ingezette actie middels Oogstbijeenkomsten heeft met name door de daar gevoerde discussie met collega-onderzoekers de gedachten met betrekking tot de dimensies van circulariteit verder vormgegeven. De kennisdisseminatie en algemene communicatie van VerDuS als de website, nieuwsberichten en congressen hebben een positieve uitwerking gehad op draagvlak en urgentiegevoel bij betrokkenen en te betrekken partijen. Ook kon bij tal van informatieve vragen naar de (project)website worden verwezen. De programmabrede resultaten van BAR hebben pas vorm en inhoud kunnen krijgen in het laatste halfjaar van het onderzoek. Daardoor ontbrak binnen de onderzoekperiode praktisch de tijd om met de resultaten op basis van de analyses en de ontwikkelde methode bijvoorbeeld met het onderzoek van Han Meyer in de Zuidwestelijke Delta (IPDD) en de daar ontwikkelde methodiek te synchroniseren. Conclusie: wetenschappelijk reflectie en discussie is zeer waardevol maar in een dergelijk relatief intensief en kortlopend traject moeilijk in te passen. Een extra zes maanden voor reflectie,

30-6-2014


7

synchronisatie en doorwerking naar de praktijk zou de doelmatigheid van dergelijke onderzoeksprogramma’s vergroten. 6. Organisatie en beheer (ca. 1 A4, excl. Bijlage 3) Zoals al in de midtermrapportage vermeld, bleek dat de samenvoeging van de verschillende zeven werkpakketten tot vier een goede uitwerking heeft gehad. Er kon daardoor snel en goed worden geschakeld tussen de verschillende onderzoekers. In de inventarisatie werd veel samengewerkt en uitgewisseld, terwijl het projectmatig goed beheersbaar bleef. Ook de uitwisseling en samenwerking tussen de vier werkpakketten is na de opstart en eerste inventarisatie snel en efficiënt op gang gekomen. Naast het gebruik van ICT hebben de onderzoekers gezamenlijk werk/onderzoeks- en reflectie/beoordelingsdagen georganiseerd. Op deze wijze kon kennis en ervaring en eerste resultaten direct worden ingebed in de andere werkpakketten al of niet na gedegen wetenschappelijk debat. Na aanvankelijke problemen met de invullingen op onderdelen van werkpakket 1, o.a. door het uitvallen van een onderzoeker na een ernstig ongeval, is het team zowel kwalitatief als kwantitatief op orde gebracht. Ook het uitvallen van onderzoekers in Zurich door het veranderen van dienstverbanden kon intern door de betrokken onderzoekers goed worden opgevangen. Met betrekking tot de personele inzet heeft het onderzoek meer inspanning gekost dan begroot. Het daadwerkelijk verzamelen van de data en het verwerken van de op zeer verschillende wijze aangeleverde data bleek in de praktijk zeer tijdrovend. Dit betrof zowel de data voor Nederland als voor de internationale vergelijkingen. Data moest bij veel verschillende partijen betrokken worden en deze wilden ze niet in alle gevallen zondermeer ter beschikking stellen. Ook waren de data onderling niet altijd vergelijkbaar. Een deel van het extra veldwerk is o.a. door TUM als eigen matching gefinancierd. Ervaring met het verwerken van m.n. GIS, zodat vergelijkbare kaartbeelden konden worden gegenereerd is door intensieve samenwerking tussen experts van TUD met zowel TU München en ETH Zürich opgelost. Ook voor de ontwerpstudio’s als de coördinatie in het algemeen met het relatief grote aantal stakeholders en het belang in te spelen op de actuele vragen en ontwikkelingen en de continue wisselwerking, afstemming en vervlechting van tussenresultaten tussen de verschillende werkpakketten vergde meer coördinatie en afstemming dan bij aanvang was voorzien. Het organiseren van regelmatige gesprekken, bijeenkomsten en workshops met partners en stakeholders – en zo anticiperen op actuele vragen die soms voortkwamen uit de tussenresultaten van verkenningen, analyses en ontwerpstudies – werkte goed en bracht met zich mee dat op onderdelen een werkwijze of aanpak moest en kon worden bijgesteld om behalve wetenschappelijke resultaten ook voor de praktijk direct toepasbare resultaten te verkrijgen. Bij de aanvang van het onderzoek was, zoals eerder gesteld op voorstel van de Kerncommissie URD, hier al organisatorisch binnen de onderzoeksgroepen op ingespeeld door het samenvoegen van enkele werkpakketten. Het BAR-project betrof een relatief complex onderzoeksonderwerp waarbij resultaten in ondermeer in ontwerpstudio’s zou worden verwerkt. De relatieve korte doorlooptijd heeft het team gedwongen een compacte planning op te stellen. Doordat de start van het onderzoek in de zomerperiode plaatsvond maakte het dat bij start van de eerste ontwerpstudio in het najaar van 2012 nog relatief weinig resultaten uit de eerste verkenningen konden worden meegenomen. Gedurende de looptijd en uitwerking van de studies in de eerste studio is dit deels door intensieve en open inbreng deels opgevangen. Gedurende de rest van de looptijd kon de wisselwerking plaatsvinden zoals voorzien. De cofinanciering is naar verwachting meer dan goed gelopen. Naast inzet door Schiphol zoals begroot heeft ook Haarlemmermeer haar inspanningen inzichtelijk kunnen maken. Deze was aanzienlijk en niet in het minst door de zeer nauwe betrokkenheid van de opeenvolgende wethouders. Beide organisaties hebben evenals SADC diverse out-of-pocketkosten voor hun rekening genomen als huur van bussen, catering en zaalhuur. De directe betrokkenheid van de partners Schiphol, SADC en Gemeente Haarlemmermeer is zeer groot geweest. Er vonden regelmatig één-op-één gesprekken plaats, specifieke bijeenkomsten en 30-6-2014


8

workshops en ook excursies. In een aantal gevallen waren deze door de stakeholders zelf georganiseerd c.q. als gastheer/vrouw. Sleutelpersonen reisden ook af naar werkbijeenkomsten in Zürich en München. Gedurende de gehele onderzoeksperiode zijn consortium- en stakeholderbijeenkomsten georganiseerd, waar zowel onderzoekers als stakeholders participeerden en experts van buiten werden uitgenodigd om een presentatie of een reflectie op het gepresenteerde werk te geven. De doorwerking heeft soms lokaal direct plaatsgevonden maar met name op regionale schaal zal de doorwerking pas plaatsvinden na afloop van de studie. Resultaten zijn wel formeel besproken in de bijeenkomst van mei 2014, waar een aantal wensen vanuit de praktijk zijn benoemd en meegenomen in de eindrapportage. In augustus is een vervolgbijeenkomst gepland om een strategie te bepalen voor de regio. De organisatievorm van het BAR-project, met een staf bestaande uit wetenschappers en een procesmanager uit de praktijk van de gebiedsontwikkeling, blijkt voldoende adequaat te zijn om de interactie tussen theorie en praktijk goed te organiseren. 7. Bijdrage aan de kennisinfrastructuur (ca. 1 A4) Het programma was bij aanvang al een internationale samenwerking tussen TU Delft BK, TU Delft TBM, UvA, TU München en ETH Zürich. De intensieve samenwerking tussen de partijen in BAR heeft geleid tot initiatieven met betrekking tot verdere uitwerking en disseminatie van resultaten uit het onderzoek na afloop – de doorvertaling van de kennis en ervaring naar andere luchthavenregio’s en andere mainports. Naast het initiatief voor zogenoemde cross-over papers voor wetenschappelijke journals wordt in het najaar 2014 gezamenlijk een themanummer van S+RO (Engelstalig) samengesteld op basis van de eindrapportage. In de regio Schiphol, Hoofddorp, wordt op basis van het studiowerk en de foto-excursies een tententoonstelling ingericht en een catalogus samengesteld, Hoofddorp: The Noise Landscape. In samenwerking met Architectuurpodium Haarlemmermeer wordt een symposium georganiseerd. Tentoonstelling en symposium beide voor een breed publiek. Ook worden er nu voorbereidingen gemaakt voor een internationaal congres Better Airport Regions, als spin-off van het BAR-project. Tussen de verschillende universiteiten loopt inmiddels ook meer samenwerking dan alleen vanuit het BAR-onderzoek. Een voorbeeld daarvan is de samenwerking van andere afdelingen van de faculteit TBM van de TU Delft met ETH Zürich. Ook op het vlak van mobiliteit is nauwere samenwerking ontstaan tussen de TU Delft en TU München. 8. Toekomst (ca. 0,5 A4) Naar aanleiding van twee jaar onderzoek Better Airport Regions wordt voorgesteld het volgende wetenschappelijk nader uit te werken:  Betere bepaling en inzet van de voordelen en potenties van luchthavenregio’s, bijvoorbeeld klimaatadaptatie en leefbaarheid  Nadere bestudering van de relaties, beperkingen en potenties van een luchthaven, zeehaven of andere mainport met zijn achterland  Nadere uitwerking van managementsystemen voor geïntegreerde grondstoffenstromen  Testen en verbeteren van ontwerppatronen voor betere luchthavenregio’s in aangewezen hotspotgebieden of pilotprojecten  Uitbreiding van de benadering naar andere hub entiteiten, internationale cases en andere klimaten  Uitwerking van het 5D-model voor ‘beter’, van big data naar de internalisering van het nieuwe denken  Bestudering van de complexe relatie tussen economie versus duurzaamheid in het licht van infrastructuren en ‘betere groei’ (OECD groei-agenda: sterker, schoner en rechtvaardiger)  Ontwikkeling van nieuwe economische modellen die economie, technische duurzaamheid en ruimtelijke en infrastructurele planning integreren  Uitwerking van nieuwe governance-modellen voor regionale hub ontwikkelingen 30-6-2014


9

Voor de regio Schiphol wordt met belanghebbenden gestreefd naar uitwerking van het volgende:  Nadere actie om de luchthavenregio Schiphol te transformeren – een routeplan voor de Schipholregio gericht op ‘beter’ worden  Ontwerpen, uitwerken en ontwikkelen van een voorbeeldig grondstoffenmanagementsysteem voor Schiphol – de eerste circulaire luchthavenregio  Internaliseren van grondstoffenbeheer in de governance van Schiphol en zijn regio  Ontwerpen, uitwerken en ontwikkelen van het geluidslandschap van Schiphol als een gebied met grote voordelen voor de luchthavenregio  Opzetten van een wederzijds voordelig governance-model voor de luchthaven Schiphol en haar regio

30-6-2014


10

Bijlage 1a: Onderzoeksvragen per werkpakket Work package 1 a+b Essential streams and spatial qualities in the design of airport regions 1. Understanding characteristics of the dynamic relations between essential streams and their infrastructures of airport regions 2. An urban design perspective on the quality of the living environment in the dynamic context of airport regions 3. Developing a generic dynamic model for integrated patterns of essential streams and qualities for urban design interventions in airport regions 4. Identifying conditions and current potential for transitional change in airport regions Work package 1 c+d Governance and transitions in the planning of airport regions 1. Understanding characteristics of urban strategy making processes of airport regions in the face of uncertainty 2. Mapping historical transitional changes in land use and transport planning of airport regions to draw lessons for todays governance challenges of improving (the sustainability of) airport regions 3. Making urban strategy making processes more resilient to conditions of uncertainty 4. Identifying conditions and current potential for transitional change in airport regions Work package 2 a+b+c Urban Regional Development 1. Understanding the reciprocity between the Airport of Zürich and its region. 2. Morphological analysis of Amsterdam Schiphol airport region and identification of development potential. 3. Scenarios and feasible development possibilities for Amsterdam Schiphol airport region. 4. Analysis and systematisation of best practice approaches for urban regional integration in airport regions. 5. Conceptual description of general properties and processes of airport regions

30-6-2014


11

Bijlage 1b: Wetenschappelijke Output Journal papers • Benjamin Büttner, Montserat Miramontes, Marco te Brömmelstroet: The node-place model applied to airports. Case studies of Munich and Amsterdam. (in preparation) • Ellen van Bueren, Michel van Wijk: Framing the Future: towards the Amsterdam Metropolitan Area. Experiences with the stakeholder arena. (in preparation) • Benedikt Boucsein, Christian Salewski, Simon Kretz et.al.: Airports and Cities: Corridors, Tangents, Backstages–Urban Development for a Better Amsterdam Airport Region (working title). (format to be defined) • Hernan Casakin, Arjan van Timmeren, Petra Badke-Schaub: Scenarios and Design Patterns as Two Contrasting and Complementary Design Methods. (Under review) submitted to: Journal of Design Research (special issue) • Bob Geldermans, Alex Wandl, Andy van den Dobbelsteen: Mapping and managing essential resource flows in airport regions – the case of Amsterdam Airport Schiphol. (Under review) submitted to: Smart and Sustainable Built Environment (SASBE) • Bob Geldermans, Arjan van Timmeren, Alex Wandl,, Michiel Fremouw: Airport Regional Metabolisms. An analysis of essential resource flows, their interrelations and their infrastructures in airport regions – the case of Amsterdam Airport Schiphol. (Submitted) submitted to: Urban Technology • Eirini Kasioumi (ETHZ), ”Planning in an international airport area: the case of Paris-Charles de Gaulle”, Regional Studies, Regional Science (accepted with revisions, in reworking) • Eirini Kasioumi, Andreas Schmitt, et.al.: Conceptual Planning Models of European Airports (working title). (in preparation) paper in European Planning Studies • Bardia Mashhoodi, Alex Wandl, Arjan van Timmeren: The spatiality of the economic impact of airports: the case of Schiphol 1996-2009 (Submitted) submitted to: Urban Studies • Bardia Mashhoodi & Alex Wandl,. Bardia Mashhoodi, Alexander Wandl: Knowledge economy and space: A study of the Amsterdam Airport Region by Geographically Weighted Regression Approach. (Submitted) Journal of Urban Geography • Bardia Mashhoodi, Alex Wandl, Arjan van Timmeren: The spatiality of the economic impact of airports: the case of Schiphol 1996-2009 (in Preparation) to be submitted to Urban Geography • Bardia Mashoodi, Alex Wandl, Arjan van Timmeren: Reciprocities in Spatial Positioning of Airport and City. A Typomorphological Assessment of the Location of 77 Main Airports in Europe. (in Preparation) to be submitted to: European Urban and Regional Studies. • Mark Michaeli, Andreas Schmitt, et.al., Airports and Cities: A Synopsis of European Airport Regions (working title format to be defined) • Nüssli, Rahel and Christian Schmid: Beyond the Urban-Suburban Divide: Urbanization and the Production of the Urban in Zürich North. International Journal of Urban Research, paper to be submitted 1st of July 2014 • Rahel Nüssli, Michel van Wijk, Ellen van Bueren: Managing discourses towards more resilient airport regions. Governance in the Amsterdam and Zürich metropolitan areas. (in preparation) • Juval Portugali & Egbert Stolk: A SIRN view on design thinking – an urban design perspective. (Accepted) Environment and Planning B: Planning and Design 2014, volume 41. • Alexander Wandl, Bob Geldermans, Bardia Mashhoodi, Arjan van Timmeren: The relation between essential flows, infrastructure and spatial qualities: the case of Schiphol. (Submitted) Journal of Environmental Planning and Management • Alexander Wandl, Bob Geldermans, Arjan van Timmeren & Bardia Mashhoodi: Connecting Essential Resource Flows, Infrastructure and Spatial Qualities to Inform Planning and Design for a Better Amsterdam Airport Region (Submitted). • Christian Salewski, Benedikt Boucsein: Airport and City: Urban Development Near Airports Along a Double-Negative Mechanism–The Example of Cher/Bäuler, Zürich. DISP 2013 (accepted with revisions, in revision proces) • Egbert Stolk, Juval Portugali, Arjan van Timmeren: Journal of Environmental Planning and Management.A SIRN framework for patterns in urban design: the case of Schiphol (in Preparation) to be submitted to: Journal of Design Research (special issue)

30-6-2014


12

•

• •

Arjan van Timmeren, Andy van den Dobbelsteen, Bardia Mashhoodi, Bob Geldermans, Egbert Stolk, Alexander Wandl, Martijn Lugten: Developing integrated patterns of essential flows and qualities for urban design interventions in airport regions (in Preparation) to be submitted to: Built Environment Michel van Wijk, Ellen van Bueren, Marco te Brömmelstroet: Governing structures for airport regions. Amsterdam: learning form the rise and fall of the Bestuursforum Schiphol. Transport Policy. (Accepted with minor revisions, re-submitted June, 2014). Michel van Wijk, Ellen van Bueren, Marco te Brömmelstroet: Frames of airport related governance. Q-analysis applied to the Amsterdam-Schiphol region. Journal of Urban Affairs (To be submitted July 4th, 2014)

Book chapters • Book chapter: Frontsides and Backyards–Towards An Effect-Based SpatialTypology of Urban Airport Areas (working title). Christian Salewski, Benedikt Boucsein, Anna Gasco, in: Conventz, Sven; Thierstein, Alain (Eds) (2014): Airports, Cities and Regions. Routledge (forthcoming) • Book chapter: From inside-out to outside-in: Changing spatial-economic geography and planning in the Amsterdam-Schiphol region. Michel van Wijk, Oedzge Atzema, Wouter Jacobs, in: Conventz, Sven; Thierstein, Alain (Eds) (2014): Airports, Cities and Regions. Routledge (forthcoming) • Book chapter: Amsterdam Family of Clusters. Michel van Wijk, Oedzge Atzema, Wouter Jacobs, in: Airports, Cities and Regions (working title), in: Conventz, Sven; Thierstein, Alain (Eds) (2014): Airports, Cities and Regions. Routledge (forthcoming) Conference papers • Ellen van Bueren, Michel van Wijk, and Marco te Brömmelstroet: Serious gaming as a tool to communicate planning support systems: the case of resource potential mapping in airport regions., AESOP July 9-12, 2014, Utrecht.(Accepted) • Hernan Casakin, Arjan van Timmeren, Petra Badke-Schaub: Scenarios and Design Patterns in Design Education. Int. Conference The Ethos of Academis: Standing the Test of Time, Ariel University, Tel Aviv, Israel (Published). • Bob Geldermans: A Contextual and Spatial approach towards resource cycles. (abstract accepted). • Eirini Kasioumi (ETHZ) & Andreas Schmitt (TUM): European Airport Areas: towards common spatial planning strategies? SUSTAINABLE AIRPORT AREAS INTERNATIONAL SEMINAR–GLOBAL CHALLENGES AND STRATEGIES TOWARDS SUSTAINABLE AIRPORT AREAS, workshop Sustainable spatial planning strategies in airport areas to respond to new economic opportunities: from creation to revitalization, Hubstart Paris Region, Paris, 24 October 2013 (Published). • Eirini Kasioumi (ETHZ), ”The European Airport Area: Looking Beyond the Airport Fence. Why Sustainable Airport Area Planning Matters”, Passenger Terminal Conference 2014, Barcelona, 25– 27 March 2014 (Published). • Eirni Kasioumi: AESOP 2014 Round Table on Better Airport Regions, July 10, 2014, Utrecht. (Convener and Session Lead, Accepted). • Bardia Mashoodi, Alex Wandl, Arjan van Timmeren: Reciprocities in Spatial Positioning of Airport and City. A Typomorphological Assessment of the Location of 79 Main Airports in Europe. Int. ISUF Int. Seminar on Urban Form (Porto, Portugal). (abstract accepted) • Bardia Mashoodi, Alex Wandl, Arjan van Timmeren: Knowledge economy and airports; the necessity of a perspective-shift from studies searching for general applicable rules to contextual sensitivity-study. Int. Conference Conference Borders and Boundaries in an Age of Global Urbanization (2014 Urban Affairs Association). (Accepted). • Rahel Nüssli: Towards Post-political In-between Cities? Urban Governance Arrangements in the Zurich Metropolitan Region. RC21 2013, Berlin. (Published). • Carlos Salinas, Diana García, Arjan van Timmeren: Strategic Integration of Public Transport Networks with Airport Infrastructure in the Megalopolis of Central Mexico: Evolution and Challenges. Int. Conference Conference Borders and Boundaries in an Age of Global Urbanization (2014 Urban Affairs Association). (Published).

30-6-2014


13

•

• •

• • • • • • •

Christian Salewski & Benedikt Boucsein (ETHZ): Revitalization in the Urban Airport Area. Phenomena, Problems, Approaches, and Design for Office Parks in the Airport Periphery of Amsterdam SUSTAINABLE AIRPORT AREAS INTERNATIONAL SEMINAR–GLOBAL CHALLENGES AND STRATEGIES TOWARDS SUSTAINABLE AIRPORT AREAS, workshop Sustainable spatial planning strategies in airport areas to respond to new economic opportunities: from creation to revitalization, Hubstart Paris Region, Paris, 24 October 2013 (Published). Christian Salewski (ETHZ): Airports and Cities: Amsterdam–The Airport Backyard, LOGISTIEK, MOTOR VAN DE AMSTERDAMSE ECONOMIE, workshop Better airport regions: meer samenhang, minder versnippering, Conferentie Pakhuis de Zwijger, Amsterdam, 17 October 2013(Published). Christian Salewski (ETHZ): Airports and Cities: Effects in Amsterdam and Zurich THE FUTURE OF ASIAN AIRPORTS SEMINAR, Swiss Federal Institute of Technology Zurich and Singapore Aviation Academy, session Designing the Airport Periphery: Rethinking the Airport City Singapore, 19 August 2013(Published). Christian Salewski (ETHZ): Urban Regional Integration of Airports and Cities ACI AIRPORT EXCHANGE CONFERENCE, Amsterdam RAI, 28 November 2012(Published). Christian Salewski (ETHZ): The Urban Airport Area: Front Sides, Back Yards, and Sustainable Urbanism SECOND SUSTAINABLE AIRPORT AREAS SEMINAR, Hubstart Paris, France–Atlanta 2012, 30 October 2012(Published). Christian Salewski (ETHZ): Urban Regional Integration of Airports and Cities Work session introduction and moderation, AIRPORTNEXT! SEMINAR, Amsterdam Schiphol Airport, 20 June 2012(Published). Alain Thierstein (TUM): Better Airport Regions. Reducing the carbon balance by regional integration of urban systems services. SMART Airports 2013 Green Airports Conference, October 11, 2013 Van Wijk, M., Atzema, O.A.LC., & Jacobs, W. From inside-out to outside-in. Changing spatialeconomic planning in the Amsterdam-Schiphol region. Presented at the International Sustainable Airport Areas Conference, Paris, October 23-25, 2013. (Accepted) Van Wijk, M., Van Bueren, E., & Te Brömmelstroet, M., Governing structures for airport regions: Learning from the rise and fall of the 'Bestuursforum' in the Schiphol Airport region. Paper presented at the Politocologenetmaal 2013, Gent, 30-31 May. (Accepted) Van Wijk, M., Fain, J., Van Bueren, E., & Te Brömmelstroet, M., Towards a Better Airport Region. Stakeholders’ perspectives on governance arrangements and airport development in the Amsterdam Airport Schiphol area. Paper presented at the Urban Affairs Association 2014, San Antonio, Texas, March 19-22. (Accepted)

Reports and MSc thesis • Christiaanse K., Salewski C., Boucsein B., Kretz S., Schenk T., Kasioumi E.; Transformation Scenarios – Results of the First Design Round Better Airport Regions: Models and Development Pathways for Sustainable Urban Transformation (Research Group 2a): ETH Zürich, 2013 (report) • Christiaanse K., Salewski C., Boucsein B., Kretz S., Schenk T., Kasioumi E.; Transformation Scenarios – Final Report Better Airport Regions: Models and Development Pathways for Sustainable Urban Transformation (Research Group 2a): ETH Zürich, 2014 (report) • Christiaanse K., Salewski C., Boucsein B., ETH; Exhibition and catalogue, Haarlemmermeer: The Noise Landscape, Hoofddorp (in Preparation) • Christiaanse K., Salewski C., Boucsein B., ETH; ETH Follow-up book project ”Designing a More sustainable Airport Area” (working title, in Preparation) • Fain, J., Towards a Metropolitan Governance in the Schiphol Airport Region?, Thesis for the MSc. Systems Engineering, Policy Analysis and Management, TU Delft, defended January 30, 2014. http://repository.tudelft.nl/view/ir/uuid%3A103b7b16-d266-4698-98ab-f04a982138be/ (Published) • Arpad Hetey, ”The Last Stop Before the Airport”, elective thesis (to be finished in 2014) • Kwakernaak, M., Systems Integration. An investigation of the risks and uncertainties involved in coupling projects. MSc Thesis for the Master Construction Management and Engineering, TU Delft, expected to be defended in autumn 2014. (in progress) • Martijn C. Lugten; Re-sil(i)ence: design patterns for an aircraft noise abating spatial environment; MSc thesis / 1352873 / P4 Explorelab /URBANISM, TU Delft June 2014. 30-6-2014


14

•

• • • • •

Mark Micheli, Andreas Smitt, Andreas Westner, Benjamnin Russ. Alain Thierstein, Michael Dross, Michael Bentlage, Gebhard Wulfhorst, Montserrat Miramontes, Benjamin Büttner. Better Airport Regions International Reference Cases TU Munchen, (Published) June 2014. Mark Micheali, Andi Schmitt, e.a TUM; Reference catalogue European Airport Regions (working title, in preparation) Timmeren A. van, Wandl A., Mashhoodi B. & Stolk E.; The Location Value of the Area Around Schiphol – BAR - Better Airport Regions (Partial Report of workpackage 1b); TU Delft 2012 (report) Van der Veen, J., A roadmap towards sustainable area development in the Netherlands. The case of Schiphol Trade Park. MSc. Thesis for the Master Industrial Ecology, expected to be defended in autumn 2014. In collaboration with Arjan van Timmeren (WP1a+b) (in progress) Karl Wruck, Eric Bloch, ”Amsterdam Airport Corridor”, master thesis, exhibited at ETH Zurich (2013) Mirjam Züger, Fabian Willi, ”Retrofitting Beukenhorst”, elective thesis (to be finished 2014)

30-6-2014


15

Bijlage 2 Output t.b.v. de praktijk Bijeenkomsten gericht op wisselwerking met een breder publiek  Research meeting BAR Zürich (May 2012) - Onderzoekers en Schiphol  Airport Next! Schiphol (19, 20 en 21 June 2012) - Breed international publiek met o.a. deelnemers van Haarlemmermeer, Amsterdam en Schiphol  Consortium meeting BAR Schiphol (22 June 2012) - Met deelname van stakeholders Haarlemmermeer, Amsterdam en Schiphol  Working visit en excursions Amsterdam, Schiphol en Haarlemmermeer (11, 12 en 13 juli) Gefaciliteerd door Haarlemmermeer zowel ambtelijk als bestuurlijk verder Schiphol, SADC en het bedrijfsleven uit de regio  Seminar week met symposium Haarlemmermeer en Schiphol (24 October 2012) - Gefaciliteerd door zowel Haarlemmermeer zowel ambtelijk als bestuurlijk verder Schiphol, SADC en bedrijfsleven uit de regio  December Studio Final Critiques Zürich (18 December 2012) - Met ambtelijke en bestuurlijke deelname Haarlemmermeer en Schiphol  Consortium meeting Zurich (18 December 2012) - Onderzoekers, Haarlemmermeer en Schiphol  Research meeting Zürich (19 December 2012) - Onderzoekers en Schiphol  Midterm Research meeting Delft (16 May 2013) - Onderzoekers  Midterm Stakeholder Conference Schiphol (17 May 2013) - Onderzoekers, SADC, Schiphol, Haarlemmermeer en diverse stakeholders en bedrijfsleven uit de region: Amsterdam, Rijnland, provincie Noord Holland, Ministerie IenM  Seminar week and photo excursion (28 September – 2 October 2013) - Haarlemmermeer, Schiphol, SADC  Coordination meeting BAR Munchen (2 December 2013) - Onderzoekers trekkers van de verschillende werkpaketten  December Studio Final Critiques Zurich (18 December 2013) - Onderzoekers, ambtelijk en bestuurlijk Haarlemmermeer en Schiphol  Excursion and research meeting Munchen (29, 30 31 January 2014) - Onderzoekers en Schiphol  Stakeholder governance meeting Schiphol (10 April 2014) - Groot aantal stakeholders betrokken bij het governance-onderzoek in de regio inclusief ministeries van EZ en IenM.  Partner meeting preliminary results Schiphol (16 May 2014) - Ambtelijk, bestuurlijk Haarlemmermeer, Schiphol en SADC  NWO/VerDuS Rotterdam congress scientific meeting en praktijkdag (16 en 17 June 2014) - Divers publiek In vervolg op Better Airport Regions  Partner meeting strategy based on the results Schiphol (26 August 2014) - Gemeente Haarlemmermeer, SADC en Schiphol  International Conference on Airport Regions Schiphol (autumn 2014/spring 2015)  Tentoonstelling en catalogus The noise Landscpe Hoofddorp najaar 2014 - Breed publiek  Symposium Better Airport Regions i.s.m. Architectuurpodium Haarlemmermeer, najaar 2014 Breed publiek Rapportages en handreikingen voor de praktijk • Dobbelsteen Andy van & Verkade Geert-Jan (eds), Better Airport Regions posterbook. TU Delft, Universiteit van Amsterdam, TU Munchen, ETH Zurich, 07-05-2014 (Published) • Bueren, Ellen van (eds), Better Airport Regions. Governance Kaarten TU Delft, Universiteit van Amsterdam, TU Munchen, ETH Zurich, 07-05-2014 (Published) • Christiaanse K., Boucsein B., Krentz S., Salewski C. & Latzel M.; Infrastructure Landscape Haarlemmermeer/Amsterdam-Schiphol – Seminar week Airports and Cities HS2012/20.-27.10 (ETH student photo booklet); ETH Zürich, 2012 • Laurence Henriquez, Bas Mentink, Lisette van Niekerk, Rhea Verheul; Methodologies for pattern development and pattern usage: A background paper – (report). TU Delft June 28, 2013 • Bas Mentink, Laurens Henriquez, Lisette van Niekerk & Rhea Verheul; Using Patterns: Tackling the complexity of urban design. TU Delft, June 28, 2013 (report) 30-6-2014


16

• •

Bas Mentink, Laurens Henriquez, Lisette van Niekerk & Rhea Verheul; The IPG BAR pattern library; Urban – Airport symbiosis around physical flows. TU Delft, June 28, 2013 (report) Bas Mentink, Laurens Henriquez, Lisette van Niekerk & Rhea Verheul; Making patterns; your own building bloks of a pattern plan. TU Delft, June 28, 2013 (report)

Professionele vakartikelen • Bekebrede G., Bueren E. van & Brömmelstroet M. te; Spelen met Modellen; Rooilijn no. 6, 2012 (published) • Van Bueren, E., De burgemeester en zijn metabolisme: een gouden combinatie. Virtueel Bestuur, https://www.facebook.com/bestuurskundenl , website van de Vereniging voor Bestuurskunde, July 1st, 2014 (Published • Christiaanse K.; Lessons learned from the airport city; www.AirportNext.org, June 2012 (published) • Andy van den Dobbelsteen: Naar betere relaties tussen luchthaven en regio http://betterairport.verdus.nl/pagina.asp?id=1512 & http://www.sbrcurnet.nl/blogs/artikel, Oct 2013 (published) • Andy van den Dobbelsteen: Tussentijdse rapportage URD-project Better Airport Regions – BAR juni 2013 http://betterairport.verdus.nl/upload/documents/Tussenrapportage%20BAR%20zomer%202013. pdf (published) • Andy van den Dobbelsteen, Arjan van Timmeren, Christian Salewski, Ellen van Bueren en GeertJan Verkade, Luchthavens in de region: van last tot lust. Rooilijn June 2014 (published) • Simon Ketel & Andreas Schmitt: Better Airport regions TUM Jahrbuch 2012, 2013 (published) • Märki M.; Besser mit Integration (Flughafenregionen); Globe no. 2, June 2012. (published) • Salewski C. & Michaeli M.; Airport corridor Zürich toevallig ontstaan; S+RO, Dec 2012 (published) • Schaafsma M.; Metropool regio Amsterdam; S&RO, Dec 2012 (published)Van Wijk, M., Ode aan het luchthavenontwerp. Recensie van Bosma, Koos (red.) (2013) Schiphol megastructuur. Ontwerp in spectaculaire eenvoud, nai010 uitgevers, Rotterdam. Rooilijn, April 2014 (Published) • Geert-Jan Verkade en Andy van den Dobbelsteen, namens BAR-team: eindrapportage URDproject Better Aiport Regions – BAR juni 2014 (Published) • BAR –team (red. Maurits Schaafsma) Thema nr. Better Airport Regions S+RO autumn 2014 (in preparation) Presentaties voor externe partijen • Van Bueren, E., ‘Urban Regional Integration of Airports and Cities’; AirportNext! Seminar, Amsterdam Schiphol Airport, 20 June 2012 (panel member) • Van Bueren, E. and Van Wijk, M., AESOP 2014 Round Table on Better Airport Regions, July 10, 2014, Utrecht. (panel members). • Van Bueren, E., BAR Stakeholder Conference, Schiphol, 17 May 2013 (lecture, session lead Governance) • Christiaanse K., Michaeli M., Salewski C.; ‘Urban Regional Integration of Airports and Cities’; AirportNext! Seminar, Amsterdam Schiphol Airport, 20 June 2012 (session lead introduction, lecture, panel discussion) • Dobbelsteen A. van den; ‘SASBE challenges - Climate-proof, resilient, self-sufficient cities’; CIB World Building Conference 2013, Brisbane, Australia, 8 May 2013 (lecture) • Dobbelsteen A. van den; ‘Better Airport Regions – progress so far’; BAR Stakeholder Conference, Schiphol, 17 May 2013 (lecture, chair, session lead) • Dobbelsteen A. van den; ‘Better Airport Regions – results’; VerDus-conferentie, science day, Rotterdam, 16 juni 2014 (lecture) • Dobbelsteen A. van den; ‘Better Airport Regions’; VerDus-conferentie, stakeholderdag, Rotterdam, 17 juni 2014 (intro and lecture) • Salewski C.; ‘Airports and Cities: Why Urban Regional Integration is Necessary’; Schiphol Interactive Planning Forum, ACI Amsterdam, 28 November 2012 (lecture)

30-6-2014


17

• • • • • • • •

Salewski C.; ‘The Urban Airport Area: Front Sides, Back Yards, and Sustainable Urbanism’; European Airport Areas, Second Sustainable Airport Areas Seminar, Hubstart Paris, France– Atlanta 2012, 30 October 2012 (lecture) Timmeren, A. van, 28 March 2014; ‘Resilience & ReciproCities in Energy Cascading and closing cycles: a dynamic equilibrium of City & Hinterland, Peri-urban areas and Food-Energy-Water Nexus, Politecnico Milan, Italy (lecture) Timmeren, A. van, 12 May 2014; ‘Spatial Strategies Urban Transformation’. International Seminar Smart Infrastructures & Mobility Studies, USP/FAU São Paulo, Brazil (lecture) Timmeren, A. van, 16 May 2014; ‘Introduction to research project URD Better Airport Regions (BAR)’, AMS stakeholders Seminar, SADC Schiphol (lecture) Timmeren, A. van, 27 May 2014; ‘Spatial Strategies Urban Transformations towards a resilient city & infrastructure’, Museum Van Loon, ASU Board meeting Amsterdam (lecture) Wijk M. van, Bueren E. van, Brömmelstroet M. te; ‘Governing airport regions - Amsterdam: the rise and fall of the Bestuursforum Schiphol’; Politocologenetmaal, Gent, 30/31 May 2013 (lecture) Van Wijk, M., Stakeholder opinions on governance, BAR Stakeholder Conference, Schiphol, 17 May 2013 (lecture) Wijk M. van, BAR, waste flows and recycling opportunities in the Schiphol area – the role of Polanenpark. date: 01–04–2014, location: SADC, Schiphol (expert input on governance)

30-6-2014


18

Bijlage 3 De projectorganisatie: Coalitie - Better Airport Regions Coördinatie Andy van den Dobbelsteen TU Delft Geert-Jan Verkade SBRCURnet

[email protected] [email protected]

Workpackage 1a+b Essential streams and spatial qualities in the design of airport regions Arjan van Timmeren TU Delft [email protected] Andy van den Dobbelsteen TU Delft [email protected] Bob Geldermans TU Delft [email protected] Egbert Stolk TU Delft [email protected] Alex Wandl TU Delft [email protected] Michiel Fremouw TU Delft [email protected] Bardia Mashhoodi TU Delft [email protected] Hernan Casakin TU Delft [email protected] Juval Portugali TU Delft [email protected] Workpackage 1c+d Governance and transitions in the planning of airport regions Ellen van Bueren TU Delft [email protected] Michel van Wijk UvA/SADC [email protected] Marco te Brömmelstroet UvA [email protected] Rahel Nussli ETH Zürich [email protected] Gebhart Wulfhorst TU München [email protected] Benjamin Büttner TU München [email protected] Montserrat Miramontes TU München [email protected] Workpackage 2a+c Urban Regional Development Kees Christiaanse ETH Zürich Christian Salewski ETH Zürich Benedikt Boucsein ETH Zürich Tessina Schenk ETH Zürich Eirini Kasiouni ETH Zürich

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

Workpackage 2b Reference Mark Michaeli Alain Thierstein Andreas Schmitt Andreas Westner

cases TU München TU München TU München TU München

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

Stakeholders NL Maurits Schaafsma Joost Wagemakers Paul Janssen Schiphol Jonas van Stekelenburg Debby de Rijk Arthur van Dijk (weth) Adam Elzakalai (weth) Illnur Domnez Joost van Faassen Bart de Jong Jan Klinkenberg

Schiphol Schiphol Area Development SADC Schiphol The Grounds Gemeente Haarlemmermeer Gemeente Haarlemmermeer Gemeente Haarlemmermeer Gemeente Haarlemmermeer Gemeente Haarlemmermeer Gemeente Haarlemmermeer URD/VerDuS

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

Stakeholders Zürich Wilhelm Natrup, Christian Scharli Thomas Muller

Head of Planning, Kanton Zürich [email protected] Planung Flughafen / Luftverkehr [email protected] Masterplanning Flughafen Zürich AG [email protected]

30-6-2014


19

Pascal Hunkeler Rene Huber Christoph Lang

Amt für Städtebau Nord/Ost [email protected] Stadpresident Kloten/Flughafenregion Zürich [email protected] Flughafenregion Zürich [email protected]

Niet-limitatief overzicht van partijen betrokken bij Better Airport Regions (BAR) Gemeente Haarlemmermeer Gemeente Amsterdam (EZ, DRO, Bestuursdienst) Gemeente Haarlem Gemeente Almere Gemeente Amstelveen Gemeente Lelystad Stads- en Metropoolregio SRE SADC Schiphol KLM Luchtverkeersleiding LVNL Ministerie van IenM Ministerie van EZ Hoogheemraadschap van Rijnland, Ateliermeester SMASH Alderstafel Provincie Noord-Holland Agrariërs uit de regio Nuon CROL Delta Haven van Amsterdam Greenport Aalsmeer Greenpark Aalsmeer Greenpark Haarlemmermeer VNO-NCW West RABO-Bank Schipholregio Centrum ondergronds bouwen (COB) Kadaster Basho bv Alterra Planbureau voor de Leefomgeving Sortiva Solcon HVC Groep APPM De Meerlanden, Nijssen Recycling ASU-Global Institute of Sustainability Haarlemmermeer Wetenschap: Salet, Teisman, In ‘t Veld Kanton Zürich Flughafen Zürich Stadt Zürich Flughafenregion Zürich/Stadt Kloten

30-6-2014


20

Eindrapportage URD-project Better Airport Regions

Recommend Documents