Eindrapportage SVDP. Onderzoek naar de optimale invulling van een aggregatorplatform voor betaalde digitale journalistieke content: elinea

Eindrapportage SVDP

Onderzoek naar de optimale invulling van een aggregatorplatform voor betaalde digitale journalistieke content: eLinea

eReaders Groep Delft, 28 februari 2011

Inhoud 1.

Inleiding ......................................................................................................................................3

2.

Probleemstelling .........................................................................................................................4

3.

Doel ............................................................................................................................................7

4.

Activiteitenverslag.......................................................................................................................8

5.

Resultaten en conclusies ...........................................................................................................11

Bijlage 1: resultaten verkenning soortgelijke initiatieven...................................................................15

2

1. Inleiding De eReaders Groep heeft als missie het stimuleren van digitaal lezen. Eén van de initiatieven van eReaders Groep is de ontwikkeling van een centraal en onafhankelijk artikelenplatform op internet met de naam eLinea. Dit platform is een innovatieve manier voor distributie van journalistieke content dat nieuwe businesskansen met zich meebrengt voor uitgevers die hun content tegen betaling ook digitaal willen uitgeven. eReaders Groep biedt uitgevers met eLinea een platform om hun journalistieke content op rendabele wijze digitaal uit te geven op een manier die ook veel voordelen oplevert voor de lezers. Aan de ene kant van het eLinea-platform bieden uitgevers en journalistieke schrijvers hun digitale artikelen gemakkelijk aan via zogenaamde artikelkanalen (bv. een artikelkanaal met daarin alle artikelen van het redactieteam Economie van een krantenuitgever, of een artikelkanaal met alle columns van een bepaalde bekende columnist). Aan de andere kant abonneren lezers zich gemakkelijk op de artikelkanalen van precies hun favoriete schrijvers (redactieteams, columnisten, recensenten, cartoonisten, ...). Lezers ontvangen die content automatisch en integraal op het e-reader apparaat van hun eigen keuze (smartphone, laptop, netbook, e-ink reader, tablet-PC, ....), in een vorm van hun eigen keuze (bv. een ebook-formaat of PDF) en op het moment van eigen keuze. Het platform draagt o.a. zorg voor een voldoende groot en aansprekend aanbod van kwaliteitsvolle content, voor een groot gebruiksgemak voor de lezers en voor een laagdrempelig en gemakkelijk betalingsmechanisme waarbij het grootste deel van de inkomsten naar de uitgevers gaat. Uitgevers bepalen de maandabonnementsprijs volledig zelf. Daarnaast biedt het platform voor de uitgever kosteloos tal van praktische mogelijkheden voor interactie met de lezers. Ook kan de uitgever in de artikelen verwijzen naar de eigen website voor bv. aanverwante artikelen of videoclips. In feite kan eLinea worden beschouwd als een artikelen-aggregatorplatform voor journalistieke content, ter facilitering van uitgevers die hun journalistieke artikelen tegen betaling beschikbaar willen stellen aan lezers. Na positief verlopen verkennende gesprekken met uitgevers in 2009 is hard gewerkt aan de ontwikkeling van een betaversie van het platform, waarmee eReaders Groep van maart t/m december 2010 een gedegen pilot heeft uitgevoerd. Deze pilot omvatte een weloverwogen onderzoek waarmee antwoorden werden verkregen op diverse belangrijke vragen. Die antwoorden zijn van doorslaggevend belang voor een succesvolle uitontwikkeling en publieke lancering van eLinea. De resultaten van het pilotonderzoek komen de hele persbedrijfstak ten goede. Enerzijds omdat in principe alle uitgevers gebruik kunnen maken van het artikelenplatform eLinea om hun digitale uitgaven te exploiteren. Anderzijds komen de resultaten van het pilotonderzoek ook ten goede aan de hele persbedrijfstak omdat de resultaten tevens van waarde zijn voor soortgelijke (aggregator-)initiatieven rond digitaal uitgeven van journalistieke artikelen. Dit eindrapport beschrijft het doel en de uitwerking van het onderzoek en geeft de resultaten en conclusies weer.

3

2. Probleemstelling Dit hoofdstuk beschrijft de probleemstelling die tijdens het onderzoek centraal stond en werkt deze uit vanuit het perspectief van uitgevers en lezers. Centrale probleemstelling Hoe kan een aggregatorplatform voor betaalde digitale journalistieke content, waarmee lezers een krant of tijdschrift op maat kan worden geboden wanneer en waar de lezer dat wil, optimaal worden ingevuld, rekening houdend met enerzijds de wensen van de lezers en anderzijds de mogelijkheden en positie van uitgevers? Uitwerking probleemstelling vanuit perspectief van uitgevers Een lastig punt bij de omschakeling naar digitaal uitgeven van journalistieke content is dat veel lezers op dit moment een geringe betalingsbereidheid hebben voor digitale content. Een slim opgezet en onafhankelijk aggregatorplatform voor journalistieke content kan op een laagdrempelige manier veel extra toegevoegde waarde bieden voor lezers, waardoor de betalingsbereidheid waarschijnlijk toeneemt. Via zo’n platform kan de lezer in principe een krant of tijdschrift op maat worden geboden: journalistieke content naar de voorkeur van de lezer op een presenteerblaadje, wanneer en waar de lezer dat wil, en met bovendien diverse ‘sociale functionaliteiten’. Hiervoor is nodig dat uitgevers bereid zijn om hun kranten en tijdschriften tot op zekere hoogte in onderdelen op te knippen, en die onderdelen in digitale vorm apart aan te bieden voor verkoop aan de lezers. Het was in 2009 onduidelijk of uitgevers hiertoe bereid waren, en zo ja, onder welke voorwaarden en in welke mate. Ook bestond tot op zekere hoogte nog onduidelijkheid over de belemmeringen van auteursrechtelijke aard die hierbij een complicerende rol kunnen spelen. Wel bekend was dat het kunnen behouden van de klantrelatie voor uitgevers een belangrijke voorwaarde is. Die klantrelatie kan in principe behouden blijven binnen de opzet van het aggregatorplatform, maar er vinden uiteraard wel veranderingen plaats. Onduidelijk was in hoeverre uitgevers die nieuwe vormen en elementen van de klantrelatie waarderen en er de vruchten van weten te plukken. Een belangrijke technische kwestie waar nog onduidelijkheid over bestond betrof de haalbaarheid van het geautomatiseerd inlezen van de artikelstromen van uitgevers. Niet alle uitgevers leken al in staat te zijn om geaccordeerde artikelen inclusief afbeeldingen foutloos in een XML-vorm aan te bieden waarmee het aggregatorplatform kan werken. Het was van belang te achterhalen in welke mate dit speelde en met welke inspanningen dit zou kunnen worden opgelost. Eén van de interessante nieuwe mogelijkheden die het aggregator-artikelenplatform biedt, is de verkoop van losse artikelen van uitgevers (al dan niet in slim op maat van de lezer gebundelde documenten, samen met andere losse artikelen van andere uitgevers). Hiervoor is uiteraard nodig dat uitgevers bereid zijn om de verkoop van losse artikelen toe te staan; de vraag is of die bereidheid

4

er is, en zo ja, onder welke voorwaarden en in welke mate, en hoe de prijsstelling van die losse artikelen het beste kan worden ingevuld. Daarnaast is het waardevol om meer zicht te krijgen in de meest geschikte betalingsmechanismen voor de verkoop van losse artikelen, zowel vanuit de lezer gedacht als vanuit de uitgevers en het platform zelf. Door de digitale route ontstaan tevens interessante extra mogelijkheden voor het vergroten van sociale interactie tussen schrijvers/uitgevers en de lezers, en tussen de lezers onderling (o.a. mogelijkheden voor reageren op artikelen, forumdiscussies naar aanleiding van artikelen, doorsturen van artikelen, social bookmarking en rechtstreekse contacten tussen lezer en schrijver). Door middel van een pilot kan meer inzicht worden verkregen in hoe de diverse partijen hier tegenover staan, welke mogelijkheden vooral gewaardeerd en benut zouden worden, en op welke wijze die mogelijkheden dan het beste kunnen worden ingevuld. Uitwerking probleemstelling vanuit het perspectief van de lezer Aan de lezerskant speelden ook diverse vragen. Een zeer belangrijke betrof de betalingsbereidheid van lezers binnen dit nieuwe concept, en hoe die betalingsbereidheid in positieve zin kan worden beïnvloed. Van grote waarde was ook om de meest aangewezen wijzen van betaling in beeld te krijgen (prepaid, automatische incasso, creditcard, automatische incasso met een door de lezer in te stellen maandelijks plafond, …). Om het platform inclusief de output ervan optimaal in te kunnen vullen voor de lezers was het tevens van belang om meer inzicht te krijgen in welke apparaten met welke connectiviteit zoal worden gebruikt door de lezers, welke daarvan de voorkeur genieten en hoe hiervoor de performance te optimaliseren. Ook de verwachte ontwikkelingen hiervan in de komende jaren waren uiteraard van belang. Bij een nieuw concept zoals eLinea moet eerst een en ander worden uitgelegd voordat het voor mogelijke nieuwe gebruikers helder is hoe het platform werkt en wat de voordelen ervan zijn. Een set van slim ontworpen laagdrempelige routes waarmee potentiële nieuwe lezers aangezet worden om het platform daadwerkelijk te gebruiken, is daarom erg belangrijk en daarbij was de pilot met lezersgroepen van grote waarde. Tevens kon bij de lezers worden nagegaan hoe men staat tegenover verschillende vernieuwende mogelijkheden, zoals het zogenaamde weektoppers-concept (hierbij kunnen lezers zich abonneren op een wekelijkse speciale uitgave op maat van de lezer waarin de ‘beste’ artikelen van de voorafgaande week gebundeld worden aangeboden, aansluitend bij de specifieke interesses en voorkeuren van de lezer). Voorts was het interessant om meer zicht te krijgen op de belangstelling bij lezers voor het kunnen lezen van losse artikelen uit artikelkanalen waarop ze geen abonnement hebben, en hoe dit betalingstechnisch het beste zou kunnen worden ingevuld.

5

Bij de bovenstaande vragen aan de lezerskant diende rekening te worden gehouden met de verschillen tussen de diverse doelgroepen. Belangrijke doelgroepen voor de korte termijn zijn o.a. ‘young professionals’, fanatieke kranten- en tijdschriftenlezers en bezitters van goede ereaderapparaten, waarbij onderscheid kan worden gemaakt tussen smartphones, desktop-PC’s, notebooks, tablet-PC’s en e-ink readers. Er zit weliswaar overlap tussen deze doelgroepen, maar het was veel waard om deze doelgroepen beter in beeld te krijgen voor wat betreft hun karakteristieken. Wezenlijke vragen daarbij waren: welke doelgroepen zijn het meest interessant en per doelgroep: hoe kunnen die optimaal worden bediend?

6

3. Doel Doelstelling van het onderzoek was het verkrijgen van nader inzicht in de optimale invulling van een aggregatorplatform voor betaalde digitale journalistieke content, waarmee lezers een krant of tijdschrift op maat kan worden geboden: journalistieke content naar de voorkeur van de lezer op een presenteerblaadje, wanneer en waar de lezer dat wil, en met bovendien diverse ‘sociale functionaliteiten’. Onderzoeksvragen Met het onderzoek dienden de volgende onderzoeksvragen beantwoord te worden: 1. Zijn er vergelijkbare initiatieven in het buitenland en hoe pakken die het aan? 2. Onder welke voorwaarden en in welke mate zijn uitgevers bereid om de inhoud van hun kranten en tijdschriften in onderdelen op te knippen, en die onderdelen in digitale vorm apart aan te bieden voor verkoop in abonnementsvorm aan de lezers? 3. Hoe waarderen de uitgevers de verschillende vormen en elementen van de veranderde klantrelatie in dit nieuwe concept, en hoe zouden ze daar bij voorkeur de vruchten van willen plukken? 4. Hoe staat het met de technische en organisatorische haalbaarheid van het geautomatiseerd inlezen van de artikelstromen van uitgevers in een dergelijk platform? 5. Welke mogelijkheden voor het vergroten van de sociale interactie door middel van een artikelenaggregatorplatform worden het meest gewaardeerd door de diverse partijen, en hoe kunnen die mogelijkheden het beste worden ingevuld? 6. In welke mate is er sprake van betalingsbereidheid bij de (potentiële) lezers binnen dit nieuwe concept, en hoe kan die betalingsbereidheid in positieve zin worden beïnvloed? Wat zijn de meest aangewezen wijzen van betaling daarbij (prepaid, automatische incasso, credit card, automatische incasso met een door de lezer in te stellen maandelijks plafond, …)? Welke laagdrempelige routes kunnen worden ontworpen om potentiële nieuwe lezers aan te zetten een dergelijk platform daadwerkelijk te gebruiken? 7. Welke apparaten met welke connectiviteit worden in welke mate gebruikt door de lezers, welke daarvan genieten de voorkeur en hoe kan hiervoor de performance worden geoptimaliseerd? 8. Wat zijn de verschillen in de antwoorden op bovenstaande vragen tussen de diverse te onderscheiden doelgroepen? Welke doelgroepen zijn het meest interessant? En kan elk van die doelgroepen optimaal worden bediend?

7

4. Activiteitenverslag Dit hoofdstuk geeft de uitvoering van het onderzoek weer. Dit gebeurt door middel van een beschrijving per onderzoeksfase.

1. Algemene voorbereiding (hernieuwde verkenning van eventuele soortgelijke initiatieven in buitenland, detailuitwerking onderzoeksmethodiek en -aanpak, selectie en 1e benadering van uitgeverijen) In de beginfase van het onderzoek heeft eReaders Groep in het kader van de ontwikkeling van eLinea een verkenning uitgevoerd naar (soortgelijke) initiatieven rond digitaal lezen. Niet alleen vanuit het oogpunt van mogelijke concurrentie, maar ook om de werking van andere platformen rond digitaal lezen te evalueren om daar voor eLinea lering uit te trekken en inspiratie op te doen. De resultaten van deze verkenning zijn opgenomen in bijlage 1. Tegelijkertijd werd nagedacht over de opzet van het onderzoek en invulling van de verschillende onderzoeksfasen. Ook werd er een lijst opgesteld met potentiële deelnemers aan eLinea. Hierop stonden uitgevers met interessante titels die passen bij de doelgroep van eLinea. Na het opstellen van deze lijst werd een deel van de betreffende uitgevers benaderd voor een afspraak ter kennismaking en bespreking van het eLinea concept. 2. Besprekingen met uitgevers – inventarisatieronde (bezoeken van ca. 15 uitgeverijen, gesprekken annex workshops met uitgevers/directeuren, hoofdredacteuren en commercieel managers) eReaders Groep voerde gesprekken over het eLinea concept met Wegener Nieuwsmedia, NRC, Media Groep Limburg, HDC Media, FD Mediagroep, Audax Media, NDC Mediagroep, Elsevier, Friesch Dagblad, Nederlands Dagblad, MT Mediagroep, WPT, Voetbal International, Radio Nederland Wereldomroep, Global Village Media, Readers Digest, Persgroep en Mainpress. Veelal werd gesproken met de directie of hoofdredactie. Uit deze gesprekken bleek dat er interesse voor het concept is, maar ook dat er nog veel zaken verder uitgewerkt dienden te worden. Er was veel vraag naar meer informatie over de prijsvorming van kanalen. Verder leerden we dat voor uitgevers de HOI cijfers erg belangrijk zijn richting hun adverteerders en omdat gebruik van eLinea hier niet in meegenomen wordt, kon het de beslissing om deel te nemen aan eLinea beïnvloeden. Daarnaast moest eLinea betrouwbaarheid uitstralen, allereerst richting lezers, maar ook richting uitgevers. Ook de meerwaarde van eLinea voor lezers en uitgevers moest duidelijker naar voren gebracht worden. De boodschap wat eLinea nu is, moest scherper. We leerden ook dat branding erg belangrijk is voor uitgevers. Een eigen uitgeverspagina op eLinea werd als een must beschouwd. Tenslotte bleek dat de klantrelatie voor uitgevers erg belangrijk is en behouden dient te blijven bij deelname aan eLinea. Uitgevers vrezen bij deelname aan eLinea voor kannibalisatie van hun papieren uitgaven.

8

3. Lezersdoelgroepenstudie en voorbereiding lezerstestgroepen, invulling test- en evaluatieprotocol aan lezerskant Samen met communicatiebureau IN10 uit Rotterdam heeft de eReaders Groep een Brandkeyoefening uitgevoerd. Aan de hand van een stappenplan werd de doelgroep in kaart gebracht. De doelgroep werd benoemd aan de hand van mentaliteitskenmerken (onder andere op basis van het Mentality model van Motivaction) en het mediagebruik gedurende de dag. Tegelijkertijd werd nagedacht over de verdere invulling van de lezerstestgroepen. Besloten werd om in een tweetal fases te werk te gaan: een alphatest fase en een bètatest fase. In de eerstgenoemde fase zouden een select aantal testpersonen uit de doelgroep gevraagd worden om eLinea te testen. Dit zou samen met een medewerker van eReaders Groep gebeuren. De medewerkers zouden tijdens het testen de testpersoon en het gebruik van eLinea observeren en afsluitend een aantal vragen stellen. Op deze manier zou waardevolle informatie verzameld worden over het gebruik van eLinea en de verbeterpunten. Tijdens de bètatest fase zou een groep van ongeveer 100 testers toegang krijgen tot eLinea om het platform op afstand te testen. Tijdens een drietal plenaire sessies met de bètatesters zouden de ervaringen verzameld worden. 4. Besprekingen met uitgevers – technische ronde (voor ca. 10 uitgeverijen1 onderzoeken van de technische en organisatorische haalbaarheid en uitwerking van het geautomatiseerd inlezen van artikelstromen, in samenwerking met o.a. IT-verantwoordelijken van de betrokken uitgeverijen) Een aantal uitgevers die in de inventarisatieronde benaderd waren, gaven aan verder mee te willen doen met de eLinea pilot om samen met eReaders Groep de mogelijkheid tot het automatisch inlezen van artikelen te onderzoeken. Met hen werd besproken welke artikelen ze aan wilden bieden op eLinea, in welke artikelkanalen en hoe dit technisch mogelijk gemaakt moest worden. Het ging hierbij om de volgende uitgevers: WPT, Elsevier, NRC, Wegener, Radio Nederland Wereldomroep, Global Village Media, Voetbal International, Reader’s Digest, Friesch Dagblad en Leeuwarder Courant. 5. Technische voorbereiding pilot en inlezen artikelenstromen De uitgevers die deelnamen aan de pilot, boden hun artikelen via FTP of webfeed in XML vorm aan. De technische partner van eReaders Groep, Webclusive uit Den Haag, realiseerde vervolgens maatwerkkoppelingen waarmee de artikelen van de uitgevers op artikelkanaalniveau in de eLinea database ingelezen konden worden. 6. Lezerstestperiode inclusief technische begeleiding van de pilot In de alphatest fase hebben ongeveer 30 testpersonen uit de doelgroep eLinea getest. Het ging om 20 mannen en 11 vrouwen in de leeftijd van 20 tot 54 jaar. De meesten hadden een HBO/WO opleidingsniveau. Er werd voornamelijk getest vanaf een laptop. Dit werd onder begeleiding van een medewerker van eReaders Groep gedaan. De medewerkers observeerden tijdens het testen 1

We gingen ervan uit dat een aantal van de 15 uitgeverijen die in stap 2 benaderd werden, niet mee zouden doen aan de pilot of geen enkele moeite zouden hebben met het aanbieden van artikelstromen in een goed bruikbare XML-vorm. Daarom is in deze stap uitgegaan van een te benaderen groep van 10 uitgeverijen. 9

de testpersoon en het gebruik van eLinea en stelden afsluitend een aantal vragen over het gebruik en de perceptie van eLinea. Op deze manier werd waardevolle informatie verzameld over het gebruik van eLinea en de verbeterpunten. 7. Inventarisatie en evaluatie van het lezersgedrag en de lezerservaringen (1e deel) Tijdens de alphatest werden de observaties van de testbegeleiders uitgebreid genoteerd en alle notities werden verzameld en besproken in het team. Aan de hand van de resultaten werd gesproken over verbeterpunten en aanpassingen om eLinea gebruiksvriendelijker te maken. De uitkomsten werden gebruikt voor verbetervoorstellen en gedeeld met de ontwikkelaars van eLinea zodat fouten verholpen werden en functionaliteiten aangepast of toegevoegd. 8. Besprekingen met lezerstestgroepen, inclusief 2e deel evaluatie lezerservaringen Tijdens de bètatest fase kreeg een groep van ongeveer 100 personen toegang tot eLinea om het platform op afstand te testen. Onder deze testers bevonden zich mensen uit de kennissenkring van medewerkers van eReaders Groep, mensen die via eReaders.nl en het eLinea blog gehoor gaven aan de oproep om te testen en enkele medewerkers van de deelnemende uitgevers. Deze mensen gingen zelfstandig aan de slag op eLinea en gaven hun feedback via e-mail door. Tijdens plenaire sessies met de bètatesters in Delft, Utrecht en Groningen werden ervaringen gedeeld en verzameld. Ook deze resultaten werden gebruikt ter verbetering van eLinea. 9. Besprekingen met uitgevers – evaluatieronde Tijdens de pilot werd met de deelnemende uitgevers meerdere keren overlegd over de voortgang en resultaten van de pilot. In de afronding werd ook gesproken over de continuering van de samenwerking in de vorm van deelname aan eLinea na de lancering in februari 2011. Een aantal partijen gaven aan definitief gebruik te willen maken van eLinea. Met enkele andere uitgevers waren de besprekingen tijdens de pilot stilgevallen vanwege tijdgebrek of mogelijkheden om deel te nemen. 10. Rapportage, inclusief formuleren van conclusies en aanbevelingen Als afronding van het onderzoek is dit rapport opgesteld met daarin de resultaten van de pilot beschreven. 11. Projectcoördinatie Op tal van momenten tijdens de pilot werd overlegd binnen het onderzoeksteam en met de betrokken uitgevers en subsidieverstrekker.

10

5. Resultaten en conclusies In 2009 ontstond het idee voor eLinea. Digitaal lezen werd steeds populairder, het aantal beschikbare apparaten om digitaal op te lezen nam toe, maar de hoeveelheid content die gemakkelijk digitaal beschikbaar was, bleef achter. Daarnaast beseften steeds meer uitgevers dat zij de boot niet moesten missen om te kunnen profiteren van de kansen die digitalisering hen biedt. Teruglopende advertentie-inkomsten en abonneeaantallen maakten de roep om een goed werkend businessmodel voor het ontsluiten van digitale content steeds luider. Met als missie het stimuleren van digitaal lezen besloot eReaders Groep hier op in te springen en de ontwikkeling van eLinea te starten. Na positief verlopen verkennende gesprekken met uitgevers in 2009 is hard gewerkt aan de ontwikkeling van een alpha- respectievelijk betaversie van het platform, waarmee eReaders Groep van maart t/m december 2010 een gedegen pilot heeft uitgevoerd. Deze pilot omvatte een weloverwogen onderzoek waarmee antwoorden werden verkregen op diverse belangrijke vragen. Andere initiatieven rond digitaal lezen Uit het onderzoek naar vergelijkbare initiatieven rond digitaal lezen in het voorjaar van 2010 bleek dat er wereldwijd diverse platformen voor digitaal lezen bestonden of in aantocht waren. Het onderwerp is door veel partijen op de kaart gezet en aan een flinke opmars bezig. Allerlei initiatieven rond digitaal lezen zijn de afgelopen tijd gelanceerd, maar tot dusver geen gelijkende. Veel platformen richtten zich op ebooks of de verkoop van integrale digitale kranten en tijdschriften op de manier die bij webshops gebruikelijk is. Een aantal initiatieven boden inspiratie voor de ontwikkeling van eLinea. DailyMe was een mooi voorbeeld van hoe eLinea zou kunnen werken. Het selectieproces van persoonlijke voorkeuren gebeurde bij DailyMe in één scherm en bleef toch overzichtelijk. Daarnaast bood DailyMe meerdere distributiekanalen aan. Feedbooks liet zien hoe gebruiksvriendelijk het is om lezers de keuze te bieden voor een bestandsformaat dat bij hun specifieke situatie past. Verder was bij Feedbooks het persoonlijk profiel met downloadhistorie, eigen bibliotheek en favorieten een goed voorbeeld. Ook het kunnen aanbevelen van publicaties aan andere lezers was interessant. FeedJournal en MyHeadlines lieten zien hoe mooi het is om zelf publicaties toe te kunnen voegen die nog niet in het aanbod voorkomen. Bij FeedJournal is on demand lezen mogelijk en bij MyHeadlines gaan abonneren en opzeggen heel gemakkelijk. Receptie uitgevers Voor veel uitgevers was het idee om hun content in opgeknipte vorm aan te bieden nieuw. Toch was er bij een groot aantal uitgevers animo om mee te doen met de pilot en hun content opgeknipt aan te bieden. Ze zagen in dat het belangrijk is om nieuwe businessmodellen voor de uitgeefbranche te onderzoeken om hun positie in de toekomst te waarborgen. Ze spraken hun waardering uit voor het feit dat het businessmodel van eLinea gebaseerd is op betaalde abonnementen en niet op gratis content voorzien van advertenties. De deelnemende uitgevers gaven aan dat bij deelname aan eLinea het voor hen belangrijk is dat de klantrelatie behouden blijft. Daarnaast werd duidelijk dat branding erg belangrijk is. De uitgevers wilden zich op eLinea kunnen profileren en hun lezers direct naar een eigen pagina op eLinea kunnen leiden. Verder leefde onder sommige uitgevers de vrees dat deelname aan eLinea kannibalisatie van hun eigen (papieren) uitgaven zou veroorzaken. Bij de meeste uitgevers overheerste echter het idee dat een platform zoals eLinea mogelijk kan zorgen voor aanzienlijke aantallen nieuwe abonnees.

11

De relatie tussen klant en uitgever is op eLinea anders dan veel uitgevers gewend zijn. De uitgever heeft op eLinea niet zonder meer de directe persoonsgegevens van zijn abonnees, omdat de abonnee een account heeft op eLinea en niet bij de uitgever. Daar staat echter veel tegenover. Zo hebben de uitgevers op eLinea toegang tot uitgebreide statistieken met geaggregeerde geanonimiseerde gegevens die informatie geven over o.a. leesgedrag, leesvoorkeuren en interesses van de lezers, de ontwikkelingen in de aantallen abonnees, welke artikelen het beste gewaardeerd werden, op welke artikelen het meest gereageerd is, etc. Bovendien kunnen uitgevers hun lezers via hun kanalen bereiken met allerlei aanvullende informatie. De meeste deelnemende uitgevers bleken de veranderende klantrelatie geen probleem te vinden of deze juist op prijs te stellen. Bij enkele krantenuitgevers bleek de veranderende klantrelatie echter wel een gevoelig punt. Ten aanzien van de bereidheid van uitgevers om hun content opgedeeld aan te bieden, zien we ongeveer een zelfde beeld. De meeste uitgevers bleken hier geen problemen mee te hebben, maar bij sommige krantenuitgevers bleek dit wel een barrière. Import content Tijdens het onderzoek bleek dat het mogelijk is om geautomatiseerd artikelstromen in te lezen op eLinea. Omdat uitgevers geen gestandaardiseerde vorm van aanbieden hadden, werden er verschillende mogelijkheden voor het gestructureerd aanbieden van artikelen ontworpen. Per deelnemende uitgever werd onderzocht op welke manier de betreffende artikelstromen het beste geïmporteerd konden worden. Aan de hand hiervan werden in samenspraak met de uitgever afspraken gemaakt over hoe eReaders Groep de content zou inlezen en welke acties de uitgever zou uitvoeren om dit mogelijk te maken. Door per uitgever te kijken naar de (on)mogelijkheden was het mogelijk om geautomatiseerd content in te lezen. Wel bleek dit een tijdrovend traject en het verdient de voorkeur om in de toekomst meer gestandaardiseerd te werk te gaan. Het hele leerproces van content importeren heeft geresulteerd in een betere stroomlijning van dit proces. Een belangrijke uitkomst van de pilot is ook dat er behoefte is aan een tool die kleine en middelgrote uitgevers, die vooralsnog niet in staat zijn om geautomatiseerd artikelen aan te leveren, de mogelijkheid biedt om snel en gemakkelijk artikelen op eLinea te publiceren. Deze tool wordt begin 2011 ontwikkeld. Sociale interactie eLinea stimuleert momenteel de sociale interactie op het platform op diverse manieren en breidt deze de komende maanden verder uit naar aanleiding van bevindingen uit de pilot. Op dit moment is het mogelijk om artikelen door te sturen als de uitgever dit toestaat en kunnen lezers artikelen waarderen via een sterrensysteem en erop reageren. De komende tijd zet eLinea in het kader van marketing nog meer in op de mogelijkheden die social media bieden. Bijvoorbeeld door het mogelijk te maken om artikelintro’s door te sturen via Twitter of door beperkt toe te staan om losse artikelen te lezen in een speciale leesmodus waarbij reclame gemaakt wordt voor eLinea en de betreffende uitgever. Of door het toevoegen van gebruikerspagina's waar enthousiaste gebruikers hun favoriete artikelen en kanalen kunnen delen met anderen. Ook is het interessant om te kijken naar de mogelijkheden die er zijn om lezers te attenderen op hooggewaardeerde artikelen die zich niet in de eigen kanalen bevinden en wellicht wel aansluiten op zijn interesses en die ook als losse artikelen te verkopen.

12

Betalingsbereidheid Voordat eReaders Groep met de pilot startte, waren er op basis van eigen eerder gehouden onderzoek een aantal verwachtingen rond de betalingsbereidheid bij lezers voor digitale content. Zo was er de veronderstelling dat potentiële gebruikers bereid zouden zijn om te betalen voor digitale artikelen als er unieke content aangeboden wordt, betaling gemakkelijk gaat en lezers niet langdurig aan een abonnement vast zitten. Tijdens de pilot bleek uit sessies met lezers dat mensen best bereid zijn om te betalen als dit gemakkelijk gaat en de vraagprijs in de prijsrange van apps ligt. eLinea kiest momenteel voor een automatische afschrijving waarmee mensen slechts eenmalig een handeling verrichten om hun bankrekening te koppelen aan hun account op eLinea en daarna gemakkelijk kunnen betalen voor hun abonnementen. Desgewenst kan de lezer een maandbudget instellen dat niet overschreden kan worden. Deze combinatie (automatische betaling enerzijds en de mogelijkheid van een maandbudget-instelling anderzijds) komt uit de pilot als meest ideale optie voor eLinea naar voren. Abonneewerving Uit de pilot is gebleken dat het heel belangrijk is dat potentiële gebruiker gratis kunnen kennismaken met het eLinea-platform. Dit is eenvoudig mogelijk omdat eLinea zowel gratis kanalen als betaalde kanalen aanbiedt. Tegelijkertijd werd duidelijk dat het pas echt goed werkt als het de lezer heel gemakkelijk gemaakt wordt om gratis kennis te maken, bij voorkeur met aansprekende gratis kanalen. Om deze reden is er voor gekozen om de mogelijkheid van een gratis kennismakingspakket aan te bieden. Andere features die naar verwachting sterk kunnen bijdragen aan een snelle abonneewerving zijn de doorstuurfunctie en de optie voor uitgevers om de 1e maand van een abonnement met 50% of 100% korting aan te bieden. Apparaten en connectiviteit eLinea wordt door lezers gebruikt op pc, laptop, ereader, tablet en/of smartphone. Apparaten met kleurenscherm hebben de voorkeur boven de huidige generatie ereaders omdat deze niet overweg kunnen met de kleuren en multimedia in artikelen. Voor mobiele apparaten is een mobiele website gemaakt en voor tablets is een leesmodus aanwezig die lezen op bijvoorbeeld de iPad gemakkelijk maakt. De mobiele apparaten maken met name gebruik van WiFi en 3G verbindingen. Sommige ereaders beschikken over WiFi en daarmee kunnen artikelen direct naar de ereader gedownload worden. In de andere gevallen dienen ze via pc en USB naar de ereader overgebracht te worden. Tenslotte dient het aantal mensen dat frequent leest via pc op laptop niet onderschat te worden. Doelgroep Samen met het communicatiebureau IN10 uit Rotterdam heeft de eReaders Groep een Brandkey uitgevoerd. Aan de hand van een stappenplan werd de doelgroep in kaart gebracht. De doelgroep werd benoemd aan de hand van mentaliteitskenmerken (onder andere op basis van het Mentality model van Motivaction) en het mediagebruik gedurende de dag. eLinea richt zich op relatief hoog opgeleide mensen die in het bezit zijn van één of meerdere apparaten waarop digitaal lezen mogelijk is. Mensen die meer willen weten van de wereld om hen heen, die op zoek zijn naar kwaliteitsartikelen en naar verdieping en achtergronden bij het nieuws. Gedurende de pilot werd duidelijk dat de doelgroep zeer uitgerekt is, o.a. qua leeftijd. Ook relatief oude mensen maken een belangrijk kansrijk onderdeel uit van de doelgroep. Ook deze mensen beschikken zeer vaak over

13

geschikte apparaten, zijn gewend aan abonnementen en zijn in toenemende mate toe aan digitaal lezen van kwaliteitsartikelen. Tenslotte De pilot zoals beschreven in dit rapport leverde een waardevolle bijdrage aan de ontwikkeling van eLinea. Uit de gesprekken en samenwerking met de benaderde en deelnemende uitgevers bleek de interesse in een platform voor betaalde digitale content. De uitkomsten van de pilot boden voldoende perspectief om door te gaan met de ontwikkeling van eLinea. Dit heeft geresulteerd in de lancering van het platform eind februari 2011. We zijn ervan overtuigd dat concepten zoals eLinea een gezond businessmodel kunnen bieden voor de perssector tijdens de transitie naar digitaal uitgeven in de komende jaren. eReaders Groep bedankt het Stimuleringsfonds voor de Pers voor de bijdrage die het mogelijk maakte om de pilot uit te voeren en eLinea te ontwikkelen tot het platform zoals het nu is.

14

Bijlage 1: resultaten verkenning soortgelijke initiatieven De markt voor digitaal lezen is wereldwijd flink in beweging. De opkomst van ebooks, eInk readers en smartphones zorgt voor een grote stimulans en met name buiten Nederland zijn een aantal interessante concepten rondom digitaal lezen te vinden die als inspiratiebron dienen voor eLinea. De evaluatie in dit hoofdstuk geeft een overzicht van een aantal concepten die in de afgelopen tijd door de eReaders Groep ontdekt en als inspiratiebron aangemerkt zijn. Het gaat om een aantal Engelstalige initiatieven en twee Nederlandstalige applicaties voor de iPhone: • • • • • • • •

DailyMe DailyLit Feedbooks FeedJournal MyHeadlines Volkskrant App Telegraaf App Stanza

Per concept is een korte introductie toegevoegd en zijn enerzijds een aantal aspecten beschreven die opvallen, goed uitgevoerd zijn en als inspiratie voor eLinea dienen en anderzijds een aantal aspecten die om een betere uitvoering door de eReaders Groep vragen. De concepten zijn geëvalueerd aan de hand van de volgende zaken die ontleend zijn aan het boek ‘Webdesign van concept tot realisatie’ door Hedwyg van Groenendaal: • • • • • • •

Design Navigatie Inhoud Interactie Leesbaarheid Technische kwaliteit Gebruiksvriendelijkheid

Per concept zijn deze aandachtspunten verwerkt tot een kort overzicht van de plus- en minpunten van het betreffende concept.

15

DailyMe DailyMe is een service waarbij lezers zich abonneren op nieuws dat in een vorm en op een tijdstip naar keuze per e-mail ontvangen wordt. Het nieuws is afkomstig van gerenommeerde Engelstalige (internationale) nieuwsbronnen zoals Reuters en Associated Press, aangevuld met Amerikaanse kranten, tijdschriften en weblogs. De techniek achter DailyMe is beschikbaar voor uitgevers en andere platforms die een dergelijke service willen aanbieden. www.dailyme.com

Plus: • • • •

Lezers hebben toegang tot een groot aantal gerenommeerde en kwalitatief goede nieuwsbronnen. Het proces van registreren en vervolgens selecteren van de persoonlijke voorkeur voor nieuws gaat gemakkelijk en is overzichtelijk door hiervoor drie kolommen te gebruiken. Nieuwsitems zijn via e-mail, webfeed, Twitter en Kindle te lezen. Website straalt vertrouwen uit door kleurgebruik.

Min: • • • •

De verschillende mogelijkheden om nieuwsitems te lezen zoals e-mail, webfeed en Twitter worden niet op één plaats gezamenlijk als keuze aangeboden. De nieuwsitems zijn niet integraal te lezen via e-mail en webfeed. Lezers moeten naar de website van DailyMe surfen om het gehele nieuwsitem te kunnen lezen. De website oogt erg druk door kleine letters en veel informatie. De service lijkt veel op het huidige systeem van krantenwebsites en is daarom niet echt innovatief.

16

DailyLit DailyLit is een service waarbij lezers zich abonneren op meer dan 1.400 zowel gratis als betaalde ebooks en daar op het door hun gewenste tijdstip steeds een deel van ontvangen via e-mail of webfeed. www.dailylit.com

Plus: • •

• •

De publicaties worden integraal aangeboden. Lezers kunnen zelf bepalen of ze een ebook in z’n geheel of in delen willen ontvangen, op welk tijdstip ze hun publicaties willen ontvangen en op welke manier (via e-mail of webfeed). Hierdoor kan ook gelezen worden op mobiele apparaten. Publicaties kunnen via diverse ingangen gevonden worden: op titel, auteur en categorie. Lezers vormen een community rondom de publicaties.

Min: • •

Aanbod is nog beperkt. Er zijn iets meer dan 1.400 publicaties beschikbaar die voornamelijk Engelstalig georiënteerd zijn. Oogt als traditionele boekenwebsite.

17

Feedbooks Op Feedbooks downloaden lezers Engelse, Franse en Spaanse ebooks in een door hun gewenste vorm die bij hun apparaat past waarop ze lezen (pc, laptop, mini laptop, smartphone of eInk reader). www.feedbooks.com

Plus: • • • • •

Feedbooks ondersteunt alle belangrijke ebookformaten zoals ePub, Mobipocket en PDF. Lezers kunnen de ebooks als ‘custom PDF’ in elke gewenste afmetingen genereren. Hierbij zijn afmetingen en lettertype naar keuze in te stellen. Lezers hebben een persoonlijk profiel met downloadhistorie, persoonlijke bibliotheek en favorieten. Lezers kunnen elkaar ebooks aanbevelen. De website oogt eenvoudig waardoor overzicht en rust ontstaat in lay-out en navigatie.

Min: •

Feedbooks biedt alleen publicaties waarvan de auteur meer dan 70 jaar geleden is overleden. Doordat het auteursrecht verlopen is kunnen de ebooks gratis aangeboden worden.

18

FeedJournal Op FeedJournal genereren lezers aan de hand van zelf opgegeven webfeeds een persoonlijke krant op maat in PDF. www.feedjournal.com

Plus: • • • •

Lezers hebben naast een standaard aanbod van nieuwsbronnen de mogelijkheid om zelf feeds toe te voegen. Lezers kunnen de afmetingen van de krant op maat zelf instellen (bijvoorbeeld voor een bepaalde ereader) in hun persoonlijk profiel. De persoonlijke krant op maat kan on demand worden gegenereerd. De website oogt redelijk open en overzichtelijk.

Min: • • • • •

Als outputformaat is alleen PDF beschikbaar. De website oogt ietwat onprofessioneel. De krant op maat bevat standaard nieuwsitems die je niet zelf hebt opgegeven. Het genereren van een grote PDF duurt lang. Het is niet mogelijk om de persoonlijke krant op maat automatisch toegestuurd te krijgen op het gewenste tijdstip.

19

MyHeadlines MyHeadlines aggregeert content van diverse informatiebronnen en biedt de mogelijkheid om via e-mail of webfeed meldingen te ontvangen bij updates. MyHeadlines stuurt lezers door naar de oorspronkelijk informatiebron. www.myheadlines.org

Plus: • • •

Lezers kunnen zelf een feed of informatiebron opgeven. Abonneren en annuleren gaat gemakkelijk. Website oogt overzichtelijk en professioneel.

Min: • •

Nieuwsberichten kunnen alleen online gelezen worden. Het is niet mogelijk om de nieuwsberichten offline te lezen of integraal te ontvangen op een apparaat naar keuze.

20

Volkskrant voor iPhone en iPod Touch Onlangs lanceerde De Volkskrant een aantal gratis 2 applicaties voor de iPhone en iPod Touch . Eén daarvan is Volkskrant Mijn Nieuws. Hiermee is het mogelijk om vanuit één applicatie actualiteiten afkomstig van diverse prominente uitgevers te benaderen. Hierbij wordt de mobiele website van de betreffende uitgevers in de applicatie geladen. De functionaliteit van de applicatie is daarmee gelijk aan een feedreader. http://extra.volkskrant.nl/mobiel

Plus: • • • •

Toegang tot actualiteiten van verschillende prominente uitgevers. Eenvoudige selectie uit aanbod mogelijk gebaseerd op persoonlijke voorkeur. De applicatie ziet er eenvoudig uit en navigeren gaat gemakkelijk en intuïtief via het touchscreen. Mogelijkheid tot plaatsen van reacties bij artikelen.

Min: • •

2

De applicatie linkt alleen naar mobiele websites van andere uitgevers. Offline lezen is niet mogelijk.

Pelkman, M. (2009). De Volkskrant lanceert drie apps voor de iPhone en iPod Touch. Geraadpleegd op 5 juni 2009, eReaders, http://www.ereaders.nl/05060901_De_Volkskrant_lanceert_drie_apps_voor_iPhone_en_iPod_Touch. 21

De Telegraaf voor iPhone en iPod Touch Een aantal maanden geleden lanceerde De Telegraaf 3 een gratis applicatie voor de iPhone en iPod Touch die toegang biedt tot het laatste nieuws van De Telegraaf. www.telegraaf.nl/mobiel

Plus: • • • •

Met ‘Mijn nieuws’ kunnen nieuwsberichten gefilterd worden op eigen trefwoorden. Het nieuws is in duidelijke categorieën ingedeeld. De applicatie ziet er eenvoudig uit en navigeren gaat gemakkelijk en intuïtief via het touchscreen. Het nieuws is met de zoekfunctie eenvoudig te doorzoeken.

Min: • • •

3

De applicatie biedt alleen korte berichten. Offline lezen is niet mogelijk. Sommige navigatieonderdelen zijn klein en daardoor lastig te bedienen via touch.

Zwaag, G. van der (2009). Review: iPhone-applicatie van De Telegraaf. Geraadpleegd op 25 mei 2009, iPhoneclub, http://www.iphoneclub.nl/26263/exclusief-review-iphone-applicatie-van-de-telegraaf/ 22

Stanza Stanza is een gratis applicatie voor de iPhone en iPod Touch waarmee lezers met name Engelstalige ebooks kunnen aanschaffen en lezen. Lezers hebben toegang tot meer dan 100.000 publicaties. Stanza is een applicatie van het bedrijf Lexcycle dat onlangs overgenomen werd door Amazon4. Onderstaand een overzicht van een aantal plus- en minpunten van deze applicatie. www.lexcycle.com

Plus: • • • • • • •

Stanza biedt de mogelijkheid om de interface aan te passen naar eigen wensen. Lay-out en buttons zijn in te stellen naar persoonlijke voorkeur. De applicatie ziet er eenvoudig uit en navigeren gaat gemakkelijk via het touchscreen. Lezers hebben toegang tot een groot aantal publicaties en kunnen ook eigen publicaties toevoegen. Alle belangrijke ebookformaten zoals ePub, Mobipocket en PDF worden ondersteund. De persoonlijke bibliotheek biedt verschillende ingangen en de mogelijkheid zelf categorieën aan te maken. De applicatie onthoudt waar je gebleven bent met lezen. Publicaties zijn na downloaden ook offline te lezen.

Min: •

4

De applicatie is alleen beschikbaar voor de iPhone en iPod Touch.

Geraadpleegd op 25 mei 2009, Ereaders.nl, www.ereaders.nl/28040901_twee_grootste_iphone_ereader_applicaties_bij_amazon 23

DailyLit

Feedbooks

Stanza

FeedJournal

MyHeadlines

De Telegraaf

De Volkskrant

Ondersteuning van belangrijke ebookformaten1 2 Mogelijkheid tot offline lezen 3 Mogelijkheid tot personalisatie van publicaties 4 Gebruiksvriendelijkheid van de service 5 Kwaliteit van de aangeboden publicaties 6 Aanbod van meerdere distributiekanalen Publicaties worden integraal aangeboden7 8 Kwaliteit ontsluiting van publicaties 9 Functionaliteiten in het persoonlijk profiel

DailyMe

Tenslotte Wereldwijd zijn een aantal inspirerende concepten te vinden rondom digitaal lezen. Een aantal daarvan zijn in deze evaluatie nader bekeken en op een aantal punten beoordeeld. Onderstaande tabel geeft een samenvattend overzicht van de evaluatie.

+ + + -/+ + +

+ + + + + + +

+ + + + + + +

+ + + + + + -

+ + -/+ + + + -/+

+ + + + -/+

+ + -/+ + + -/+

+ + + + + -

Tabel 1 – vergelijking concepten digitaal lezen Verklaring bij de tabel: 1) Worden belangrijke ebookformaten als ePub, Mobipocket en PDF ondersteund? 2) Is het mogelijk de publicaties te lezen onder internetverbinding? 3) Kunnen publicaties op maat samengesteld worden of is andere vorm van personalisatie mogelijk? 4) Werkt de service gemakkelijk en intuïtief? 5) Zijn de aangeboden publicaties recent, van kwaliteit en aantrekkelijk? 6) Zijn de publicaties via meerdere kanalen te ontvangen zoals e-mail en webfeed? 7) Zijn de publicaties direct integraal te lezen? 8) Is de collectie gemakkelijk doorzoekbaar? 9) Biedt het persoonlijk profiel meerwaarde qua functionaliteiten?

DailyMe is een mooi voorbeeld van hoe eLinea gaat werken. Het advies is om net als DailyMe kwaliteitsvolle publicaties aan te bieden. Het selectieproces van persoonlijke voorkeuren gebeurt bij DailyMe slechts in één scherm en blijft toch overzichtelijk. Daarnaast biedt DailyMe meerdere distributiekanalen aan maar plaatst deze niet bij elkaar. Ook het feit dat publicaties niet integraal te lezen zijn verdient verbetering. Het advies is om net als DailyLit meerdere kanalen aan te bieden zoals e-mail of webfeed. Ook het vormen van lezers tot een community is een goed idee. Feedbooks laat zien hoe gebruiksvriendelijk het is om lezers de keuze te bieden voor een bestandsformaten dat bij hun specifieke situatie past. Verder is bij Feedbooks het persoonlijk profiel met downloadhistorie, eigen bibliotheek en favorieten een goed voorbeeld. Ook het aanbevelen van publicaties aan andere lezers is het overnemen waard. FeedJournal en MyHeadlines laten zien hoe mooi het is om zelf publicaties toe te kunnen voegen die nog niet in het aanbod voorkomen. Bij FeedJournal is on demand lezen mogelijk en bij MyHeadlines gaat abonneren en opzeggen heel gemakkelijk. De applicaties voor de iPhone en iPod Touch Stanza en van De Telegraaf demonstreren het gemak van een aparte applicatie. De Telegraaf biedt een handige categorie-indeling en Stanza maakt offline lezen mogelijk. Daarnaast onthoud Stanza waar lezers gebleven zijn wat erg gemakkelijk is. De Volkskrant Mijn Nieuws applicatie biedt de mogelijkheid te shoppen in het aanbod van diverse uitgevers. Het advies is om de genoemde functionaliteiten van de verschillende concepten als voorbeeld te nemen voor de ontwikkeling van eLinea. Rust en eenvoud zijn daarbij belangrijke sleutelwoorden.

24