Op zoek naar de regionale stem Een onderzoek naar digitale basisinformatie van de provinciale democratie Op 7 januari 2014 publiceerde de Open State Foundation een onderzoek naar de gemeentelijke websites.1 Het onderzoek was een toets op de beschikbaarheid en vindbaarheid van raadsinformatie. De conclusie was dat veel gemeentelijke websites uiterst gebruiksonvriendelijk waren en dat stemgedrag van raadsleden in de meeste gevallen niet of heel moeilijk terug te vinden waren. Op 18 maart 2015 zijn de volgende Provinciale Statenverkiezingen. De opkomst bij Provinciale Statenverkiezingen ligt al jaren rond de 50%. De provincie is bij uitstek een bestuursorgaan waar mensen op grote afstand van staan. Hetgeen er in Den Haag gebeurd krijgt veel media-‐aandacht en de besluiten van de gemeenteraad kunnen lokaal de gemoederen bezig houden. De betrokkenheid bij de provincie laat echter te wensen over. De opkomst lag in 2007 op 46,3 procent en in 2011 op 55,9 procent. De stijging van de opkomst had weinig te maken met een hernieuwde interesse in de provinciale politiek, maar meer met het belang dat de verkiezingen hadden voor de samenstelling van de Eerste Kamer voor het Kabinet-‐Rutte I.2 Een open overheid en provincies die op een transparante en proactieve wijze met democratische basisinformatie omgaan zijn een voorwaarde voor betrokken burgers. Dat is de reden waarom Open State alle twaalf provinciale websites heeft getoetst op beschikbaarheid en vindbaarheid van notulen, video en/of audioverslagen van Statenvergaderingen, stemuitslagen, besluitenlijsten en hoeveel tijd (kliks) het kost om bij deze informatie terecht te komen. Ook is gekeken of een provincie een open data portaal heeft. Omdat twaalf provincies en hun websites makkelijker te beoordelen en vergelijken zijn dan 406 gemeentes, kunnen wij per provincie een oordeel geven over de website en concrete aanbevelingen doen. Daarnaast geven we ook aan welke provinciale websites het goed doen en welke provincies hun websites snel zouden moeten verbeteren en aanvullen.
Het kader
In het onderzoek naar de gemeentelijke websites is reeds het belang van transparante besluitvorming en actieve openbaarheid aangegeven. Alleen met een proactieve houding ten opzichte van openbaarheid kunnen burgers zicht krijgen op de werking van de overheden en kunnen zij volwaardig participeren. Volgens de Provinciewet artikel 23 worden de Provinciale Staten alleen geacht een besluitenlijst te publiceren, voor de rest verplicht de wet de provincies niet tot het publiceren van uitgebreidere informatie. Uiteraard is alleen de besluitenlijst publiceren niet voldoende. De burger moet kunnen nagaan hoe besluiten tot stand zijn gekomen en hoe zijn of haar volksvertegenwoordigers gestemd hebben.
1 Onderzoek Open State naar gemeentelijke websites: http://openstate.eu/nl/2014/01/lokaledemocratie/ . 2 Opkomst Provinciale Statenverkiezingen: Kiesraad
Beschikbaarheid
Uit ons onderzoek blijkt dat de meeste provincies de democratische basisinformatie, zoals de besluitenlijst, stemuitslagen en notulen gewoon publiceren. Deze informatie is echter niet gepubliceerd als open data, en dus niet machine-‐leesbaar. Dat maakt vergelijkbaarheid onmogelijk en uitzoeken hoe vaak bepaalde politieke partijen voor stemmen of tegen stemmen wordt hierdoor een tijdrovende klus. De provincie Limburg biedt bijvoorbeeld in notulen geen zoekfunctie aan, waardoor het lastig navigeren is. Het valt echter op dat niet alle provincies meer notulen maken. Deze hebben ze dan vervangen door samengevatte notulen of de video-‐ en/of audioverslagen. Deze audiovisuele verslagen biedt elke provincie momenteel aan, maar zijn niet altijd even goed gestructureerd en citaten zijn niet vindbaar op deze manier. Wat opvalt is dat elke provincie een besluitenlijst aanbiedt op hun website. Daarnaast is de begroting en het jaarverslag ook aanwezig, met uitzondering van Drenthe waar het meest recente jaarverslag dateert van 2012.3 De stemuitslagen zijn overal te vinden, maar op een andere manier. De provincie Friesland biedt een aparte stemlijst aan, waar per persoon te zien is hoe die gestemd heeft. In Noord-‐ Brabant is in de notulen terug te lezen of de leden voor of tegen gestemd hebben. Voor de rest is het per partij aangegeven of zij voor of tegen gestemd hebben. De provincie Overijssel geeft aan wanneer leden van partijen afwijkend gestemd hebben, maar noemt niet de naam van deze persoon. Deze situatie is onwenselijk, omdat burgers op deze manier niet kunnen nagaan hoe zijn of haar volksvertegenwoordiger precies heeft gestemd. Helaas heeft maar de helft van de provincies een open data portaal beschikbaar. Provincies verzamelen en bezitten veel informatie, zonder deze als open data vrij te geven is het niet mogelijk deze op een goede manier te (her)gebruiken. Vergelijken en combineren met bijvoorbeeld andere datasets. Tabel 1: Beschikbaarheid Stateninformatie Naam Notu Besluitenl Stemuitsl Audio/videov Begroting en Open provincie len ijst ag per erslagen Jaarverslag Data persoon porta al Ja Ja Nee Ja Ja Ja Groningen Friesland Drenthe Overijssel Flevoland Gelderland Utrecht Noord-‐ Holland Zuid-‐ Holland Zeeland Noord-‐ Brabant Limburg
Nee Nee Nee Ja Ja Ja Ja
Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja
Ja Nee Nee Nee Ja Nee Ja
Ja Ja Ja Ja Ja Ja Ja
Ja Nee (2011) Ja Ja Ja Ja Ja
Nee Nee Ja Nee Nee Ja Ja
Ja
Ja
Nee
Ja
Ja
Ja
Ja Ja
Ja Ja
Nee Ja
Ja Ja
Ja Ja
Nee Ja
Ja
Ja
Nee
Ja
Ja
Nee
3 Financiële pagina Provincie Drenthe: http://www.provincie.drenthe.nl/organisatie-‐bestuur/financien/ (geraadpleegd op 23-‐01-‐14)
Vindbaarheid
In bovenstaande tabel is te zien dat de meeste informatie weliswaar te vinden is maar de vindbaarheid van de informatie is echter vaker een probleem. Soms is de informatie aanwezig, maar is contact met Statenleden of griffie nodig om de benodigde informatie te kunnen vinden. Informatie staat op wisselende of onlogische plekken. Zo kost het bij de provincie Noord-‐Holland, maar twee klikken om de notulen te vinden terwijl het bij de provincie Drenthe zeven klikken kost. De navigatie is bovendien niet altijd even logisch. Soms dient via de agenda gezocht te worden, soms staan de notulen in de agenda van de komende vergadering (Limburg) of ze staan in een wirwar van allerlei documenten (Drenthe).4 Elke provincie gebruikt dus een andere manier van ordenen van informatie en biedt de informatie dus op een andere manier aan. Soms is de informatie te vinden via Naam Aantal kopjes als ‘besluitenlijst’, dan weer provincie kliks tot ‘vergaderstukken’, ‘agenda’ of notulen ‘Stateninformatiesysteem’. Dit maakt de websites gebruiksonvriendelijk. Groningen 4 Friesland 3 De notulen heten in sommige gevallen verslagen en 7 soms ook handelingen. De website van de provincie Drenthe Overijssel 5 Limburg gebruikt verder in het kalenderoverzicht Flevoland 5 allerlei afkortingen voor vergaderingen die 5 Gelderland 3 onbegrijpelijk zijn voor de politieke leek. Utrecht 3 Noord-‐Holland 2 De startpagina van de provincie Zeeland is onoverzichtelijk en de informatie over bestuurlijk Zuid-‐Holland 5 Zeeland is niet in één oogopslag te vinden.6 Zeeland 4 Noord-‐Brabant 4 Net als de gemeentes gebruiken de provincies ook Limburg 4 aanbieders die notulen, videoverslagen en andere Stateninformatie leveren. Marktpartijen als NotuBiz, Company Webcast, GemeenteOplossingen en iBabs zijn ook hier actief. Deze worden door elkaar heen gebruikt. De provincie Limburg spant de kroon door voor de vergaderstukken iBabs te gebruiken als agendasysteem, voor de audioverslagen van de commissievergaderingen gebruiken ze NotuBiz en voor de Provinciale Statenvergaderingen wordt Company Webcast gebruikt. Deze systemen zijn niet geïntegreerd. Er worden daarbij andere interfaces en zoeksystemen gebruikt en alle informatie staat op een ander deel van de website. De informatie is dus niet in één overzicht beschikbaar.
4 Provinciale agenda provincie Limburg: http://www.mijnbabs.nl/babsonlinelimburg/ en vergaderdocumenten Provincie Drenthe: http://www.drenthe.info/dvs/ (geraadpleegd op 23-‐01-‐14). 5 Provinciale agenda provincie Limburg: http://www.mijnbabs.nl/babsonlinelimburg/. 6 Informatie over bestuurlijk Zeeland op de startpagina is niet gelijk te vinden: http://www.zeeland.nl/ (geraadpleegd op 23-‐01-‐14)
Beste en slechtste provinciale websites De twee provincies die hun websites goed op orde hebben zijn Noord-‐Holland en Gelderland. Zij bieden heldere links naar de Stateninformatie en per vergadering is overzichtelijk te zien welke informatie beschikbaar is. Zij integreren verschillende informatie in één interface. De Provincie Gelderland integreert hier zelfs de videoverslagen bij en ze heeft een liveblog om burgers tijdens de vergaderdag zelf kernachtig te informeren en te betrekken bij hetgeen besloten en besproken is.7 Verder is de startpagina overzichtelijk en niet overladen met informatie, waardoor alles in een oogopslag te vinden is.8 Provincies die het slechter doen zijn Overijssel, Zeeland en Limburg. Laatstgenoemde gebruikt drie Stateninformatiesystemen tegelijkertijd en dit maakt de informatie lastig vindbaar. Daarnaast staan in de agenda allerlei afkortingen die alleen voor ingewijden begrijpelijk zijn en de notulen zijn alleen te raadplegen in de agenda van de daaropvolgende vergadering wanneer ze goedgekeurd worden. Limburg biedt verder een pdf-‐bestand aan van de notulen, maar de tekst is niet doorzoekbaar. Zeeland heeft een zeer onoverzichtelijke startpagina die in schril contrast staat met de startpagina van de provincie Gelderland. Het kopje ‘Bestuurlijk Zeeland’ zou prominent op de startpagina aanwezig moeten staan. Het staat nu in een column en het zou logischer zijn als het geplaatst wordt aan de bovenzijde van de pagina. Het is verder niet helder of de notulen achter ‘Statenvergaderingen’ of ‘Vergaderstukken’ staan.9 De provincie Overijssel is ook aan verbetering toe omdat zij bijvoorbeeld geen notulen aanbieden. Het overzicht van vergaderstukken is verder erg onoverzichtelijk en het Staten Informatiesysteem is zo ongebruiksvriendelijk dat de democratische basisinformatie er eerder in kwijt raakt dan dat het makkelijk vindbaar is. Overijssel biedt aparte overzichten aan voor moties, besluitenlijsten en amendementen, maar een integratie zoals die aanwezig is in Noord-‐Holland en Gelderland zou voor het gebruiksgemak wenselijk zijn.10
Conclusie Idealiter hebben alle twaalf provinciale websites, evenals andere democratisch gekozen organen, een gebruiksvriendelijke website waar alle informatie vindbaar en beschikbaar is als open data. Deze gebruiksvriendelijke websites maken het burgers gemakkelijker zich op de hoogte te stellen van wat er op bestuurlijk gebied is besproken en gaat worden. Dit zorgt voor een grotere betrokkenheid van de burger bij de provinciale politiek. Daarnaast kunnen regionale journalisten de provincie beter in de gaten houden, wat noodzakelijk is nu de regionale pers minder mankracht voorhanden heeft door bezuinigingen. Open State zou graag alle provinciale basisinformatie als open data in één API hebben zodat ontwikkelaars toepassingen kunnen maken waarmee in een oogopslag gezien kan worden wat vertegenwoordigers de afgelopen periode gestemd hebben, in hoeverre ze aanwezig waren, hoe succesvol hun initiatieven waren en hoe constructief partijen zijn in hun stemgedrag. Deze informatie vereenvoudigt de toegang tot provinciale politiek.
7 Overzicht Stateninformatie Provincie Gelderland: http://www.gelderland.nl/4/Home/Bestuur-‐en-‐ politiek/Bestuur-‐en-‐politiek-‐Provinciale-‐Staten/Agendas,-‐besluiten-‐en-‐verslagen-‐van-‐Statenvergaderingen-‐in-‐ 2013.html . 8 Startpagina Provincie Gelderland: http://www.gelderland.nl (geraadpleegd op 23-‐01-‐14). 9 Provinciale informatie Zeeland: http://ps.zeeland.nl/ (geraadpleegd op 23-‐01-‐14) 10 Overzicht vergaderstukken provincie Overijssel: http://www.overijssel.nl/bestuur/provinciale-‐ staten/sis/vergaderingen-‐ps/?VrgIdt=1481 (geraadpleegd op 23-‐01-‐14)
Aanbevelingen
1: Heldere toegang naar Stateninformatie: De twaalf provincies zouden van de best en worst practices aangaande de vindbaarheid en toegankelijkheid van de provinciale websites moeten bekijken en daarop hun website moeten aanpassen. Een overzichtelijke lay-‐out, heldere buttons en weinig clicks zoals Gelderland zijn aan te bevelen voor elke provincie. De bestuurlijke informatie zou eenvoudig vanaf de startpagina te vinden moeten zijn. Alle provincies zouden eveneens dezelfde naam voor hun Stateninformatie moeten gebruiken. Verschillende namen en kopjes voor verschillende stukken zorgen voor verwarring. 2: Implementatie Stateninformatiesystemen in de websites In veel gevallen besteden provincies de Stateninformatiediensten uit aan externe marktpartijen. Deze zetten vaak een aparte website op waar de informatie te vinden is. De provincie Limburg gebruikt zelfs drie informatiesystemen tegelijkertijd. Dit schept verwarring en zorgt dat de provinciale website en de Stateninformatiesystemen twee gescheiden entiteiten zijn. Dit bevordert de doorzoekbaarheid en het gebruiksgemak niet. Een betere integratie van het informatiesystemen binnen de website zou dit probleem oplossen. 3: Beschikbaarheid informatie Veel provincies hebben Stateninformatie online staan, maar er zijn drie provincies die geen uitgeschreven notulen online hebben staan. Stemuitslagen ontbreken vaak en elke provincie presenteert hun Stateninformatie op een andere wijze. Soms zijn de notulen opgenomen in de agenda van de daaropvolgende vergadering. Eenduidige en volledige publicatie van informatie op gestandaardiseerde wijze en als open data is essentieel voor een transparante gemeente die hun burgers wil betrekken bij de besluitvorming. 4: Wettelijk kader en samenwerking De huidige Provinciewet en de Wet openbaarheid bestuur geven weinig wettelijke verplichtingen aan provincies om hun Stateninformatie te publiceren. Volgens de Provinciewet dient alleen de besluitenlijst gepubliceerd te worden. De nog niet aangenomen Wet Open Overheid zal provincies echter wel gaan verplichten een proactieve houding te ontwikkelen aangaande het publiceren van hun Stateninformatie. Wij roepen de provincies echter op voor die tijd hun websites te verbeteren. Dit o nderzoek is u itgevoerd d oor T om K unzler v an d e O pen S tate F oundation Open State Foundation Tolhuisweg 2, 1031 CL Amsterdam Tel: 020-‐308-‐0567 -‐ Web. openstate.eu Email:
[email protected]
