Gebruik in het veld, pagina 147
EHEALTH IN EEN ZORGENDE SAMENLEVING Floor de Jong, Yvonne de Jong en Brechtje Walburgh Schmidt
Een beetje zorgen voor een ander maakt
Veel mensen zijn bezorgd over de plannen om
en hoe zorg je ervoor dat enthousiaste
gelukkig, wijst onderzoek uit. Maar hoe hou
meer inzet te vragen van (soms overbelaste)
vrijwilligers met de juiste persoon in contact
je het bij ‘een beetje’? Hoe kun je de taken
mantelzorgers. Anderen zien kansen en bieden
komen?
zo goed mogelijk verdelen? Welke digitale
buurthulp aan op digitale marktplaatsen zoals
ontwikkelingen spelen daarbij een rol en hoe
WeHelpen en Buuv. Zowel de zorgen als het
kunnen ze elkaar aanvullen? Dit hoofdstuk
enthousiasme zijn reëel: zorgen voor een ander
zoomt in op de dagelijkse tools tot de
is waardevol maar kan ook belastend zijn.
doorontwikkeling van digitale marktplaatsen
Digitale zorg
Al sinds 2007 zien we steeds meer online platforms en communicatiemiddelen die op onderdelen van deze vraagstukken ingrijpen,
Op zoek naar balans
kunnen ondersteunen of zelfs een oplossing
Met die kennis in het achterhoofd is het de
bieden. Hoe staat het er anno 2014 voor? We
kunst is om samen de balans te vinden.
laten ze graag de revue passeren. Van spelletjes
Zorgen voor een ander geeft een goed gevoel.
Gevoeligheid te ontwikkelen voor beide kanten
en tools die we allemaal kennen - whatsapp,
Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP)
van de medaille. Natuurlijk, de behoefte aan
google-calender of wordfeud – via digitale
ontdekte dat mantelzorgers die gemiddeld 3
goede afstemming en samenwerking tussen de
communicatiemiddelen die speciaal voor de
uur per week zorgen, hun leven als gelukkiger
(on)mogelijkheden van zelfhulp, mantelzorg,
zorg zijn ontwikkeld tot de digitale markplaatsen
beoordelen dan mensen die meer, minder of
vrijwilligers, buurthulp en burgerinitiatieven
waarin lokaal burenhulp wordt gematcht.
helemaal niet zorgen. Een beetje mantelzorg
enerzijds en de formele zorg anderzijds zal
Ten slotte staan we kort stil bij de nieuwste
maakt dus gelukkig, (te)veel maakt ongelukkig.
groeien.
omgevingen die meerdere functies lijken te
voor het matchen van vraag en aanbod in onze zorgende samenleving.
Iedereen die tijdelijk of langdurig intensief
combineren.
heeft gezorgd voor een naaste zal dit beeld
En om een optimaal samenspel te bereiken
herkennen.
moeten ook allerlei praktische vraagstukken overbrugd worden. Familieleden wonen vaker
Dagelijkse zorg, dagelijkse tools
Marije skypt vanuit haar studentenkamer in
Niet zo gek dus, dat de reacties op de
ver van elkaar vandaan, communiceren met veel
Utrecht met haar opa in het verzorgingshuis in
transformatie in de zorg nogal tegenstrijdig zijn.
verschillende zorgverleners is soms ingewikkeld
Delft. Herman speelt na het eten nog even een
Gebruik in het veld, pagina 148
Figuur1 de Gartner Hype Cycle
? PEAK OF INFLATED EXPECTATIONS VISIBILITY
PLATEAU PRODUCTIVITY SLOPE OF ENLIGHTENMENT TROUGH OF DISILLUSIONMENT TECHNOLOGY TRIGGER
MATURITY
Gebruik in het veld, pagina 149
Onbekend maakt onbemind
potje wordfeud met zijn 80-jarige moeder. Janice
het contact en de afstemming rond een
houdt haar familie en vrienden op de hoogte van
persoon, zijn of haar familie en vrienden en de
Zorgsite valt op dat hoewel zorgvragers,
haar behandeling en ervaringen via een blog.
formele zorg centraal staan. Het gaat dan om
mantelzorgers en familie erg enthousiast zijn,
En Ricardo is die ‘handige’ neef die voor de hele
toepassingen die binnen één gedeelde digitale
de deelname van de formele zorgverleners
familie een gedeelde google-calender opzet om
omgeving allerlei soorten functies bieden. Je
achterblijft. Mogelijk doordat het voor individuele
zo gezamenlijk de bezoekjes bij Tante Angela in
kunt daarbij denken aan een gedeelde agenda,
zorgverleners lastig kan zijn om mee te draaien
het ziekenhuis af te stemmen.
foto’s, logboekfuncties, beeldbellen, beveiligd
in een digitale omgeving die niet aansluit bij hun
gegevens delen, plannen maken en taken
eigen werkprocessen. Bovendien is meedoen
Niet meer dan logisch
verdelen.
praktisch onhaalbaar als iedere familie voor een
communicatiemiddelen inzetten om meer of
Verschillen en overeenkomsten
In een gebruikersonderzoek van ShareCare
andere vorm of systeem kiest.
Het is niet meer dan logisch dat we nieuwe Er zijn veel overeenkomsten, maar natuurlijk zijn
En dan is er nog de koudwatervrees: de zorg
mensen om wie we geven. Ook zien we steeds
alle toepassingen ook net even anders. Omdat
om privacy en vertroebeling van werk en privé.
vaker dat zorgverleners daarbij aansluiten.
ze gestart zijn vanuit een specifieke invalshoek
Zorgorganisaties die actief beleid voeren
Soms is het veel effectiever om via de whatsapp
of voor een specifieke doelgroep of omdat
op netwerkversterking en familieparticipatie,
direct een vraag te stellen aan je begeleider
ze gestoeld zijn op een ander verdienmodel.
besteden logischerwijs ook aandacht aan
dan te wachten tot het wekelijkse spreekuurtje.
Sommige toepassingen zijn bijvoorbeeld gratis,
digitale communicatie. Als zorgorganisaties
Daarnaast zien we sinds 2007 een opkomst
zoals Deelgenoot, BucketLine, Bloomily of
hun medewerkers tijd en ruimte bieden en hun
van online oplossingen die specifiek voor de
Carenzorgt. Soms betaal je maandelijks een
cliënten en de familie nauw weten te betrekken
communicatie of organisatie van zorg zijn
bedrag voor gebruik zoals bij ShareCare Zorgsite bij de keuze voor een tool, levert dat uiteindelijk
ontwikkeld.
of ABCTV. En er zijn toepassingen waarbij de
op andere manieren contact te leggen met de
zorgaanbieder de software aanschaft en hun
Digitale communicatie: de techniek is er Er bestaan in Nederland al zo’n twintig
verschillende digitale omgevingen waarin
cliënten en netwerk het gebruik gratis aanbiedt zoals bij Familienet of Mextra.
veel winst op voor alle partijen.
Gebruik in het veld, pagina 150
Digitale marktplaatsen: van hype naar productiviteit?
De Gartner Hype Cycle
De hype voorbij
Zorgvoorelkaar, Dominozorg, Buuv,
is een bekende grafiek die innovatiemanagers
digitale marktplaatsen zijn inderdaad inmiddels
Tijdvoorelkaar, Hulpinjebuurt, Burenhulpcentrale
gebruiken om de verschillende fases van een
voorbij. Ook de eerste mislukkingen zijn een
en Eigenzorg. Elf voorbeelden van online
technologische doorbraak te onderscheiden.
feit. Er was bijvoorbeeld wel veel aanbod, maar
WeHelpen, Miess, Nettie, Vraagelkaar,
In figuur 1 is de Gartner Hype Cycle te zien. Het
marktplaatsen die de afgelopen jaren zijn
De grote hype en de hoge verwachtingen rond
nog weinig vraag waardoor er nog niet genoeg
gelanceerd om vraag en aanbod van kleine
Fase 1 is de technologische trigger. Nieuwe
matches ontstonden. Veel gehoorde kritiek is
diensten – zoals klusjes, boodschappen,
aanlokkelijke concepten trekken de aandacht
ook dat de online marktplaatsen niet geschikt
wandelen - te matchen. Sommigen platforms
van media en investeerders. Er bestaan echter
zijn voor echt kwetsbare mensen omdat zij niet
opereren landelijk en andere juist lokaal. Maar er
nog geen werkende producten. De aandacht
precies weten wie ze via het web uitnodigen.
is meer! Voor een zelf gekookte en afgeleverde
bouwt zich op tot een piek van hooggespannen
Maar als de Gartner Hype Cycle hier inderdaad
maaltijd van je buurtgenoot kun je sinds dit jaar
verwachtingen: fase 2. Vervolgens komen
van toepassing is, dan bevinden we ons nu
ook terecht bij Thuisafgehaald.nl.
de eerste negatieve berichten en mislukte
wellicht in een fase van verlichting en inzicht.
experimenten naar buiten. De toepassing moet
Om zo te komen tot de laatste stap: fase 5 het
Of wat dacht je van sites die gratis diensten
dan door fase 3 heen: het dal van de desillusie.
plateau van productiviteit.
combineren met betaald aanbod zoals
Alleen als ontwikkelaars in staat zijn zich aan
NationaleHulpgids, Wijzorg of BeterThuis?
te passen aan de behoeften van de vroege
Regelhulp.nl is het antwoord van de overheid
gebruikers, zullen investeringen doorgaan.
om online te zoeken naar hulp en ondersteuning.
Via de ‘Slope of Enlightment’ kom je dan tot
niet los van de vrijwilliger 2.0, waarbij zelf
Kortom we kunnen met recht spreken van een
productieve toepassingen van de techniek.
plannen, matchen en kortdurende inzet centraal
trend. Of is het een hype?
De nieuwe vrijwilliger
De opkomst van digitale marktplaatsen staat
staan. De internationale vrijwilligersorganisatie NederlandCares speelt in op de behoefte aan flexibiliteit door in grote steden wekelijks activiteiten aan te bieden waar mensen eenmalig hun steentje kunnen bijdragen.
Gebruik in het veld, pagina 151
Matchen is niet nieuw
Nieuwe zorgplannen
Het principe van matchen van vraag en aanbod
aan boodschappen, klussen, vervoer, hulp bij
is natuurlijk niet nieuw. Nederland is van oudsher
indicaties en soms ook verpleegkundige zorg.
en bijvoorbeeld een BigMove-app of ikracht
kampioen op het gebied van vrijwilligerswerk,
Elkaar leren kennen, ontmoeten en gezelligheid
kunnen scharen onder de nieuwe generatie
ook in de zorg. Ervaringen uit die hoek kunnen
zijn daarbij vaak het uitgangspunt. In de zomer
online zorgplannen. Traditionele zorgplannen
bijdragen aan de doorontwikkeling van digitale
van 2014 bracht Vilans deze burgerinitiatieven
worden door cliënten vaak ervaren als ‘dossiers
marktplaatsen. Bekende vrijwilligersorganisaties
in kaart. Er zijn er inmiddels al 75 en maandelijks
van de zorgaanbieders’. Ook zijn ze zowel
zoals Humanitas en de Zonnebloem en lokale
komen er nieuwe bij. Vooral in Brabant en
fysiek als in taalgebruik vaak ontoegankelijk.
vrijwillige hulpdiensten hebben bergen ervaring
Amsterdam zet de trend stevig door.
Het voert te ver om in dit artikel uitgebreid in
in het duurzaam samenbrengen van maatjes en
Net als Quli zou je toepassingen zoals Mextra
te gaan op vraagstukken en ontwikkelingen
De nieuwe generatie: 3-in-een?
rond zorgplannen, maar duidelijk is wel dat de
Hoewel we in dit artikel bewust onderscheid
oude vorm niet aansluit bij de gebruiker, laat
Vaak door een eenvoudige telefoondienst met
hebben gemaakt tussen digitale communicatie
staan dat het zelfmanagement stimuleert. De
een handige geautomatiseerde kaartenbak en
en afstemming binnen één netwerk enerzijds en
beweging naar online, toegankelijke en zelf te
natuurlijk de ervaring en mensenkennis van de
de digitale marktplaatsen anderzijds, zien we ze
maken en bij te sturen plannen is dan ook een
matchende coördinatoren. Als de marktplaatsen
ook bij elkaar komen. Je kunt bijvoorbeeld een
goede ontwikkeling. Dat daarin een contact
nog niet van hen leren, dan zouden ze snel eens
persoonlijke gezondheidsplatform aanmaken
gelegd wordt met mantelzorgers en familie en/
op werkbezoek moeten.
in Quli, waarbij allerlei functies gecombineerd
of vrienden lijkt niet meer dan logisch. Wij zijn
worden. Zo kan iemand die een account heeft in
erg benieuwd of de 3-in-1 varianten inderdaad
vraag en aanbod.
Aanhaken bij zorgcoöperaties?
Quli en daarin zijn persoonlijke plan en afspraken gaan vliegen in de praktijk. Of dat we in de
Ten slotte liggen er nog kansen om aan te haken
bijhoudt ook zijn informele netwerk uitnodigen en
toekomst voor de drie functies (plannen maken,
bij de energie die lokale zorgcoöperaties in
via een portal oproepjes plaatsen in Wehelpen.
communiceren met je sociale netwerk en
hun dorpen en buurten losmaken: initiatieven
En via een account van Wehelpen kun je sinds
matchen van vrijwillige diensten) afzonderlijke
waarin bewoners van een kern, dorp of
kort ook met vrienden en bekenden zorg en hulp
tools willen en gaan gebruiken.
stadsdeel voor elkaar diensten op het gebied
in plannen.
van welzijn en zorg regelen. Denk bijvoorbeeld
Feedback?
Literatuur
• Boer, A. de (2007). Mantelzorg. Een overzicht
Natuurlijk hebben we niet de pretentie in dit
van de steun van en aan mantelzorgers in
artikel volledig te zijn. Het ontbreekt ons op dit
2007. Den Haag: SCP.
moment nog aan onafhankelijke studies van
• Joling, K., H. van Hout, F. Schellevis, H. van
gebruikerservaringen. We kunnen dus alleen
der Horst, P. Scheltens, D. Knol en H van
maar gissen naar de richting die het uitgaat. Ben
Marwijk (2010). Depressie en angst bij partners
je het er niet mee eens? Mis je toepassingen en
van dementiepatiënten
trends? Zie je nieuwe kansen?
• Jong, Y. (2013) Familieparticipatie 2.0. Digitale communicatie verbetert de relatie met de
Tot eind 2014 werken we aan een kennisdossier over digitale communicatie en online platforms voor het Expertisecentrum Mantelzorg. We ontvangen graag jullie feedback en ervaringen
familie. In Kwaliteit in Zorg • Palmboom, G. & Pols, J. (2008). Wat bezielt de mantelzorger? Den Haag: Nicis Institute. • Simac (2014) Gebruikersonderzoek ShareCare
uit de praktijk! Mail naar:
[email protected],
Zorgsite “Samen mantelzorgen verlicht de
[email protected] en B.walburghschmidt@
zorg”
movisie.nl
