Effectief opkomen voor mantelzorgers. Een handboek voor belangenbehartigers

Effectief opkomen voor mantelzorgers Een handboek voor belangenbehartigers

Effectief opkomen voor mantelzorgers Een handboek voor belangenbehartigers

Inhoudsopgave

Effectief opkomen voor mantelzorgers | 7



Over dit handboek | 9

6 Lobbyen en netwerken | 49

Manieren en momenten waarop u beleid beïnvloedt door lobbyen en netwerken, met een bijlage over de Wmo-raad.

1 Belangenbehartiging: de stem van de mantelzorger | 11

7 Communicatiebeleid en publiciteit | 61

2  Doelgericht werken | 15

Trefwoordenlijst | 72

Over het werkterrein van de belangenbehartiger voor de mantel­zorger en het onderscheid met ondersteuningsorganisaties.

De voordelen van doelgericht werken, stappen om doelen te bereiken en een model voor een werkplan.

 Uitleg van communicatiebeleid, stappen om te komen tot een communicatieplan en enkele communicatiemiddelen uitgewerkt.



Over Mezzo | 75

3 Manieren om belangenbehartiging te organiseren | 21

Formele en minder formele organisatievormen, met een korte samenvatting van de verschillen tussen een vereniging en stichting. Ook het werven van leden komt aan bod.

4 Mantelzorgers, uw achterban | 31

Over contact leggen met mantelzorgers en inzicht krijgen in welke onderwerpen hen bezighouden.

5 Hoe komt u aan geld? | 39

Toelichting op vier manieren om aan extra middelen te komen: subsidie aanvragen, een beroep doen op fondsen, sponsoring en donateurs werven.

Mezzo belangenbehartiging

5

Effectief opkomen voor mantelzorgers Als u dit leest, is er een grote kans dat u belangenbehartiger voor mantelzorgers of Wmo-raadslid ‘prestatieveld 4’ bent. Dan doet u belangrijk werk! U komt op voor mensen die langdurig en onbetaald voor een chronisch zieke, gehandicapte of zorgvragende partner, ouder kind of ander familielid, vriend of kennis zorgen. Mensen die niet beroepsmatig zorgverlener zijn, maar zorg geven omdat zij een persoonlijke band hebben met degene voor wie zij zorgen.

Mezzo biedt u dit handboek aan als handreiking hoe u als belangenbehartiger aan de slag kunt op lokaal niveau. Om een bijdrage aan een mantelzorgvriendelijke samenleving te leveren die verschil maakt. Om effectief op te komen voor mantelzorgers. Dat wilt u toch ook? Jancor de Boer Directeur Mezzo

In ons land zijn er 2,6 miljoen mensen die op deze manier voor een ander zorgen. Ruim een miljoen mensen doen dat zelfs meer dan acht uur per week én langer dan drie maanden. Daarnaast zetten ruim 420.000 vrijwilligers in de zorg zich intensief in voor mensen met een hulpvraag. De betekenis van mantelzorg en intensieve vrijwilligerszorg zal in de komende decennia alsmaar groter worden. Daarom is het belangrijk dat een actieve groep van mantelzorgers hun belangen behartigt bij gemeenten en ook andere partijen die belangrijk zijn voor mantelzorgers, zoals zorgaanbieders en huisartsen. Met de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) in 2007 hebben de gemeenten de regierol gekregen om mantelzorg en vrijwilligerzorg te stimuleren en te versterken. Mantelzorg is een apart aandachtsgebied in de Wmo waarvoor gemeenten beleid ontwikkelen. Om daar invloed op uit te oefenen, is het belangrijk om op dit lokale niveau op te komen voor de belangen van mantel­ zorgers. De Basisfuncties lokale ondersteuning vrijwilligerswerk en mantelzorg geven richting aan welke ondersteuning een gemeente moet bieden aan haar burgers die mantelzorg verlenen.

Mezzo belangenbehartiging

7

Over dit handboek Mezzo is de Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg. Samen met haar lidorganisaties behartigt Mezzo de belangen van mantelzorgers en geeft ze steun. Mezzo, steunpunten mantelzorg en belangenbehartigers streven hetzelfde doel na: een mantelzorgvriendelijke samenleving. Belangenbehartigers op provinciaal, regionaal en lokaal niveau zijn van essentieel belang om de stem van de mantelzorgers te laten doorklinken in het beleid van gemeenten en andere organisaties. Dat vraagt om een sterke organisatie met een helder doel. Dit handboek geeft u als belangenbehartiger, op provinciaal, regionaal en vooral op lokaal niveau een aantal handvatten om de stem van de mantelzorger zo effectief mogelijk te laten horen. In dit handboek gebruiken we vaak de term ‘platform’, een term die veel belangenorganisaties van mantelzorgers die aan Mezzo verbonden zijn, hanteren. Belangenorganisaties van mantelzorgers kunnen zich natuurlijk ook met andere namen aanduiden. Dit handboek is voor verschillende belangenbehartigers geschikt om zich te verdiepen in effectieve belangenbehartiging, of zij nu lid zijn van een platform of zitting hebben in een Wmo-raad. Doel is dat de stem van de mantelzorger gehoord wordt.

Hulpmiddelen voor belangenbehartigers mantelzorg Mezzo ontwikkelt informatiemateriaal en hulpmiddelen voor belangen­ behartigers mantelzorg. U vindt ze op www.mezzo.nl/belangen

Mezzo belangenbehartiging

9

1. Belangenbehartiging: de stem van de mantelzorger Belangen van mantelzorgers behartigen betekent opkomen voor de mantel­ zorger. Voor een individueel belang van een mantelzorger, of voor de belangen van mantelzorgers als groep in de samenleving. Individuele belangenbehartiging is bijvoorbeeld een gesprek van een mantelzorger met een zorgaanbieder of vindt plaats door een klacht in te dienen bij een klachtencommissie. Collectieve belangenbehartiging is het opkomen voor de belangen van mantelzorgers in het algemeen. Dit doen belangenorganisaties, de regionale of lokale platforms belangenbehartiging mantelzorg. Daarnaast zijn er familieorganisaties van men­ sen met een psychiatrische ziekte of ouderverenigingen van kinderen met een handicap. Zij richten zich direct of indirect ook op de belangenbehartiging van de mantelzorgers. Collectieve belangenbehartigers richten zich op alle onderwer­ pen waar mantelzorgers mee te maken hebben. Denk daarbij aan bijvoorbeeld indicatiestelling, wonen en respijtzorg.

Waarom belangenbehartiging voor mantelzorgers? Mantelzorg is niet vanzelfsprekend. Langdurig en intensief voor een ander zorgen is een zware belasting. Daarom verdienen mantelzorgers erkenning. Die erkenning moet terug te vinden zijn in al het beleid dat van invloed op hen is. Dit beleid is er op ieder niveau: landelijk, provinciaal/regionaal en lokaal.

Veranderingen door Wmo Sinds de komst van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) in 2007 bepaalt vooral de gemeente het beleid dat gevolgen heeft voor mantelzorgers. De Wmo gaat uit van een samenleving waarin niet de overheid maar de burger zelf verantwoordelijk is voor het eigen welzijn én voor dat van hun medemens (civil society). Dit betekent dat zorgvragers eerst in hun eigen omgeving om hulp moeten vragen. Pas als er geen hulp in de omgeving is, kunnen zorgvragers bij de gemeente

aankloppen. Dit legt een zware last op de schouders van de omgeving, te weten de mantelzorgers. Gemeenten moeten zorgen voor een goede ondersteuning van mantelzorgers. Bij het opstellen van beleid op het gebied van welzijn, dus ook het mantelzorg­ beleid, vraagt de gemeente om advies aan de gemeentelijke Wmo-raad. Een Wmoraad bestaat uit burgers. Mezzo vindt het belangrijk dat de leden van de Wmo-raad goed zijn toegerust voor hun taak. Vooral als het gaat om advies geven over beleid voor mantelzorgers. Daarom zou het goed zijn als in elke Wmo-raad burgers zitten die speciaal aandacht hebben voor mantelzorgers en hen vertegenwoordigen.

Platforms en steunpunten Het bereiken van een mantelzorgvriendelijke samenleving, is het uitgangspunt voor samenwerking tussen belangenbehartigers en ondersteuningsorganisaties. Door samen te werken staan beiden sterker. De (platforms van) belangenbehartigers - de stem - en ondersteuningsorganisaties als steunpunten mantelzorg - de steun - hebben daarin ieder een eigen rol.

Stem en steun: ieder eigen rol Zowel platforms belangenbehartiging als steunpunten mantelzorg doen aan belangenbehartiging. Voor beide is de vraag van de mantelzorger het uitgangspunt van hun werk. Zij geven daar ‘stem’ en ‘steun’ aan, maar ieder in een eigen rol. Kort gezegd geven de platforms de mantelzorgers een stem en bieden de steunpunten hen steun. Het onderstaande schema geeft de verschillen aan.

Belangenbehartiging: de stem van de mantelzorger

11

Belangenbehartiging (stem)

Ondersteuning (steun)

Gericht op (beïnvloeding van) mantelzorgbeleid

Gericht op draaglast en draagkracht van de mantelzorger

Collectief

Individueel

Door ervaringsdeskundigen

Door professionals

Gaat uit van gezamenlijke wensen en behoeften

Gaat uit van individuele problemen

Verschillen stem en steun uit HHM-rapportage, pag. 13.

De stem, oftewel de belangenbehartiging Collectieve belangenbehartiging vindt plaats op drie niveaus: landelijk, provinciaal/ regionaal en lokaal. De activiteiten van Mezzo op dit terrein zijn divers. Op landelijk niveau behartigt Mezzo zelf de belangen van mantelzorgers. Op provinciaal/ regionaal en lokaal niveau zijn platforms van ervaringsdeskundigen actief en zorgt Mezzo voor ondersteuning door menskracht of informatie en advies.

De stem op landelijk niveau Mezzo organiseert diverse landelijke activiteiten op het terrein van belangen­ behartiging, vaak samen met andere partijen. De overheid beschouwt Mezzo als de belangenbehartiger van alle mantelzorgers en de gesprekspartner in het landelijke beleid. Samenwerkingspartners zijn Zorgbelang Nederland en steeds meer landelijke patiënten- en consumentenorganisaties. Deze organisaties werken samen in de NPCF (Nederlandse Patiënten en Consumenten Federatie). Mezzo ontwikkelt standpunten voor belangenbehartigers over onder andere wonen, indicatiestelling, werk en mantelzorg.

De stem op regionaal en provinciaal niveau Mezzo ondersteunt bij de belangenbehartiging op provinciaal niveau. Allereerst 12

Belangenbehartiging: de stem van de mantelzorger

geeft Mezzo door het organiseren van overleggen met regionale platforms input door advies en maakt afspraken met provinciaal Zorgbelang over de ondersteuning van belangenbehartigers. Daarnaast brengt Mezzo de mantelzorg onder de aandacht van het provinciaal bestuur en andere belanghebbenden. Provinciale en regionale belangenbehartigers verspreiden de standpunten en opvattingen voor te ontwikkelen beleid en reageren op het beleid vanuit het perspectief van mantelzorgers. Ook steunen zij de lokale mantelzorgvertegenwoordigers in de Wmo-raden en lokale werkgroepen en platforms. Ook op dit niveau werkt Mezzo samen met Zorgbelang en de patiënten- en cliëntenorganisaties.

De stem in de gemeente Mezzo ondersteunt bij de belangenbehartiging op lokaal niveau door overleg met Wmo-raden te organiseren en de wensen en behoeften van mantelzorgers onder de aandacht te brengen bij de gemeenten. Een vorm van formele participatie is een lidmaatschap van een Wmo-raad. Een Wmo-raadslid dat mantelzorg als aandachtsgebied heeft, brengt de wensen en behoeften van mantelzorgers bij de gemeente onder de aandacht. Lokale werkgroepen of platforms belangenbehartiging mantelzorg richten zich op de collectieve belangenbehartiging die verder gaat dan de reikwijdte van de Wmo. Zij leveren input aan het mantelzorglid in de Wmo-raad, maar zetten ook zelf op andere manieren dan via de Wmo-raad mantelzorg op de agenda van gemeente en/of zorgaanbieder.

Wat is de rol van ‘de steun’ in de belangenbehartiging? Ondersteuningsorganisaties komen op voor de belangen van de individuele mantelzorger. Bijvoorbeeld door te helpen met het schrijven van een brief naar een instantie of het bemiddelen tussen een werkgever en een mantelzorger. Zij signa­ leren knelpunten van mantelzorgers en kaarten die aan bij de betreffende zorgaanbieder of gemeente. De ondersteuningsorganisaties brengen ook mantelzorg in het algemeen onder de aandacht.

De steun op landelijk niveau Op landelijk niveau werkt Mezzo aan de verbetering van de positie van de mantelzorger door overleg met het ministerie van VWS. Bijvoorbeeld bij het opstellen van de basisfunctie mantelzorger. Verder overlegt Mezzo op landelijk niveau onder andere met het CIZ (Centrum Indicatiestelling Zorg), VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) en Actiz (koepel van zorgaanbieders). Ook werkt Mezzo aan betere ondersteuning en het bereiken van bijvoorbeeld specifieke doelgroepen, zoals jonge mantelzorgers, mantelzorgers van cliënten met psychische of psychiatrische problematiek en werkende mantelzorgers.

De steun op regionaal en provinciaal niveau Als pleitbezorger of vertegenwoordiger van de mantelzorger kunnen ondersteuningsorganisaties participeren in regionale overlegstructuren. Ze brengen het thema mantelzorg onder de aandacht bij partijen die in een groter gebied werken dan één gemeente en bevorderen de samenwerking in zorgketens.

De steun in de gemeente Lokaal hebben de steunpunten mantelzorg een rol in het op de kaart zetten van mantelzorg in het algemeen. Ondersteuningsorganisaties werken aan het vergroten van de kennis over mantelzorg bij organisaties en professionals die er in de gemeente mee te maken hebben, zoals huisartsen, Wmo-loketten en verpleeg- en verzorgingshuizen.

Stem en steun: overlapping in taken Hoewel stem en steun te onderscheiden zijn, is er overlapping in de belangen­ behartiging van mantelzorgers. Steunpunten mantelzorg begeven zich op het terrein van de belangenbehartigers als zij mantelzorg in het algemeen onder de aandacht van derden brengen, dus collectief te werk gaan. Aan de andere kant komen platforms belangenbehartiging soms op voor de belangen van een individuele mantelzorger. Omdat hun activiteiten soms overlappen, is het belangrijk dat belangenbehartigers en steunpunten regelmatig overleg hebben.

Voor voorbeelden van samenwerking en elkaar versterken, verwijzen wij naar de notitie ‘Stem en steun’ van Mezzo, zie www.mezzo.nl.

Wat heeft participatie met belangenbehartiging te maken? Een manier van belangenbehartiging is ‘participatie’. Participatie is meedoen, deelnemen, inspraak hebben. Het onderscheid tussen belangen­ behartiging en (cliënten)participatie is vergelijkbaar met het verschil tussen een vakbond en een ondernemingsraad. De ondernemingsraad vertegen­ woordigt de werknemers in een bedrijf. De vakbond komt op meerdere manieren en in brede zin op voor de belangen van haar achterban. Er zijn verschillende vormen van participatie: formele en informele participatie. Cliënten- en burgerparticipatie zijn formele vormen van collectieve belan­ genbehartiging, bijvoorbeeld door een Wmo-raad (burgerparticipatie) en een cliëntenraad van een steunpunt mantelzorg (cliëntenparticipatie). In het kader van de Wet medezeggenschap cliëntenzorginstellingen (WMCZ) moeten zorgaanbieders, en dus ook steunpunten mantelzorg en thuiszorg­ organisaties, een cliëntenraad hebben. Informele participatie heeft plaats buiten de officiële inspraakwegen: het lobbycircuit, maar ook via mantel­ zorgpanels, interviews en vragenlijsten. De Wmo spreekt óók over participatie in de betekenis van ‘sociale partici­ patie’, het meedoen in de samenleving. Dat is iets anders dan het behar­ tigen van belangen.

Belangenbehartiging: de stem van de mantelzorger

13

2. Doelgericht werken Er zijn veel onderwerpen waar u als belangenbehartiger mee aan de slag kunt. De doelgroep mantelzorgers is heel divers en de problemen waar de verschillen­ de mantelzorgers mee te maken hebben ook. Daarbij zijn er andere organi­saties en instellingen die u benaderen voor samenwerking op hun eigen thema’s. Omdat u niet op alle fronten tegelijk actief kunt zijn, moet u prioriteiten stellen. Wat wilt u op de korte en lange termijn bereiken? U stelt doelen vast waarop u resultaten wilt boeken. De voordelen van doelgericht werken zijn: • U weet waar u het voor doet. Ondanks statuten of een reglement, kunnen mensen in uw organisatie verschillende ideeën hebben over waar de organisatie zich mee bezig moet houden. Scherp geformuleerde doelen scheppen duidelijkheid. • U neemt positie in. Voor de achterban en samenwerkingspartners is het duidelijk waarvoor ze bij u terecht kunnen. • U bent constructief bezig. Als financiers en overheden weten wat u wilt bereiken, dan zullen ze daar in hun beleid ook eerder rekening mee willen houden. • U krijgt gemakkelijker contact met uw doelgroep. Als u duidelijk communiceert waar u voor staat, voelen mantelzorgers zich aangesproken. Ze weten waarvoor ze bij u terecht kunnen en zoeken eerder contact. • U bepaalt uw eigen agenda. Ondanks een eigen agenda blijft het van belang om te volgen wat er in uw omgeving gebeurt. Aan de hand van de doelen bepaalt u zelf op welke ontwikkelingen u wel en op welke u niet reageert. • U stelt prioriteiten. Omdat u weet wat u wilt bereiken, verricht u voornamelijk activiteiten die u verder helpen bij het realiseren van uw doelen.

Tip Vindt u het moeilijk te formuleren wat u wilt bereiken of weet u niet wanneer u wat moet doen? Vraag hulp bij Mezzo of kijk bij ‘Stappen in doelgericht werken’. Mezzo heeft de onderwerpen die voor mantelzorgers belangrijk zijn in themadossiers op haar website staan (www.mezzo.nl).

‘Als u duidelijk communiceert waar u voor staat, voelen mantelzorgers zich aangesproken’ Stappen in doelgericht werken U bedenkt met elkaar waar u op korte en lange termijn als belangenbehartiger aan gaat werken. Aan de hand van de volgende zeven stappen stelt u doelen vast en maakt u plannen om ze te bereiken: 1 Informatie verzamelen 2 Keuzes maken 3 Doelen stellen 4 Activiteiten bepalen 5 Plannen 6 Uitvoeren 7 Evalueren en bijstellen

Doelgericht werken

15

1 Informatie verzamelen Wat speelt er allemaal en wat leeft er binnen onze doelgroep? Misschien weet u door uw contact met de steunpunten mantelzorg precies wat er bij de mantel­ zorgers in uw eigen regio speelt. Heeft u nog niet zo’n idee van de belangrijkste onderwerpen, lees dan voor deze eerste stap het hoofdstuk ‘De achterban in beeld’. Daarnaast kunt u: •  op de website van Mezzo (www.mezzo.nl) actuele onderwerpen en resultaten van onderzoek onder mantelzorgers vinden; •  kijken welke actuele ontwikkelingen er zijn (bijvoorbeeld vanuit de rijksoverheid); •  inventariseren welke onderwerpen op de agenda staan van de gemeente, provincie en zorgaanbieders.

TIP Verzamel onderwerpen die voor mantelzorgers spelen, bijvoorbeeld: • Erkenning • Mantelzorg en werk • Wonen • Respijt • Financiën • Indicatiestelling • Vrijwilligerszorg • Mantelzorg en intramurale voorzieningen

16

Doelgericht werken

TIP Spreek met het steunpunt mantelzorg af dat u eens per half jaar informatie krijgt over knelpunten die het signaleert bij mantelzorgers.

2 Keuzes maken Aan welke thema’s of onderwerpen gaan we werken? De volgende overwegingen helpen u op weg bij het kiezen uit de vele onderwerpen: • Welke consequenties heeft dit onderwerp voor de positie van mantelzorgers? • Is het onderdeel van het takenpakket van de gemeente of van de provincie? • Hoe ligt het onderwerp bij andere partijen in de regio? • Zijn andere organisaties met hetzelfde thema bezig? • Is het voor een grote groep mantelzorgers van belang? • Hoe urgent is het probleem? •  Waar ligt de interesse van de belangenbehartigers en hoeveel tijd heeft u beschikbaar?

3 Doelen stellen Het ligt voor de hand dat u eerst denkt aan de onderwerpen die u op korte termijn van belang vindt. Maar alles wat u nu doet heeft een uitwerking op uw organisatie en beïnvloedt de doelen op langere termijn. Daarom begint u met bedenken wat u op de lange termijn verbeterd zou willen hebben. Wat moet er over vier jaar zijn bereikt? Wat voor soort organisatie wilt u dan zijn en hoe wilt u dat mantelzorgers en aanbieders van zorg en diensten u ervaren? Als u het resultaat op lange termijn duidelijk voor ogen heeft, stelt u de doelen voor de korte termijn vast. Dan gaat het over wat u binnen één jaar bereikt wilt hebben. Of het nu gaat om korte termijn of lange termijn, probeer doelen te stellen die SMART geformuleerd zijn: Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden.

PRAKTIJK Voorbeeld van een SMART-doel Het doel is dat gemeente X in januari 2010 een mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid heeft ontwikkeld en vastgesteld. Daartoe organiseert de belangenorganisatie een bijeenkomst voor ambtenaren in juni 2009. Ook informeert zij de Wmo-raad, voert gesprekken met de betrokken wethouder en personeels­zaken, met de fracties van de verschillende politieke partijen om hen te voeden met informatie/standpunten om te komen tot een man­ telzorgvriendelijk personeelsbeleid. Specifieke doelen Een paar vragen helpen u misschien op weg om duidelijk doelen te stellen: • Bij welke mantelzorgers wilt u beter bekend zijn? • En wat moeten zij dan van u weten? • Van welke overheid en aanbieders wilt u een goede gesprekspartner zijn? • Wat voor soort aandacht moet er komen voor mantelzorgers? • Richt u zich op een specifieke groep mantelzorgers? • Van wie wilt u aandacht? Meetbaar Als u na één of meerdere jaren wilt zien of u resultaat heeft geboekt, moet u deze doelen meetbaar maken. Probeer daarom alvast de volgende vragen te beantwoorden: • Bij hoeveel (of welk percentage) mantelzorgers wilt u bekend zijn? • Hoe meet u dat? Waaruit blijkt of u bij hen bekend bent? • Wanneer vindt u dat overheid en aanbieders u als een goede gespreks­partner zien? • Hoe weet u dat er meer aandacht is voor mantelzorgers, waaruit blijkt dat?

Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden U kijkt of er draagvlak is voor wat u doet. Is het in overeenstemming met het beleid en de doelstellingen van de organisatie? Zijn de betrokkenen bereid zich te verbinden aan de doelstelling; vinden zij het doel acceptabel? Onderstreep het belang van de doelstellingen met argumenten en onderbouw ze eventueel met feiten en cijfers. Het is ook belangrijk dat datgene wat u zich voorneemt ook haalbaar is, realistisch. Heeft u voldoende tijd, geld en middelen om uw doelen te bereiken? Geef aan wanneer de doelen bereikt moeten zijn (= tijdgebonden). Dat is een voorzet voor de planning van activiteiten. Beslis ook op welk moment u de voor­genomen acties evalueert.

4 Activiteiten bepalen Wat gaan we doen om onze doelen te halen? U bedenkt bijvoorbeeld: • met wie u contacten legt. Lees ook eens het hoofdstuk ‘Lobbyen en netwerken’; • voor welke overleggen u uitgenodigd wilt worden; • wat voor overleggen of bijeenkomsten u zelf organiseert; • welke communicatieactiviteiten u onderneemt. Lees daarover meer bij ‘Communicatiebeleid’; • of u activiteiten gaat ondernemen om aan extra geld te komen. Lees ook de tekst over extra middelen, fondsenwerving en sponsoring.

5 Plannen Wanneer doen we wat? Bepaal wanneer welke activiteit moet plaatsvinden en wanneer u start met de voorbereidingen. Zet dat in een tijdschema en verdeel de taken. Kijk ook buiten de organisatie of u mensen kent die de taken kunnen uitvoeren, of schakel een professional in. Misschien kunt u de activiteiten samen met andere organisaties uitvoeren. Denk aan Zorgbelang of een steunpunt mantelzorg. Natuurlijk kan de regioadviseur van Mezzo u hier ook bij helpen. (Zie voor contactgegevens www.mezzo.nl onder contact.) Doelgericht werken

17

6 Uitvoeren Wijs één persoon aan die de planning en de uitvoering van de taken in de gaten houdt.

7 Evalueren en bijstellen Na een half jaar bekijkt u wat er is bereikt en denkt u na over wat er nog moet gebeuren. Kijk ook of de doelen nog steeds haalbaar zijn, of moet u ze misschien bijstellen? Evalueer ook na afloop van specifieke taken en projecten. Bespreek of de gestelde doelen gehaald zijn en wat er de volgende keer anders of beter kan. Betrek in de evaluatie welke factoren het succes of het falen van een activiteit bepaalden. Dat biedt houvast voor uw volgende acties.

Activiteit 1. Informatie verzamelen 2. Keuze maken 3. Doelen stellen 4. Activiteiten bepalen 5. Plannen 6. Uitvoeren 7. Evalueren en bijstellen

18

Doelgericht werken

Wie verantwoordelijk

Wanneer af/Deadline

Bijlage bij hoofdstuk 2: Websites voor beleidsinformatie www.mezzo.nl

www.minvws.nl

Website van Mezzo met veel algemene informatie over

Voor actuele beleidsinformatie vanuit het ministerie van

mantelzorg en vrijwilligerszorg

Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Onder ‘contact’ vindt u de contactgegevens van de regio­adviseur van Mezzo in uw regio

www.minszw.nl Website van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegen-

www.werkenmantelzorg.nl

heid, met onder andere informatie over verlofregelingen

Initiatief van Mezzo en Qidos over werk en mantelzorg

(Wet Arbeid en Zorg) en de projecten dagindeling

www.movisie.nl

www.provincies.nl

Movisie heeft als doel de participatie en de zelfredzaamheid

Deze website geeft algemene informatie over wat de provincie

van burgers te bevorderen

doet en wie de provincie bestuurt en verwijst door naar de websites van provincies

www.vilans.nl Vilans is het onafhankelijke landelijke kenniscentrum op het

www.vng.nl

gebied van de langdurende zorg

Actuele informatie over ontwikkelingen in lokaal beleid vindt u op de website van de Vereniging van Nederlandse Gemeen-

www.expertisecentrummantelzorg.nl

ten (VNG)

Het Expertisecentrum Mantelzorg is een landelijk kennis­ centrum. Het centrum wil bijdragen aan (mantel)zorgonder-

www.overheid.nl

steuning met kennis, onderzoek en advies

Website van de overheid met informatie over alle overheden, wet- en regelgeving en nieuws

www.scp.nl Website van het Sociaal en Cultureel Planbureau, voor onderzoeksinformatie over mantelzorg

Doelgericht werken

19

3. Manieren om belangenbehartiging te organiseren U wilt de belangen behartigen van mantelzorgers in uw regio. Om mantelzorgers een stem te geven, moet u zich organiseren. Dat kan in een formele organisatie­ vorm, een informele vorm, of door aan te sluiten bij bestaande organisaties.

Formele organisatievormen Welke rechtsvorm voor uw organisatie geschikt is, hangt af van de activiteiten en het doel. Als de organisatie geen winst beoogt, zijn er twee formele mogelijkheden: een stichting of een vereniging. In de bijlage bij dit hoofdstuk staat een overzicht met de verschillen tussen een stichting en een vereniging.

Een stichting U kunt een stichting oprichten door bij de notaris een akte te laten opmaken. Elke stichting heeft een bestuur en beschikt over een statuut. Daarin staat beschreven voor welk doel de stichting is opgericht en over welk vermogen ze beschikt. Een stichting heeft geen leden. De stichting moet een ideële of sociale strekking hebben en ingeschreven staan bij de Kamer van Koophandel. Een stichting mag winst maken, maar hieraan zijn beperkingen gesteld. (Zie onderstaand voorbeeld.)

praktijk Doelomschrijving van een stichting ‘De stichting’ heeft ten doel: collectieve belangen van mantelzorgers in ……. (provincie) en in het bijzonder in de regio ………………. / gemeente ………………. te behartigen op allerlei gebieden en op alle terreinen des levens, het geven van steun, voorlichting, informatie en advies aan mantelzorgers en voorts al hetgeen met een en ander rechtstreeks of zijdelings verband houdt of daartoe bevor­ derlijk kan zijn, alles in de ruimste zin ‘des woords’.

Een vereniging Een vereniging is een samenwerkingsvorm tussen twee of meer personen die volgens bepaalde regels een bepaald doel willen verwezenlijken. De leden kiezen een bestuur dat verantwoording aflegt aan de leden. Als de vereniging winst maakt, moet die winst ten goede komen aan het gemeenschappelijke doel. Een vereniging kan opgericht worden bij notariële akte en mag ingeschreven worden bij de Kamer van Koophandel, maar dit hoeft niet! Maar let op: bij een niet bij notariële akte opgerichte vereniging kunnen bestuursleden hoofdelijk aansprakelijk zijn voor schulden die ontstaan zijn tijdens hun bestuursperiode.

‘Als u het resultaat op lange termijn duidelijk voor ogen heeft, stelt u de doelen voor de korte termijn vast’ Minder formele organisatievormen Belangengroepen hoeven geen deel uit te maken van een stichting of vereniging. U kunt een belangengroep, werkgroep of actiegroep organiseren met een gericht, praktisch doel. Zo’n groep, platform of netwerk bestaat zolang het nodig is of tot het doel gerealiseerd is. Maar let op: hier bent u als bestuurslid hoofdelijk aansprakelijk voor schulden die zijn ontstaan tijdens uw bestuursperiode. Verder kan een werkgroep, platform of netwerk geen subsidies aanvragen omdat er geen rechtspersoon is. Als de groep deel uitmaakt van een vereniging of stichting, kan dat natuurlijk weer wel. Het is ook mogelijk om te starten met een informele organisatievorm en later aan te sluiten bij een vereniging of stichting.

Manieren om belangenbehartiging te organiseren

21

Aansluiten bij bestaande organisaties (vereniging of stichting)

Leden werven

Voor het verkrijgen van subsidie van een gemeente of andere subsidieversterker is een officiële rechtspersoon nodig. Naast de mogelijkheid om zelf een formele organisatie op te richten is het mogelijk om aan te sluiten bij bestaande organisaties. Deze organisatie kan de subsidie aanvragen namens het platform en het geld beheren. Hier moeten wel afspraken worden gemaakt en, zo nodig, notarieel worden vastgelegd. De medewerkers van de sociaal-juridische dienstverlening en/of de regioadviseurs van Mezzo kunnen u hierover verder informeren. (Zie voor contactgegevens www.mezzo.nl onder contact.)

Hoe meer leden, hoe groter het draagvlak van de belangenbehartiger. Er zijn verschillende redenen voor een groep van belangenbehartigers om nieuwe leden te zoeken. • De organisatie is net opgericht. • Er gaan tussentijds belangenbehartigers weg. Degenen die vertrekken, moeten worden vervangen. • Er is behoefte aan uitbreiding en men gaat op zoek naar meer leden. • De zittingstermijn van de (bestuurs)leden (als het gaat om een stichting of vereniging) verstrijkt en er moet opnieuw worden beslist wie lid wordt. Dat kunnen dezelfde mensen zijn, maar dan moeten ze wel weer formeel worden benoemd.

Ondersteuning Afhankelijk van het budget, hoeft u het gelukkig niet allemaal alleen te organiseren. Wie kan u ondersteunen? • Een onafhankelijk ondersteuner • Een medewerker van Zorgbelang • Een medewerker van een zorg- of welzijnsinstelling. Pas hierbij wel op voor belangenverstrengeling • De regioadviseur van Mezzo voor advies Het is belangrijk om goede afspraken te maken over de ondersteuning. Denk aan afspraken over: • de onafhankelijkheid van de werkgroep of het platform; • de taken van de ondersteuner (coachen/adviseren, coördineren activiteiten van het platform, zorg voor continuïteit, (bijdragen aan) beleidsontwikkeling enz.); • het aantal uren van de ondersteuning; • de financiën.

22

Manieren om belangenbehartiging te organiseren

Het is handig om voor het werven van leden een aparte commissie te vormen. In de wervingscommissie kunnen ook externen zitting hebben. Het is een manier om te benadrukken dat een platform mantelzorg geen vaste club is, maar dat iedereen de mogelijkheid heeft lid te worden. Voor mensen die meedoen aan de commissie, wordt bovendien de drempel lager om zichzelf aan te melden als kandidaat voor het platform.

Richtlijnen bij het werven van kandidaten Het kost soms moeite om nieuwe leden te vinden. Om met succes te werven, is een goede presentatie van belang. Welke informatie verstrekt u aan mogelijke kandidaten? Over het algemeen gelden de volgende richtlijnen: • Maak het werk voor het platform mantelzorg aantrekkelijk. Maak duidelijk wat het platform mantelzorg al heeft bereikt, of wat andere platforms hebben bereikt. Leg ook de nadruk op wat er leuk is aan het werken voor een platform mantelzorg, bijvoorbeeld het feit dat het platform mantelzorg een enthousiaste groep mensen is met een grote maatschappelijke betrokkenheid en dat het werk voor het platform veel kansen biedt om de eigen deskundigheid te vergroten. • Wek de juiste verwachtingen. Maak duidelijk wat het precies inhoudt en wat er verwacht wordt van leden. Geeft bijvoorbeeld een reële tijdsinvestering aan voor het werk voor het platform. Gemiddeld kunt u uitgaan van een tijdsinvestering van acht tot tien uur per maand. Als geïnteresseerden vooraf weten wat van hen wordt verwacht, voorkomt dat teleurstelling en problemen achteraf. • Geef mensen de mogelijkheid een vergadering bij te wonen. Als geïnteresseerden kunnen meekijken tijdens een vergadering, kunnen ze de sfeer in het platform mantelzorg proeven en een beeld krijgen van de activiteiten van het platform mantelzorg.

Methoden om kandidaten te werven Er zijn allerlei methoden om kandidaat-leden te werven. U kunt het beste verschillende methoden tegelijkertijd gebruiken; daarmee bereikt u meer mensen. Voordat u methoden gaat uitkiezen, moet u eerst bedenken welke groepen mensen u wilt benaderen. Zoekt u kandidaten uit familieverenigingen, zoekt u kandidaten uit een specifieke groep in de samenleving, zoals allochtonen of jongeren, of zoekt u deskundigen op het gebied van bijvoorbeeld financiën? Vervolgens stemt u uw methoden af op uw doelgroepen. Maak een communi­catieplan voor het werven van (nieuwe) leden. Hoe u dat doet, leest u in hoofdstuk 7. In dat hoofdstuk vindt u ook

een omschrijving van communicatiemiddelen, waarvan er hierna ook een aantal staan beschreven. Hier lichten we een aantal middelen uit en geven we aan hoe u die gebruikt bij het werven van nieuwe leden. 1 Informatiefolder en poster 2 De website 3 Informatiepakket voor geïnteresseerden 4 Wervingsbrief 5 Mensen persoonlijk benaderen 6 Informatiebijeenkomst 7 Organisaties om assistentie vragen 8 De communicatiemiddelen van ondersteunende organisatie(s) benutten 9 Pers benaderen 10 Advertentie

‘Om met succes te werven, is een goede presentatie van belang’ 1 Informatiefolder en poster maken Laat een informatiefolder en eventueel ook een poster maken over het platform mantelzorg. In de folder beschrijft u – liefst op een toegankelijke, praktische manier – wat het platform mantelzorg doet. Ook moet er een profielschets in staan: welke mensen kunnen lid worden van het platform mantelzorg? Zorg dat de folder en de poster er professioneel en verzorgd uitzien: de ervaring leert dat dit meer mensen aantrekt. De informatiefolder legt u neer in wachtruimtes, maar bijvoorbeeld ook bij steunpunten mantelzorg, thuiszorgorganisaties, huisartsen in de regio. Als u een poster hebt, hangt u die op strategische plekken bij betrokken organisaties en legt u de folders erbij. U kunt de folder en de poster ook gebruiken bij de activiteiten die hierna worden beschreven. Manieren om belangenbehartiging te organiseren

23

2 Uw website

4 Wervingsbrief

Zet een oproep op uw website. Dat kan met een tekstlink vanaf de homepage, onder de noemer ‘nieuwe leden gezocht’ of met een banner (een banner is een soort advertentie op internet). Door op de tekstlink of de banner te klikken opent een pagina waar meer informatie te vinden is over mensen die u zoekt, waar zij meer informatie kunnen krijgen en hoe zij zich kunnen aanmelden. Heeft u zelf geen website, vraag dan andere relevante organisaties of zij uw oproep op hun website willen plaatsen.

Maak een brief voor mantelzorgers, waarin u hen oproept om lid te worden van het platform mantelzorg. Vraag een steunpunt mantelzorg om de brief (even­ tueel samen met een folder) te versturen of te verspreiden tijdens een van hun activiteiten. Misschien kan het steunpunt de brieven meenemen bij een reguliere verzending zoals een nieuwsbrief of uitnodiging. Dan zijn er geen of weinig kosten aan verbonden.

Tip Denk ook aan de mantelzorgers die lid zijn van Mezzo. U kunt hen uitnodigen of informeren. Raadpleeg de regioadviseur van Mezzo hoe u dit aanpakt.

3 Informatiepakket Geef geïnteresseerden de mogelijkheid om een informatiepakket op te vragen. Zorg dat u ook informatie digitaal beschikbaar heeft, zodat u het kunt mailen of laten downloaden via uw website. Of deel informatiepakketten uit aan mensen die u persoonlijk benadert of tijdens een informatiebijeenkomst. Dit informatiepakket kan bestaan uit: • het jaarverslag en werkplan en andere informatie over de organisatie; • de profielschets van een lid van het platform mantelzorg; • informatiefolder over het platform mantelzorg; • algemene informatie over wetgeving en taken van het platform; • informatie over de selectieprocedure.

24

Manieren om belangenbehartiging te organiseren

5 Mensen persoonlijk benaderen Benader mensen die u zelf geschikt vindt voor het platformwerk rechtstreeks. Vertel waar het platform mantelzorg mee bezig is, geef schriftelijke informatie mee, vraag om eens te komen kijken bij een vergadering. Op die manier kunt u mensen enthousiast maken.

6 Informatiebijeenkomst houden Organiseer een informatiebijeenkomst over het werken voor het platform. Op een informatiebijeenkomst legt u uit wat de taken en bevoegdheden van het platform mantelzorg zijn, wat het werk als belangenbehartiger praktisch inhoudt en hoe de eventuele sollicitatieprocedure eruit ziet. Ook sprekers vanuit de eigen organisatie en bijvoorbeeld Mezzo, een steunpunt mantelzorg of Zorgbelangorganisatie kunnen iets vertellen over medezeggenschap van mantelzorgers. Geef mensen de kans om vragen te stellen, zodat ze weten wat ze kunnen verwachten als ze willen solliciteren. Geef geïnteresseerden een informatiepakket mee.

7 Organisaties om assistentie vragen Neem contact op met een steunpunt mantelzorg of Zorgbelang. De medewerkers kunnen helpen met het verspreiden van informatiemateriaal en met het persoonlijk benaderen van mensen. Vraag hun hulp bij het uitdelen van wervingsbrieven en -folders en met het mondeling werven voor het platform mantelzorg. De medewerkers van een steunpunt hebben direct contact met mantelzorgers en kunnen hen

vragen of ze misschien interesse hebben voor het platform mantelzorg. Vergeet niet de familie- en patiëntenorganisatie of organisaties die zich richten op bepaalde groepen binnen de samenleving. Zij hebben direct of indirect contact met mantelzorgers en kunnen dus ook zorgen voor publiciteit over het platform.

10 Advertentie plaatsen

8 De communicatiemiddelen van ondersteunende organisatie(s) benutten

Sollicitatieprocedure

Zorg dat informatie over de vacatures van het platform mantelzorg te vinden is op de website en het intranet van Zorgbelang en de steunpunten mantelzorg. Als het steunpunt een informatiebulletin heeft voor mantelzorgers, hoort de informatie daar ook in te staan.

9 De pers benaderen Benader de regionale of plaatselijke radio, televisie en kranten en vraag om aandacht te besteden aan het feit dat het platform mantelzorg leden zoekt. U kunt eerst een persbericht met informatiefolder opsturen. Als dit onvoldoende succes heeft, kunt u ook gaan bellen met de betreffende redacteuren.

Tip • Maak gebruik van materiaal van andere platforms. • Denk, bij het opstellen van voorlichtingsmateriaal, aan de deskundigheid binnen het eigen netwerk van bijvoorbeeld het steunpunt mantelzorg, Zorgbelang of Mezzo. • Benader mensen in het eigen netwerk en benader mensen persoonlijk.

U kunt een advertentie plaatsen in de eigen media van de organisaties, regionale of landelijke kranten en/of nieuwsbrieven van Zorgbelang. In de advertentie schetst u kort wat u verwacht van de kandidaten en wat het lidmaatschap inhoudt.

Bedenk voor u een selectieprocedure start, goed wie u zoekt. Als het gaat om een bestaand platform, kijk dan goed waar de behoefte ligt. Zoekt u een praktisch ingesteld persoon of iemand met specifieke deskundigheid? Gaat de voorkeur uit naar een jonger iemand, een man of juist een vrouw? Als er kandidaten zijn gevonden voor het platform, is het verstandig om toch een sollicitatieprocedure te doorlopen. Daarmee voorkomt u dat mensen die niet geschikt zijn voor dit werk toch in het platform terecht komen. Stel van tevoren een sollicitatiecommissie samen. Zo’n commissie bestaat doorgaans uit drie leden. Dit zijn meestal leden van het platform, maar u kunt ook externen bij de sollicitatieprocedure betrekken. Denk aan ervaringsdeskundigen van andere platforms of iemand van Zorgbelang. Een deskundige onafhankelijk voorzitter van de commissie heeft voordelen als er verder geen ervaring is bij de leden van het platform. Stuur de uit te nodigen sollicitanten een informatiepakket. Het pakket bevat informatie over het platform, bijvoorbeeld een folder, een nieuwsbrief en notulen van de vergaderingen. Misschien kan Zorgbelang of het steunpunt bij de sollicitatie­ procedure assisteren.

Dit werkt vaak beter dan via bijvoorbeeld een advertentie. • Vraag de regioadviseur van Mezzo om advies en voorbeelden.

Begin de sollicitatiegesprekken met een introductie. Daarna volgt het inhoudelijke gesprek. Blijf het gesprek sturen en neem genoeg tijd om alle onderwerpen te bespreken. Laat de kandidaten voldoende aan het woord. Geef ook zelf voldoende reactie. Luister goed en let op non-verbale communicatie en de manier waarop Manieren om belangenbehartiging te organiseren

25

iemand het gesprek voert. Ga niet in discussie, zeker niet onderling. Leg nadruk op de positieve kant van het platform. Er mag wel aandacht zijn voor moeilijke kanten, maar de goede kanten verdienen de nadruk. Beëindig het gesprek met een vragenrondje en maak afspraken over de verdere procedure. Procedure in chronologische volgorde: • Samenstellen sollicitatiecommissie • Opstellen profiel voor nieuwe leden • Werving: hoe en waar • Ontvangstbevestiging sollicitatiebrieven • Selectie van de brieven • Uitnodiging en informatiepakket • Eventuele afwijzingsbrieven versturen • Sollicitatiegesprekken • Selectie van kandidaten • Installatie/benoeming van leden • Evaluatie selectieprocedure Voor meer informatie en voorbeelden van profielen voor nieuwe (bestuurs)leden kunt u terecht bij de regioadviseur van Mezzo.

26

Manieren om belangenbehartiging te organiseren

Bijlage bij hoofdstuk 3: Verschillen tussen vereniging en stichting kort samengevat Vereniging (zonder notariële acte)

Vereniging

Beperkte rechtsbevoegdheid

Volledige rechtsbevoegdheid

Naar keuze bij onderhandse akte of

Notariële akte

Notariële akte

Niet in strijd met openbare orde, goede

Niet in strijd met openbare orde, goede zeden

Niet in strijd met openbare orde, goede zeden

zeden of de wet. Verbod op verdeling van

of de wet. Verbod op verdeling van winst

of de wet. Verbod op uitkering aan oprichters

winst onder leden.

onder bestuursleden.

of bestuurders.

Inschrijving Kamer van Koophandel

Aan te bevelen, maar niet verplicht.

Verplicht

Verplicht

Aansprakelijkheid

Wel hoofdelijke aansprakelijkheid van

Geen hoofdelijke aansprakelijkheid van

Geen hoofdelijke aansprakelijkheid van

bestuurders naast de vereniging.

bestuurders.

bestuurders.

Wettelijke bepalingen zijn van toepassing,

• Naam en vestigingsplaats

• Doel

voor zover daarvan niet overeenkomstig de

• Doel

• Wijze benoeming en ontslag van

wet is afgeweken.

• Verplichtingen van leden

Oprichting

Stichting

mondelinge afspraak Doel

Na inschrijving in het handelsregister is aansprakelijkheid beperkt. Statuten

• Wijze van bijeenroepen algemene vergadering

bestuurders • Bestemming batig saldo in geval van ontbinding

• Wijze benoemingen ontslag van bestuurders • Bestemming batig saldo in geval van ontbinding Leden

Ja

Ja

Nee, verboden

Manieren om belangenbehartiging te organiseren

27

Interne organisatie Bevoegdheden

Statutenwijziging

Vereniging (zonder notariële acte)

Vereniging

Beperkte rechtsbevoegdheid

Volledige rechtsbevoegdheid

Algemene ledenvergadering verplicht en

Algemene ledenvergadering verplicht en

bestuur verplicht. Eventueel andere organen.

bestuur verplicht. Eventueel andere organen.

Beperkte rechtsbevoegdheid; kan geen regis-

Wel volledige rechtsbevoegdheid. Mits uit

Volledige rechtsbevoegdheid. Mits uit

tergoederen in eigendom verkrijgen en geen

statuten zulks voortvloeit kan zij registergoe-

statuten zulks voortvloeit kan zij

erfgenaam zijn.

deren in eigendom verkrijgen.

registergoederen in eigendom verkrijgen.

Indien er statuten zijn: door besluit

Door besluit algemene ledenvergadering.

Alleen indien statuten dit mogelijk maken

algemene vergadering.

Stichting

Bestuur verplicht. Eventueel andere organen.

door besluit van het bestuur of door een besluit van de Rechtbank.

Ontbinding en opheffing

Door besluit van de algemene vergadering,

Door besluit van de algemene vergadering.

Door besluit van het bestuur of op vordering

bij intreden van een bepaalde in de statuten

Ook als er geen leden meer zijn of als de

van het Openbaar Ministerie, door de rechter.

vastgelegde gebeurtenis, bij failliet­verklaring,

vereniging (bij faillissement) niet meer aan

door het geheel ontbreken van leden of door

haar verplichtingen kan voldoen.

de rechter. Vermogen na ontbinding Belastingen

Vermogen dient te worden vereffend zoveel

Vermogen dient te worden vereffend zoveel

Vermogen dient te worden vereffend zoveel

mogelijk overeenkomstig de statuten.

mogelijk overeenkomstig de statuten.

mogelijk overeenkomstig de statuten.

Zal meestal geen onderneming drijven. Valt

Kan wel een onderneming drijven.

Kan wel een onderneming drijven.

omzetbelasting en meestal ook geen andere

Eventueel vennootschapsbelasting, omzetbe-

Eventueel vennootschapsbelasting, omzetbe-

fiscale regelingen.

lasting en afdracht sociale premies.

lasting en afdracht sociale premies.

Kan niet erven, maar wel schenkingen en

Kan wel erven. Daarnaast ook legaten/schen-

Kan wel erven. Daarnaast ook legaten/schen-

legaten ontvangen.

kingen ontvangen.

kingen ontvangen.

dan niet onder de vennootschapsbelasting,

Erven/ legaten/ Schenkingen

28

Manieren om belangenbehartiging te organiseren

Manieren om belangenbehartiging te organiseren

29

4. Mantelzorgers, uw achterban U werkt met, voor en namens mantelzorgers. De mantelzorgers vormen uw achterban. U wilt met hen in contact staan, om minstens drie redenen: • Als belangenbehartiger heeft u informatie nodig over wat er leeft onder de mantelzorgers, omdat u daar uw beleid op afstemt. • Om bij overheden en organisaties te kunnen aangeven namens wie u spreekt. Bij het aanvragen van subsidie of het benaderen van fondsen moet u uw werkzaamheden legitimeren: laten zien dat de behoefte van mantel­ zorgers aan de basis staat. • Voor het vinden van bestuursleden en andere actieve mensen is het handig als u goede contacten heeft met uw achterban. Afhankelijk van de reden waarom u contact wilt, bepaalt u hoe u de mantelzorgers benadert. Hierna vindt u een korte beschrijving van methodieken die u kunt gebruiken om uw achterban in beeld te krijgen en te houden. Methodieken die passen bij verschillende doelen. U krijgt inzicht in stappen die u kunt zetten en activiteiten die u kunt ondernemen om in contact te komen met uw achterban. Wilt u meer informatie of advies over deze en andere methodieken? De regioadviseur van Mezzo staat u graag terzijde! (Zie voor contactgegevens www.mezzo.nl onder contact.)

TIP U kunt, als belangenbehartigers, met het steunpunt mantelzorg een geza­ menlijke themabijeenkomst organiseren.

Wie vormen uw achterban? Uw organisatie zou niet bestaan als er geen mantelzorgers waren om de belangen voor te behartigen. Mantelzorgers zijn de mensen waar u het voor doet. Sommigen kent u misschien omdat ze lid zijn of actief zijn in uw organisatie. Maar er bestaat een grote groep mantelzorgers die zich niet organiseren maar wel bij uw doelgroep behoren: de ‘ongeorganiseerde’ achterban. Dat is een omvangrijke en gemêleerde groep mensen waarvan een groot deel nergens als mantelzorger geregistreerd staat. Iedereen kan op enig moment mantelzorger worden.

‘Uw organisatie zou niet bestaan als er geen mantelzorgers waren om de belangen voor te behartigen’ Bestaat uw achterban gemiddeld uit oudere mensen of zijn het personen tussen de 35 en 55 jaar? En om hoeveel mensen gaat het ongeveer? De antwoorden op deze vragen heeft u nodig bij uw activiteiten. Eerst stelt u vast uit wie uw achterban bestaat en hoe groot de groep is. Dat kan op de volgende manieren: • Schatting maken op basis van landelijke gegevens van het Sociaal en Cultureel Planbureau, zie: www.scp.nl. Bij het SCP zijn percentages bekend van het aantal mantelzorgers per leeftijdsgroep in Nederland. U kunt deze percentages vertalen naar de inwoners van uw gemeente of werkgebied.

Mantelzorgers, uw achterban

31

Een kanttekening: er zijn geen exacte aantallen bekend van het aantal kinderen en jongeren in Nederland dat opgroeit in een gezin met een langdurig ziek familielid.

Hoe komt u met hen in contact? Als u een indruk heeft van de groepen mantelzorgers in uw werkgebied, kunt u contact met hen leggen. Er zijn verschillende ingangen mogelijk: • Andere belangenorganisaties, zoals patiënten-/consumentenorganisaties, ouderenorganisaties, allochtone zelforganisaties, familieorganisaties in de geestelijke gezondheidszorg etc. • Professionals, zoals bijvoorbeeld jongerenwerkers, leerkrachten, ouderen­ adviseurs, familievertrouwenspersonen, maatschappelijk werkers, bedrijfsmaatschappelijk werkers, zorgorganisaties. • Het netwerk: familie, vrienden, kennissen, buren, collega’s etc. Veel gemeenten of informatieloketten beschikken over een sociale kaart. Dat is een overzicht van organisaties en instellingen die actief zijn in zorg en welzijn. Hierin staan, naast de aanbieders van zorg en dienstverlening, ook de belangen­ organisaties vermeld. Meestal met kort hun doelstelling, voor welke doelgroep ze werken en contactpersonen. Als er geen sociale kaart is, is de gemeentegids een goed vertrekpunt. Zodra u inzicht heeft in de meest relevante organisaties, instellingen en personen die u in contact kunnen brengen met uw achterban, zet u ze in een schema. Bij elke organisatie geeft u aan welke doelgroep ze hebben of aan welke onderwerpen ze werken. Dan heeft u een handig hulpmiddel als u bepaalde groepen uit uw achterban wilt benaderen.

32

Mantelzorgers, uw achterban

Jongeren

Alloch­ tonen

Jongerenwerk

x

x

Basisschool

x

x

VMBO

x

x

Maatschappelijk werk

x

x

Volwassenen

Ouderen Intramuraal

x

x

Familievertrouwenspersoon

x

Cliëntenraad verzorgingshuis

x

Ouderenwerk

x

Migrantenwerk

GGZ

x



x

Weten wat er leeft onder de achterban

3 Uw netwerk

U wilt bepalen met welke thema’s u zich als belangenbehartiger gaat bezighouden. Daarom moet u weten wat er onder mantelzorgers leeft. Wat u bij uw achterban signaleert, vormt de basis voor uw beleid. Er zijn verschillende manieren om er achter te komen welke onderwerpen voor de achterban van belang zijn.

Natuurlijk vormt het netwerk van uw organisatie ook een bron van informatie. Probeer objectief te blijven en kijk of het signaal geldt voor meerdere mantel­ zorgers. Het risico bestaat namelijk dat de signalen die u oppikt willekeurig zijn.

1 Knelpunten inventariseren via steunpunten mantelzorg

Een beleidsconferentie is een goed middel om met verschillende partijen over een onderwerp te praten. Stel: U ontvangt signalen van mantelzorgers over het gebrek aan aandacht voor de mantelzorger in intramurale instellingen (verpleeghuizen, geestelijke gezondheidszorginstellingen, woonzorgvoorzieningen etc.). U besluit een beleidsconferentie te organiseren, waar u mantelzorgers en vertegen­ woordigers van intramurale instellingen met elkaar in gesprek brengt. De conferentie kan concrete knelpunten boven tafel brengen die om een oplossing vragen. Of misschien komen er zelfs al concrete actiepunten uit.

4 Organiseer een beleidsconferentie Veel steunpunten mantelzorg houden een cliëntenregistratie bij. Daarin geven ze aan waar de betreffende mantelzorger tegenaan loopt, welke knelpunten hij ervaart. U spreekt met het steunpunt mantelzorg in uw woonplaats of regio af dat u regelmatig een (geanonimiseerd) overzicht krijgt van de knelpunten. Als meerdere mantelzorgers tegen hetzelfde probleem aanlopen, is dat een signaal. Dat leent zich voor nader onderzoek.

Tip Doorvragen Bij bijeenkomsten komen algemene opmerkingen naar voren in de trant van: er is gewoon te weinig aandacht voor de mantelzorger. Of: de overheid moet mantelzorgers meer waarderen. Vraag door naar concrete situaties en voorbeelden, zodat u echt iets kan met de verkre­ gen informatie.

2 Bezoek bijeenkomsten Bezoek bijeenkomsten waar mantelzorgers komen. Zij vertellen daar hun verhaal, of u komt zelf met hen in gesprek. Dit kan u informatie opleveren over onderwerpen waarmee u wellicht iets kunt bij de collectieve belangenbehartiging.

5 Organiseer een themabijeenkomst Een themabijeenkomst is een bijeenkomst waarin u een onderwerp verder uitdiept. Dat doet u samen met mantelzorgers. Zo krijgt u een goed beeld van wat er precies speelt. Hoort u verschillende signalen over indicatiestelling, dan nodigt u een aantal mantelzorgers uit om eens over dat onderwerp door te praten.

6 Vragenlijst maken Als u wilt weten hoe een grote groep mantelzorgers over een bepaald onderwerp denkt, kunt u een enquête houden. Dit middel is ook geschikt om boven water te krijgen aan welke ondersteuning mantelzorgers in uw regio behoefte hebben. Een vragenlijst geeft globale gelijksoortige informatie van mensen, zodat u gegevens onderling kunt vergelijken. U ziet bijvoorbeeld hoeveel mensen iets vinden of hoe vaak een situatie voorkomt. De uitkomsten kunnen een bron vormen voor de speerpunten van uw organisatie. Enquêteren kan schriftelijk of mondeling. Mondeling heeft als voordeel dat u direct respons krijgt, maar het kost wel meer Mantelzorgers, uw achterban

33

Tip Het organiseren van een conferentie kost veel tijd, geld en menskracht. Peil bij andere partijen, zoals het steunpunt of een zorgaanbieder, of zij bereid zijn samen met u een conferentie te organiseren. Een middel waarin u veel investeert, moet voldoende opleveren. Bedenk van tevo­ ren of er genoeg geïnteresseerden voor zijn en plan de conferentie op een goed tijdstip. In een periode waarin veel gelijksoortige conferenties plaatsvinden, is het lastig om een hoog aantal deelnemers te krijgen.

Tip Organiseer samen met Mezzo en een Zorgbelangorganisatie een bijeenkomst over bijvoorbeeld indicatiestelling voor alle mantelzorgers. U kunt de ervaringen peilen en daarmee naar de gemeente of het CIZ stappen.

Tip Bedenk van tevoren goed voor welke doelgroep u de bijeenkomst organiseert en met welk doel. Stem daar uw programma op af. Zorg voor een strakke discussieleiding en heldere vragen, want die zijn nodig om een onderwerp goed in beeld te krijgen.

34

Mantelzorgers, uw achterban

tijd. Kiest u voor een minder tijdrovende schriftelijke vragenlijst, houd dan rekening met een lage gemiddelde respons (10 tot 30%). Denk ook aan wat er mogelijk is met digitale media: van het versturen van de vragenlijst per e-mail tot het digitaal laten invullen, bijvoorbeeld op de website van uw organisatie.

7 Klankbordgroep Een klankbordgroep is een groep mensen die u benadert om regelmatig mee van gedachten te wisselen over een thema. Op die manier werkt u een thema wat verder uit, omdat meer mensen vanuit hun specifieke achtergrond en/of ervaring informatie geven. Bepaal wie er in de klankbordgroep zitting nemen op basis van wat u van de klankbordgroep verwacht. Dat kunnen zowel mantelzorgers als professionals zijn, mensen met bepaalde ervaring of deskundigheid. U kunt een klankbordgroep instellen voor een korte of langere periode.

8 Digitale middelen Op uw website verstrekt u informatie over uw organisatie en uw activiteiten, maar kunt u ook in contact komen met uw achterban. Met een forum, een weblog of een contactformulier geeft u bezoekers de mogelijkheid om te reageren of vragen te plaatsen. Bij een forum plaatsen mensen een vraag of opmerking, waar andere websitebezoekers dan weer op reageren. Dat kan heel algemeen over mantelzorg gaan, maar ook specifiek over bepaalde onderwerpen. U krijgt daarmee inzicht in wat er onder mantelzorgers leeft. Wilt u zelf een discussie aanzwengelen, of een onderwerp ter sprake brengen, gebruik dan een weblog. U plaatst berichten, waar bezoekers op kunnen reageren. Een eenvoudiger middel is een contact­ formulier, waarop bezoekers een vraag of opmerking kwijt kunnen aan uw organisatie.

9 Literatuur Er is veel informatie beschikbaar over mantelzorgers, in de vorm van rapporten, onderzoeken, boeken en dergelijke. Vraag ernaar bij Mezzo of zoek eens op internet. Veel problematiek van mantelzorgers is door heel Nederland hetzelfde. U kunt die informatie gebruiken om een thema verder uit te diepen of om de resultaten van uw eigen contacten met mantelzorgers kracht bij te zetten.

De legitimatie van uw organisatie Uw organisatie ontleent zijn bestaansrecht aan de achterban van mantelzorgers. Als u de gemeente benadert of een andere organisatie, geeft u hen een beeld van uw achterban. Bij het aanvragen van subsidie bijvoorbeeld, willen ze weten namens wie u optreedt. Daarbij is het belangrijk dat u draagvlak heeft bij de mantelzorgers en dat u dat ook kunt aantonen. Dat noemen we de legitimatie van uw organisatie. Hoe laat u zien dat u namens een grote groep mantelzorgers spreekt? De vereniging Een manier van legitimatie waarvoor veel belangenorganisaties kiezen is een verenigingsstructuur. Mantelzorgers worden lid van een vereniging die opkomt voor de belangen van mantelzorgers en geven u als bestuur daarmee het mandaat om namens hen op te treden. De vereniging moet natuurlijk wel bestuurd worden en dat is voor sommigen een reden om te zoeken naar een andere manier om het draagvlak bij de achterban aan te tonen. (Meer over een vereniging als organisatiestructuur voor belangenbehartiging van mantelzorgers leest u in hoofdstuk 3.)

Tip Maak duidelijke en objectieve vragen, zodat de resultaten betrouwbaar zijn. Vraag eventueel hulp van Mezzo of werk samen met het steunpunt mantelzorg bij u in de buurt. Kijk ook of u kunt aansluiten bij bijvoor­ beeld een mantelzorgpanel van Zorgbelang. Een goede vragenlijst maken en uitvoeren kost namelijk veel tijd en vereist een zorgvuldige voorbereiding. Het is daarom handig om er een deskundige voor in te schakelen.

Tip Gebruik alleen een forum, weblog of contactformulier als u snel kunt reageren, want dat verwachten mensen bij digitale communicatie.

Tip Spreek met de leden van de klankbordgroep duidelijk af wat hun taken en verantwoordelijkheden zijn. Stel ook vast wat de zittingstermijn is van de leden van de klankbordgroep. Zo weet iedereen waar hij/zij aan toe is en voorkomt u verwarring over de taken en bevoegdheden van de klankbordgroep.

Donateurs Werkt u met donateurs, dan is een goede donateuradministratie ook een vorm van ledenadministratie. Daaraan ontleent u als organisatie bestaansrecht.

Mantelzorgers, uw achterban

35

PRAKTIJK

Tip

Eén keer per jaar organiseert Mezzo een landelijke meldweek over een specifiek thema waar mantelzorgers mee te maken hebben. Bijvoorbeeld intra­murale instellingen. Die informatie kunt u gebruiken voor belangenbehartiging op dit thema.

Zoek iemand met ervaring in kwantitatief onderzoek, want het maken, verwerken en interpreteren van de boven beschreven vragenlijsten vereist specialistische kennis.

Tip Gebruik literatuurstudie alleen als extra middel. Zoek altijd contact met de achterban in uw eigen regio, om voeling te houden met de mensen waar het om gaat.

Tip Er zijn verschillende Zorgbelangorganisaties die panels met mantel­ zorgers organiseren. Kijk waar je als belangenbehartigers samen kunt werken.

Vragenlijst of panels Een vragenlijst noemden we al als middel om in contact te komen met de achterban, maar helpt ook om uw werkzaamheden als belangenbehartiger te onder­bouwen. Dat geldt vooral bij een willekeurige (aselecte) steekproef en als u voldoende mensen hebt geënquêteerd. Een andere methode waarmee u laat zien hoeveel mensen een bepaald knelpunt ervaren, is het voorleggen van een vragenlijst aan een panel. De vaste groep mantelzorgers waaruit het panel bestaat, moet dan wel groot genoeg zijn. 36

Mantelzorgers, uw achterban

Contacten leggen en nieuwe mensen vinden U bent als organisatie altijd op zoek naar nieuwe bestuursleden, contactpersonen of mensen die hand- en spandiensten kunnen verrichten. Goed contact met uw achterban vergroot de kring waaruit u menskracht kunt putten. Hoe vindt u actieve mensen? U gebruikt uw netwerk of zoekt publiciteit. Netwerken Veel mensen willen graag persoonlijk benaderd worden. Uw netwerk is een belangrijke bron voor het vinden van nieuwe mensen voor uw organisatie. Hoe groter uw netwerk, hoe meer kans dat het lukt. In eerste instantie kunt u de persoonlijke netwerken van u en uw medebestuursleden in kaart brengen. Door bijeenkomsten te bezoeken en daar met mensen in gesprek te komen, breidt u uw netwerk verder uit. Of u nodigt mensen die een voor u belangrijk netwerk hebben, uit voor een gesprek.

Mezzo helpt Mezzo heeft veel informatie verzameld en gepubliceerd die u helpt bij contacten met de achterban. Een greep uit de informatie die u kunt opvragen: • Checklist voor het organiseren van een beleidsconferentie • Voorbeeld van advertenties en persberichten • Taak/functieomschrijving voor bestuursleden • Verslag van mantelzorgpanels • Publiciteitsmateriaal voor bijeenkomsten

• •

Voorbeelden van activiteiten van belangenbehartigers in andere regio’s Mezzo kan haar individuele leden uitnodigen voor bijvoorbeeld een voorlichtingsbijeenkomst en/of inhoudelijke input verzorgen voor bijeenkomsten, bijvoorbeeld over mantelzorg & werk, mantelzorgers in intramurale instellingen, jonge mantelzorgers.

Behalve de hier beschreven methodieken zijn er natuurlijk nog veel meer. Wij hebben ervoor gekozen een aantal methoden te beschrijven die u als belangenorganisatie zelf (al dan niet met ondersteuning) kunt toepassen. De regio­adviseur van Mezzo kan u vertellen wat er nog meer voor methoden zijn en op welke manier u die aanwendt. (Zie voor contactgegevens www.mezzo.nl onder contact.)

TIP Vaak doet u een beroep op dezelfde mensen uit uw netwerk. In de praktijk zien we vaak dat een kleine groep mensen actief is en die zie je dan ook op allerlei bijeenkomsten weer terug. Een te grote belasting voor mensen kan hiervan een gevolg zijn. Voorkom dat uw organisatie gaat bestaan uit een select groepje. Geef buitenstaanders het idee dat ze er ook bij horen. Dan betrekt u gemakkelijk nieuwe mensen bij uw organisatie.

Mantelzorgers, uw achterban

37

5. Hoe komt u aan geld? Een idee kan alleen worden uitgevoerd als er genoeg geld is. En dat is lang niet altijd het geval. Veel belangenorganisaties kampen met hetzelfde probleem: te weinig geld. Het beschikbare budget is meestal net genoeg om de dagelijkse gang van zaken in de organisatie te bekostigen. Geld voor extra activiteiten is er niet, of niet genoeg. Bij sponsoring en dergelijke hebben veel mensen bedenkingen. Enkele kloppen ook: u móet weten wat u doet, het kost veel tijd en ja, bij sponsoring is sprake van een ruil, dus bedrijven vragen daar wat voor terug. Toch zijn er redenen genoeg om er wel aan te beginnen. In dit hoofdstuk leest u meer over het aanvragen van subsidie en verkrijgen van sponsors en donateurs. Welke inspanning kost het u en wat kan het uw organisatie opleveren? U krijgt een beeld van wat fondsenwerving met zich mee brengt en u vindt veel praktische tips. Bedenk dat u niet alles alleen hoeft te doen: Mezzo ondersteunt en geeft advies bij het verwerven van extra middelen. Neem daarvoor contact op met uw regioadviseur. (Zie voor contactgegevens www.mezzo.nl onder contact.)

U vindt informatie over: a Subsidie b Fondsen c Sponsoring d Donaties e Diensten of menskracht werven

Vier manieren om aan (extra) geld te komen a. Subsidie Subsidie is een hoeveelheid geld die de overheid of een overheidsorganisatie aan een organisatie verstrekt ter ondersteuning. Meestal met als doel om een bepaalde ontwikkeling te stimuleren. De overheid bestaat in Nederland uit drie bestuurslagen: het Rijk, de provincie en de gemeente. Landelijke organisaties vragen subsidie aan bij de rijksoverheid. Voor regionale organisaties is het iets minder duidelijk. In principe vragen provinciale organisaties subsidie aan bij de provincie en lokale organisaties bij de gemeente. Maar er zijn steeds meer regionale organisaties die, afhankelijk van de activiteiten die ze ondernemen, bij gemeenten en/of bij provincie subsidie kunnen aanvragen. In de praktijk is het vaak zo dat een provincie een regionale organisatie in het begin subsidieert als stimuleringsmaatregel. Op termijn worden de gemeenten in de regio geacht die subsidiering over te nemen.

‘Welke inspanning kost het u en wat kan het uw organisatie opleveren?’ Subsidie aanvragen Omdat deze handreiking bedoeld is voor lokale, regionale en provinciale belangenbehartigingsorganisaties beperken we ons tot de provincie en de gemeente. Elke gemeente of provincie heeft zijn eigen beleid als het gaat om subsidies. De hoofdlijnen van dat beleid worden meestal voor een periode van vier jaar vastgesteld (bij het aantreden van een nieuw College). Het aanvragen van subsidie gaat volgens een vastgestelde procedure. Hoe komt u aan geld?

39

Een jaarlijkse subsidie moet u altijd in het voorafgaande jaar voor een bepaalde datum aanvragen. Wilt u bijvoorbeeld subsidie voor 2010, dan vraagt u die in 2009 aan. De datum waarop de aanvraag binnen moet zijn, verschilt per gemeente/ provincie. Naast deze jaarlijkse subsidies zijn er verschillende mogelijkheden voor eenmalige of tussentijdse subsidies. Er zijn ook gemeenten die subsidie in natura verstrekken. Ze stellen bijvoorbeeld een (vergader)ruimte beschikbaar, of u kunt gratis kopiëren of een mailing verzenden. Voorbeelden van activiteiten of producten waarvoor belangenbehartigers subsidie kunnen aanvragen: • deskundigheidsbevordering vrijwilligers • bereiken (nieuwe doelgroepen) mantelzorgers

Tip Veel gemeenten hebben tegenwoordig een speciaal formulier voor het aanvragen van subsidies. Informeer bij de gemeente of kijk op de website.

Voorwaarden De meeste gemeenten hebben voor het aanvragen van subsidies een speciaal formulier. Dat vindt u op de gemeentesite. Een subsidieverzoek bestaat bijna altijd uit een aantal vaste onderdelen: • begroting; • jaarrekening of balans over het voorgaande jaar; • activiteitenplan of werkplan, waarin u aangeeft waarvoor u de subsidie precies aanvraagt; • jaarverslag over voorgaand jaar.

40

Hoe komt u aan geld?

Tip Lees verderop in dit hoofdstuk meer over de voorbereiding financiering door fondsenwerving.

b. Fondsen Er zijn in ons land meer dan 1500 fondsen. Zij financieren projecten op het gebied van kunst en cultuur, welzijn, milieu, arbeid, onderwijs en onderzoek. Deze fondsen zijn opgericht door particulieren - bijvoorbeeld bij testament - of door bedrijven die maatschappelijk willen ondernemen. De doelstellingen van de fondsen zijn zeer uiteenlopend, van heel algemeen (projecten van algemeen maatschappelijk belang) tot heel specifiek (bijvoorbeeld: financiële ondersteuning van oud-missionarissen die geen oudedagsvoorziening hebben). Het is dus belangrijk om goed na te gaan bij welk fonds u een aanvraag indient. Past de activiteit waar u geld voor vraagt binnen de doelstelling van het fonds? Geld aanvragen Als u één of meer fondsen geselecteerd hebt, vraagt u bij die fondsen eerst meer informatie op. Denk aan specifieke informatie over het soort projecten dat zij financiëren en de voorwaarden die zij stellen. Passen die zonder meer bij uw project of de activiteit die u wilt uitvoeren of wilt u de formulering van uw plan bijstellen? Op basis van die informatie besluit u of u bij dat fonds geld wilt en kunt aanvragen. Fondsen ontvangen heel veel aanvragen. Dat kan betekenen dat het soms lang duurt voor u antwoord krijgt. Sommige besturen van fondsen komen maar twee keer per jaar bij elkaar; dan kan het dus een half jaar duren. Houd hier rekening mee in uw planning. En heel belangrijk: fondsen zullen zelden of nooit een activiteit financieren die al heeft plaatsgevonden of al is gestart. Zorg dus dat u op tijd bent.

Voorwaarden fondsaanvraag Een verzoek aan een fonds bestaat altijd ten minste uit de volgende onderdelen: • Begroting met te verwachten inkomsten (deelnemersbijdragen, andere financiers) en uitgaven. • Jaarverslag en jaarrekening. • Projectvoorstel. Zorg dat u in uw projectvoorstel aansluit bij het beleid van het fonds. • Motivering van de aanvraag plus informatie of er al eerder een aanvraag bij dit fonds is ingediend en of deze werd gehonoreerd. • Statuten (meestal alleen de eerste keer dat u bij dit fonds geld aanvraagt).

Tip Veel grote fondsen hebben een speciaal aanvraagformulier ontwikkeld. Informeer bij het fonds of kijk op de website.

c. Sponsoring Sponsoring is een zakelijke overeenkomst tussen twee partijen. De overeenkomst moet voor beide partijen voordeel opleveren. Dit betekent dat de sponsor een - vaak kleine - tegenprestatie verwacht. Het gaat bij sponsoring niet altijd alleen om geld, het kan ook gaan om dienstverlening of middelen in natura: het gratis drukken van een folder, het ter beschikking stellen van een ruimte, of bepaalde kennis of deskundigheid. De tegenprestatie wordt altijd in overleg met de sponsor vastgesteld. Veelal gaat het om naamsvermelding. Zijn er bijvoorbeeld sponsor­ gelden gebruikt om een symposium over mantelzorg te organiseren, dan vermeldt de organisatie de namen van de sponsors in het programmaboekje van dat sym­ posium.

Sponsors zoeken Onderzoek in uw eigen regio welke bedrijven daar actief zijn. Bedenk welk voordeel een bedrijf erbij kan hebben om uw activiteit te sponsoren en door welk bedrijf uw organisatie gesponsord wil worden: wilt u met dat bedrijf geassocieerd worden? Zorg dat u een goed plan hebt en leg persoonlijk contact met het bedrijf. Brieven met sponsorverzoeken worden veelal niet eens beantwoord. Persoonlijk contact is essentieel. Zorg voor een nette afhandeling als de succesvolle actie achter de rug is.

Tip Serviceclubs, zoals de Lions en de Rotary, helpen organisaties op sociaal en cultureel gebied. Ons land telt ruim 1400 van dergelijke (plaatse­ lijke) clubs met in totaal ongeveer 44.000 leden. Hun doelstelling is service en dienstverlening aan de samenleving. Zij helpen door geld in te zamelen voor een specifiek doel of door persoonlijke inzet van leden. Raadpleeg de gemeentegids of de Kamer van Koophandel voor de adressen van deze clubs.

Kleine buurtwinkels moet u op een andere manier benaderen dan grote bedrijven: Grote bedrijven • Gebruik formelere toon. • Bel eerst wie de sponsorverzoeken behandelt, zodat u zich aan de juiste persoon richt. • Zet duidelijk de tegenprestaties op een rijtje.

Hoe komt u aan geld?

41

Kleine bedrijven • Wees duidelijk, gebruik niet te veel tekst, het mag niet te veel tijd kosten voor de ondernemer. • Maak een antwoordformulier met daarop duidelijk een variatie in bijdragen (van laag naar hoog) en te bieden tegenprestaties. • Stap waar mogelijk zelf naar binnen.

Tip Zoek eens in uw eigen netwerk naar mensen die al contacten hebben met bepaalde bedrijven of organisaties. Misschien zijn dat wel poten­ tiële sponsors?

d. Donaties Donaties zijn giften waar geen tegenprestatie voor wordt verlangd. Bedrijven doneren soms een bedrag aan een organisatie die zij sympathiek vinden, maar ook particulieren kunnen donateur worden. Voor sommige organisaties vormen donateurs een belangrijke vaste inkomensbron. Als u bijvoorbeeld honderd donateurs hebt die jaarlijks 10 euro geven, heeft u per jaar toch 1000 euro extra inkomsten. Een ander voordeel van donateurs is dat u een aantoonbaar draagvlak hebt voor de doelen van uw belangenbehartigings­ organisatie. Nog maar even terug naar het voorbeeld: als u honderd donateurs hebt, zijn er in elk geval, buiten uw bestuur, nog honderd andere mensen die uw organisatie ook belangrijk vinden. Dat kan weer een extra argument zijn om voor subsidie of geld van fondsen in aanmerking te komen. U hoeft donateurs geen tegenprestatie te leveren, maar het is goed als u hen informeert over wat uw organisatie allemaal, mede dankzij hen, doet en bereikt heeft. Dat motiveert ze om donateur te blijven.

42

Hoe komt u aan geld?

Een andere vorm van donaties zijn legaten of erflatingen. Het kan zijn dat iemand in zijn testament bepaalt dat er een bepaald bedrag aan uw organisatie wordt nagelaten. Of u dat accepteert, hangt onder andere af van wat erover in de statuten van uw organisatie staat en onder welke voorwaarden het geld wordt nagelaten.

Tip Begin met het werven van donateurs in uw eigen netwerk.

e. Diensten of menskracht werven Behalve geld is het ook mogelijk om diensten, kennis, materialen of menskracht te werven. Neem uw begroting erbij en kijk waar u kosten kunt besparen door bijvoorbeeld mensen te vragen dingen gratis voor u te doen. Een spreker op een symposium wil wellicht zonder vergoeding zijn bijdrage leveren. En misschien kunt u gratis gebruikmaken van faciliteiten voor drukwerk en kopiëren, of van accommodatie. Of wil een bedrijf helpen bij fondsenwerving of het opstellen van een

Tip Een bijzondere vorm van donateurs werven is gebruik maken van Supportactie. Mensen die uw organisatie een warm hart toedragen kunnen zich als donateur opgeven. Zij dingen mee naar prijzen die vier keer per jaar worden verloot onder de donateurs. Hieraan, en aan de administratie, besteedt Supportactie 20 procent van de donaties. Uw organisatie ontvangt 80 procent van de donateursbijdragen. U hoeft alleen maar de donateurs te werven. Supportactie doet de donateursadministratie en u ontvangt vier keer per jaar een volledig donateursoverzicht. Meer informatie vindt u op www.supportactie.nl.

begroting en jaarrekening. U kunt daarvoor bedrijven benaderen, of er in uw eigen netwerk naar informeren. Ook gemeenten zijn nog wel eens bereid in natura te subsidiëren. Onderzoek of er bedrijven zijn die zich bezighouden met maatschappelijk verantwoord ondernemen, kijk bijvoorbeeld op www.mvonederland.nl. Welke manier wanneer?

Onderwerp

Subsidie

Fondsen

Sponsors

Draaiende houden van de gehele organisatie

x

Een project, een éénmalige activiteit of verschillende activiteiten in een bepaalde periode (maand of jaar)

x

Vaste activiteit, bijvoorbeeld een maandelijkse themabijeenkomst

x

x

Accommodatie voor vergadering, bijeenkomst of als werkplek

x

x

Publiciteit

x

Donateurs x

X

x

X

x

Wat zijn tips bij fondsenwerving, sponsoring en werven van subsidies? Verdiep u goed in de belangen van het uit te voeren project en zoek partners met gelijksoortige belangen.

1 Ga uit van de financier. Probeer uit te vinden wat zijn missie is en bedenk hoe uw project daarop aansluit. Laat zien hoe de financier op een eenvoudige manier een goed resultaat kan bereiken. Verder steunen financiers liever projecten dan organisaties. 2 Denk bij sponsoring niet alleen aan geld! De drempel voor sponsoring in natura ligt veel lager. Maak daarom een lijst met tegenprestaties. Zaken die voor uw organisatie nauwelijks waarde hebben, kunnen voor een sponsor heel interessant zijn. Bijvoorbeeld een artikel in uw tijdschrift. 3 Benader niet alleen bedrijven die al bekend zijn als sponsor. Zij hebben vaak al een beleid voor sponsoring en zullen minder snel afwijkende interesses hebben. Een bedrijf dat nog niet aan sponsoring doet, zal een goed doordacht voorstel met interesse bekijken. 4 Probeer zoveel mogelijk een aanvraag voor financiële steun eerst in concept in te leveren, zodat de geldgever feedback kan geven op verbeterpunten. Vervolgens verwerkt u dit commentaar in de definitieve aanvraag. Drie punten zijn bij het zoeken naar lokale sponsors van belang. • Wie gaat u benaderen voor sponsoring? • Wat vraagt u van de bedrijven? Welke ‘tegenprestaties’ kunt u bedenken voor de afzonderlijke bedrijven?  aarbij: D • Vraag of het even schikt, (zo niet, vraag wanneer het wel uitkomt) en • Houd een gloedvol maar beknopt betoog

Hoe komt u aan geld?

43

5 Vraag niet alleen om geld, maar wees creatief in het bedenken van middelen (ondersteuning in natura). Vraag waar mogelijk gericht om inzet en materialen (voorbeeld: vraag houthandels om hout als er iets gebouwd moet worden, winkeliers om artikelen, transportonderneming om transport, etc.) Fondsenboek De vereniging van Fondsen in Nederland geeft jaarlijks het Fondsenboek uit. Hierin staan meer dan 650 fondsen voor zeer uiteenlopende doeleinden. Op de website www.verenigingvanfondsen.nl van de Vereniging van Fondsen in Nederland (FIN) kunt u het Fondsenboek of de Fondsendisk bestellen. Ook Mezzo helpt bij fondsenwerving. Vraag het de regioadviseur. (Zie voor contactgegevens www.mezzo.nl onder contact.)

Voorbereiding financiering door fondsenwerving Stappen in de voorbereiding 1 Neem de eigen organisatie onder de loep: ga na hoe bekend uw organisatie is, hoe u communiceert met uw omgeving en wat u als organisatie allemaal al gedaan heeft. 2 Overweeg hoe u als organisatie naar buiten wilt treden. 3 Stel een plan op waarin u bepaalt voor welke activiteiten u fondsen wilt werven. 4 Onderzoek welke manieren van financiering het beste passen bij de gekozen activiteiten en bedenk hoe u dat het beste kunt aanpakken. 5 Wie kunt u hiervoor het beste benaderen? 6 Maak binnen de eigen organisatie afspraken over fondsenwerving.

1 Uw organisatie nader bekeken Om met succes geld te verkrijgen is het van belang dat u als organisatie bekend bent. En hóe bent u als organisatie bekend, welk imago heeft u? Voor een beginnende organisatie geldt dat het organisatiedoel sympathiek en voor veel mensen 44

Hoe komt u aan geld?

herkenbaar moet zijn. Dan kunt u een beroep doen op stimuleringsgelden of investeringsmiddelen. Als uw organisatie al enige tijd bestaat, zult u moeten aantonen wat u al gedaan hebt en wie u ermee heeft bereikt. Op een vrij eenvoudige manier brengt u in kaart hoe bekend uw organisatie is: • Ga met elkaar eens na hoeveel contacten u in het afgelopen jaar hebt gehad en met wie.Waren dit eenmalige of meermalige contacten en hoe denkt u dat deze mensen uw organisatie waarderen? • Ga ook eens na op welke manieren en hoe vaak uw organisatie het afgelopen jaar in de media is genoemd. Denk aan de lokale kranten, radio en tv. • Hoeveel mensen bereikt u jaarlijks met een nieuwsbrief of andere mailings? • Met welke bedrijven en leveranciers heeft u het afgelopen jaar contact gehad? Deze inventarisatie helpt u om na te gaan hoeveel mensen uw organisatie op één of andere manier kennen. Het goede imago is vooral belangrijk voor sponsoring. Want bedrijven willen best organisaties sponsoren, maar ze willen niet op een negatieve manier in de publiciteit komen.

TIP Zorg ervoor dat een bedrijf met u geassocieerd wil worden. Stel: u maakt een informatiefolder voor mantelzorgers. U laat deze folder drukken door een plaatselijke drukkerij die dat met flink veel korting doet, in ruil voor vermelding van bedrijfsnaam en logo. Als de folder vervolgens vol staat met verkeerde informatie, zal de drukkerij de volgende keer niet meer wil­ len sponsoren, omdat zijn bedrijf geassocieerd wordt met de slechte folder.

2 Manieren om naar buiten te treden • E en advertentie plaatsen in een lokale krant of een spotje op de lokale radio of tv zijn bekende en goede manieren om naar buiten te treden en een activiteit of project bekendheid te geven. Het nadeel is dat het geld kost, maar u kunt de kosten opnemen in de begroting en op die manier betrekken bij uw aanvraag voor financiële ondersteuning. Het voordeel is dat u zeker bent van plaatsing en zelf bepaalt hoe uw boodschap geformuleerd is. • Een website maken of de website uitbouwen met faciliteiten als een forum. De website van uw organisatie is een medium dat veel mensen kan bereiken. Nadeel is dat het veel tijd en ook geld kost om een website te (laten) ontwikkelen. Het actueel houden van een website is essentieel en ook dit vraagt voort­durend aandacht en tijd. Voordeel is dat een website een relatief goedkoop middel is, u kunt er veel informatie op kwijt en u kunt de website steeds aanpassen aan de actualiteit. Het ontwikkelen van een website kunt u ook als project beschouwen om fondsen te werven. • Per brief mensen benaderen. Dit werkt heel goed om uw organisatie of een activiteit bekendheid te geven en om donateurs te werven. Het kan een persoonlijke uitnodiging zijn of een meer algemene nieuwsbrief. • Een attentie aanbieden aan deelnemers aan een symposium, donateurs, vrijwilligers of bezoekers van een braderie. Deel bijvoorbeeld een pen uit met daarop de naam en het logo van uw organisatie. • Een stand of informatietafel inrichten. Bij braderieën, informatiemarkten of andere lokale of regionale evenementen kunt u zich als organisatie goed profileren met behulp van een stand. Voor kleine organisaties met weinig geld of menskracht, is het aan te raden contact te zoeken met andere organisaties die een stand inrichten en te kijken of u met uw informatie mag aanschuiven. • Voorlichtingsbijeenkomsten, symposia, themabijeenkomsten organiseren. • Folders (laten) maken die iets vertellen over uw organisatie of over een bepaald onderwerp waar u informatie over wilt geven. Verspreid deze folders op plaatsen waar veel mensen komen: de bibliotheek, buurt-en wijkcentra, postkantoor e.d.

Ook voor het (laten) maken van een folder is het mogelijk geld aan te vragen bij fondsen, bedrijven en/of overheden. • Jaarverslag: veel organisaties beschouwen een jaarverslag als een noodzakelijk kwaad voor de subsidiegever en voor het archief. U kunt het echter ook gebruiken als middel om mee naar buiten te treden. Als u een korte, goed leesbare versie naar de lokale pers stuurt, is de kans groot dat ze er een bericht over plaatsen.

TIP Benader een bekende Nederlander of bekende plaatsgenoot en vraag of deze zich op één of andere manier wil inzetten voor uw organisatie. Zo’n persoon kan als spreker optreden tijdens een bijeenkomst of een voorwoord schrijven voor een jaarverslag of folder. Ook benoeming tot ambassadeur of ere-voorzitter van uw organisatie is mogelijk. Deze mensen krijgen meestal eerder media-aandacht dan een (nog) onbekende organisatie. U lift als organisatie als het ware mee op de bekendheid van een ander.

3 Plan opstellen Aan de hand van een beleidsplan en werkplan stelt u voor de komende jaren vast welke activiteiten u wilt onderneemt en waar u extra geld voor nodig heeft. Als u geen beleidsplan en/of werkplan hebt, kiest u welke activiteiten u de komende twee jaar wilt gaan utvoeren. Twee jaar lijkt een erg lange termijn. Voor fondsenwerving is het echter noodzakelijk dat u wat verder weg kijkt dan u misschien gewend bent te doen. Het werven van fondsen kost tijd en hoe eerder u ermee begint, hoe kansrijker het is. De aanvraag van subsidies moet u meestal een jaar van tevoren indienen. Bedrijven hebben hun sponHoe komt u aan geld?

45

sorbudgetten doorgaans in november al verdeeld voor het jaar erna en veel fondsen beslissen maar één of twee keer per jaar over de aanvragen.

Meetbaar Het is te toetsen of u de doelen van uw activiteit haalt. Voorbeeld: ‘Aan het einde van de werkconferentie is een aantal knelpunten geformuleerd.’

4 Keuze: welke manieren van financiering Als u weet waar u geld voor nodig hebt, is de volgende stap: bedenken waar het geld vandaan moet komen. Welke manier u ook kiest, bij het aanvragen van geld of diensten zijn de volgende drie overwegingen van belang: • Is er daadwerkelijk behoefte aan dat wat u wilt doen? • Biedt de activiteit die door dit extra geld of deze diensten mogelijk wordt een (deel)oplossing voor het probleem? • Is het probleem dat u zo aanpakt inderdaad urgent of actueel? Naast de diensten of financiële middelen die u krijgt, moet u er namelijk ook altijd zelf tijd en energie in steken. Het is dus ook bij ‘gekregen zaken’ van belang dat u bewuste keuzes maakt.

Doelstellingen voor financiering Formuleer daarom duidelijke doelstellingen voor het project waar u geld voor aanvraagt. Goed geformuleerde doelen zijn belangrijk. Financiers of verleners van diensten willen graag bijdragen aan de oplossing van een probleem. Hoe concreter het probleem en de oplossing, hoe eerder ze geld of diensten zullen geven. Formuleer de doelen SMART. SMART: staat voor Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden: Specifiek De doelen van uw activiteit of project beogen een specifieke oplossing voor een specifiek probleem. Voorbeeld: ‘Met deze werkconferentie willen we inventariseren welke knelpunten er leven bij mantelzorgers als het gaat om respijtzorg.’

46

Hoe komt u aan geld?

Acceptabel Het gaat om een aantoonbaar probleem. Voorbeeld: ‘Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat er onvoldoende respijtzorgmogelijkheden zijn voor mantelzorgers.’ U kijkt of er draagvlak is voor wat u wilt aanpakken. Is het in overeenstemming met het beleid en de doelstellingen van de organisatie? Zijn de betrokkenen bereid zich te verbinden aan de doelstelling; vinden zij het doel acceptabel? Onderstreep het belang van de doelstellingen met argumenten en onderbouw ze eventueel met feiten en cijfers. Realistisch Uw organisatie is in staat om met de beschikbare mensen en capaciteiten de doelstelling te bereiken. Dit betekent niet dat u alles zelf moet doen, u moet wel in staat zijn anderen te mobiliseren. Voorbeeld: ‘De organisatie heeft voldoende menskracht en tijd om zelf een werkconferentie te organiseren.’ Tijdgebonden U geeft aan binnen welke termijn u de resultaten verwacht te halen. Voorbeeld: ‘De werkconferentie wordt op een vastgestelde datum gehouden.’

5 Wie gaan we benaderen? Het is altijd riskant om bij één financier geld aan te vragen of om van één financier afhankelijk te zijn. Als deze weigert of stopt met financieren, zit uw organisatie in de problemen. Kijk daarom goed naar uw activiteiten- of projectplan en bedenk welke mogelijke financiers geïnteresseerd zullen zijn. De volgende tips helpen u om een keuze te maken. 1 Met wie hebben we in het verleden goede ervaringen opgedaan? 2 Bij welke fondsen sluiten we qua doelstelling goed aan? 3 Zijn er in ons netwerk mensen die persoonlijke contacten hebben met fondsen? Het is belangrijk dat u naar alle mogelijke financiers open bent over de andere instanties waar u ook verzoeken indient. Sommige fondsen stellen als voorwaarde dat de overheid mee subsidieert.

TIP Er zijn ook fondsen die niet vermeld willen worden in gidsen, maar wel projecten ondersteunen. Dit zijn doorgaans lokale fondsen. Het vinden van deze fondsen vraagt wat meer zoekwerk. Informeer bij de notaris, de Kamer van Koophandel of de gemeente.

Hoe komt u aan geld?

47

6. Lobbyen en netwerken Als belangenbehartiger streeft u ernaar dat overheid en organisaties in hun beleid rekening houden met de behoefte van mantelzorgers. Om dat te bereiken, moet u invloed uitoefenen, maar hoe doet u dat op de beste manier? Medewerkers van Mezzo hebben gemerkt dat daar veel vragen over zijn. Sinds de invoering van de Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning), moeten belangenbehartigers zich lokaal presenteren en profileren. Niet alleen om gemeentelijk beleid voor mantelzorgers te beïnvloeden, maar ook om aanspraak te maken op subsidies. Meer over de Wmo en de Wmo-raad vindt u in de bijlagen bij dit hoofdstuk. Wat is nu precies lobbyen, netwerken en beleidsbeïnvloeding? En hoe doet u dat als belangenbehartiger? Eerst is het belangrijk te weten hoe de gemeentelijke organisatie in elkaar zit, zodat u uw beïnvloedingstactieken op de juiste persoon of afdeling kunt richten. Misschien heeft u na het lezen van alle informatie nog vragen over de aanpak van lobby- of netwerkactiviteiten. Daarvoor kunt u natuurlijk altijd terecht bij uw regioadviseur van Mezzo. De regioadviseur ondersteunt bijvoorbeeld bij het formuleren van de vraag en doelstelling bij lobby’s en bieden strategisch advies. Meer informatie over het gebruik van communicatiemiddelen bij lobby of netwerken vindt u in hoofdstuk 7 over communicatiebeleid.

Het beïnvloeden van beleid “Het heeft allemaal geen zin, alles is toch al beslist.” “Alleen de grote jongens hebben invloed, alles draait om macht en geld.”“Hoe kunnen wij als kleine organisatie nu invloed uitoefenen?”Dit zijn opmerkingen die veelvuldig aan de borreltafel en in vergaderingen te horen zijn. Wij zijn ervan overtuigd dat u ook als (misschien kleine) belangenbehartiger wel degelijk invloed kunt uitoefenen op het beleid. We hebben het nadrukkelijk over beïnvloeden van beleid en niet over het bepalen van beleid. Als u op alle manieren gebruikmaakt van uw mogelijkheden tot invloed

uitoefenen, neemt een beleidsmaker misschien alsnog een ander besluit. Beleidsmakers waar we mee te maken hebben zijn gemeenten, maar ook aanbieders van zorg- en dienstverlening en bijvoorbeeld huisartsen.

Lokaal of regionaal? Voor beïnvloeden van beleid moet u weten bij wie u moet zijn en op welk niveau. In dit hoofdstuk richten wij ons op de gemeente (lokaal niveau) en derden (vaak lokaal en regionaal niveau). Het landelijke en provinciale niveau laten we buiten beschouwing. Het gemeentelijk niveau is door de Wmo het belangrijkst voor belangenbehartigers. Daarom staat het beïnvloeden van het lokale beleid hier centraal.

‘Hoe kunnen wij als kleine organisatie nu invloed uitoefenen?’ Formele en informele beleidsbeïnvloeding Er is een aantal formele manieren om invloed uit te oefenen op het gemeentelijk beleid. • Een brief schrijven of e-mail sturen aan het college van B en W, de gemeenteraad of adviescommissies. • Contacten leggen en onderhouden met ambtenaren. • Contacten leggen en onderhouden met bestuurders, burgemeester, wethouders en raadsleden. • Bestuderen van nota’s, rapporten en programma’s en daarop reageren. • Gebruikmaken van het spreekrecht in de vergaderingen van de raads­ commissies. Lobbyen en netwerken

49

TIP Elke organisatie doet op zijn eigen manier aan beleidsbeïnvloeding en dus ook aan lobbyen. Dat betekent dat men ook zal proberen het beleid van uw mantelzorgorganisatie te beïnvloeden. Bedenk bij elke actie die van u gevraagd wordt, hoe deze u verder helpt met het bereiken van uw doelstellingen.

•

 ezwaar aantekenen of in beroep gaan tegen bepaalde besluiten. Als u twijfelt over B het juiste moment of het juiste orgaan in de procesgang (B en W, gemeenteraad of commissie) benadert u hiervoor de griffier van de gemeente. • Indirecte beleidsbeïnvloeding via de media: bijvoorbeeld met interviews, een artikel, ingezonden brief, een persbericht, de pers uitnodigen bij een bepaalde activiteit of een persconferentie geven. •  Lobbyen. Deze manier van beleidsbeïnvloeding komt verder in dit hoofdstuk aan bod.

Beïnvloeden van derden Beleidsbeïnvloeding is uiteraard niet alleen van toepassing op de gemeente. Ook het beleid van zorgaanbieders, verzekeraars, aanbieders van diensten en ook van commerciële bedrijven is te beïnvloeden. Bij aanbieders van zorg en dienst­verlening is dat wettelijk geregeld via de Wet Medezeggenschap Cliënten Zorg­instellingen (WMCZ) of via de Wet op de Ondernemingsraden (WOR). Buiten deze formele kanalen kunt u het beleid beïnvloeden door: • brieven te schrijven of e-mails te sturen • te reageren op ontwikkelingen • een gesprek aan te vragen • de media te benaderen of actie te voeren • te lobbyen: Net als bij de gemeente is deze techniek ook bij derden veel­gebruikt. 50

Lobbyen en netwerken

Lobbyen In uw werk als belangenbehartiger doet u waarschijnlijk onbewust al aan lobbyen. U verdedigt de positie van mantelzorgers en wilt kansen creëren. Of het nou is in een gesprek met een wethouder op een receptie, bij het toesturen van een folder of onderzoeksrapport, of bij het contact met een ambtenaar of raadslid. U geeft aan wat u bezighoudt en wat u als belangenbehartiger wilt bereiken. Lobbyen is het bewust en doelgericht beïnvloeden van mensen die (mee) besluiten nemen of daarover adviseren. Kenmerken van lobbyen • Het is een fundamenteel recht van burgers in een democratische samenleving, het versterkt de democratie, daar moeten we dus zuinig op zijn. Het is daarom belangrijk om integer, transparant en zorgvuldig te zijn in onze lobbyactiviteiten. • Lobbyen is een langdurend proces, niet een eenmalige gebeurtenis. • Lobbyen is een bewuste en strategische keuze van een organisatie, u steekt er tijd, menskracht en energie in. • Lobbyen gaat uit van kansen waarmee de bestaande invloed vergroot kan worden. • Lobbyen vergt diplomatie, gevoel voor bestuurlijke verhoudingen, communi­ catieve vaardigheden, nakomen van afspraken, planmatig en gestructureerd kunnen denken en handelen. Momenten om te lobbyen Lobbyen is een manier om invloed uit te oefenen op het proces van besluitvorming. De beste periode om de beleidsmakers te laten weten wat u belangrijk vindt, is op het moment dat zij hun informatie verzamelen en hun mening vormen. De bijlage ‘Lobbymomenten gemeente’ geeft inzicht in de fasen van besluitvorming bij gemeenten.

Netwerken Netwerken is het leggen en onderhouden van contacten die nuttig zijn voor u als belangenbehartiger. Maar niet alleen voor u. Ook voor de anderen in een netwerk moet dat iets opleveren. Het doel is het delen van kennis, informatie en contacten. Het is dan van belang dat u weet wat u wilt bereiken en hoe u uw netwerk gebruikt, onderhoudt en uitbreidt. Als u iets voor de mantelzorgers in uw regio wilt bereiken, helpt het enorm als mensen uw organisatie kennen. Denk aan contacten met sleutelfiguren van overheden, organisaties en bedrijven. Netwerken is dus aan de ene kant belangrijk om jezelf en de organisatie te profileren. Aan de andere kant is netwerken van belang omdat u de contacten gebruikt om te lobbyen.

TIP Om te weten te komen in welke fase het proces van besluitvorming rond een bepaald onderwerp is, zijn goede contacten van belang. Benader uw netwerkcontacten om het hen te vragen.

Belangrijke contacten in het netwerk van belangenbehartigers zijn 1. Overheid en politiek • ambtenaren • raadscommissies • fracties van politieke partijen • gemeenteraad • college van B en W, met name de betreffende wethouder

2. Maatschappelijk middenveld (professionele organisaties en diensten) • gemeentelijke diensten • gesubsidieerde professionele instellingen en organisaties • niet-gesubsidieerde professionele instellingen en organisaties 3. Gemeenschap en haar burgers • vrijwilligersorganisaties • zelforganisaties en vergelijkbare groepen • individuele burgers Breng eens het totale netwerk voor uw organisatie in kaart. Bijlage 3 ‘Breng uw netwerk in kaart’ biedt daarvoor een handig formulier. U noteert dan ieder voor zich wie u allemaal kent, vervolgens vergelijkt u dat met elkaar en u noteert op welke gebieden u als organisatie geen of weinig contacten heeft. Daar kunt u dan actief beleid op ontwikkelen. Bij de werving van nieuwe bestuursleden kunt u ook kijken naar het netwerk dat mensen hebben. De regioadviseur van Mezzo ondersteunt u daarbij. Het ontwikkelen en onderhouden van een netwerk kost veel tijd en energie. Ga dus zorgvuldig te werk en steek vooral tijd in de contacten die u als organisatie iets opleveren.

Tips om netwerkcontacten op te bouwen •

• •

S tuur als beginnende mantelzorgorganisatie een brief aan verschillende relevante organisaties om uzelf bekend te maken. U geeft aan dat u in de komende periode graag eens persoonlijk kennis wilt maken. Ga in op uitnodigingen voor recepties en dergelijke. Nodig zelf sleutelfiguren van een relevante organisatie uit voor een vergadering om kennis te maken.

Lobbyen en netwerken

51

•

•

•

 ezoek vergaderingen van de raadscommissies. Als u een regelmatige B bezoeker bent, gaan de commissieleden u kennen en u kunt dan in de pauzes een praatje met hen maken. Maak contact met iemand, bijvoorbeeld naar aanleiding van een kranten­artikel of een nota die uitkomt. Vraag om meer informatie of geef aan dat u informatie wilt uitwisselen. Gebruik sociale netwerken op internet, zoals LinkedIn.

TIP

Doelbewust lobbyen, een stappenplan Om elke lobbyactie doelgericht te laten zijn, start u met een goede voorbereiding. Die bestaat uit de volgende stappen: a. Weet wat u wilt. b. Bekijk de besluitvormingsprocedure en de structuur van de organisatie of partij die u wilt beïnvloeden. c. Weet wie sleutelfiguren in die besluitvorming zijn. d. Onderzoek wat u de te beïnvloeden partij te bieden hebt. e. Kies uw lobbymethoden. f. Kies samenwerkingspartners.

Effectieve lobby begint met een goede voorbereiding.

a. Weet wat u wilt

Tips om netwerkcontacten te onderhouden • • •

• • • •

52

Bezoek recepties en informatiebijeenkomsten. Nodig sleutelfiguren van een relevante organisatie uit voor een vergadering om bij te praten of informatie uit te wisselen. Zorg dat de personen uit uw netwerk uw jaarverslagen en andere belang­rijke informatie krijgen. Richt deze post aan de persoon, niet aan de organisatie in het algemeen. Nodig sleutelfiguren uit om een inleiding te houden bij een bijeenkomst die u organiseert. Bel uw contactpersonen eens op om bij te praten of stuur eens een e-mail. Neem deel aan belangrijke overleggen en let er op dat het doel van deze overleggen aansluit bij uw eigen doelstellingen. Nodig uw netwerkcontacten uit als er iets te vieren valt.

Lobbyen en netwerken

Hoe concreter u weet wat u wilt, hoe duidelijker uw lobbyactiviteiten zijn. De doelen variëren van een onderwerp op de agenda krijgen en het verkrijgen van subsidie tot het afwenden van bedreigingen. Het is belangrijk dat u eerst voor uzelf vaststelt welk probleem of welke kans er aan de orde is en welke oplossing u als de beste beschouwt. Als u duidelijk weet wat u wilt, kunt u ook beter de afweging maken van de activiteiten die u uitvoert. Bedenk bij elke stap die u gaat zetten: hoe kan dit ons verder helpen op weg naar het bereiken van ons doel?

b. Weet hoe de organisatie en besluitvormingsprocedure in elkaar zit Of het nu gaat om de gemeente, de thuiszorg, het zorgkantoor of een andere organisatie die u wilt beïnvloeden, het is altijd van belang dat u weet wie de besluiten neemt in die organisatie en hoe de besluitvorming bij die specifieke organisatie verloopt.

In elk besluitvormingsproces is een aantal fasen te onderscheiden: 1. Probleem 2. Informatie verzamelen 3. Meningsvorming 4. Besluit 5. Oplossing Dit schema geeft aan welke weg een organisatie bewandelt van probleem naar oplossing. Probleem > Informatie verzamelen > Meningsvorming > Besluit > Oplossing 1. Er is een probleem dat vraagt om een oplossing. 2. Eerst verzamelt men informatie: • Wat is het probleem? • Voor wie is het een probleem? • Wat zijn gewenste oplossingen? • Wat zijn mogelijke oplossingen? 3. Met de verzamelde informatie vormt men zich een mening. Vervolgens wisselen de betrokkenen in discussies meningen uit. 4. Als regel volgt er dan een besluit. 5. Daarmee heeft men als het goed is het probleem opgelost. Waar gaat het de andere partij nu eigenlijk om? Die kennis is essentieel als u invloed wilt hebben in dit proces van besluitvorming. Daar haakt u op in. Verplaats u in de positie van de ander en zet uw lobbyactiviteiten gericht in. Het geeft u argumenten die u kunt gebruiken om uw lobby kracht bij te zetten.

TIP Maak uw doel zo concreet mogelijk. Dus niet: ‘de gemeente moet meer doen voor mantelzorgers’, maar wel: ‘de gemeente moet de regels versoepelen om sneller woningaanpassingen te kunnen doen, zodat de mantelzorger en de zorgvrager sneller geholpen zijn en de zorgvrager thuis kan blijven wonen’.

PRAKTIJK Een gemeente weet niet wie van haar burgers mantelzorgers zijn. U kunt als argument aandragen dat de gemeente jaarlijks een attentie uitreikt aan mantelzorgers. Mantelzorgers en/of hun zorgvrager kunnen zich melden. Zo komen mantelzorgers in beeld en worden door de attentie ook nog eens gewaardeerd.

c. Weet wie de sleutelfiguren in de besluitvorming zijn Als u weet hoe de organisatie in elkaar zit en hoe en wanneer besluitvorming plaatsvindt, onderzoekt u wie belangrijke mensen zijn in de besluitvormingsprocedure. Dat is niet altijd alleen degene die de uiteindelijke besluiten neemt. Besturen en directies laten zich adviseren door medewerkers of adviseurs (intern of extern), voordat zij een besluit nemen. Ook cliëntenraden en ondernemingsraden zijn adviseurs van bestuur en directie. Door te zorgen dat u goed contact hebt met die medewerkers of adviseurs, kunt u ook op die manier de besluitvorming beïnvloeden. Voorzie hen van de nodige informatie en geef een advies.

Lobbyen en netwerken

53

praktijk In een grote stad heeft een startende mantelzorgorganisatie een flink bedrag aan subsidie gekregen mede dankzij de inspanningen van een raadslid. Het betreffende raadslid is zelf mantelzorger en weet dus als geen ander wat de knelpunten zijn waar mantelzorgers tegenaan lopen. De bestuursleden van deze mantelzorgorganisatie hebben het raadslid voort­durend voorzien van goede informatie en haar ook steeds betrokken bij verschillende overleggen. Bij de officiële installatie van de mantelzorg­ organisatie heeft zij een inleiding gehouden. Daarin gaf zij ondermeer aan waarom een belangenorganisatie van mantelzorgers zo belangrijk is.

d. Onderzoek wat u te bieden heeft aan de te beïnvloeden partij Als belangenbehartiger beschikt u over relevante achtergrondinformatie. U kunt aangeven welke voordelen het de samenleving oplevert als uw voorstel wordt aangenomen. Gemeenteraadsleden zijn vaak afhankelijk van gegevens die ze uit het veld krijgen. Soms kunt u de macht van het getal gebruiken om uw zin te krijgen. Bijvoorbeeld: onze gemeente telt 25.000 inwoners, één op de drie mensen is of wordt mantelzorger, we praten dus over een doelgroep van ruim 8.000 mensen. Alleen al het noemen van dergelijke aantallen kan bij bijvoorbeeld een politieke partij of wethouder het visioen opleveren van een verkiezingsoverwinning.

e. Kies uw lobbymethoden Als u stap a tot en met d heeft genomen, stelt u vast welke methoden het meest effectief zijn. Mogelijkheden: • Rapport van een expert, met feitelijk juiste informatie en met een korte samenvatting, doorgeven aan de juiste personen • Brieven of e-mails sturen • Persoonlijke gesprekken voeren • Telefonisch contact houden 54

Lobbyen en netwerken

• • •

Steun van anderen mobiliseren Publieke steun mobiliseren, maak duidelijk hoe groot de achterban is Samenwerkingsrelaties aangaan

Kies de activiteit(en) waarmee u de meeste druk opbouwt, het middel waarmee u uw doel het beste bereikt. Soms haalt u uw doel niet of niet helemaal, maar creëert u wel een betere positie voor uw organisatie. Bedenk dat meedeinen op de golven makkelijker is dan tegen de stroom in roeien. Blijf realistisch ten aanzien van de benodigde menskracht en middelen. Evalueer ook tussentijds: zijn we nog met de goede dingen bezig of moeten we onze plannen bijstellen? Welke ‘winst’ hebben onze activiteiten tot nu toe opgeleverd? Wat hebben we geleerd van onze inspanningen tot nu toe? Zorg dat u niet drammerig overkomt, doseer de infor­ matie en contacten daarom zorgvuldig. Besteed aandacht aan de belangen van de ander, alleen dan kunt u een win-winsituatie creëren: een situatie die voordelig is voor u allebei.

f. Kies samenwerkingspartners U staat sterker als u samenwerkt met andere organisaties. Onderzoek welke partijen nog meer belang hebben bij uw doelstelling en vraag hen uw ideeën te ondersteunen of doe gezamenlijk een voorstel. Met wie u samenwerkt, verschilt per onderwerp. De ene keer zijn dat bijvoorbeeld de ouderenbonden, de volgende keer misschien een zorgbelangorganisatie of een gehandicaptenorganisatie. Bondgenoten treft u niet alleen aan onder belangengroeperingen, het kunnen ook aanbieders van diensten zijn.

Ondersteuning nodig? Mezzo biedt ondersteuning. Heeft u vragen of wilt u overleggen, neem dan contact op met de regioadviseur van Mezzo. Of neem eens contact op met mensen uit uw netwerk of met deskundigen uit uw omgeving die ervaring hebben met lobbyen. Er zijn altijd mensen bereid u verder te helpen.

Bijlage 1 bij hoofdstuk 6: De gemeentelijke organisatie Om op een effectieve manier het gemeentelijk beleid te beïnvloeden, is het handig om te

Raadscommissies

weten hoe de gemeentelijke organisatie in elkaar zit. Daarom hier een korte uitleg.

De gemeenteraad stelt zogenaamde raadscommissies in. Meestal is er voor elke portefeuille (het pakket aan taken van een wethouder) één. In een raadscommissie zitten doorgaans één

De gemeenteraad

of meer leden vanuit elke gemeenteraadsfractie. In de commissies bespreken zij de hoofdlijnen

De gemeenteraad bestaat uit leden van de lokale politieke partijen. Die worden gekozen bij de

van een bepaald beleidsterrein en de bestuursactiviteiten van het college. De raadscommissie

gemeenteraadsverkiezingen. De gemeenteraadsleden van een politieke partij in de gemeente-

besluit niet, dat doet uiteindelijk de gemeenteraad. Maar meestal neemt de gemeenteraad een

raad vormen samen een fractie. Het aantal leden van een gemeenteraad hangt af van het aan-

standpunt van een raadscommissie over. Soms worden wethouders uitgenodigd de raadscom-

tal inwoners. De kleinste gemeenten tellen negen gemeenteraadsleden, de grootste 45. Onder

missievergaderingen bij te wonen. De raadscommissies kiezen uit hun midden een voorzitter en

de taken van de gemeenteraad vallen allereerst het vaststellen van het beleid op hoofdlijnen

de griffier van de gemeenteraad is ook de secretaris van de commissies. Ook de vergaderingen

en het bepalen hoe het geld verdeeld moet worden. Als tweede belangrijke taak controleert

van de raadscommissies zijn openbaar en kennen spreekrecht voor burgers.

de gemeenteraad het college van burgemeester en wethouders op een juiste uitvoering van het in hoofdlijnen vastgestelde beleid. De derde belangrijke taak van de gemeenteraad is het

Het college van burgemeester en wethouders

vertegenwoordigen van de burgers in de gemeente.

Het college van burgemeester en wethouders is het dagelijks bestuur van de gemeente. Binnen de hoofdlijnen van het door de gemeenteraad vastgestelde beleid heeft het college van

De gemeenteraad vergadert elke drie à vier weken. Deze vergaderingen zijn openbaar en

B en W alle bestuursbevoegdheden. De gemeenteraad controleert achteraf of het college het

worden aangekondigd in de lokale media. De burgemeester is voorzitter van de gemeenteraad,

goed gedaan heeft.

maar heeft geen stemrecht. De gemeenteraad heeft een eigen secretaris, de griffier.

Wethouders worden door, maar niet meer uitsluitend uit, de gemeenteraad gekozen: ook

De griffier heeft geen bemoeienis met de inhoud van het politieke gebeuren, maar ondersteunt

mensen die niet in de gemeenteraad gekozen zijn, kunnen door een meerderheid van de

de gemeenteraad. Hij of zij is altijd goed op de hoogte van het stadium waarin een procesgang

gemeenteraad als wethouder gekozen worden. Wethouders zijn geen lid van de gemeenteraad.

verkeert.

Het aantal wethouders hangt samen met het aantal inwoners. Het minimum aantal is twee, het maximale aantal is negen. In kleine gemeenten is het wethouderschap een deeltijdbaan,

TIP

in grote gemeenten een fulltime baan.

Elke vier jaar zijn er gemeenteraadsverkiezingen. Dan heeft u de moge­ lijkheid om invloed uit te oefenen op partijprogramma’s van de politieke partijen. Spreek politieke partijen aan op hun verantwoordelijkheid!

recht. De secretaris van het college is de gemeentesecretaris. De gemeentesecretaris is ook

Ook in het college van B en W is de burgemeester voorzitter. Hier heeft hij echter wel stemalgemeen directeur van de ambtelijke organisatie. Het college van B en W vergadert een à twee keer per week. Deze vergaderingen zijn niet openbaar.

Lobbyen en netwerken

55

De gemeentesecretaris en managementteam

gemeenten hebben de bevoegdheden van de Wmo-raad vastgelegd in een verordening.

Zoals gezegd is de gemeentesecretaris de hoogste ambtenaar en algemeen directeur van de

Andere werken met een convenant, notitie, raadbesluit of reglement.

ambtelijke organisatie. Samen met de hoofden of directeuren van de ambtelijke diensten vormt hij het managementteam van de organisatie. Dit managementteam vormt ook de verbinding

De Wmo-raden hebben meestal een adviserende rol bij beleidsontwikkeling. De raden

tussen burgers en overheid. Hun invloed op het gemeentelijk beleid is vaak erg groot:

adviseren aan het college van B en W, maar ook aan de gemeenteraad of de raadscommissie

zij beschikken over de meeste informatie, schrijven de voorstellen en zorgen ervoor dat beslui-

(in 33%). In de meeste gevallen gaat het om gevraagd advies.

ten worden uitgevoerd. Een belangrijke doelgroep dus voor uw lobbyactiviteiten. Naast deze formele vorm van participatie, vindt er in steeds meer gemeenten informele partici-

De ambtelijke organisatie

patie plaats door themabijeenkomsten, klankbordgroepen, panelgesprekken, groepsgesprekken

Deze bestaat uit ondersteunende afdelingen zoals financiën, personeelszaken en de interne

of hoorzittingen.

diensten en de uitvoerende afdelingen zoals huisvesting, sociale zaken, welzijn en gezondheid, onderwijs, ruimtelijke ordening, economische zaken, etc.

Tips voor Wmo-raden •

Inspraak via de Wmo-raad

met de gemeente is niet raadzaam.

De Wet maatschappelijke ondersteuning verwijst impliciet én expliciet naar het betrekken van

•

Blijf kritisch.

burgers bij de beleidsvorming en bij het uitvoeren van de Wmo.

•

Houdt u aan uw adviestaak als Wmo-raad en ga niet op de stoel van belangen­behartigers

Artikel 9, 11 en 12 beschrijven expliciet dat de gemeente burgers en belanghebbenden moet betrekken bij de Wmo: bij de ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van het beleid. Dat kan op verschillende manieren. Mogelijke modellen: •

Via bestaande adviesorganen

•

Platform gebruikersgroepen (incidenteel of structureel)

•

Gemeentelijke adviesraad, bijvoorbeeld Wmo-raad of Wmo-adviesraad

De meeste gemeenten zorgen ervoor dat burgers en belanghebbenden kunnen participeren door een Wmo-(advies)raad in te stellen. Begin 2008 hadden 86% van alle gemeenten een Wmo-raad of een Wmo-raad in oprichting (uit: ‘Ondersteuning cliëntenparticipatie Wmo, door Verwey-Jonkerinstituut). Wat de Wmo-raad doet, verschilt per gemeente. De helft van de 56

Let op dat de Wmo-raad zich een onafhankelijke mening blijft vormen. Een te innige band

Lobbyen en netwerken

zitten. •

Gebruik de mogelijkheid om ongevraagd advies te geven.

Bijlage 2 bij hoofdstuk 6: Belangrijke artikelen uit de Wmo Artikel 9

Artikel 11

1. Het college van burgemeester en wethouders publiceert jaarlijks voor 1 juli:

1. Het college van burgemeester en wethouders betrekt de ingezetenen van de

A. de uitkomsten van onderzoek naar de tevredenheid van vragers van maatschappelijke ondersteuning over de uitvoering van de wet, die verkregen zijn volgens een methode die na overleg met representatieve organisaties op het gebied van maatschappelijke ondersteuning tot stand is gekomen, en B. bij ministeriële regeling aangewezen gegevens over de prestaties van gemeenten op het gebied van maatschappelijke ondersteuning betreffende het voorgaande kalenderjaar.2. Het college van burgemeester en wethouders verstrekt jaarlijks voor 1 juli aan Onze Minister of een door Onze Minister aangewezen instelling de in het eerste lid omschreven gegevens. 3. Onze Minister draagt er zorg voor dat op basis van de door de gemeente verstrekte gege-

gemeente en in de gemeente een belang hebbende natuurlijke en rechtspersonen bij de voorbereiding van het beleid betreffende maatschappelijke ondersteuning, op de wijze voorzien in de krachtens artikel 150 van de Gemeentewet vastgestelde verordening. 2. Het college van burgemeester en wethouders stelt ingezetenen van de gemeente en in de gemeente belang hebbende natuurlijke en rechtspersonen vroegtijdig in de gelegenheid zelfstandig voorstellen voor het beleid inzake maatschappelijke ondersteuning te doen. 3. Het college van burgemeester en wethouders verschaft informatie die nodig is ter uitvoering van het bepaalde in het eerste en tweede lid. 4. Onverminderd het eerste lid vergewist het college van burgemeester en wethouders zich

vens voor 1 januari volgend op de in het tweede lid genoemde datum een

bij de voorbereiding van het beleid tevens van de belangen en behoeften van ingezete-

rapportage wordt opgesteld en gepubliceerd waarin de gegevens van de gemeenten

nen die hun belangen en behoeften niet goed kenbaar kunnen maken.

worden vergeleken.

Artikel 10 1. Het college van burgemeester en wethouders laat het verlenen van maatschappelijke ondersteuning zoveel mogelijk verrichten door derden. 2. Het college van burgemeester en wethouders betrekt zaken die in het kader van het verlenen van maatschappelijke ondersteuning aan een persoon in eigendom worden overgedragen of in bruikleen worden gegeven, van derden, tenzij dit redelijkerwijs niet mogelijk is.

Lobbyen en netwerken

57

Bijlage 3 bij hoofdstuk 6: Lobbymomenten gemeente Een brief of subsidieverzoek richt u aan het college van burgemeester en wethouders (of, na overleg met de griffier, aan de gemeenteraad). Wat gebeurt er nu met zo’n brief? In het schema ziet u de weg die een brief aflegt. Aangegeven is wat mogelijke lobbymomenten zijn en op wie u dan uw lobby richt. Op andere momenten in het traject is natuurlijk ook altijd overleg mogelijk. Zowel op initiatief van uw organisatie, als op initiatief van de gemeente. De weg die een poststuk aflegt, hangt af van wie erover mag besluiten. Soms kan dat een ambtenaar zijn, omdat de vraag duidelijk past binnen vastgesteld beleid. In de meeste gevallen zal dit echter het college van B en W zijn en als het gaat om hoofdlijnen van beleid beslist de gemeenteraad en is de weg dus ook langer. Uw organisatie

Waar?

Wat gebeurt ermee?

Uw organisatie

Waar?

Wat gebeurt ermee?

Verzenden

Gemeentehuis

Ontvangt

Lobby

Fracties

Standpuntbepaling

Bericht van ontvangst

Postkamer

Registreert

Lobby

Raadscommissies

Advies aan college en/

Gemeentesecretaris/griffier

Bepaalt wie de brief

of raad

behandelt

Afdeling

Ambtelijke behandeling

College B en W / wethouder

Ter informatie

College van B en W

Standpuntbepaling en

Afdeling

Ambtelijke behandeling

besluitvorming

en antwoord of ontvangst­

Afdeling

bevestiging

Lobby

Lobbyen en netwerken

voor gemeenteraad

Eventueel naar overige

Ter informatie of voor

Lobby

Fracties

Standpuntbepaling

afdelingen

behandeling

Lobby

Gemeenteraad

Besluitvorming

Eventueel extern advies

Extern advies

Afdeling

Ambtelijke uitwerking

College van b en w /

Eerste beoordeling of

wethouder

besluitvorming

College van B en W

Controle en ondertekening

Afdeling

Antwoord of voorbereiding

Postkamer

Registratie en verzending

naar de raadscommissie 58

Antwoord of voorbereiding

Antwoord

Bijlage 4 bij hoofdstuk 6: Breng uw netwerk in kaart Toelichting

Doelgroep

Denk bij het in kaart brengen van uw netwerk aan de verschillende leefgebieden: •

familie

•

vrienden

•

buren

Mantelzorgers

•

hobby’s

algemeen

•

sport

Jonge mantelzorgers

•

werk

•

vrijwilligerswerk

Oudere mantelzor­

•

bestuurlijk werk

•

serviceclubs

•

politiek

Organisatie

Contact-

Aard van het

Opbouwen,

persoon/

contact:

onderhouden,

sleutelfiguur

*privé/zakelijk

verstevigen?

verstevigen?

*intens/matig

gers Allochtone mantelzorgers Ouders van kinderen met een handicap Werkende mantelzorgers Familie van dementerenden Familieleden van psychiatrische patiënten Familieleden van mensen die in een instelling verblijven

Lobbyen en netwerken

59

7. Communicatiebeleid en publiciteit U bent als belangenbehartiger in uw werk afhankelijk van de bekendheid van uw organisatie. Om de achterban te bereiken, om de aandacht te vestigen op standpunten en belangrijke thema’s, voor het verkrijgen van financiële middelen en voor het vinden van nieuwe actieve mensen. Een belangenbehartigings­ organisatie bestaat meestal uit een kleine kern van actieve mensen. Zij kunnen hun werk alleen doen door goed contact met de buitenwereld. Voor succesvol belangenbehartigen moet u doordacht communiceren. Niet zo maar grijpen naar middelen, maar weten waar u die middelen voor wilt inzetten. Deze handreiking geeft u een kader voor uw communicatiebeleid. Raadpleeg de regioadviseur van Mezzo voor tips of voorbeelden van communicatie of om u verder op weg te helpen. Ook als u communicatieactiviteiten uitbesteedt, is het handig enkele basisprincipes te kennen.

Waarom communicatiebeleid? Uw organisatie en uw standpunten op een goede manier in de publiciteit brengen, vraagt om beleid. Nadenken en afspraken maken over wat u naar buiten wilt brengen, met welk doel en voor wie. Op deze manier is de effectiviteit van uw externe communicatie het grootst. Het is belangrijk om de publiciteit planmatig aan te pakken. Zeker bij een beginnende organisatie, waarmee de omgeving nog weinig bekend is. Laat staan dat ze de doelstellingen kennen. Voor uw positie in de regio en voor potentiële samenwerkingspartners is naamsbekendheid een eerste vereiste. Massamedia, zoals kranten, radio en tv, zijn vluchtige media. Dagelijks krijgt iedereen met een veelheid aan informatie te maken. Is het nieuws niet boeiend genoeg, dan schakelen mensen snel over op iets anders. Goede communicatie is meer dan af en toe een persbericht/folder verspreiden of het bijhouden van een website.

Wat is communicatiebeleid? Communicatiebeleid is een heel breed begrip. Het gaat over interne en externe communicatie, over lobbyen, netwerken en over contacten met de achterban. We beperken ons in deze handreiking tot de externe communicatie, het voor het voetlicht brengen van uw organisatie.

‘Een belangenbehartigings­organisatie bestaat meestal uit een kleine kern van actieve mensen’ In uw communicatiebeleidsplan stelt u vast met welke doelgroepen u wilt communiceren en op welke manier u als organisatie wilt overkomen bij die doelgroepen. Wilt u bekend staan als een: • actievoerende belangenorganisatie • goede samenwerkingspartner • organisatie waar goed mee te overleggen is Het kan heel goed zijn dat u verschillende doelen heeft, die gerelateerd zijn aan verschillende doelgroepen. • Bij de gemeente wilt u overkomen als een organisatie die goed weet wat de belangen zijn van mantelzorgers, die oog heeft voor wat er in de gemeente nodig is en daarover op een professionele manier met de gemeente wil overleggen. • Bij de zorg- en dienstverlenende organisaties stelt u zich op als gelijkwaardig gesprekspartner. • Met mantelzorgers is de communicatie veel meer interactief: u wilt horen waar mantelzorgers tegenaan lopen en laten zien dat u die knelpunten aanpakt. Communicatiebeleid en publiciteit

61



Als u mantelzorgers aan uw organisatie wilt binden als vrijwilliger of bestuurslid is het ook handig om te laten zien hoe leuk het is om samen met anderen te werken aan de belangen van mantelzorgers.

U ziet, voor elke doelgroep een andere doelstelling. Door dit vast te stellen met elkaar, geeft u in feite ook al richting aan de manier waarop u communicatie­ middelen inzet.

TIP Probeer eerst een goed communicatieplan te formuleren, voordat u denkt aan de inzet van een communicatiemiddel, zoals het schrijven van een folder of het aanpassen van de website. Anders loopt u de kans dat het middel dat u kiest weinig effectief blijkt te zijn.

Het communicatieplan Als u het communicatiebeleid heeft vastgesteld, maakt u een communicatieplan. Hierin geeft u aan wat u wilt communiceren, met wie, met welk doel en hoe. Deze vragen zijn steeds het uitgangspunt. U kunt een communicatieplan maken voor een bepaalde activiteit, een themabijeenkomst bijvoorbeeld, u kunt een communicatieplan ook opstellen naar aanleiding van uw beleids- en werkplan. Eigenlijk is het communicatieplan het werkplan van het communicatiebeleid. In dit communicatieplan gaat het om de volgende vragen: Wat wilt u communiceren, wat is de boodschap? Gaat het om bekendheid van de organisatie, gaat het om de aankondiging van een activiteit, wilt u misschien informatie over mantelzorg overbrengen of heeft u behoefte aan nieuwe leden? Voor wie is uw boodschap bedoeld? Wilt u dat vooral de lokale politici uw organisatie kennen, of gaat het juist om het 62

Communicatiebeleid en publiciteit

brede publiek? Wilt u met name jonge mantelzorgers bereiken, of juist mantel­ zorgers van ggz-patiënten? Wie u wilt bereiken bepaalt het medium dat u gebruikt. Wat wilt u bereiken met uw acties? Wilt u dat mensen informatie opnemen, of is het de bedoeling dat ze reageren op een artikel of dat ze naar een bijeenkomst komen? Ook het antwoord op deze vraag bepaalt mede welke media u het beste kunt gebruiken. Als u deze drie vragen hebt beantwoord kunt u bepalen hoe u de boodschap gaat brengen: via de krant, een kraam, met behulp van een folder en/of een meldactie. Er zijn veel verschillende middelen, die elk hun eigen effect sorteren.

Stappen om te komen tot een communicatieplan: 1. Doelgroepen bepalen Wie wilt u bereiken met uw boodschap? Bedenk dat in veel situaties meerdere doelgroepen te onderscheiden zijn. Stel met elkaar de doelgroepen vast. Wat zijn de kenmerken van deze doelgroepen en wat is de belangrijkste doelgroep? We spreken ook wel van primaire en secundaire doelgroepen. De primaire doelgroep zijn de mensen op wie u zich allereerst richt en die het belangrijkst zijn bij het bereiken van uw doel. De secundaire doelgroep ontvangt de boodschap ook, maar dat is niet de doelgroep die u het eerst wilt bereiken.

2. Doelstellingen bepalen Bepaal per doelgroep de doelstelling die u wilt bereiken. Een heldere doelstelling geeft antwoord op de zes w-vragen: • Wat willen we bereiken? • Wie zijn erbij betrokken? • Waar gaan we het doen? • Wanneer gebeurt het? • Welke delen van de doelstelling zijn essentieel? • Waarom willen we dit doel bereiken?

Natuurlijk checkt u vooraf of er draagvlak is voor de doelstelling en of het haalbaar is wat u zich ten doel stelt.

PRAKTIJK Voorbeeld van een doelstelling Samen met andere zorginstellingen in de gemeente bereiken dat de gemeen­ te in 2009 meewerkt aan een breed pakket van respijtzorgvoorzieningen, zodat mantelzorgers recht krijgen op 4 uur overname van zorg per week.

3. Boodschap Wat wilt u communiceren? Zorg ervoor dat uw boodschap nieuwsgierigheid wekt of aangeeft wat de voordelen zijn voor de lezer. Mantelzorgers hebben recht op een paar uur overname van zorg.

4. Middelen en media Welke middelen en media gaat u inschakelen om de boodschap aan de doelgroep over te brengen? U kiest per doelgroep de middelen en media die het meest geschikt zijn. Zie bijlage 1 met het overzicht van communicatiemiddelen.

5. Plannen en uitvoeren Nu u weet wat u gaat doen, is het tijd om in actie te komen. Wat u gaat doen, is afhankelijk van de hoeveelheid geld, menskracht en tijd die u ter beschikking heeft. De meeste communicatiemiddelen vragen ook wel enige voorbereidingstijd en afstemming met derden. Begin op tijd met een planning van wie wat wanneer moet doen. Zelf doen of uitbesteden is ook altijd een vraag. Ook al zijn er kosten aan verbonden: het is beter de uitvoering uit te besteden als u er zelf geen tijd of deskundigheid voor heeft. Dat voorkomt dat u ergens zelf veel energie insteekt en uiteindelijk niet tevreden bent met het resultaat. Liever een paar acties goed, dan veel half. Gaat u in zee met externe bureaus, zorg dan dat u goed weet wat u wilt, houd zelf de regie en maak duidelijke afspraken.

6. Evalueren en bijstellen Evalueer altijd naderhand of u met uw acties de geplande doelen gehaald hebt en de juiste doelgroep bereikt hebt. Hieruit kunt u leren voor volgende keren. Is uw boodschap goed uit de verf gekomen? Zijn er onbedoelde neveneffecten bereikt (positief of negatief)? Was de timing goed? Allemaal factoren waar u de volgende keer uw voordeel mee doet. U komt de effecten van uw communicatie op eenvoudige manier al te weten, door het aantal reacties te registreren en door bij collega’s of relaties eens na te vragen wat hun ervaringen zijn. Als u zelf een periodiek uitgeeft kunt u ook een keer een korte vragenlijst meesturen, gericht op de bekendheid van uw organisatie of het imago.

Een aantal communicatiemiddelen nader uitgewerkt a. Persbericht Persberichten in lokale of regionale week- of dagbladen zijn een veelgebruikt hulpmiddel door mantelzorgorganisaties. Soms worden ze probleemloos geplaatst, soms ook helemaal niet. Dit heeft te maken met de hoeveelheid persberichten die een krant binnenkrijgt. Hoe meer berichten er binnenkomen, hoe strenger de selectie zal zijn. Zorg dus dat uw persbericht voldoet aan een aantal criteria: • Vermeld duidelijk dat het een persbericht is. Denk aan de afzender, verzenddatum en plaats. Het bericht moet in feite zonder aanpassingen in het medium geplaatst kunnen worden. • De vijf journalistieke w’s: wat, wie, wanneer, waar en waarom. Deze informatie zet u in de eerste alinea van uw persbericht, zodat de journalist en de lezer meteen zien wat de essentie van de boodschap is. Kondigt u een activiteit aan, dan mogen de plaats (waar?) en het tijdstip (wanneer?) zeker niet ontbreken. • Geef de details in de volgende alinea. • Zorg voor een aansprekende, actieve maar neutrale en korte kop. • Sluit het bericht af met informatie over waar het publiek terecht kan voor aanvullende gegevens. Communicatiebeleid en publiciteit

63

•

 ermeld onderaan en apart (‘noot voor de redactie’) waar de journalist nadere V informatie kan krijgen, ook buiten kantooruren.

• •

‘Om aandacht te krijgen van lokale radio en televisie gelden dezelfde tips en criteria als genoemd bij het persbericht’ Tips om uw persbericht geplaatst te krijgen: • Zorg dat uw tekst nieuws bevat. Dat lijkt een open deur, maar gaat toch wel eens mis. Het is gebleken dat een groot deel van de verzonden persberichten direct in de prullenbak verdwijnt. Let op dat het bericht voldoet aan ten minste één en liefst meerdere criteria voor nieuws: • Actueel: net gebeurd of het moet nog gebeuren. • Belangrijk voor veel mensen of er staat veel op het spel. • Afwijkend van het normale, gangbare. • Veel mensen zijn erin geïnteresseerd. • Autoriteit: informatie die van een belangrijk persoon of instantie komt, is nieuws. Het werkt goed als u een bekend persoon, een wethouder of anderszins in het oog springend figuur bij uw nieuws kunt betrekken. Deze mensen trekken de aandacht en uw bericht wordt daardoor eerder geplaatst. • Gebruik cijfermateriaal. Statistieken doen het altijd goed. Journalisten behoren objectieve gegevens weer te geven, cijfers liegen niet, dus dat helpt enorm. • Gebruik geen kreten als ‘beste’, ‘mooiste’, ‘snelste’ tenzij deze door objectieve (meetbare) gegevens te onderbouwen zijn. Is het voor het onderwerp van belang dat er wel een subjectief sausje over gaat, plaats die woorden dan in een prikkelend citaat van iemand en plaats dat in de eerste alinea.

64

Communicatiebeleid en publiciteit

• •

•

S chrijven is schrappen. Herlees het persbericht meerdere malen (hardop) en haal ieder overbodig woordje, zinnetje en alineaatje eruit. Zorg voor aanvullend beeldmateriaal in de vorm van foto’s, stuur deze mee én zet ze online (als thumbnail, op ware grootte en als groot bewerkbaar digitaal bestand). Durf ook minder goed nieuws naar buiten te brengen. Redacties waarderen de oprechtheid en hebben sneller sympathie voor de ‘underdog’. Zet het persbericht ook online. Nu hoeven geïnteresseerden slechts te knippen en te plakken of te linken als ze het nieuws willen verspreiden en hoeven ze niet gedeelten van de tekst over te typen. Investeer in een goede verzendlijst. Het succes van een persmailing staat of valt met het vinden van de juiste adressen en de juiste namen van de redacteuren.

b. Folder, flyer en poster Veel belangenorganisaties maken een eigen folder. Voor het maken van een folder gelden ook een aantal spelregels. Stel uzelf allereerst de vragen: wat wil ik overbrengen, aan wie en met welk doel? Het antwoord op deze vragen bepaalt de inhoud, maar ook de vormgeving van uw folder. Een folder bedoeld voor jongeren zal er heel anders uitzien dan een folder voor ouderen. En een folder die uw organisatie profileert zal er ook anders uitzien dan een folder die informatie over diensten en producten biedt. Heeft u zelf de capaciteit om een folder te maken, dan is dat goedkoper. Aan de andere kant zijn er freelance tekstschrijvers om deze klus aan uit te besteden.

Neem bij het maken de volgende stappen in acht: • Begin op tijd. Teksten schrijven kost altijd meer tijd dan u denkt, er moet over nagedacht worden, de tekst moet veelal herschreven en ingekort worden. • Zorg dat u goed weet voor wie u de folder maakt en wat u met de folder wilt bereiken. • Bepaal de vormgeving. Het kan handig zijn om de vormgeving als uitgangspunt te nemen voor de tekst, soms inspireert de vormgeving ook bij het schrijven van de teksten. Denk bijvoorbeeld na over de manier waarop de folder gevouwen wordt. De voorkant en de achterkant moeten de aandacht trekken en ervoor zorgen dat mensen verder willen lezen. Er zijn heel goede softwareprogramma’s te koop waarmee u eenvoudig een leuke folder kunt maken. • Kies een schrijfstijl die past bij de doelgroep. Kies een directe aansprekende schrijfstijl, gebruik bijvoorbeeld u of je. Het woordje men is erg afstandelijk. • Gebruik korte zinnen, dat leest gemakkelijker. • Vermijd jargon en afkortingen. Als u afkortingen gebruikt, vermeld dan tenminste de eerste keer de volledige naam. • Vermijd chronologische volgordes. Begin bij de boodschap en voeg naderhand (indien nodig) achtergrondinformatie toe. Ook een inleiding is niet nodig, begin maar meteen met dat wat u wilt vertellen. • Gebruik prikkelende teksten om de lezer te verleiden verder te lezen. Ook humor werkt. • Schrap zoveel mogelijk. Als u alles opgeschreven heeft wat u kwijt wilt, leest u de tekst dan nog een paar keer goed door en schrap zoveel mogelijk. Laat ook anderen de tekst eens nalezen. • Zorg voor een goede eindredactie. De meeste mensen zijn blind voor fouten in hun eigen tekst, dat is heel normaal. Zelfs professionele tekstschrijvers laten tekst door anderen nakijken op fouten.

kort en krachtig de aandacht op te vestigen. Bijvoorbeeld voor een activiteit of alleen een naam en telefoonnummer van uw organisatie. Een korte en pakkende slogan hoort erbij om de aandacht te trekken. Bij een flyer is de hoeveelheid tekst ondergeschikt aan de vormgeving, het moet er vooral aantrekkelijk en opvallend uitzien. Een poster is eveneens bedoeld om ergens de aandacht op te vestigen, bijvoorbeeld als ondersteuning voor uw folder (pak hier uw folder!), om mensen te verwijzen naar uw website of om een aankondiging te doen van een activiteit of actie. Ook bij een poster gaat het om hoe het eruit ziet, de hoeveelheid tekst moet tot een minimum beperkt worden.

c. Kraam op de markt Met een kraam op de markt, in een druk winkelcentrum of winkelstraat bereikt u een heel gevarieerd publiek. Er zijn drie dingen van belang: de kraam moet er aantrekkelijk uitzien, u moet mensen aanspreken en het helpt als u iets kunt uitdelen. De kraam aankleden kan bijvoorbeeld met posters, informatiemateriaal, een mooie bos bloemen, ballonnen of een gekleurd kleed of vlag. Zorg ervoor dat er niet te veel materiaal ligt. U moet ervan uitgaan dat de meeste mensen niet uit zichzelf naar uw kraam komen. Het helpt als u ze op een vriendelijke en uitnodigende manier aanspreekt. U maakt het daardoor voor uzelf ook veel leuker, u neemt immers zelf het initiatief in plaats van alleen maar af te wachten. De meeste mensen vinden het leuk als ze een kleine attentie krijgen, zoals een pen, een memoblok, een rolletje pepermunt, etc. U kunt daar de naam en het telefoonnummer van uw organisatie op laten drukken. Zo blijft uw organisatie wat langer op het netvlies van het publiek.

Een flyer onderscheidt zich qua vormgeving van een folder doordat veelal maar één kant van een A5 of A6 formaat papier is bedrukt. Een flyer is bedoeld om ergens Communicatiebeleid en publiciteit

65

d. Website Informatie zoeken doet 85 procent van de mensen via internet. Zorg dus voor een toegankelijke website zodat ze ook uw organisatie vinden en alle informatie die u belangrijk vindt. Bij een website is het goed van tevoren stil te staan bij wat u precies wilt. Hoe wilt u uw achterban bedienen, welke andere doelgroepen wilt u aanspreken? Alles is technisch mogelijk, maar of het ook haalbaar is qua tijd en geld is nog te bezien. Bedenk ook dat een website regelmatig onderhoud vraagt. Het is van belang nieuws en informatie regelmatig aan te passen, niets is zo vervelend als oud nieuws. Datzelfde geldt voor aankondigingen van activiteiten; zorg dat wat erop staat ook actueel is. Daardoor zullen mensen regelmatig uw site bezoeken. Bedenk ook of u de website voor iedereen, dus ook voor ouderen, slechthorenden en slechtzienden toegankelijk wilt maken. Het landelijk Bureau Toegankelijkheid heeft hiervoor richtlijnen ontwikkeld, deze kunt u vinden op de website www.drempelsweg.nl. Tips voor een goede website: • Weet wat u wilt met uw website. • Weet wie uw doelgroep is. • Begin klein en bouw het daarna uit. • Zorg dat uw naam, adres, telefoonnummer en e-mailadres altijd snel te vinden zijn. • Nodig een aantal mensen uit om de website te testen. Geen enkele website is in één keer goed. • Gebruik een rustige kleurstelling. Te veel en te felle kleuren zijn onrustig en daardoor lastig leesbaar. Gebruik voor tekst en achtergrond goed contras­ terende kleuren. • Houd ook de lay-out rustig en overzichtelijk, ook dit bevordert de leesbaarheid. • Zorg ervoor dat de teksten kort en krachtig zijn, over het algemeen lezen mensen geen grote stukken tekst op het internet. Als u bijvoorbeeld een rapport op uw website wilt zetten doe dat dan op een nieuwe pagina, zodat mensen er bewust voor kunnen kiezen. 66

Communicatiebeleid en publiciteit

• •

•

Gebruik foto’s of afbeeldingen, maar niet te veel. Als u wilt dat mensen uw teksten niet kunnen veranderen, zet ze dan in een zogenaamd pdf-bestand dat met het programma Acrobat Reader te openen is. Dit programma is voor iedereen gratis te downloaden, zodat de teksten wel gelezen, maar niet aangepast kunnen worden. Realiseer u dat u met een website ook veel zogenaamde spam (ongevraagde reclame) krijgt. Zet daarom geen privé e-mailadressen van leden op de website, maar gebruik een algemeen e-mailadres: info@naamorganisatie.

e. Interview Goed om de aandacht te vestigen op uw organisatie en standpunten is een interview voor de krant, regionale of lokale radio of televisie. De volgende tips helpen u om goed voorbereid het interview in te gaan. Zo zorgt u ervoor dat u de boodschap overbrengt die u van plan bent over te brengen. U voorkomt dat er zaken gepubliceerd worden die u liever anders had gezien of gehoord. 1. Bereid u goed voor. Zoals met het gebruik van alle communicatiemiddelen, bedenk van tevoren goed wat u wilt vertellen en wat niet. Neem de inhoud met elkaar door en doe als het mogelijk is een interview met twee personen. Bij een goede voorbereiding hoort ook dat u zoveel mogelijk te weten komt over het interview, zoals: • Wat is het doel en de doelgroep van het interview? • Vraag de journalist vooraf naar wat hij of zij gaat vragen. Zeker bij een (live) radio of televisie-interview. • Als het voor radio of televisie is: is het live of wordt het opgenomen? (Als het wordt opgenomen, is het mogelijk om er achteraf nog in te knippen.) • Bent u de enige die geïnterviewd wordt of worden over hetzelfde onderwerp ook anderen geïnterviewd? • Is er een fotograaf bij en wat is dan een goede plek voor een foto?

2. Spreek, indien mogelijk, met de interviewer af dat u het interview eerst leest voordat het gepubliceerd wordt. 3. Blijf vooral uzelf tijdens een interview en houd uw eigen doel goed in de gaten. 4. Vraag wanneer het interview wordt uitgezonden of gepubliceerd en of u een exemplaar van het blad krijgt toegestuurd, waarin het interview wordt gepubliceerd.

TIP Mezzo biedt scholingsbijeenkomsten aan op het gebied van woordvoer­ derschap, lobbyen en samenwerken. Informeer bij de regioadviseur. (Zie voor contactgegevens www.mezzo.nl onder contact.)

•

•

•

•

f. Presentatie Misschien bent u al eens gevraagd een presentatie te houden over het werk van uw organisatie of om een inleiding te verzorgen over mantelzorg en de belangenbehartiging daarvan. Een belangrijke tip voor een goede presentatie of inleiding is bij de andere communicatiemiddelen ook al genoemd: •

•

•

•

E en goede voorbereiding: wat wil ik vertellen, wat wil ik bereiken met mijn verhaal en wie is mijn publiek? Als uw doel en uw doelgroep helder zijn, kunt u aan de slag met de voorbereidingen en de uitvoering. Schrijf wat u wilt vertellen voor uzelf een keer helemaal uit. Maak daarna een vel met steekwoorden die kort weergeven wat de belangrijkste punten uit uw verhaal zijn. •

 efen erin om uw verhaal aan de hand van de steekwoorden te vertellen. O Zo ontstaat een spontaner verhaal dat veel beter de aandacht van uw toehoorders vasthoudt, dan wanneer u de tekst staat voor te lezen. Neem tijdens het oefenen de tijd op, zodat u weet hoelang u nodig hebt. Oefen uw presentatie eventueel een keer voor de spiegel, dat is even wennen en lachwekkend, maar wel heel behulpzaam. U ziet uzelf dan hoe anderen u zien, als u uw verhaal houdt. Als u niet voor de spiegel wilt oefenen, kunt u een vriend(in), collega, partner vragen om naar u te kijken en te luisteren als u uw verhaal vertelt. Vraag om opbouwende kritiek: wat ging goed en wat kan beter? Komt uw verhaal goed over? Een goede inleiding of presentatie bestaat uit drie delen: een inleiding, het verhaal zelf en de afsluiting. In feite vertelt u uw verhaal drie keer. In de inleiding geeft u aan wat u gaat vertellen, vervolgens vertelt u uw verhaal en bij de afsluiting vat u het nog een keer samen. Gebleken is dat deze manier van vertellen de aandacht bij de meeste mensen vasthoudt. Als u niet wilt dat mensen tijdens uw inleiding vragen stellen, wees daar dan van te voren duidelijk in. Geef aan dat ze na afloop de gelegenheid krijgen om hun vragen te stellen. Als u gebruikmaakt van een beamer of overheadprojector, zorg dan dat de plaatjes en tekst ondersteunend zijn voor uw verhaal. Het gebeurt meer dan eens dat er zoveel aandacht is besteed aan de presentatie met sheets dat die de aandacht van het verhaal afleiden. Het komt ook voor dat een inleider zijn verhaal bijna voorleest van de sheets, dan staat er veel te veel tekst op de Powerpoint dia’s. Een programma als Powerpoint helpt u om uw sheets overzichtelijk te houden. Een grapje aan het begin of een inleidend praktijkverhaal werkt heel goed om de aandacht van uw publiek te trekken.

Communicatiebeleid en publiciteit

67

•

•

68

 ees u ervan bewust dat het resultaat van uw inleiding voor 60% wordt W bepaald door lichaamstaal, voor 30% door intonatie en voor 10% door de inhoud. Dit betekent dat als u zit of staat achter een katheder en vrij monotoon uw verhaal houdt, uw publiek wel erg veel moeite moet doen om de aandacht erbij te houden. Iemand die levendig vertelt, zowel in lichaamshouding als in toon, houdt de aandacht veel beter vast. Een en ander moet wel in overeenstemming zijn met elkaar. U kent vast wel een voorbeeld van een spreker die gedurende zijn inleiding met de hand in de zak met zijn sleutelbos rammelt. Dat is wel levendig, maar leidt nogal af. Tot slot, wees uzelf. Dat komt echt en natuurlijk over en dat raakt mensen het meest.

Communicatiebeleid en publiciteit

Bijlage 1 bij hoofdstuk 7: Een aantal communicatiemiddelen op een rij Communicatiemiddel

Wanneer geschikt?

Hier moet u op letten

Communicatiemiddel

Wanneer geschikt?

Hier moet u op letten

Persoonlijk gesprek

Complex, omstreden of

Tijdsinvestering

Folder/brochure/flyer

Doelgroep is bekend of

Wervende schrijfstijl

gevoelig onderwerp

Follow up

bereikbaar

Niet teveel informatie

De doelgroep is beperkt van

Vastberadenheid en begrip

Doel is aandacht, informa­

Aantrekkelijke vormgeving

omvang

voor de ander

tie, (enige) verdieping, de

Actuele verzendlijst

boodschap is vrij statisch

Doel is uitwisselen van

(niet actualiteitsgevoelig)

informatie, peilen van reacties of het inspelen op

Nieuwsbrief

vragen

Doelgroep is bekend

Actualiteit

Doel is met enige regelmaat

Vluchtig karakter

Groepsbijeenkomst/

Complex, omstreden of

Regie en programma

informeren over nieuwe

Actueel adressenbestand

workshop/symposium/

gevoelig onderwerp

Vertaal het onderwerp

feiten en ontwikkelingen

Herkenbaarheid in vorm,

lezing/presentatie

Doelgroep is omvangrijk,

in een belang voor de

Boodschap verandert

structuur en stijl

maar wel op één locatie

doelgroep

voordurend, u heeft steeds

bijeen te brengen

Tijdsinvestering

Doel is uitwisselen van

Kosten

nieuws te melden Persbericht

informatie Mailing/brief

Doelgroep is omvangrijk,

Nieuws vooraan

niet te definiëren en diffuus

Feiten en cijfers

Doelgroep is bekend

Actueel adressenbestand

Doel is attenderen op

Dosering van informatie

(bijv. naam en functie)

Wervende schrijfstijl

nieuws en informeren

Simpele kop

Doel is aandacht trekken of

Kort en bondig (1 A4)

Boodschap bevat nieuws

Duidelijke taal

informatie geven

Follow-up

Boodschap is kort en

Overzichtelijke lay-out Website

krachtig te formuleren

Doelgroep is omvangrijk, niet te definiëren en diffuus

Up-to-date houden

Artikel in vakblad of

Doelgroep is bekend

Houd het belang van de

Doel is bekendheid geven

Dosering van informatie

periodiek van andere

Doel is aandacht vragen

doelgroep voor ogen

aan organisatie, attenderen

Overzichtelijke lay-out

organisaties

voor een onderwerp of

Onderbouw uw verhaal met

op nieuws en informatie

Duidelijke taal

informatie geven

argumenten, voorbeelden

uitwisselen

etc. Maak goede afspraken over de lengte Communicatiebeleid en publiciteit

69

Communicatiemiddel

Wanneer geschikt?

Hier moet u op letten

Communicatiemiddel

Wanneer geschikt?

Hier moet u op letten

Met een stand op markten,

Doelgroep is omvangrijk,

Aantrekkelijke stand

Banners

Doelgroep is omvangrijk en

Plaats de banner op een

braderieën

niet te definiëren en diffuus

Voldoende menskracht om

diffuus

website die bezocht wordt

Doel is bekendheid geven

mensen aan te spreken

Doel is bekendheid geven

door (een deel van) de

Weggeefartikelen

aan organisatie of een

doelgroep die u wilt

Reclamemateriaal

activiteit

bereiken. Op de eigen

Goed middel om

site vestigt een banner

geïnteresseerden naar

aandacht op een speciale

website te leiden.

activiteit.

aan organisatie, attenderen op nieuws en informatie uitwisselen E-mail

Doelgroep is bekend of

Geen ongevraagde mails

bereikbaar

versturen (Spam!)

Geschikt voor korte

Wel makkelijk en goedkoop

mededeling, bijvoorbeeld

middel om geïnteresseer­

om te attenderen op

den betrokken te houden

meegestuurde folder of met link naar website

Digitale nieuwsbrief

Doelgroep is bekend

Actualiteit

Doel is met enige regelmaat

Vluchtig karakter

informeren over nieuwe

Actueel adressenbestand

feiten en ontwikkelingen

Herkenbaarheid in vorm,

Boodschap verandert

structuur en stijl

voordurend, u heeft steeds

Lage kosten

nieuws te melden

70

Communicatiebeleid en publiciteit

Herkenbaar en kort Vormgeving belangrijk

Bijlage 2 bij hoofdstuk 7: Nuttige websites www.drempelsweg.nl Op deze site vindt u handvatten om tot een goed toegankelijke website te komen www.communicatiecoach.com Op deze site staat o.a. informatie over Public Relations. U vindt hier bijvoorbeeld een checklist voor het opstellen van een persbericht www.decommunicatiedesk.nl Internetdienst voor communicatieprofessionals, met alles op gebied van communicatie. Alleen met abonnement www.communicatieplan.info Website over communicatieplannen met voorbeelden en verwijzingen naar boeken en links naar websites voor meer informatie

Communicatiebeleid en publiciteit

71

Trefwoordenlijst Achterban 31 Advertentie 25, 45 Adviescommissie 49 Ambtelijke organisatie 56 Beïnvloeden 49 Belangenbehartiging 11 Belangenorganisaties 11 Beleidsbeïnvloeding 49 Beleidsconferentie 33 Besluitvormingsprocedure 52 Buddyzorg 75

Digitale middelen 34 Doelen 15 Doelgericht werken 15 Doelgroep 61, 62 Donateurs 42 Enquête (zie vragenlijst) Evalueren 18, 63 Financiën 39 Fondsen aanvraag 40 Fondsenwerving 43

Klankbordgroep 34 Leden werven 22 Legitimatie 35 Lobbyactiviteiten/methoden 54 Lobbyen 49 Maatschappelijk middenveld 51 Mantelzorger 31 Mezzo 75 Netwerk 36, 51, 59 Organisatievormen formeel 21

College van B en W, burgemeester en wethouders 55 Communicatiebeleid 61 Communicatiemiddelen 63 Communicatieplan 62 Contacten 36, 51

Gemeente 55 Gemeente ambtenaar 56 Gemeente secretaris 56 Gemeentelijke diensten 51 Gemeenteraad 55 Informatiebijeenkomst 24 Informatiefolder 23 Informatiekraam inrichten 65 Interactieve beleidsvorming 56

72

Mezzo belangenbehartiging

Panels 36 Participatie 13 Pers 25, 63 Persbericht 63 Pleitbezorger 13 Politieke partijen 55 Poster 23, 64 Presentatie 67

Raadscommissie 55 Rechtsvorm 21, 27 Regioadviseur 75

Website 45, 66 Wethouder 55 Wmo 11, 57 Wmo-raad 56

Samenwerkingspartners 12, 54 SCP 31 Sleutelfiguren 53 SMART doelen 16, 17, 46 Sociale netwerken 52 Stem 11 Steun 11 Steunpunt mantelzorg 11, 13 Stichting 21, 27 Subsidie 39 Thema bijeenkomst 33 Vereniging 21, 27 Vragenlijst 33, 36 Vriendendiensten 75 Vrijwillige Thuishulp 75 Vrijwilligersorganisaties 51

Mezzo belangenbehartiging

73

74

Mezzo belangenbehartiging

Over Mezzo Mantelzorgers en vrijwilligerszorg… Onbetaalbaar!

... organisaties

Tachtig procent van de zorg thuis in Nederland wordt onbetaald gegeven. Mezzo, de landelijke vereniging voor mantelzorgers en vrijwilligerszorg, zet zich in voor mensen die langdurig en onbetaald voor een ander zorgen, als familielid, vriend, buur of gewoon uit solidariteit. Als mantelzorger of als vrijwilliger.

Waar Mezzo zich landelijk inzet voor belangenbehartiging en ondersteuning, doen de ruim 250 lidorganisaties van Mezzo dat lokaal en regionaal: organisaties voor Vrijwillige Thuishulp, Buddyzorg en Vriendendiensten, Steunpunten Mantelzorg en de platforms belangenbehartiging mantelzorg. De ontwikkelingen in de zorg stellen steeds nieuwe eisen aan deze organisaties. Mezzo staat hen bij in de professionalisering, kwaliteitsontwikkeling en het werken binnen de Wmo. Bijvoorbeeld met regioadviseurs, die de lokale situatie goed kennen.

... mantelzorgers Mezzo komt collectief op voor de belangen van mantelzorgers bij politici en beleidsmakers en ondersteunt ze individueel met informatie, advies en een breed pakket aan diensten en producten. Via de Mantelzorglijn – hét informatiepunt op het gebied van mantelzorg – beantwoordt Mezzo vragen. Bij het schrijven van brieven of bezwaarschriften geeft Mezzo aan haar leden sociaal-juridisch advies. Op ontspanningsactiviteiten kunnen mantelzorgers even op adem komen en ervaringen uitwisselen. Mezzo geeft brochures en magazines uit en heeft een website met uitgebreide en up-to-date informatie over mantelzorg en vrijwilligerszorg.



www.mezzo.nl

... vrijwilligers Meer dan 15.000 mensen zijn vrijwilliger in de zorg. Zij staan mensen in kwetsbare situaties bij. ‘Meedoen’ aan de samenleving staat centraal, het gaat hierbij om zogenaamd een-op-eencontact. Ook kunnen vrijwilligers de taak van mantelzorgers verlichten. Mezzo ondersteunt de organisaties die vrijwilligers inzetten en heeft de speciale website Schitterendemensen.nl waarop mensen die vrijwilliger willen worden naar vacatures kunnen zoeken.

Mezzo belangenbehartiging

75

Colofon Uitgave van Mezzo J.F. Kennedylaan 99 Postbus 179, 3980 CD Bunnik T 030 6592222 F 030 6592220 E [email protected] I www.mezzo.nl Tekst

drs. Hanna Blankevoort



drs. Carin Hoogstraten

Vormgeving Wrik ontwerp (BNO), Utrecht Eindredactie Monique Vernoy, Baarn Fotografie Joost van Velsen, Hilversum,



Theo Scholten, Doorn

Druk

Libertas Grafische Communicatie, Bunnik

Deze publicatie is mogelijk gemaakt dankzij subsidie van het ministerie van VWS © Mezzo augustus 2009, eerste druk. De tekst is digitaal beschikbaar via www.mezzo.nl. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteurs en uitgever geen aansprakelijkheid. Aan deze handreiking kunnen geen rechten worden ontleend. Onjuistheden en/of suggesties voor verbeteringen kunt u doorgeven aan Mezzo. 76

Mezzo belangenbehartiging

Mezzo

Postbus 179 3980 CD Bunnik T 030 659 22 22 F 030 659 22 20 [email protected] www.mezzo.nl

Bijlage

Mezzo is de Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg. Samen met haar lidorganisaties behartigt Mezzo de belangen van mantelzorgers en geeft ze steun. Mezzo, steunpunten mantelzorg en belangenbehartigers streven hetzelfde doel na: een mantelzorgvriendelijke samenleving. Belangenbehartigers op provinciaal, regionaal en lokaal niveau zijn van essentieel belang om mantelzorg op de agenda te krijgen bij gemeenten en andere organisaties. Dit handboek geeft belangenbehartigers handvatten om de stem van de mantelzorger zo effectief mogelijk te laten horen.

D15 09090015

Dit handboek is voor verschillende belangenbehartigers geschikt om zich te verdiepen in effectieve belangenbehartiging, of zij nu lid zijn van een platform of zitting hebben in een Wmo-raad.