OPKOMEN VOOR ROTTERDAM
EVALUATIE VAN DE OPKOMSTBEVORDERENDE CAMPAGNE 2006
R. van Duin en G.H. van der Wilt Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) mei 2006 In opdracht van Bestuursdienst, afdeling Concerncommunicatie, Gemeente Rotterdam
© Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) Auteurs: R. van Duin en G.H. van der Wilt Project: 06-2507 Prijs: € 10,-
Adres:
Goudsesingel 78, 3011 KD Rotterdam Postbus 21323, 3001 AH Rotterdam Telefoon: (010) 489 95 00 Telefax: (010) 489 95 01 E-mail:
[email protected] Website: www.cos.rotterdam.nl
2
INHOUD
| Samenvatting en conclusies
5
1
9
Inleiding 1.1 1.2 1.3
2
3
4
Onderzoeksvragen en opzet Respons Leeswijzer
9 9 10
Interesse in de gemeentepolitiek
11
2.1 2.2
11 13
Bent u geïnteresseerd in de lokale politiek? Zou u gaan stemmen als er morgen gemeenteraadsverkiezingen zijn?
Resultaten opkomstbevorderende campagne
15
3.1 3.2 3.3 3.4 3.5
15 16 16 19 19
Rotterdam aantrekkelijker Heeft men op 7 maart gestemd? Bekendheid en invloed aspecten publiekscampagne Invloed verkiezingsaandacht op stemgedrag Doel publiekscampagne over gemeenteraadsverkiezingen
Opkomstbevorderende suggesties en ideeën
21
4.1 4.2 4.3
21 23 23
Ideeën en suggesties Winnende ideeën en suggesties Responsbevordering en goede doelen
Bijlagen
3
4
Samenvattende beschouwing Turbulente verkiezingen Voor de tweede achtereenvolgende keer zijn de gemeenteraadsverkiezingen in Rotterdam opmerkelijk, met een zeer sterke landelijke uitstraling, verlopen. Was het in 2002 Pim Fortuyn die met Leefbaar Rotterdam een duidelijke stempel drukte op de verkiezingscampagne en de uiteindelijke uitslag, in 2006 is er sprake geweest van een - zeker voor lokale verkiezingen ongekend felle polarisatie in de verkiezingstijd tussen de “Leefbaren” enerzijds en de PvdA anderzijds, waarvan de media, zowel lokaal/regionaal als landelijk, uitgebreid verslag van heeft gedaan. De lokale opkomstbevorderende campagne van de gemeente Rotterdam heeft dus plaatsgevonden temidden van het landelijke ‘tumult’. Interesse in de plaatselijke politiek De verkiezingscampagnes en de opkomstbevorderende maatregelen hebben ontegenzeggelijk invloed gehad op de houding en het gedrag van de kiesgerechtigden. Een eerste aanwijzing daarvoor is te vinden in diverse onderzoeken uit de afgelopen jaren waarin is gekeken naar de belangstelling voor de lokale politiek en het voornemen om te gaan stemmen. Tussen de 30 en 40 procent van de Rotterdammers zegt niet of nauwelijks geïnteresseerd te zijn in de plaatselijke politiek. Dit percentage is de afgelopen jaren vrij constant, hoewel er een korte trendbreuk is te zien in het eerste jaar na de verkiezingsoverwinning van Leefbaar Rotterdam in 2002. Het hogere percentage Rotterdammers met (enige) interesse in de plaatselijke politiek is echter inmiddels weer op het niveau van voor 2002. Het voornemen om te gaan stemmen ligt bij onderzoek onverminderd hoger dan de gebruikelijke opkomst. Tot kort voor de verkiezingen is sprake geweest van een groei van het aandeel Rotterdammers dat in de Omnibusenquête aangaf te zullen gaan stemmen. De opkomstbevorderende campagne van de gemeente Rotterdam Twee dagen na de gemeenteraads- en deelgemeenteraadsverkiezingen van 7 maart 2006 is het Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) gestart met een onderzoek naar de opkomstbevorderende campagne die de gemeente Rotterdam in de aanloop naar de verkiezingen heeft gehouden. Het lijkt er op dat de hierboven gesignaleerde dalende belangstelling voor de plaatselijke politiek zich ook tijdens het onderzoek nog heeft voortgezet: ondanks responsbevorderende maatregelen is de respons op de enquête blijven steken op 31 procent. Daarbij moet wel worden vermeld dat het onderzoek, net als de opkomstbevorderende campagne, vooral gericht was op groepen Rotterdammers die moeilijk te bereiken zijn: jongeren en allochtonen. Om de enquête niet helemaal te richten op de opkomstbevorderende campagne is aan het begin een vraag opgenomen die los staat van de campagne, namelijk hoe Rotterdam voor de respondenten nog aantrekkelijker zou kunnen zijn. De beantwoording van deze vraag komt in grote lijnen overeen met de uitkomsten van eerdere onderzoeken: Rotterdammers willen vooral een veiligere en schonere stad. Naar bevolkingsgroepen bezien valt op dat jongeren vaker belang hechten aan meer uitgaansmogelijkheden en evenementen en dat allochtone Rotterdammers vaker dan autochtone Rotterdammers wijzen op het belang van meer werkgelegenheid en beter onderwijs.
5
Bekendheid en aansprekendheid van campagne-elementen Van alle communicatiemiddelen die in de opkomstbevorderende campagne van de gemeente zijn gebruikt, zijn de schriftelijke media het meest bekend bij de Rotterdammers: bijna 60 procent heeft kennis genomen van krantenberichten over de verkiezingen, één op de twee Rotterdammers heeft flyers/posters van politieke partijen waargenomen en één op de drie Rotterdammers flyers/posters op straat, in de bibliotheek, in buurthuizen, winkels en gebedshuizen. Het belangrijkste ‘eigen’ campagne-element zijn de verkiezingsdebatten op TVRijnmond: 30 procent van de Rotterdammers heeft daar kennis van genomen. Naar verhouding hebben de flyers/posters van politieke partijen meer jongeren bereikt, terwijl flyers/posters op straat en op andere locaties verhoudingsgewijs een groter bereik gehad hebben onder allochtone Rotterdammers. Jongeren halen ook vaker informatie van internet: de stemwijzer en de gemeentelijke website scoren onder jongeren hoger dan onder autochtone- of allochtone Rotterdammers van 26 jaar en ouder. Opvallend is wel dat de speciaal op jongeren gerichte website met informatie over de verkiezingen (www.rotterdammijnstad.nl) door slechts weinig jongeren wordt genoemd. Verondersteld mag worden dat veel van de bezoekers van deze jongerenwebsite hierop terecht zijn gekomen via een hyperlink op de gemeentelijke website en de domeinnaam van de website daarom niet als zodanig herkennen, mede gezien het feit dat uit andere gegevens dan dit onderzoek blijkt dat de jongerenwebsite in een paar weken tijd een groot aantal bezoekers heeft opgeleverd. Schriftelijke informatie over de verkiezingen is niet alleen het meest bekend bij de Rotterdammers, het spreekt ook het meeste aan. Ook de verkiezingsdebatten op TV-Rijnmond en het tv-programma Aanpakken op dezelfde zender hebben veel mensen aangesproken, vooral allochtone Rotterdammers. Het (her)kennen van de verschillende campagne-elementen is echter nog geen garantie dat ze ook aanspreken. Vooral flyers/posters blijken veel minder mensen aan te spreken, terwijl ze vrij bekend zijn. Een uitzondering is te zien bij de allochtone Rotterdammers van 26 jaar en ouder: flyers/posters die zijn uitgedeeld in buurthuizen, winkels en gebedshuizen spreken een aanzienlijk deel van deze groep aan. Stemgedrag en campagnedoel Zoals al eerder genoemd is uit de analyse van de jaarlijkse beantwoording van vragen over de interesse in lokale politiek naar voren gekomen dat naarmate de verkiezingsdatum dichterbij komt de belangstelling licht afneemt. Ook uit sommige antwoorden op open vragen in de enquête klonk vermoeidheid en soms ergernis door over de hoeveelheid aandacht voor de verkiezingen. Toch zijn er slechts weinigen voor wie alle aandacht aanleiding is geweest om niet te gaan stemmen op 7 maart. Het tegenovergestelde komt juist veel vaker voor: één op de zes Rotterdammers geeft aan door alle aandacht voor de verkiezingen wel te zijn gaan stemmen en bij allochtone Rotterdammers is dat zelfs één op de vijf. Ondanks enige vermoeidheid over alle aandacht rondom de verkiezingen verwachten de Rotterdammers geen terughoudende publiekscampagne. Slechts 13 procent vindt dat volstaan kan worden met het onder aandacht brengen van de verkiezingsdatum, terwijl een ruime meerderheid (57%) van mening is dat in de publiekscampagne het belang van de verkiezingen goed moet worden uitgelegd. Ook vinden veel Rotterdammers dat in de publiekscampagne inhoudelijker en eenvoudiger moet worden ingegaan op de standpunten van alle politieke partijen en het doel dat ze voor Rotterdam voor ogen hebben.
6
Conclusies en aanbevelingen Het zal niet eenvoudig zijn de geringe interesse voor de lokale politiek in een korte periode naar een hoger niveau te tillen. Dit is een proces dat niet alleen kort voor de verkiezingen maar ook en vooral tijdens de collegeperiode hoog op de agenda zal moeten staan. Dat blijkt ook uit het feit dat veel Rotterdammers aangeven dat ze het belangrijk vinden dat de burgemeester, wethouders en raadsleden niet alleen in de verkiezingstijd de straat op gaan om te praten met de inwoners van Rotterdam, maar ook veel vaker hun gezicht laten zien in de tussenliggende jaren. De publiekscampagne zoals die dit jaar gevoerd is door de gemeente Rotterdam, heeft zeker een positieve bijdrage geleverd aan de opkomst bij de verkiezingen: één op de zes stemgerechtigde Rotterdammers zegt te zijn gaan stemmen door alle aandacht voor de verkiezingen. De campagne heeft met name invloed gehad op de allochtone Rotterdammers, vooral door de flyers/posters die zijn uitgedeeld in onder meer buurthuizen en gebedsruimten en door de Lijsttrekkersdebatten en het programma Aanpakken op TV-Rijnmond. Het is aan te raden deze in een volgende publiekscampagne weer op te nemen. Ook internet is een medium dat tijdens een volgende publiekscampagne weer voldoende mogelijkheden biedt. De speciale jongerenwebsite vereist wel enige aandacht. Ondanks het grote aantal hits is de site nauwelijks bekend bij de Rotterdammers. De site zou nog beter gepromoot kunnen worden, niet alleen met een hyperlink op de website van de gemeente Rotterdam, maar bijvoorbeeld ook door middel van posters in scholen en op andere plekken waar veel jongeren komen (zoals uitgaansgelegenheden). Daarnaast is het een optie de site ook actueel te houden in de periode tussen de gemeenteraadsverkiezingen. Als aanvulling op de hiervoor beschreven campagne-elementen kan nog gedacht worden aan een schriftelijke versie van de programmavergelijking die op internet te vinden is. Veel - vooral oudere - Rotterdammers hebben hun voorkeur uitgesproken voor een onafhankelijk totaalbeeld in plaats van cq. als aanvulling op de folders en flyers per partij.
7
8
1
Inleiding
In opdracht van de afdeling Concerncommunicatie van de Bestuursdienst van de gemeente Rotterdam heeft het Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) direct na de gemeenteraadsverkiezingen van 7 maart 2006 een onderzoek gehouden onder Rotterdammers van 18 jaar en ouder naar de kennis, houding en gedrag ten aanzien van de gemeenteraadsverkiezingen. Daarnaast is gekeken naar het effect van de opkomstbevorderende campagne en is aan de respondenten gevraagd of zij suggesties hebben om er voor te zorgen dat bij volgende gemeenteraadsverkiezingen nog meer Rotterdammers van hun stemrecht gebruik maken.
1.1
Onderzoeksvragen en opzet
Het doel van dit onderzoek is het schetsen van een beeld van de houding van Rotterdamse burgers ten aanzien van de opkomstbevorderende campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen in de periode voorafgaand aan de verkiezingsdatum, in dit geval dinsdag 7 maart 2006. Dit beeld moet vervolgens leiden tot beleidsrelevante aanbevelingen voor opkomstbevorderende campagnes en –activiteiten voor toekomstige gemeenteraadsverkiezingen. In dit onderzoek is gebruik gemaakt van een korte, schriftelijke vragenlijst, gecombineerd met face-to-face veldwerk om de respons onder slecht responderende groepen (jongeren en allochtonen) te verhogen. Naast een algemene vraag over de aantrekkelijkheid van Rotterdam is de respondenten gevraagd of ze bij de verkiezingen van 7 maart gestemd hebben, welke onderdelen van de campagne omtrent de verkiezingen men heeft gehoord, gelezen of gezien en welke daarvan de respondenten het meest hebben aangesproken. Ook is gevraagd of alle aandacht voor de verkiezingen invloed gehad hebben op het stemgedrag van de respondenten en wat het doel van een publiekscampagne over de gemeenteraadsverkiezingen in de ogen van de respondenten zou moeten zijn. Vervolgens zijn de respondenten via een open vraag uitgenodigd om suggesties te geven voor andere of betere manieren om mensen zoals zij tot stemmen te bewegen. Een jury, onder voorzitterschap van burgermeester Opstelten, kiest uit alle suggesties de vijf meest bruikbare of praktisch uitvoerbare ideeën. De vragenlijst eindigt tenslotte met een aantal vragen over achtergrondkenmerken, zodat de uitkomsten van het onderzoek niet alleen voor de Rotterdamse bevolking als geheel maar ook per doelgroep kunnen worden beschreven.
1.2
Respons
Voor het veldwerk, dat in de eerste drie weken na de gemeenteraadsverkiezingen heeft gelopen, is een steekproef getrokken uit de Gemeentelijke Basisadministratie van 1.500 Rotterdammers van 18 jaar en ouder, verdeeld in drie groepen van 500. Deze drie groepen zijn: jongeren (18 tot en met 25 jaar), allochtone Rotterdammers van 26 jaar en ouder en autochtone Rotterdammers van 26 jaar en ouder. Na de tweede week veldwerk is schriftelijk gerappelleerd en zijn door een gespecialiseerd veldwerkbureau face-to-face enquêtes afgenomen om de respons op te hogen. Van de 1.500 uitgezette vragenlijsten zijn er uiteindelijk 465 ingevuld teruggekomen, wat 9
neerkomt op een responspercentage van 31 procent. Van de 465 ingevulde vragenlijsten zijn 41 vragenlijsten (9 procent) afkomstig van het face to face veldwerk. Overigens zijn er na de sluitingsdatum van het veldwerk nog 56 ingevulde vragenlijsten binnengekomen. Zouden deze bij de respons opgeteld worden, dan komt de totale respons uit op 35 procent. De respons onder jongeren, doorgaans een groep die naar verhouding minder vaak meedoet aan dergelijke onderzoeken, is met 25 procent het laagste van de drie groepen. Onder autochtone Rotterdammers van 26 jaar en ouder is de respons met 33 procent duidelijk hoger, maar de hoogste respons is terug te vinden bij de allochtone Rotterdammers van 26 jaar en ouder: 35 procent. Ook allochtonen behoren tot de groep die doorgaans minder vaak aan dergelijke onderzoeken meedoet, maar mede dankzij het face-to-face veldwerk is de respons onder deze groep respondenten toch het hoogste uitgevallen.
1.3
Leeswijzer
Voordat de resultaten van het schriftelijke onderzoek behandeld worden, zal in het tweede hoofdstuk eerst kort worden stilgestaan bij eerdere onderzoeken, van het COS en TNS NIPO, waarin Rotterdammers is gevraagd hoeveel interesse ze hebben in de lokale politiek en hoe groot de kans zou zijn dat ze gaan stemmen als er (de volgende dag) gemeenteraadsverkiezingen zouden zijn. De uitkomsten van deze onderzoeken schetsen een beeld van de ontwikkeling van de interesse in de lokale politiek en vormen zo een goede inleiding voor dit rapport. In het derde hoofdstuk zullen de uitkomsten van de vragenlijst worden geanalyseerd. De verschillen tussen de doelgroepen zullen worden beschreven en de antwoorden zullen via weging ook voor de gehele Rotterdamse bevolking van 18 jaar en ouder worden weergegeven. In het vierde en laatste hoofdstuk wordt stilgestaan bij de suggesties en ideeën van de respondenten om meer Rotterdammers bij gemeenteraadsverkiezingen naar de stembus te bewegen. De meest genoemde suggesties worden eerst kort weergegeven en gegroepeerd in vijf categorieën, waarna de vijf winnende suggesties/ideeën zullen worden gepresenteerd. Bij deze rapportage zitten twee bijlagen. De eerste bijlage bevat de vragenlijst. Bijlage twee bevat de rechte tellingen behorende bij de vragenlijst.
10
2
Interesse in de gemeentepolitiek
In dit hoofdstuk wordt kort ingegaan op eerder uitgevoerde onderzoeken van het COS en TNS NIPO waarin is gekeken naar de mate van interesse in de gemeenteraadsverkiezingen en het stemgedrag. De uitkomsten van deze onderzoeken bieden inzicht in de ontwikkeling van interesse in de gemeenteraadsverkiezingen en stemgedrag over een aantal tijdreeksen.
2.1
Bent u geïnteresseerd in de lokale politiek?
In verschillende onderzoeken is gekeken naar de mate van interesse die de Rotterdammers hebben in de lokale politiek. Hieronder worden de uitkomsten van deze onderzoeken kort behandeld. COS-Omnibusenquête (figuur 2.1) Met uitzondering van 1998 en 1999 is in de Omnibusenquête jaarlijks de vraag gesteld of men interesse heeft in de lokale politiek. De uitkomsten hiervan zijn tot en met 2002 vrij constant: iets meer dan 40 procent geeft aan geen interesse te hebben in de lokale politiek, tussen de 45 en 50 procent geeft aan enige interesse te hebben en ongeveer 10 procent zegt veel interesse te hebben in de lokale politiek. Na 2002, het jaar waarin Leefbaar Rotterdam uit het niets de grootste partij werd in Rotterdam, zijn er enkele verschuivingen waar te nemen. Het percentage Rotterdammers dat aangeeft veel interesse te hebben stijgt naar 15 procent, het percentage dat enige interesse heeft stijgt tot net boven de 50 procent en het percentage Rotterdammers dat geen interesse heeft in de lokale politiek daalt met bijna 10 procent. Hoewel deze ‘trendbreuk’ slechts tijdelijk van aard is, is het percentage Rotterdammers dat enige of veel interesse heeft in de lokale politiek sinds 2002 wel iets hoger dan in de voorafgaande jaren. COS-Belevingsmonitor (figuur 2.2) De COS Belevingsmonitor, waarin tijdens een periode van twee jaar elke vier maanden is gevraagd hoeveel interesse men heeft in de gemeentepolitiek, laat een vrij goed beeld zien van de ontwikkelingen in die twee jaar. Daaruit blijkt dat het percentage Rotterdammers dat aangeeft heel veel (ca. 4 procent) of veel (ca. 14 procent) interesse te hebben in de gemeentelijke politiek vrij stabiel is. Bij de drie overige categorieën zijn wat meer schommelingen waar te nemen. Wat daarbij opvalt is de sterke stijging van het percentage Rotterdammers dat aangeeft geen interesse te hebben in de gemeentelijke politiek: van 5 procent in juni 2003 tot maximaal 22 procent in februari en juni 2004. Ook is er in het laatste jaar van de collegeperiode 2002 - 2006 een aantal schommelingen waar te nemen: het percentage Rotterdammers dat geen interesse heeft is vlak voor de verkiezingen iets hoger dan een jaar eerder. TNS NIPO (figuur 2.3) Uit onderzoek van TNS NIPO, dat in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 7 maart jongstleden 3 peilingen heeft gehouden, blijkt dat het percentage Rotterdammers dat aangaf zeer geïnteresseerd te zijn in de gemeentelijke politiek daalde naarmate de verkiezingsdatum dichterbij kwam. Dit beeld komt overeen met de bevindingen uit de Belevingsmonitor, waar ook een afname in de interesse voor de gemeentepolitiek is te zien. Het percentage Rotterdammers dat tamelijk geïnteresseerd zegt te zijn in de lokale politiek ligt rond de 40 á 45 procent en wijkt daarmee nauwelijks af van de percentages uit de twee COS onderzoeken.
11
Figuur 2.1
Interesse in de plaatselijke politiek, COS Omnibusenquête
55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 1997
1998
1999
2000
veel interesse
Figuur 2.2
2001
2002
2003
enige interesse
2004
2005
geen interesse
Interesse in de gemeentepolitiek, COS Belevingsmonitor
55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% jun. '03
okt. '03 heel veel
Figuur 2.3
feb. '04
jun. '04
veel
okt. '04
beetje
feb. '05
mei '05
nauwelijks
geen
Interesse in de lokale politiek, TNS NIPO
55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 31 jan. ‘06
14 feb. ‘06
21 feb. ‘06
zeer geïnteresserd
tamelijk geïnteresserd
weinig geïnteresseerd
helemaal niet geïnteresserd
12
okt '05
2.2
Zou u gaan stemmen als er morgen gemeenteraadsverkiezingen zijn?
In de drie onderzoeken is de respondenten ook de vraag voorgelegd hoe groot de kans is dat ze gaan stemmen als er (de volgende dag) gemeenteraadsverkiezingen zouden zijn. In de Omnibusenquête is deze vraag in het voorjaar van zowel 2005 als 2006 gesteld, in de Belevingsmonitor in het najaar van 2005 en in het onderzoek van TNS NIPO in de maand voorafgaand aan de gemeenteraadsverkiezingen van 7 maart 2006. De Omnibusenquête (voorjaar 2005) en de Belevingsmonitor (najaar 2005) laten vrijwel hetzelfde beeld zien (figuur 2.4): ongeveer 60 procent zou zeker gaan stemmen als er de volgende dag gemeenteraadsverkiezingen zouden zijn, tegen de 20 procent zou misschien gaan stemmen en een procent of vijf zou zeker niet gaan stemmen. Daarnaast is er nog een klein aantal respondenten dat (nog) niet mag stemmen, het nog niet weet of geen antwoord op de vraag heeft gegeven. De Omnibusenquête uit het voorjaar van 2006 (vlak voor de verkiezingen) toont een flinke stijging in het percentage mensen dat aangeeft zeker te gaan stemmen: 70 procent. Het percentage respondenten dat aangeeft misschien te gaan stemmen is daarentegen wat gedaald, maar bij elkaar opgeteld is het percentage dat misschien of zeker gaat stemmen (85%) vlak voor de verkiezingen iets hoger dan dezelfde percentages uit de Omnibusenquête van 2005 (83%) en de Belevingsmonitor van 2005 (81%). De overige percentages zijn ongeveer gelijk gebleven. Figuur 2.4
Hoe groot is de kans dat u gaat stemmen, Omnibus en Belevingsmonitor
80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ik ga zeker stemmen
ik ga misschien stemmen
ik ga zeker niet stemmen
voorjaar 2005, Omnibus voorjaar 2006, Omnibus
ik mag niet stemmen
ik w eet het nog niet
geen antw oord
najaar 2005, Belevingsmonitor
De drie peilingen van TNS NIPO (figuur 2.5 op de volgende pagina) laten een ander beeld zien. In deze drie peilingen daalt het percentage respondenten dat 100 procent zeker is dat ze gaan stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen juist naarmate de verkiezingsdatum nadert. Tegelijkertijd stijgt het percentage dat de kans 0 tot 24 procent acht dat ze gaan stemmen. Het gaat hier weliswaar niet om hele grote verschillen, maar deze cijfers sluiten wel aan bij de eerdere constatering dat de interesse voor de lokale politiek afneemt naarmate de verkiezingen dichterbij komen.
13
Figuur 2.5
Hoe groot is de kans dat u gaat stemmen, TNS NIPO
70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 0 - 24%
25 - 49% 31 jan. ‘06
50 - 74% 14 feb. ‘06
14
75 - 79 % 21 feb. ‘06
100%
3
Resultaten opkomstbevorderende campagne
In dit hoofdstuk worden de uitkomsten van de vragenlijst over de opkomstbevorderende campagne per groep en voor de Rotterdamse bevolking als geheel weergegeven. Allereerst zal kort worden stilgestaan bij de algemene vraag hoe Rotterdam nog aantrekkelijker zou kunnen zijn voor de respondenten. Vervolgens wordt gekeken of de respondenten hebben gestemd, met welke aspecten van de campagnes rondom de verkiezingen ze bekend zijn en welke aspecten ze het meest aanspreken, of alle aandacht invloed heeft gehad op het stemgedrag en wat het doel zou moeten zijn van een publiekscampagne over de gemeenteraadsverkiezingen. Aan de hand van het bevolkingsbestand per 1 januari 2006 zijn de uitkomsten gewogen, zodat uitspraken gelden voor de gehele Rotterdamse bevolking van 18 jaar en ouder.
3.1
Rotterdam aantrekkelijker
De respondenten is als eerste gevraagd hoe Rotterdam voor hen nog aantrekkelijker zou kunnen zijn. Zoals uit tabel 3.1 valt op te maken spelen veiligheid en ‘schoon’ daar voor meer dan de helft van de Rotterdamse bevolking daar een belangrijke rol bij. Ook door het creëren van meer werkgelegenheid en het oplossen van het file- en parkeerprobleem zou de stad voor bijna 40 procent van haar inwoners aantrekkelijker worden. Slechts één op de tien Rotterdammers zou een nog veelzijdigere bevolkingssamenstelling willen; allochtonen noemen dit vaker dan autochtonen. Onder de categorie “anders” vallen veel antwoorden die ook al als antwoordcategorie in de vragenlijst waren opgenomen, zoals aandacht voor het parkeerprobleem, meer evenementen en een veelzijdigere bevolkingssamenstelling, maar ook antwoorden als ‘meer speelgelegenheid voor kinderen, ‘beter groenonderhoud’ en ‘meer aandacht voor de problemen op de woningmarkt’. Tabel 3.1
Hoe zou Rotterdam voor u aantrekkelijker kunnen zijn?
-een veiligere stad
65%
-een schonere stad
53%
-meer werkgelegenheid
38%
-het oplossen van file- en parkeerproblemen
37%
-beter onderwijs
26%
-meer uitgaansmogelijkheden
15%
-meer bedrijvigheid in buurten
15%
-meer evenementen in de stad
14%
-een veelzijdigere bevolkingssamenstelling
10%
-anders
18%
-weet niet, geen mening
1%
*percentages lopen op tot meer dan 100, omdat respondenten meerdere antwoorden konden geven.
15
3.2
Heeft men op 7 maart gestemd?
Bij de vraag of men op 7 maart heeft gestemd wordt duidelijk dat de respondenten vooral een afspiegeling vormen van de Rotterdammers die daadwerkelijk hebben gestemd. In totaal geeft namelijk 78 procent aan voor de gemeenteraadsverkiezingen te hebben gestemd, terwijl het opkomstpercentage op 7 maart jongstleden 58 procent was. De percentages jongeren en allochtonen van 26 jaar en ouder die hebben gestemd (voor gemeenteraad, deelgemeenteraad of beide) verschillen met respectievelijk 72 en 74 procent nauwelijks van elkaar, maar zijn beduidend lager dan het percentage voor autochtonen van 26 jaar en ouder (87%). Wat daarbij overigens opvalt is dat 6 procent van de allochtonen aangeeft alleen voor de deelgemeenteraad te hebben gestemd. Deze mensen hebben voor de gemeenteraad blanco gestemd. Niet stemmers zijn vooral terug te vinden onder jongeren: meer dan een kwart geeft aan niet te hebben gestemd. Bij allochtonen is dit 21 procent, bij autochtonen 13 procent. Tabel 3.2
Heeft u bij de verkiezingen van 7 maart gestemd? t/m 25 jaar
autochtoon
allochtoon
Gewogen
(26+ jaar)
(26+ jaar)
-ja, zowel voor gemeenteraad als deelgemeenteraad
69%
86%
63%
75%
-ja, alleen voor de gemeenteraad
3%
1%
5%
3%
-ja, alleen voor de deelgemeenteraad
0%
0%
6%
2%
-nee, ik heb niet gestemd
27%
13%
21%
18%
-geen antwoord
1%
1%
6%
2%
100%
100%
100%
100%
totaal
3.3
Bekendheid en invloed aspecten publiekscampagne
In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen is er in de media en op straat veel aandacht besteed aan die verkiezingen. Zo had de gemeente Rotterdam speciaal voor jongeren een website geopend, waren er diverse verkiezings- en lijsttrekkersdebatten en hebben politieke partijen staan flyeren op straat. De respondenten is een lijst met meer dan 10 onderdelen van de verkiezingscampagne voorgelegd met de vraag welke zij daarvan hadden gehoord, gelezen of gezien en welke onderdelen hun het meest hadden aangesproken. Schriftelijke informatie over verkiezingen meest bekend Vier van de vijf meest gehoorde, gelezen of geziene onderdelen van de publiekscampagne bestaan uit schriftelijke informatie over de verkiezingen. Krantenberichten zijn door de meeste Rotterdammers genoemd (59%), gevolgd door flyers en posters van politieke partijen (49%), flyers en posters op straat, in bibliotheken, buurthuizen, winkels en gebedshuizen (34%), de verkiezings- en lijsttrekkersdebatten op rtv Rijnmond (30%) en de verkiezingsspecial van de Stadskrant (23%). Tussen de drie onderzochte groepen bestaan enkele duidelijke verschillen. Zo is het percentage jongeren dat aangeeft bekend te zijn met de flyers en posters van politieke partijen 16
hoger dan van autochtonen en allochtonen vanaf 26 jaar. Bij flyers en posters op straat, in de bibliotheek, enz. is het percentage dat aangeeft er bekend mee te zijn juist weer het hoogste bij allochtonen. Het feit dat ook veel flyers en posters bij gebedshuizen zijn uitgedeeld speelt hier waarschijnlijk mee. Het tv-programma ‘Aanpakken’ op rtv Rijnmond, waarin ook aandacht is besteed aan de verkiezingen, is bij iets meer dan één vijfde van de Rotterdammers bekend, waarbij het percentage allochtonen vanaf 26 jaar (31%) meer dan tien procent hoger is dan dat van jongeren en autochtonen vanaf 26 jaar (respectievelijk 15% en 19%). Bij de stemwijzer op internet en informatie over de verkiezingen op de website van de gemeente Rotterdam zijn de percentages jongeren die hier van hebben gehoord, gelezen of gezien (veel) hoger dan het gewogen percentage voor alle Rotterdammers. Opvallend is, dat de website www.rotterdammijnstad.nl, die speciaal voor en door jongeren gemaakt is en als doel had zoveel mogelijk jongeren naar de stembus te bewegen, erg slecht scoort. Slechts drie procent van de Rotterdammers heeft van deze website gehoord of heeft de website ook gezien. Voor jongeren is dat niet anders, wat er op zou kunnen wijzen dat de jongerensite, ondanks de publiciteit bij het lanceren ervan door burgemeester Opstelten, zijn doel niet heeft kunnen bereiken. De meeste antwoorden uit de categorie “anders” hebben betrekking op de landelijke media. Veel genoemd zijn programma’s als Netwerk, NOVA, het EFR/Twee Vandaag Lijsttrekkersdebat en de journaals op de publieke en commerciële omroepen. Veel van de overige antwoorden, zoals ‘lokale media’ en ‘berichten in de metro of de spits’ staan ook (in iets andere bewoordingen) in de antwoordcategorie in de vragenlijst. Tabel 3.3
Welke onderdelen heeft u gehoord, gelezen of gezien? t/m 25 jaar
autochtoon
allochtoon
(26+ jaar)
(26+ jaar)
gewogen
-krantenberichten over de verkiezingen
61%
62%
52%
59%
-flyers/posters van politieke partijen
66%
44%
58%
49%
45%
22%
48%
34%
op rtv Rijnmond
25%
32%
28%
30%
-Stadskrant special in Maasstad weekbladen
15%
28%
20%
23%
-tv-programma Aanpakken op rtv Rijnmond
15%
19%
31%
22%
-flyers/posters op straat, in bibliotheken, buurthuizen, winkels en gebedshuizen -verkiezingsdebatten Koorts / live lijsttrekkersdebat
-de stemwijzer op internet www.stemwijzer.nl
32%
19%
8%
17%
-publieksdebat Rotterdammers aan het woord
10%
12%
11%
12%
-informatie verkiezingen op website gemeente Rotterdam
15%
4%
6%
6%
-website www.rotterdammijnstad.nl
3%
3%
3%
3%
-activiteitenkalender op website gemeente Rotterdam
2%
1%
2%
2%
-t-shirts, freecards
4%
1%
2%
2%
-verkiezingsevenement voor jongeren in Nighttown -anders -geen van deze onderdelen
4%
1%
1%
1%
16%
14%
9%
13%
9%
9%
4%
7%
*percentages lopen op tot meer dan 100, omdat respondenten meerdere antwoorden konden geven. *percentages die meer dan 5% afwijken van het percentage voor de hele bevolking, zijn vet weergegeven.
17
Schriftelijke informatie spreekt het meest aan Krantenberichten over de verkiezingen en flyers en posters zijn niet alleen het meest bekend bij de Rotterdammers, het zijn ook de meest aansprekende onderdelen van de publiekscampagne (tabel 3.4). Ook de verkiezings- en lijsttrekkersdebatten op rtv Rijnmond hebben bijna een kwart van de Rotterdammers erg aangesproken. Wederom bestaan er enkele verschillen tussen de drie doelgroepen. Uit tabel 3.4 wordt duidelijk dat flyers en posters van politieke partijen en flyers en posters uitgedeeld op onder andere straat en in gebedshuizen vooral allochtonen en in iets mindere mate ook jongeren erg aanspreken. Krantenberichten over de verkiezingen hebben bijna 50 procent van de autochtonen het meest aangesproken. Jongeren voelen zich veel meer dan autochtonen en allochtonen en alle Rotterdammers aangesproken door de stemwijzer op internet. De onderdelen die de Rotterdammers het minst aanspraken (10% of minder) zijn in dezelfde volgorde ook de onderdelen die het minst bekend waren bij de Rotterdammers. Voor deze onderdelen is het misschien de vraag of het lonend is ze bij volgende verkiezingen weer deel te laten zijn van de publiekscampagne. Overigens voelt ongeveer één op de vijf Rotterdammers zich door geen van alle campagne onderdelen aangesproken en één op de tien door andere onderdelen, voornamelijk de al eerder genoemde landelijke tv-programma’s zoals Netwerk, NOVA, Twee Vandaag en de journaals. Tabel 3.4
Welke onderdelen hebben u het meeste aangesproken? t/m 25 jaar
autochtoon
allochtoon
gewogen
(26+ jaar)
(26+ jaar)
30%
47%
36%
41%
op rtv Rijnmond
15%
24%
25%
23%
-flyers en posters van politieke partijen
26%
11%
27%
18%
-krantenberichten over de verkiezingen -verkiezingsdebatten Koorts/live lijsttrekkersdebat
-flyers en posters op straat, in bibliotheken, buurthuizen, winkels en gebedshuizen
19%
6%
35%
17%
-tv-programma Aanpakken op rtv Rijnmond
13%
11%
24%
16%
-Stadskrant special in Maasstad weekbladen
10%
17%
12%
15%
-de stemwijzer op internet www.stemwijzer.nl
21%
9%
6%
10%
-publieksdebat Rotterdammers aan het woord
6%
9%
9%
8%
-informatie verkiezingen op website gemeente Rotterdam
5%
1%
5%
3%
-website www.rotterdammijnstad.nl
2%
1%
2%
1%
-activiteitenkalender op website gemeente Rotterdam
1%
0%
4%
1%
-T-shirts, freecards
2%
0%
1%
1%
-verkiezingsevenement voor jongeren in Nighttown
2%
0%
1%
0%
-anders
11%
11%
8%
10%
-geen van deze onderdelen
19%
22%
13%
19%
*percentages lopen op tot meer dan 100, omdat respondenten meerdere antwoorden konden geven.
18
3.4
Invloed verkiezingsaandacht op stemgedrag
Zoals uit tabel 3.5 blijkt heeft alle aandacht voor de verkiezingen op straat en in de media voor meer dan 70 procent van de Rotterdammers geen invloed gehad op het feit of ze al dan niet zijn gaan stemmen: 62 procent van de Rotterdammers was sowieso gaan stemmen. Bij autochtone Rotterdammers is dit percentage het hoogste (70%), bij allochtone Rotterdammers het laagste (51%). 10 procent van alle Rotterdammers was sowieso niet gaan stemmen. Bij jongeren (16%) is dit percentage twee keer zo hoog als bij allochtonen (8%). Voor één op de zes Rotterdammers heeft alle aandacht op straat en in de media wel uitgemaakt: zij hebben daardoor besloten te gaan stemmen. Bij allochtonen ligt dat iets hoger; van deze groep is één op de vijf gaan stemmen door alle aandacht voor de verkiezingen. Van een negatieve invloed die van alle aandacht voor de verkiezingen is uitgegaan kan niet echt worden gesproken: slechts drie procent van de Rotterdammers geeft aan door alle aandacht te hebben besloten juist niet te gaan stemmen. Tabel 3.5
Heeft alle aandacht voor de verkiezingen in de media en op straat invloed gehad op het feit of u al dan niet bent gaan stemmen? t/m 25 jaar
autochtoon
allochtoon
(26+ jaar)
(26+ jaar)
gewogen
-ja, door de aandacht heb ik besloten te gaan stemmen
15%
14%
20%
16%
-ja, door de aandacht heb ik besloten niet te gaan stemmen
1%
3%
2%
3%
-nee, ook zonder de aandacht zou ik hebben gestemd
60%
70%
51%
62%
-nee, ik was sowieso niet van plan te gaan stemmen
16%
9%
8%
10%
-weet niet / geen antwoord
8%
4%
19%
10%
100%
100%
100%
100%
totaal
3.5
Doel publiekscampagne over gemeenteraadsverkiezingen
Uit tabel 3.6 op de volgende pagina wordt duidelijke dat meer dan de helft van alle Rotterdammers vindt dat het uitleggen van het belang van verkiezingen het doel van publiekscampagnes over de gemeenteraadsverkiezingen moet zijn. Jongeren, autochtonen en allochtonen verschillen hierin nauwelijks van elkaar. Nog eens meer dan een derde van de Rotterdamse bevolking van 18 jaar en ouder vindt dat de publiekscampagnes gericht moeten zijn op het aansporen van mensen om te gaan stemmen. Iets meer dan één op de tien Rotterdammers vindt dat de publiekscampagnes onder de aandacht moeten brengen op welke datum de verkiezingen zullen plaatsvinden en nog eens iets meer dan één op de tien Rotterdammers vindt dat de publiekscampagnes over de gemeenteraadsverkiezingen ergens anders over moeten gaan. Daarbij wordt vooral genoemd dat partijen duidelijker moeten maken waar ze voor staan en wat ze voor Rotterdam betekenen.
19
Tabel 3.6
Wat moet het doel zijn gemeenteraadsverkiezingen?
van
t/m 25 jaar
publiekscampagnes
autochtoon
allochtoon
(26+ jaar)
(26+ jaar)
over
gewogen
-onder de aandacht brengen van de verkiezingsdatum
11%
14%
11%
13%
-het belang van verkiezingen uitleggen
54%
59%
55%
57%
-mensen aansporen om te gaan stemmen
40%
35%
36%
36%
-anders
12%
13%
11%
12%
*percentages lopen op tot meer dan 100, omdat respondenten meerdere antwoorden konden geven.
20
de
4
Opkomstbevorderende suggesties en ideeën
In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de suggesties van de respondenten om bij volgende gemeenteraadsverkiezingen nog meer Rotterdammers naar de stembus te bewegen. De meest gegeven ideeën en suggesties zijn in vijf categorieën onderverdeeld. Deze categorieën zullen kort belicht worden, evenals enkele suggesties per categorie. Vervolgens zullen de door de jury als meest bruikbare en praktisch uitvoerbaar gekozen ideeën en suggesties worden behandeld. Tenslotte zal in dit hoofdstuk kort worden stilgestaan bij de responsbevorderende maatregelen en de goede doelen die hieraan verbonden zijn.
4.1
Ideeën en suggesties
Ongeveer 300 respondenten hebben de moeite genomen ideeën of suggesties op papier te zetten die er toe moeten leiden dat er bij volgende gemeenteraadsverkiezingen nog meer Rotterdammers naar de stembus gaan. Behalve de veel genoemde ‘suggesties’ dat politici gewoon moeten doen wat ze beloven tijdens de verkiezingscampagnes en dat de invloed vanuit Den Haag bij de gemeenteraadsverkiezingen moet worden beperkt, zijn de binnengekomen ideeën en suggesties grotendeels onder te verdelen in vijf categorieën. Per categorie worden hieronder enkele ideeën en suggesties weergegeven. Categorie 1:
Toegankelijkheid verkiezingen
In de categorie “toegankelijkheid verkiezingen” vallen de suggesties die het de kiezers makkelijker en aangenamer moeten maken om te gaan stemmen. Enkele voorbeelden hiervan zijn: • • • • • •
“het mogelijk maken om via internet te stemmen” “oprichten van stemlocaties op ‘drukke plaatsen’, zoals het station” “stempas invoeren waardoor een kiezer in ieder stembureau kan stemmen” “hulp bij het stemmen voor gehandicapten en minder valide mensen, bijvoorbeeld door een mobiele stemkast” “gratis openbaar vervoer op de verkiezingsdag” “tolken aanwezig in de stembureaus”
Categorie 2:
Belonen van stemmers
Het belonen van mensen die hun stem hebben uitgebracht zou volgens veel respondenten ook leiden tot een hogere stembusopkomst. De suggesties voor beloningen lopen uiteen: • • • • • •
“geef iedere stemmer een bonnenboekje met kortingsbonnen voor Blijdorp, de Spido, de Euromast, de bioscoop” “geef elke stemmer wat bloembollen, zo kunnen we meteen de stad opzomeren” “geef een belastingvoordeel aan iedereen die heeft gestemd” e e “geef een cadeaubon aan iedere 50 of 100 stemmer” “koppel een prijsvraag aan de verkiezingen” e “elke 50 stemmer krijgt 2 vrijkaartjes voor Feijenoord”
21
Categorie 3:
Jeugd en bewustzijn
Over een aantal jaar behoren de jeugdige Rotterdammers tot de stemgerechtigde Rotterdammers. Veel respondenten vinden daarom dat jongeren bewust moeten worden van het belang van verkiezingen. Via de jeugd zouden tegelijkertijd ook de ouders bereikt kunnen worden. Daarnaast moet ook het belang van verkiezingen worden uitgelegd en moet duidelijk worden gemaakt wat er met je stem gebeurt als je niet stemt. Enkele suggesties: • • • • • •
“ga als burgemeester, wethouder, gemeenteraadslid eens langs in de hoogste klas van het basisonderwijs, om uit te leggen hoe een gemeente werkt” “op school moeten jongeren over politiek kunnen debatteren” “laat meer jongeren campagne voeren, in plaats van een ‘standaard grijze politicus” “door mensen te informeren wat er gebeurd met hun stem als ze niet stemmen; veel mensen weten dat niet eens” “debatten houden voor jongeren in buurthuizen” “maak reclame voor de verkiezingen op MTV en TMF”
Categorie 4:
Duidelijkheid standpunten
Veel respondenten vinden het belangrijk dat partijen nog duidelijker hun standpunten uitleggen, vertellen wat hun plannen voor de stad zijn en dat alles in duidelijke taal doen. Dat zou kunnen door: • • • • • •
“een overzichtelijke folder met de belangrijke standpunten van elke politieke partij” “burgemeester en wethouders meer op straat vertonen, door stadswijken lopen en met mensen praten” “één herkenbare slogan die door alle politieke partijen wordt gebruikt” “per kwartaal een blad uitbrengen waarin staat waar de gemeente op dat moment met bezig is” “Rotterdam is een multiculturele stad; maak daarom verkiezingsfolders in verschillende talen” “leg uit wat de gemeenteraad is, wat ze doen en wat ze voor Rotterdammers betekenen”
Categorie 5:
Activiteiten rondom verkiezingen
Omdat verkiezingen “het feest van de democratie” zijn, komen veel respondenten met de suggestie dat de verkiezingen opgeleukt moeten worden. Verkiezingen moeten een feestelijke aangelegenheid zijn, waar naast het stemmen ook tal van andere activiteiten worden georganiseerd. • • • • •
“leg voor de kiezer letterlijk een rode loper uit, vanaf de straat tot aan het stemkastje” “organiseer een concert in het Kralingse Bos, met bekende artiesten én promotieteams van alle politieke partijen” “organiseer een gezellige markt of bazaar rondom stembureaus” “springkussens vlakbij stembureaus, dan kunnen ouders hun kinderen meenemen” “zet verkiezingskraampjes in supermarkten”
22
4.2
Winnende ideeën en suggesties
Uit alle ideeën en suggesties van de respondenten zijn er uiteindelijk dus vijf gekozen. Daarbij is niet alleen gekeken naar de creativiteit, maar ook naar de bruikbaarheid en de praktische en wettelijke haalbaarheid van de ideeën en suggesties. Van de vijf uitgekozen ideeën of suggesties hebben er drie daarvan te maken met de fysieke toegankelijkheid van de verkiezingen, één met activiteiten rondom de verkiezingen en één met de jeugd. Hieronder staan de letterlijke teksten van deze vijf ideeën/suggesties. •
“Het mogelijk maken om via internet te stemmen. Vaak is het gemakzucht dat mensen niet gaan stemmen en als het via huis kan denk ik dat er een grotere opkomst zal zijn”.
•
“Een mobiele stembus waardoor mensen thuis (doordat iemand aan de deur langskomt) hun stem kunnen uitbrengen”.
•
“Oprichten stemlocaties op ‘drukke plaatsen’, zoals het Centraal Station; zo krijgen werkende inwoners makkelijker de kans om de stemmen (gedurende hun “woon-werk” reis)”.
•
“Het feest van de democratie: Leg voor de kiezer letterlijk een rode loper uit, vanaf de straat tot aan het stemkastje. Maak de stembureaus van buiten herkenbaar, zodat passanten er door geattendeerd worden en wellicht met stemkaart terugkomen, of als nog naar hun eigen stembureau langs gaan. Wat meer ‘marketing’ en ‘fun’ op de dag zelf dus”.
•
“Op scholen al het belang van stemmen bijbrengen. Dat op een leuke manier doen van bijvoorbeeld praatgroepjes of het naspelen van politieke programmaatjes”.
4.3
Responsbevordering en goede doelen e
Ter bevordering van de respons voor dit onderzoek zijn cadeaubonnen verdeeld onder alle 50 inzenders. Daarbij is voor het eerst gekozen om de helft van het bedrag van de cadeaubon (€ 50,-) te schenken aan een Rotterdams goed doel. De respondenten konden een keuze maken uit drie goede doelen: • • •
de Stichting Vrienden van het Sophia Kinderziekenhuis (www.vriendensophia.nl) de Vereniging Vrienden van Blijdorp (www.vriendenvanblijdorp.nl) Vrijwilligerswerk Federatie Wijkbussen Rotterdam (www.svr-rotterdam.nl/wijkbus)
Van alle respondenten die hebben aangegeven naar welk goede doel hun deel van de cadeaubon zou mogen gaan als ze die zouden krijgen, gaf bijna 80 procent aan de helft van het bedrag aan de Stichting Vrienden van het Sophia Kinderziekenhuis te willen schenken; 13 procent koos voor de Vereniging Vrienden van Blijdorp en 8 procent voor Vrijwilligerswerk Federatie Wijkbussen Rotterdam.
23
24
Bijlagen
25
26
BIJLAGE I:
VRAGENLIJST OPKOMSTBEVORDERING
Voordat u begint met het invullen van de vragenlijst….. • • • • •
Wilt u het antwoord dat voor u van toepassing is aankruisen Kruis steeds één antwoord per vraag aan, tenzij anders is aangegeven Probeer uw antwoorden duidelijk binnen de vakjes op te schrijven en aan te kruisen Het invullen van deze vragenlijst zal niet meer dan tien minuten in beslag nemen De gegevens uit deze vragenlijst zullen volledig anoniem worden verwerkt
We beginnen met een algemene vraag
1.
Hoe zou Rotterdam voor u aantrekkelijker kunnen zijn? (meer antwoorden mogelijk) meer uitgaansmogelijkheden een veelzijdigere bevolkingssamenstelling meer werkgelegenheid meer bedrijvigheid in buurten het oplossen van file- en parkeerproblemen beter onderwijs een schonere stad een veiligere stad meer evenementen in de stad anders, namelijk weet niet, geen mening
Dan volgen nu enkele vragen over de gemeenteraadsverkiezingen van 7 maart jongstleden
2.
Heeft u bij de verkiezingen van 7 maart gestemd? ja, zowel voor de gemeenteraad als de deelgemeenteraad ja, alleen voor de gemeenteraad ja, alleen voor de deelgemeenteraad nee, ik heb niet gestemd geen antwoord
27
3.
In de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 7 maart is er in de media en op straat veel aandacht besteed aan die verkiezingen. Kunt u aangeven welke onderdelen van de campagnes u heeft gehoord, gelezen of gezien? (meerdere antwoorden mogelijk) verkiezingsdebatten Koorts/live lijsttrekkersdebat (rtv Rijnmond) website www.rotterdammijnstad.nl informatie over verkiezingen op de website van de gemeente (www.rotterdam.nl) de activiteitenkalender op de website van van de gemeente Rotterdam de stemwijzer op internet www.stemwijzer.nl krantenberichten over de verkiezingen Stadskrant special in Maasstad weekbladen flyers en posters van politieke partijen flyers en posters op straat, in bibliotheken, buurthuizen, winkels en gebedshuizen publieksdebat Rotterdammers aan het woord tv-programma Aanpakken op rtv Rijnmond verkiezingsevenement voor jongeren in Nighttown Vote Rotterdam T-shirts, freecards anders, namelijk geen van deze onderdelen
4.
Welke van de bovengenoemde onderdelen hebben u het meest aangesproken? (maximaal 3 antwoorden aankruisen) verkiezingsdebatten Koorts/live lijsttrekkersdebat (rtv Rijnmond) website www.rotterdammijnstad.nl informatie over verkiezingen op de website van de gemeente (www.rotterdam.nl) de activiteitenkalender op de website van van de gemeente Rotterdam de stemwijzer op internet www.stemwijzer.nl krantenberichten over de verkiezingen Stadskrant special in Maasstad weekbladen flyers en posters van politieke partijen flyers en posters op straat, in bibliotheken, buurthuizen, winkels en gebedshuizen publieksdebat Rotterdammers aan het woord tv-programma Aanpakken op rtv Rijnmond verkiezingsevenement voor jongeren in Nighttown Vote Rotterdam T-shirts, freecards anders, namelijk geen van deze onderdelen
28
5.
Heeft alle aandacht voor de verkiezingen in de media en op straat invloed gehad op het feit of u al dan niet bent gaan stemmen? ja, door de aandacht voor de verkiezingen heb ik besloten te gaan stemmen ja, door de aandacht voor de verkiezingen heb ik besloten niet te gaan stemmen nee, ook zonder de aandacht voor de verkiezingen zou ik hebben gestemd nee, ik was sowieso niet van plan te gaan stemmen weet niet / geen antwoord
6.
Wat moet het doel gemeenteraadsverkiezingen?
zijn
van
publiekscampagnes
over
de
onder de aandacht brengen van de verkiezingsdatum het belang van verkiezingen uitleggen mensen aansporen om te gaan stemmen anders, namelijk
7.
De gemeente Rotterdam zou graag van u ideeën of suggesties krijgen voor andere of betere manieren om Rotterdammers zoals u bij volgende gemeenteraadsverkiezingen te bewegen naar de stembus te gaan. Een onafhankelijke jury, onder voorzitterschap van burgermeester Opstelten, zal uit alle binnengekomen suggesties een top vijf samenstellen, die elk worden beloond met een cadeaubon ter waarde van € 100. Meer Rotterdammers naar de stembus, en zo kunnen we dat bereiken: ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… Let op: wilt u, als u kans wilt maken op één van de cadeaubonnen, hieronder uw naam en adres invullen. Naam: Adres: Postcode:
……………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………
Tot slot nog enkele vragen over u zelf 8.
Bent u man of vrouw? man vrouw
29
9.
In welk jaar bent u geboren?
1 10.
9
In welk land zijn u, uw vader en uw moeder geboren? u zelf
uw vader
uw moeder
Nederland ander land 11.
Wat is uw hoogst voltooide opleiding? geen of lager onderwijs LBO / VBO MAVO / MULO middelbaar beroepsonderwijs HAVO / VWO / HBS HBO / Universiteit / Sociale academie / Hogeschool anders, namelijk
12.
Wat zijn de vier cijfers van uw postcode?
3 13.
e
Voor elke 50 inzender van deze vragenlijst is € 50 beschikbaar: € 25 voor de inzender zelf en € 25 voor een goed doel. Aan welk goed doel zou u de helft van het bedrag (€ 25) willen schenken? Stichting Vrienden van het Sophia Kinderziekenhuis (informatie: www.vriendensophia.nl) Vereniging Vrienden van Blijdorp (informatie: www.vriendenvanblijdorp.nl) Vrijwilligerswerk Federatie Wijkbussen Rotterdam (www.svr-rotterdam.nl/wijkbus)
14.
Ruimte voor eventuele vragen of opmerkingen
Wij danken u vriendelijk voor uw medewerking. U kunt de vragenlijst terugsturen in de bijgevoegde antwoord-enveloppe. U hoeft geen postzegel op de enveloppe te plakken.
30
BIJLAGE II:
UITSPLITSEING ANTWOORDEN OPKOMSTBEVORDERING
Hoe kan Rotterdam aantrekkelijker? meer uitgaansmogelijkheden een veelzijdigere bevolkingssamenstelling meer werkgelegenheid meer bedrijvigheid in buurten het oplossen van file- en parkeerproblemen beter onderwijs een schonere stad een veiligere stad meer evenementen in de stad anders weet niet, geen mening totaal absoluut Heeft u bij de verkiezingen gestemd? ja, zowel voor de gemeenteraad als de deelgemeenteraad ja, alleen voor de gemeenteraad ja, alleen voor de deelgemeenteraad nee, ik heb niet gestemd geen antwoord totaal absoluut totaal relatief
laag 14% 15% 46% 9% 35% 25% 58% 77% 12% 8% 2%
midden 17% 8% 42% 11% 44% 29% 47% 67% 15% 17% 1%
119
144
laag 65% 2% 3% 27% 3%
midden 74% 6% 2% 14% 4%
hoog 18 t/m 35 jr. 36 t/m 55 jr. 23% 25% 15% 8% 9% 15% 30% 42% 46% 19% 13% 18% 36% 43% 34% 26% 26% 34% 56% 53% 55% 54% 64% 63% 21% 23% 16% 25% 19% 18% 0% 0% 0% 146
202
139
hoog 18 t/m 35 jr. 36 t/m 55 jr. 81% 69% 71% 1% 3% 4% 0% 2% 1% 17% 23% 22% 1% 3% 2%
> 56 jaar autochtoon 9% 15% 7% 5% 30% 26% 12% 17% 35% 38% 23% 21% 53% 50% 69% 65% 8% 14% 14% 22% 4% 1%
allochtoon 20% 15% 53% 12% 38% 34% 57% 66% 20% 14% 1%
gewogen 15% 10% 38% 15% 37% 26% 53% 65% 14% 18% 1%
214
240
456.460
> 56 jaar autochtoon 80% 83% 1% 1% 4% 0% 12% 15% 4% 1%
allochtoon 63% 5% 4% 24% 5%
gewogen 75% 3% 2% 18% 3%
113
119
148
149
204
143
114
215
246
463.243
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
31
Welke campagne-activiteiten kent u? verkiezingsdebatten Koorts/live lijsttrekkersdebat website www.rotterdammijnstad.nl informatie over verkiezingen op website van gemeente de activiteitenkalender op de website van de gemeente de stemwijzer op internet www.stemwijzer.nl krantenberichten over de verkiezingen Stadskrant special in Maasstad weekbladen flyers en posters van politieke partijen flyers en posters op straat, in bibliotheken, buurthuizen etc. publieksdebat Rotterdammers aan het woord tv-programma Aanpakken op rtv Rijnmond verkiezingsevenement voor jongeren in Nighttown Vote R'dam T-shirts, freecards anders geen van deze onderdelen totaal absoluut Welke activiteiten hebben u het meest aangesproken? verkiezingsdebatten Koorts/live lijsttrekkersdebat website www.rotterdammijnstad.nl informatie over verkiezingen op website van gemeente de activiteitenkalender op de website van de gemeente de stemwijzer op internet www.stemwijzer.nl krantenberichten over de verkiezingen Stadskrant special in Maasstad weekbladen flyers en posters van politieke partijen flyers en posters op straat, in bibliotheken, buurthuizen etc. publieksdebat Rotterdammers aan het woord tv-programma Aanpakken op rtv Rijnmond verkiezingsevenement voor jongeren in Nighttown Vote R'dam T-shirts, freecards anders geen van deze onderdelen totaal absoluut
laag 23% 3% 4% 1% 6% 40% 26% 39% 40% 13% 38% 3% 2% 10% 9%
midden 32% 3% 9% 3% 13% 64% 23% 54% 38% 11% 18% 0% 3% 9% 5%
120
149
laag 22% 0% 5% 2% 2% 35% 14% 22% 35% 12% 29% 2% 2% 8% 18%
midden 23% 3% 3% 3% 9% 42% 18% 28% 20% 9% 14% 0% 1% 6% 14%
119
149
32
hoog 18 t/m 35 jr. 36 t/m 55 jr. 28% 26% 32% 2% 3% 4% 10% 11% 8% 1% 2% 3% 37% 29% 15% 67% 58% 58% 15% 16% 20% 61% 63% 47% 35% 47% 40% 10% 10% 10% 11% 18% 26% 1% 3% 1% 1% 3% 2% 18% 14% 15% 7% 7% 4% 148
202
143
hoog 18 t/m 35 jr. 36 t/m 55 jr. 23% 18% 28% 1% 3% 1% 2% 4% 5% 1% 2% 3% 23% 18% 7% 36% 31% 44% 6% 10% 11% 14% 24% 22% 5% 21% 26% 5% 6% 6% 5% 14% 20% 0% 1% 1% 1% 1% 1% 14% 9% 13% 23% 18% 12% 147
202
143
> 56 jaar autochtoon 29% 29% 2% 2% 1% 5% 1% 1% 4% 24% 57% 61% 31% 24% 37% 50% 22% 29% 15% 11% 24% 16% 1% 1% 1% 1% 7% 16% 10% 8%
allochtoon 28% 4% 10% 3% 12% 55% 19% 53% 47% 12% 28% 2% 3% 10% 6%
gewogen 30% 3% 6% 2% 17% 59% 23% 49% 34% 12% 22% 1% 2% 13% 7%
217
243
463.892
> 56 jaar autochtoon 23% 21% 0% 1% 0% 1% 0% 0% 3% 13% 45% 42% 23% 14% 15% 14% 12% 7% 14% 8% 16% 10% 0% 0% 0% 1% 7% 13% 25% 22%
allochtoon 23% 3% 5% 3% 9% 35% 14% 27% 32% 7% 23% 1% 1% 8% 14%
gewogen 23% 1% 3% 1% 10% 41% 15% 18% 17% 8% 16% 0% 1% 10% 19%
244
462.082
115
114
215
Heeft alle aandacht invloed gehad op uw stemgedrag? ja, door aandacht heb ik besloten te stemmen ja, door aandacht heb ik besloten niet te stemmen nee, ook zonder aandacht zou ik hebben gestemd nee, ik was sowieso niet van plan te gaan stemmen weet niet / geen antwoord totaal absoluut totaal relatief Wat moet het doel zijn van publiekscampagnes? onder de aandacht brengen van de verkiezingsdatum het belang van verkiezingen uitleggen mensen aansporen om te gaan stemmen anders totaal absoluut
laag 22% 3% 44% 11% 21%
midden 21% 1% 61% 8% 9%
hoog 18 t/m 35 jr. 36 t/m 55 jr. 9% 15% 20% 1% 1% 2% 74% 63% 55% 12% 12% 8% 4% 9% 16%
> 56 jaar autochtoon 15% 12% 4% 2% 61% 70% 11% 11% 9% 5%
allochtoon 21% 2% 51% 10% 16%
gewogen 16% 3% 62% 10% 10%
119
147
147
203
142
114
216
243
463.009
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
laag 10% 50% 47% 7%
midden 9% 64% 30% 10%
> 56 jaar autochtoon 13% 12% 54% 57% 43% 37% 12% 15%
allochtoon 12% 56% 37% 10%
gewogen 13% 57% 36% 12%
116
142
238
520.437
33
hoog 18 t/m 35 jr. 36 t/m 55 jr. 17% 12% 13% 55% 58% 56% 32% 34% 35% 19% 12% 13% 144
198
136
108
204
34
Publicatieoverzicht COS Titel rapport (uitgave)
jaar
ALGEMEEN Binnenstadsmonitor 2005 Staat van Rotterdam 2005 Feitenkaart Omnibusenquête 2005 Kerncijfers Rotterdam 2005 Feitenkaart Rotterdam in Europees perspectief Staat van de jeugd Catalogus Rotterdamse Monitors 2004 De G4 in de peiling Monitor Prins Alexander 2003 Stadspeiling Vlaardingen 2003
2005 2005 2005 2005 2004 2004 2004 2003 2003 2003
ARBEID EN INKOMEN Monitor Gemeentelijke Lastendruk Rotterdam, 2003-2006* Feitenkaart Inkomensbronnen Rotterdam en regio 2002 Feitenkaart Inkomensgegevens Rotterdam en regio 2002 Feitenkaart Inkomensgegevens Rotterdam op deelgemeente- en buurtniveau 2002 (2e druk) Rotterdammers over werken bij de gemeente 2005. Resultaten uit de Omnibusenquête 2005 De Rotterdamse marktbezoeker 2005. Resultaten uit de Omnibusenquête 2005 Feitenkaart Economie en Arbeidsmarkt in Rotterdam Economische statistiek per deelgemeente Monitor vraagzijde arbeidsmarkt havengebonden cluster Rijnmond. Een pilot Dagindeling van Rotterdammers
2006 2005 2005 2005 2005 2005 2005 2004 2004 2002
BEVOLKINGSGROEPEN Monitor allochtone ouderen IJsselmonde Minderhedenmonitor 2003. Integratie en inburgering (i.s.m. ISEO) Sociale integratie en de islam in Rotterdam Emancipatiemonitor Rotterdam 2004 Lus di Trafiko in 2003. Het jaar van de uitvoering Feitenkaart Kerncijfers Antillianen in Rotterdam Prognose bevolkingsgroepen Rotterdam 2017 De maatschappelijke rol van de Rotterdamse moskeeën Migranten op de Rotterdamse woningmarkt: verhuisstromen en zoekervaringen binnen het aanbodmodel
2005 2004 2004 2004 2004 2004 2003 2003 2001
COMMUNICATIE EN KLANTTEVREDENHEID Stadswinkel op voorhand Rapportage Mediagebruik Rotterdamse Ambtenaren Tevredenheidsmeting Feijenoord Rotterdammers over de Dienst Burgerzaken. Resultaten uit de Omnibusenquête 2005 Communicatie wijkveiligheid. Effectmeting maart 2005. Tussendijken Communicatie wijkveiligheid. Effectmeting maart 2005. Middelland Rotterdam bekeken en beluisterd in 2004 Communicatie wijkveiligheid. Effectmeting september 2004 Spangen Klanten over het City Informatie Centrum Bekendheid met Rotterdamse trouwlocaties Bekendheid en waardering stadsregio Rotterdam
2006 2005 2005 2005 2005 2005 2004 2004 2004 2002 2002
DEMOGRAFIE Trendprognose Rotterdam 2020 De bevolkingsontwikkeling van Rotterdam 2003-2004 Huishoudensprognose Rotterdam 2017 Inpakken en wegwezen. Migratie-onderzoek Rotterdam en regio 1998-2000 Verhuizen in Rotterdam. Onderzoek verhuisbewegingen 1995-2000
2006 2004 2003 2002 2002
KUNST EN CULTUUR Klanttevredenheid SKVR Rotterdammers en de bibliotheek 2005 Cultuurparticipatie van Rotterdammers in 2003 Belangstelling voor opera in Rotterdam 2004 Cultuurparticipatie van Almeerders in 2002 Museumbezoek in de stadsregio Rotterdam
2006 2005 2004 2004 2003 2002
35
Publicatieoverzicht COS (vervolg) Titel rapport (uitgave)
jaar
LEEFBAARHEID EN VEILIGHEID Monitor hot spots Rotterdam. Derde meting (2005) Nulmeting Leefbaarheid Opvang Pijnackerstraat Oude Noorden Rotterdammers over het milieu 2005. Resultaten uit de Omnibusenquête 2005 Blokken aan de Laan. Effecten van de fysieke aanpak van twee bouwblokken in de hot spot Dordtselaan Woonwensen van WBR-huurders in Nieuw Crooswijk Bewonersonderzoek afvalscheiding Monitor Delfshaven Schoon najaar 2002 Hondenpoep onder de loep Bovengrondse problemen bij ondergrondse containers
2005 2005 2005 2005 2003 2003 2003 2003 2002
ONDERWIJS Leerlingprognoses primair onderwijs Rotterdam 2004-2019 Integratie in het primair onderwijs Rotterdam Wonen en leren van volwassenen in de regio Belangstelling Openbaar Daltononderwijs Papendrecht Doelgroepen van educatie 2001
2005 2005 2005 2004 2001
POLITIEK EN BESTUUR Analyse deelraadsverkiezingen 2006 Analyse gemeenteraadsverkiezingen 2006 Feitenkaart 9e Belevingsmonitor Jong en veelkleurig onderweg naar de stembus
2006 2006 2005 2001
RUIMTELIJKE ORDENING EN VERKEER Belevingsonderzoek groene golf Schiekade / Schieweg Rotterdammers over imagobepalende plekken in de openbare ruimte Rotterdammers over het verkeer 2005. Resultaten uit de Omnibusenquête 2005 Rotterdammers en parkeren 2002. Resultaten uit de Omnibusenquête 2002 Rotterdammers en fietsen. Resultaten uit de Omnibusenquête 2001
2006 2005 2005 2002 2001
SOCIAAL BELEID Sociale Kaart 2004 stadsregio Rotterdam
2004
VRIJETIJDSBESTEDING Vrijwilligerswerk en informele hulp in Rotterdam 2005. Resultaten uit de Vrijetijdsomnibus 2005 Relevante trends voor het vrijwilligerswerk in 2020 Rotterdammers in de wintermaanden van 2005 Joffen in Feijenoord Rotterdammers in hun vrije tijd 2003. Resultaten uit de Vrijetijdsomnibus 2003 Recreatief bezoek van Rotterdammers aan Rotterdam 2003. Resultaten uit de Vrijetijdsomnibus 2003 Vrijetijdsdeelname onder 55-plussers Rotterdamse bezoekers van openbaar groen 2001 Tijdsbesteding en uitgaansgedrag van Rotterdamse jongeren Omgevingsanalyse sport en bewegen in Noord aan de Rotte
2006 2006 2005 2005 2004 2004 2003 2003 2002 2002
WELZIJN EN VOLKSGEZONDHEID Jonge moeders in Rotterdam. Stand van zaken 2004 Kinderen en opvang. Monitor kinderopvang Rotterdam 2002
2004 2002
WONEN Kans van slagen. Monitor Woonruimteverdeling stadsregio Rotterdam 2005 kwartaal 4 Feitenkaart Aandachtsgroepen volkshuisvestingsbeleid Rotterdam en regio 2002 Evaluatie experiment huisvestingsvergunning Bewonersonderzoek Nesselande Monitor Aanbodmodel Rotterdam 2003 Woningmarktonderzoek gemeente Albrandswaard 2004 Bewoners van nieuwbouwwoningen in Hoge Heren en Hoge Erasmus Huursubsidie en Vangnetregeling Rotterdam ’00/’01 en ’01/’02 De markt voor koopwoningen in 2002 Woonwensenonderzoek onder ouderen van 55 jaar e.o. in Maassluis Quick scan van de Rotterdamse kamermarkt Kopers van nieuwbouwwoningen in Nesselande
2006 2005 2005 2005 2004 2004 2003 2003 2003 2003 2003 2003
OVERIG Rapportage Warmtekrachtkoppeling Bergschenhoek Rotterdammers en computers 2005. Resultaten uit de Omnibusenquête 2005 Evaluatie stoelmassage dS+V. Resultaten uit een enquête bij drie dS+V-afdelingen
2005 2005 2004
Bovenstaand overzicht is een greep uit het publicatieaanbod van het Centrum voor Onderzoek en Statistiek. Een compleet publicatieoverzicht is te raadplegen op Internet: http://www.cos.nl. 36
