BOUWRECHT MONOGRAFIEËN Eerder onder auspiciën van de Stichting Instituut voor Bouwrecht verschenen monografieën: Nr. 1: Hoofdlijnen van een Wet op de stadsvernieuwing. Rapport van de Werkgroep Stedelijke Verkaveling van de Stichting Instituut voor Bouwrecht Nr. 2: Handleiding tot de U.A.V., door mr. M.A. van Wijngaarden Nr. 3: Contracten met de overheid, in het bijzonder in de bouw/Projectontwikkelingscontracten, door prof. mr. A.R. Bloembergen en prof. mr. W.J. Slagter Nr. 4: Coördinatie Administratieve Wetgeving Onroerend Goed. Rapport van de Werkgroep Coördinatie Wetgeving Onroerend Goed van de Stichting Instituut voor Bouwrecht Nr. 5: Harmonisatie van Standaardvoorwaarden in de bouw. Rapport van de Werkgroep Standaardregelingen in de bouw Nr. 6: Vergoeding van planschade, door mr. G.J. de Groot Nr. 7: Harmonisatie van Gronduitgiftevoorwaarden. Rapport van de Begeleidingscommissie juridisch-bestuurlijk knelpuntenonderzoek in de bouw Nr. 8: Samenwerkingsvormen in de bouw, door mr. M.A.M.C. van den Berg Nr. 9: Bouwplanprocedures en de nieuwe Woningwet, door Stichting Instituut voor Bouwrecht Nr. 10: Juridisch-bestuurlijke aspecten van publiek-private samenwerking, door ir. A.G. Bregman Nr. 11: Verwant zonder verband. De coördinatie van de bouw- en de milieuvergunning, door mr. J. Struiksma Nr 12: De ruimte begrensd. Het bestemmingsplan en het spanningsveld tussen beleidsruimte en rechtszekerheid, door mr. H.J. de Vries Nr. 13: Overheidsaanbestedingen: De EG-rechtelijke context, door mr. G. W.A. van de Meent Nr. 14: Op weg naar een bestuursrechtelijke normering van het gemeentelijk aanbestedingsbeleid in de bouw, door mr. H. Nijholt Nr. 15: Ruimtelijke plancoördinatie en projectbesluitvorming. Naar maatwerk zonder versnippering, door ir. A.G. Bregman Nr. 16: De bestemmingsplanprocedure en de zelfstandige projectprocedure, door mr. J. Robbe Nr. 17: Modernisering gemeentelijk grondbeleidsinstrumentarium, door dr. ir. A.G. Bregman en prof. mr. D.A. Lubach Nr. 18: Met woord en kaart. Over detaillering en reikwijdte van bestemmingsplanregeling, door mr. P. van der Ree Nr. 19: De spanning tussen centralisatie en decentralisatie in de ruimtelijke ordening, door mr. M. Lurks Nr. 20: Welstandstoezicht juridisch getoetst, door mr. A.G.A. Nijmeijer Nr. 21: Veranderende rollen. Nieuwe contractvormen in het bouwrecht, door mevr. mr. dr. M.A.B. Chao-Duivis en mevr. mr. A.Z.R. Koning Nr. 22: Planschadevergoeding, door mevr. mr. G.M. van den Broek
Nr. 23: Publiek- en privaatrecht; overheidsbeleid en recht. Vijfentwintig proefschriften en een preadvies, door prof. mr. P. de Haan Nr. 24: Van bouwen, breken en branden in de lage landen, door dr. E.H.A. Kocken Nr. 25: Op weg naar een nieuw aanbestedingsrechtelijk kader in Nederland. Een proeve van een wet voor het verstrekken van overheidsopdrachten, door mr. H.D. van Romburgh Nr. 26: Publiek-private samenwerking bij de ruimtelijke inrichting en haar exploitatie, door dr. ir. A.G. Bregman en mr. R.W.J.J. de Win Nr. 27: Milieueffectrapportage en ruimtelijke ordening, door mr. M.A.A. Soppe Nr. 28: Water weren, door mr. F.A.G. Groothuijse Nr. 29: De voor- en nadelen van privatisering van het bouwtoezicht, door dr. ir. J. van der Heijden STICHTING INSTITUUT VOOR BOUWRECHT
De voor- en nadelen van privatisering van het bouwtoezicht
© 2009, J. van der Heijden Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgeverij. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van art. 16h tot en met 16m Auteurswet 1912 jo. het Besluit van 27 november 2002, Stb. 2002, 575, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken dient men zich tot de Stichting Instituut voor Bouwrecht te wenden. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photo print, microfilm or any other means without written permission from the publisher. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden, noch voor de gevolgen hiervan. ISBN 978-90-78066-29-3 ISSN 1574-1915 NUR 823
De voor- en nadelen van privatisering van het bouwtoezicht
door dr. ir. J. van der Heijden
Instituut voor Bouwrecht – Den Haag – 2009
Inhoudsopgave
Proloog
x
Hoofdstuk 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.6 1.7 1.8
Inleiding Aanleiding onderzoek Focus op privatisering en samenwerking Doelstelling en vraagstelling Begripsbepaling Onderzoeksplan Beoordelingscriteria Opbouw van dit boek
1 1 2 4 4 9 11 16
Hoofdstuk 2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.2 2.2.1 2.2.2
19 20 20 21 22 23 24
2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4 2.4 2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.5
Het bouwtoezicht in Nederland De ontwikkeling van het bouwtoezicht in Nederland 1901 – 1940: Regulering in de bouw: de Woningwet 1940 – 1981: Uniformering en standaardisering 1982 – 2008: Deregulering en marktwerking Problematiek bij het bouwtoezicht in Nederland De onderzoeksrapportages De dagelijkse praktijk van het gemeentelijk bouw- en woningtoezicht Recente en toekomstige ontwikkelingen De gecertificeerde bouwbesluittoets Initiatieven vanuit de gemeenten Commissie Dekker Commissie Mans Discussie Deregulering als schijnpolitiek Veranderende regels, onveranderd toezicht De ideale toezichthouder bestaat niet Conclusie
Hoofdstuk 3 3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.2
Het onbereikbare optimum De kwaliteit van wet- en regelgeving Doelmatigheid Naleefbaarheid en handhaafbaarheid Duidelijkheid Flexibiliteit Strategieën en stijlen van handhaving en toezicht
43 44 44 45 46 47 47
26 29 29 31 32 33 35 35 36 38 39
vii
3.2.1 3.2.2 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.4 3.5
Strategieën Stijlen van handhaving en toezicht De partijen die bij handhaving en toezicht betrokken zijn Slimme regulering Zelfregulering en co-regulering Onder toezicht gestelden Waarom een optimaal organisatiemodel onbereikbaar is Conclusie
47 54 54 55 56 57 58 59
Hoofdstuk 4 4.1 4.1.1 4.1.2 4.1.3 4.1.4
Privatisering nader beschouwd Decentralisatie, verzelfstandiging en privatisering Decentralisatie Verzelfstandiging Privatisering Verantwoordelijkheid bij het ‘op afstand plaatsen’ van beleidsuitvoering Overzicht Privatisering, hoe pakt het elders uit? Algemene ervaringen met privatisering van handhaving en toezicht Ervaringen met privatisering van bouwtoezicht Hybride en symbiose organisatievormen Symbiose organisatievormen De focus op competitie Conclusie
63 64 65 66 69
85 86 86 88
5.3.1 5.3.2 5.3.3 5.3.4 5.3.5 5.4
Het bouwtoezicht in Australië Van publiek naar privaat Naar nationale bouwregelgeving Naar geprivatiseerd bouwtoezicht Verschillen in geprivatiseerd bouwtoezicht tussen de staten en territoria Ervaringen met geprivatiseerd bouwtoezicht in de staten en territoria South Australia New South Wales (NSW) Australian Capital Territory (ACT) Queensland Victoria Discussie en conclusie
91 91 95 97 98 100 103
Hoofdstuk 6 6.1 6.1.1 6.1.2 6.2
Het bouwtoezicht in Canada Van publiek naar privaat Naar nationale bouwregelgeving Naar geprivatiseerd bouwtoezicht Verschillen in geprivatiseerd bouwtoezicht tussen de cases
107 107 108 109 111
4.1.5 4.2 4.2.1 4.2.2 4.3 4.3.1 4.3.2 4.4 Hoofdstuk 5 5.1 5.1.1 5.1.2 5.2 5.3
viii
70 72 73 73 76 79 80 81 82
90
Inhoudsopgave
6.3 6.3.1 6.3.2 6.3.3 6.4
Ervaringen met geprivatiseerd bouwtoezicht in de onderzochte cases Vancouver Alberta Ontario Discussie en conclusie
113 113 117 121 123
Hoofdstuk 7 Is het ‘all in the mix’? Conclusies en lessen 7.1 Het toezichtsprobleem nader beschouwd 7.1.1 Het toezichtsprobleem: een organisatorische en uitvoeringstechnische component 7.1.2 Het toezichtsprobleem: one-shotters en repeat players 7.1.3 Het toezichtsprobleem: aanbod en vraag 7.2 Vergelijking Australië en Canada 7.2.1 Effectiviteit 7.2.2 Efficiëntie 7.2.3 Rechtvaardigheid 7.2.4 Verantwoording 7.3 Bijdrage aan bestuurskundige literatuur 7.3.1 ‘Tipping point’ in handhavingspiramiden 7.3.2 Symbiose organisatiesystemen 7.3.3 De invloed van competitieve en complementaire relaties 7.3.4 Kleine verschillen, grote effecten 7.3.5 Toezicht of verantwoording? 7.4 Praktische handvatten 7.4.1 Het meest adequate model… 7.4.2 … maar staar je niet blind op ‘best practices’ 7.4.3 Denk vanuit het toezichtsaanbod én de toezichtsvraag 7.4.4 De omgeving is van invloed 7.4.5 De dynamiek van actoren en het tijdsverloop zijn van invloed 7.5 Tot slot
127 128
Epiloog Literatuur Trefwoordenregister
149 153 175
129 130 131 132 133 133 134 135 137 138 139 141 142 144 145 145 146 146 146 147 147
ix
