Eenden helpen vissers door crisisjaren heen

Kijk op Harderwijk anno 1932 1e jaargang augustus 2011

Eenden helpen vissers door crisisjaren heen Op 28 mei 1932, om precies twee minuten over een ’s middags, plonsen voor het laatst grote stenen en klodders klei vanuit grijpers in de Zuiderzee. Voor het laatst spat wat Zuiderzeewater op, om neer te komen in IJsselmeer en Waddenzee. De rest vermengt zich met de dan nog doorweekte bodem van de dertig kilometer lange dam, die voortaan Noord-Holland en Friesland met elkaar verbindt: de Afsluitdijk. De vrees, dat de afsluiting van de Zuiderzee snel zou leiden tot minder visvangsten, zodat visserij niet langer meer loonde, werd bewaarheid. Vissers verkochten in rap tempo hun schepen. In veel vissersplaatsen langs de voormalige Zuiderzee leden vissersgezinnen bittere armoe, vaak extra geplaagd door het uitbreken van de wereldwijde economische crisis, die in 1929 begint met het ineenstorten van de beurs op Wall Street. Een jaar later treft de crisis ook Nederland keihard. De prijzen én lonen dalen enorm, met soms wel de helft. Na 1932 verliezen in korte tijd arbeiders en kantoorbedienden met tienduizenden tegelijk hun baan. Uiteindelijk telt Nederland 500.000 werklozen, op een bevolking van negen miljoen. Zij moeten tweemaal daags de kaart laten afstempelen die hen recht op steun geeft. Opvallend genoeg ontsnap-

DREES TIMMER

BOUWADVIES

www.timmerbouwadvies.nl

06 533 888 52

ten de Harderwieker vissers aan de gevolgen van zowel de afsluiting van de Zuiderzee, als de economische crisis. De ernstige gevolgen waarvoor Eibert den Herder al die jaren waarschuwde, zoals grote werkloosheid onder de Harderwieker vissers, die

voortaan steun zouden moeten trekken, bleven uit. De door Den Herder voorspelde krimp van de Harderwieker vissersvloot kwam uiteindelijk wel, maar pas toen de Tweede Wereldoorlog begon. De Afsluitdijk kwam er om de al eeuwenlang geteisterde Zuiderzeekust te behoeden voor nog meer overstromingen. Minister Cornelis Lely die de plannen had bedacht, stelde bovendien voor om de meest vruchtbare gronden van het IJsselmeer droog te leggen voor de voedselproductie. De Harderwieker vissers en hun knechten, die niet uit voorzorg al een bestaan op de wal hadden opgezocht, maar stug bleven uitvaren en doorgingen met vissen, halen met hun netten de eerste paar jaar na de afsluiting vooral dode vis boven water. Alleen paling en spiering slagen erin te overleven in het pijlsnel zoeter wordende water. Later blijken ook snoekbaars en baars zich prima thuis te voelen in het IJsselmeer.

De vissersgezinnen waarvan de mannen bleven vissen, hadden het zwaar. Nu viel met de afsluiting nóg een bron van inkomsten weg: de bijverdienste van het elke nazomer thuis pellen van garnalen. Vóór de afsluiting stonden de Harderwieker vis-

voor, soms maalden ze het en voerden het hun eigen kippen en varkens. De familie Den Herder richtte daarom een vismeelfabriek op, waarin nest werd verwerkt tot vismeel dat werd doorverkocht aan kippenboeren. Een viertal Harderwieker vissers

Aanleg Afsluitdijk , tijdens de eerste fase van het Zuiderzeeproject. sers tweede op de ranglijst voerde hun nest aan wat eenvan de garnalenvisserij, na den die ze er voor de eieren de Volendammers. Iedereen bij hielden. Ze hadden dat in de vissersgezinnen moest afgekeken van Volendamse meehelpen om de gekookte vissers, die bijna allemaal wel garnalen te pellen. Een peller een paar eenden hielden voor kreeg in 1910 voor een pond de eieren. De dieren kregen gepelde garnalen een cent of nest en visafval, wat de visacht. sers toch niets kostte. Toen ze Indische loopeenden gingen Zes jaar eerder duikt de naam doorfokken tot legeenden, al op van Eibert den Herder, kwamen ze er al snel achter die in 1904 op 28-jarige leef- dat de vogels met nest als tijd, samen met zijn vader voer véél meer eieren gingen en broer in Harderwijk een leggen, tot wel tweehonderd garnalenpellerij opricht. Het per jaar. Twee keer zoveel als bedrijf van de Den Herders indertijd een goede legkip kocht de vangsten op van kon leggen! de vissers en besteedde het pelwerk vervolgens uit aan Niet zoveel later, in 1920, thuiswerkers. De gepelde kopen de vier, de br oers garnalen hoefden alleen nog Aalt en Andries Jansen, Hein maar te worden ingeblikt. Volkers en Frans de Lange, Vooral Engelsen, maar ook elk een stuk grond aan de Amsterdammers bleken gek Harderwijkerweg in Ermelo op Harderwijkse garnalen uit en beginnen daar ieder een blik. eigen professionele eendenhouderij. Ze doen dat de Den Herder viel het op dat volgende jaren zó goed dat de meeste vissers altijd wel steeds meer vissers besluiten wat ‘nest’ als bijvangst vingen te stoppen met vissen om als en meenamen. Nest bestond eendenhouder verder te gaan. voor het overgrote deel uit De eieren verkopen ze aan dode garnalen en kleine vis- de voedingsindustrie, vooral jes. Veel kregen ze er niet beschuitfabrikanten.

In tien jaar tijd ontstaan in Tonsel en langs de Parallelweg tientallen eendenhouderijen waar volgens officiële cijfers 800.000 legeenden worden gehouden. Vermoed wordt dat het werkelijke aantal eenden veel hoger ligt, maar werd verzwegen. De voormalige vissers hadden geen zin om nog meer belasting te betalen. Eibert den Herder heeft het in een van zijn boeken zelfs over ‘miljoenen eenden die elke dag 200.000 kilo garnalen eten. Dat laatste cijfer trekken deskundigen in twijfel, al is over die periode wel bekend dat de Harderwijkse haven voortdurend vol ligt met vissersboten. Van Harderwiekers, maar ook van vissers uit Bunschoten, Marken, Elburg en Volendam. Allemaal verhandelen ze er hun nest aan de eendenhouders… Tot ieders verbazing raakt de wereldwijde crisis de eendenhouders niet. Ze doen zelfs prima zaken. De Harderwieker vissers ontsnappen daardoor ook aan de ergste gevolgen van de crisis. De vissers vangen voortdurend meer dan genoeg nest. Daarvoor ontvangen ze weliswaar weinig, maar dat bleek toch genoeg om van te kunnen leven. De conclusie, dat eenden de Harderwieker vissers destijds hebben behoed voor enorme armoede en werkloosheid en inkrimping van de vloot hebben voorkomen, lijkt daarom juist.

“De Bank anno nu”

Selhorstweg 1 3841 GE Harderwijk Telefoon: 0341 - 437492

www.abnamro.nl

De Harderwieker 2011, een kijk op Harderwijk anno 1932 - pagina 2

Ontdek hoe Harderwijk aan haar prettige sfeer komt

‘Beleef het verleden mee’ Wel eens gezeild op een Harderwijker botter? Ze liggen hier afgemeerd in de Vissershaven, schuin tegenover mijn werkkamer. Ik kijk er elke dag wel even naar. Dat hoort bij mijn werk. Ik leg u uit waarom. De botters zijn te huur. De Harderwijker Botterstichting regelt een ervaren schipper en scheepsmaat. Met een heerlijke zeiltocht over Wolderwijd of Veluwemeer helpen u en uw medepassagiers mee aan de instandhouding van een tastbare herinnering aan het cultuurhistorische visserijverleden van Harderwijk. Ik raad het u aan. Echt fantastisch: zo’n vissersschip met volle zeilen, bruisend door de golven. Als het flink waait gaat het nog best hard. Heerlijk je hoofd in de wind, af en toe een plens water over je heen. Of met klein briesje, samen op de plecht genietend van het zonnetje, goede gesprekken en prachtige vergezichten. En de stad Harderwijk aan de horizon… Wie al eens is mee geweest op een botter, is het vast opge-

vallen: de schipper aan het roer tuurt veel vooruit, maar kijkt ook regelmatig even achterom. Niet zozeer om te zien of er misschien een schip achterop komt. Door om te zien, leert de schipper uit welke richting hij is gekomen. En of hij nog de juiste koers vaart en niet teveel verlijert. Om verder te komen, een altijd veelbelovende toekomst tegemoet, zouden wij ook regelmatig eens achterom moeten kijken, naar ons eigen verleden. Immers: wie met aandacht voor zijn verleden naar de toekomst kijkt, weet uit welke richting hij is gekomen. En dan weet je vaak ook in welke richting je verder wilt. Het cultuurhistorische verleden van onze prachtige stad Harderwijk is nu, in onze tijd, nog altijd beeldbepalend. De Zuiderzeevisserij, met Harderwijk als belangrijke havenstad tussen de Oost- en Zuidwal, bracht enorm veel bedrijvigheid, ondernemerschap, koopmanschap en handelsgeest met zich mee. Hierdoor kon Harderwijk zich blijven ontwikkelen en bleef het een dynamische stad

Welkom in de historie van Harderwijk Geschiedenis en toekomst zijn nauw met elkaar verbonden. Cultuurhistorische elementen zijn daarom onvervangbaar. Met de organisatie van de Visserijdagen willen we ons verleden herkenbaar in stand houden. Op vrijdag 26 augustus met de organisatie van een bedrijvenzeilwedstrijd met authentieke Zuiderzeebotters en op zaterdag 27 augustus de traditionele Visserijdag met nieuw dit jaar een Visserijdagbraderie aan de Boulevard. Dit jaar is Kampen onze gastgemeente. Tijdens de Visserijdag op zaterdag presenteert onze gastgemeente zich met het Campement Campen aan de Vissershaven. Harderwijk en Kampen hebben van vroeger uit een historische band op het gebied van de Hanze. Tijdens het bijzondere Admiraalzeilen op zaterdagmiddag is speciaal voor die gelegenheid de Kamper Kogge als Admiraalschip aanwezig.

Prominente gasten zijn vanaf dit unieke schip dan getuige van een imposante vlootschouw op het Wolderwijd met als admiraal de burgemeester van Kampen, Bort Koelewijn. Later ’s middags is voor hem opnieuw een hoofdrol weggelegd tijdens het Admiraalzeilen in de Vissershaven. Uiteraard zal onze Harderwijkse burgemeester John Berends er persoonlijk voor zorg dragen dat onze gastadmiraal goed op z’n rol wordt voorbereid. De havenkades zijn het decor van vele activiteiten, zoals historische visserijambachten, hét jaarlijks kampioenschap visroken van Harderwijk en optredens van shantykoren die zingend met elkaar strijden om de Bronzen Botter. Kortom: vele bijzondere activiteiten tijdens de Visserijdagen in Harderwijk. U bent van harte welkom! Rob Spierenburg, Voorzitter Stichting Visserijdagen Harderwijk

aan het water, zelfs nadat de Afsluitdijk werd voltooid en daarmee een einde kwam aan de Zuiderzeevisserij. Het verleden van Harderwijk bepaalt nu nog steeds de cultuur, het prettige woon- en werkklimaat en de plezierige en fijne sfeer in onze stad. Het maakt dat wij, inwoners van Harderwijk, ons altijd zo prettig en thuis voelen, ons met de stad verbonden voelen. Ik hoor het ook van Harderwijkers die hier niet zijn geboren of getogen, maar pas later zijn komen wonen. Ik weet het van mezelf. Waardering Tijdens de Visserijdagen, op de laatste vrijdag en zaterdag van augustus, helpen vele Harderwijkse vrijwilligers de hoogtijdagen van de Zuiderzeevisserij herleven. Ik spreek mijn waardering uit voor hen, die soms al maanden in de weer zijn, zodat straks de Vissershaven weer vol ligt met botters, pluten, punters en andere vissersscheepjes. En kades bruisend van activiteiten, shantykoren, het palingroken en andere visserijambachten. Met bovendien een indrukwekkende

John Berends, Burgemeester van Harderwijk replica van een koggeschip van is. Samen met uniek authenonze gastgemeente Kampen, tiek fotomateriaal en aan het die ook vol trots terugkijkt tijdsbeeld aangepaste foto’s, op haar eigen visserijverleden. nodigt de authentieke krantEen compliment ook voor de opmaak u uit om meer te groep Kampenaren die dan weten te komen over het nosals historische figuren optre- talgische visserijverleden van den. En voor hun burgemees- Harderwijk. ter Bort Koelewijn, die dit jaar in aangepaste kledij onze Ik nodig u eveneens uit om te zien naar dat verleden, dat vlootadmiraal wil zijn. een samenleving voortbracht, Deze bijzonder vormgegeven waarvan u en ik thans deel uitgave ‘De Harderwieker’ uitmaken. Een verleden waar van Foppen Reclame u en ik trots op mogen zijn en besteedt ook ruim aandacht die het verdient om blijvend aan het visserijverleden van te worden herinnerd! Harderwijk. Met een handig programma van alle activiteiJohn Berends ten tijdens beide Visserijdagen Burgemeester van Harderwijk en extra informatie over wat er dan te zien en te doen

Een enkel woord van den uitgever Voor u ligt het eerste exemplaar van ‘De Harderwieker’, een speciale courant waarin het nostalgische verleden, heden en toekomst van de stad Harderwijk centraal staan. In dit eerste nummer veel aandacht voor het Harderwijkse visserijverleden rondom het jaar 1932. In dat jaar werd de dam voltooid die dijk ging heten en de Zuiderzee afsloot van de open zee. Het betekende de nekslag voor de Zuiderzeevisserij, waar veel Harderwijkse vissersgezinnen zo afhankelijk van waren. Terwijl tegelijk ook de rest van Nederland getroffen werd door de gevolgen van de wereldwijde economische crisis zochten - en vonden de vissers nieuwe manieren om brood op de plank te krijgen… Harderwijk is zuinig op haar visserijverleden. Bekende, betrokken en bevlogen Harderwiekers zorgen ervoor dat inwoners, hun familie en vrienden, maar ook toeristen, geïnteresseerden en bezoekers van de stad Harderwijk kunnen blijven genieten van wat er van de visserij is overgebleven.

Mooi voorbeeld vormen de besturen en vrijwilligers van de Harderwijker Botterstichting, de Stichting Harderwijker Visserijdagen en van het Stadsmuseum Harderwijk.De Botterstichting zet zich vooral in voor het behoud van de weinig overgebleven houten botters, die zo’n belangrijke rol speelden in het visserijverleden van Harderwijk. Dat visserijverleden wordt tot leven gebracht tijdens de jaarlijkse Visserijdagen Harderwijk, die dit jaar voor de 29-ste keer plaatshebben op vrijdag 26 en zaterdag 27 augustus. In deze krant treft u het volledige programma voor beide dagen, evenals de nostalgische advertenties van een aantal Harderwijker ondernemers en bedrijven die het werk van één, of beide stichtingen een warm hart toedragen en ondersteunen. Laten we vooral niet het Stadsmuseum Harderwijk vergeten, dat ons de veelzijdige en bewogen geschiedenis van Harderwijk wil laten herbeleven. Een deel van het museum gaat over de Harderwijkse Zuiderzeevisserij en de teloorgang ervan. En over ene Eibert den Herder, een eigenzinnige en hele bijzondere Harderwijker, die al

vroeg waarschuwde voor de gevolgen van de aanleg van de Afsluitdijk. Daarover dus meer in deze krant, met speciale dank aan het Stadsmuseum, waar veel van de verhalen en foto’s vandaan komen. Uit naam van den uitgever, Foppen Reclame, wens ik u allen veel leesgenoegen. Beleefd breng ik onze adverteerders onder uw aandacht. Zij helpen met hun bijdrage het Harderwijkse visserijleven koesteren. Harry Schipper

Onori

Sinds 1898 Uw leverancier van: Werkkleding • Polo’s • T-shirts • Caps

W

graa ij komen

g naar u

www.onori.nl

toe ..


Eibert den Herder haalt toeristen naar Harderwijk Eibert den Herder (18761950) was tijdens zijn leven beslist de meest bekende Harderwijker van ons land. Die landelijke bekendheid dankte hij vooral aan zijn enorm felle protesten tegen de afsluiting en inpoldering van de Zuiderzee. Opmerkelijk genoeg hebben juist zijn protesten niet het gewenste effect gehad. Of zou hij misschien toch mensen aan het denken hebben gezet, waardoor bijvoorbeeld de polder Markerwaard er uiteindelijk niet is gekomen?

in 1925 werd met een speciaal baggerschuitje dwars door een zandbank, vlak voor de Harderwijkse havenmond met de betekenisvolle naam Het Harde, een veertig meter brede en twee meter diepe vaargeul uitgebaggerd. De vaargeul was amper klaar of hij richtte met enkele andere leden van het vaargeulcomité de NV Holland-Veluwe-

22.000 passagiers! Eén ding namen veel Harderwijkers Den Herder niet in dank af: dat was het feit dat de passagiersboten ook op zondag diensten onderhielden. Zo kwam het dat op de zondag ‘allerlei lichtzinnige Amsterdammers’ door de voorheen zo stille straten van Harderwijk flaneerden. Dat was Harderwijkers toentertijd vanzelfsprekend een doorn in het oog.

De Kasteel Staverden bracht daarmee het totaal op vijf. Toen de crisis uitbrak lukte het maar net om niet failliet te gaan. Wel zegden aandeelhouders in 1932 het vertrouwen in hem op. Den Herder mocht commissaris blijven. De HollandVeluwe-Lijn overleefde, al ontstond opnieuw commotie over de zondagdiensten. Nadat zijn politieke carrière mislukte, bleef Den Herder

plannen mag hij gerust gezien worden als grondlegger van het Harderwijker toerisme. Nadat de Harderwijkse gemeenteraad in 1948 eindelijk groen licht gaf voor het zandstrand, begonnen zijn zonen Frits en Coen er een camping en speeltuin. Om de kampeerders te vermaken haalden de broers in 1954 een paar zeehonden naar Harderwijk.

Als ‘Ome Piet’ van Graffijland ze ging voederen, vertoonden

Veel, heel veel andere initiatieven van Eibert den Herder waren wél succesvol. Zo slaagde de meest bekende Harderwijker van toen erin om zijn stad Harderwijk tot een van de bekendste van het land te maken. Den Herder heeft met zijn praktische ideeën, zijn geloof in eigen kunnen, zijn ondernemerszin, zijn veelzijdigheid, zijn enorme parate kennis, en zijn doorzettingsvermogen letterlijk de basis gelegd voor een niet aflatende stroom toeristen die vooral in de zomermaanden Harderwijk bezoekt… Eibert den Herder kwam van meet af aan op voor de belangen van de Harderwieker vissers. Hij werd raadslid en vond ook dat de vaargeul naar de haven van Harderwijk veel breder en wat dieper mocht, zodat er ook grotere schepen naar de stad konden komen. De eerste discussies over die vaargeul in de gemeentepolitiek zouden al dateren van een eeuw terug. Al die tijd konden grotere of zwaar beladen schepen niet de haven binnenvaren. Ze moesten voor de kust afmeren en daar worden uitgeladen… Den Herder kreeg uiteindelijk zijn zin, na veel tegenwerpingen en felle discussies met de toenmalige burgemeester Kempers:

Lijn op. En op 24 mei 1926 maakte de Stad Harderwijk, een tot passagierschip omgebouwde stoomradarboot, de eerste vaart van Amsterdam naar Harderwijk. Het werd een enorm succes! Binnen de kortste keren diende zich een concurrent aan: Harderwijker Barend Schipper ging met zijn beurtschip ook passagiers vervoeren en richtte de Vereeniging Stoombootonderneming Burgemeester Kempers op. Een jaar later, in 1927, kocht hij een stoomboot met die naam. Ook Eibert den Herder bracht dat jaar nog een tweede schip in de vaart, de Uddelermeer. Zijn HollandVeluwe-Lijn vervoerde dat jaar

Duizenden mensen kwamen zo per boot naar Harderwijk. In het begin huurden de passagiers vaak een fiets om daarmee een tocht te maken over de Veluwe. Maar de plaatselijke horeca was alert en zorgde voor vertier, zodat de toeristen vaker en langer in de stad bleven. Eibert den Herder ging verder: er moest ook een zwaaikom komen, zodat de schepen een draai konden maken. Vlak voor de stad op de plaats waar nu het Dolfinarium is, liet hij grond opspuiten om er een strandje te maken voor de badgasten. Opnieuw stuitte hij op veel tegenstand voor zijn plannen. Schipper en Den Herder schaften elk een derde schip aan.

zich inzetten voor de bloei van de stad Harderwijk. Hij zat al sinds 1900 in het VVVbestuur en bedacht telkens nieuwe plannen om toeristen naar Harderwijk te krijgen. De Herder stond aan de wieg van heel veel initiatieven, waaronder de productie van een film over de Zuiderzee. Schepen van zijn rederij voeren langs de Zuiderzeewerken, waar hij zich zo tegen had verzet. Zijn idee voor een permanente lijnvaartdienst met Amsterdam werd ook nieuw leven ingeblazen. Hij was in 1930 oprichter van watersportvereniging Flevo en opende vijf jaar later jachthaven De Knar. Dankzij zíjn vele succesvolle ideeën en

De Holland-Veluwe Lijn de dieren ijverig hun kunstjes in een Robarium, tot groot vermaak van de campinggasten. In 1956 had Frits zeven Californische zeeleeuwen. Hij liet deze vrolijke dieren naast de steiger van het veer Harderwijk Amsterdam aan dagjesmensen zien. Op vakantie in Honolulu zag hij een stadion met een koepel. Op 8 juli 1965 gaat in Harderwijk het eerste Europese Dolfinarium open. Drie jaar later gevolgd door de karakteristieke koepel. In dat jaar brengen één miljoen mensen een bezoek aan het Dolfinarium van Harderwijk...

Kom effe een bakkie doen op de oude scheepstimmerwerf Veluvia ..in de Harderwijkse nostalgische vissershaven aan de voet van de molen.

Sparen is zeker moeilijk, maar toch wordt dagelijks menig stuivertje nutteloos weggeworpen, dat goed belegd, in de toekomst een aardig duitje zou vertegenwoordigen.

De wind voelen, de geur van weleer en de ruimte om je heen beleven op onze scheepswerf. Vaar met uw bootje onder de brug door en meer af aan onze wal.

Vuldersbrink 75 • 3841 AS Harderwijk • Tel: 0341-439381

Scheperij Veluvia en Zo • Havendijk 1 • 3846 AC Harderwijk • www.veluvia.nl


euro aan onderhoud kwijt om het schip varend te houden. Het grootste deel gaat op aan professioneel onderhoud. Maar voor een particulier is het bijna niet te doen om zelf een botter in de vaart te houden”. Hij vertelt dat zo’n twintig jaar geleden nogal wat botters door particulieren van de ondergang zijn gered, maar vaak niet deskundig werden gerestaureerd. Inmiddels is de kwaliteit van de ‘bottervloot’, ‘beduidend beter’ dan toen.

Schipper Hans Glasstra houdt de vaart erin ‘We kunnen altijd wel vrijwilligers gebruiken…’ Hij is van het eerste uur; de regelaar, de regisseur, de duivelstoejager én steevast de man die bij het admiraalszeilen het palaver houdt: bestuurslid Hans Glasstra van zowel de Harderwijker Botterstichting als de Stichting Visserijdag houdt de vaart erin en zorgt ervoor dat alles voor de wind gaat.

In het dagelijks leven houdt hij zich als ambtenaar – projectleider civieltechniek (weg- en waterbouw) bij de gemeente Harderwijk bezig met vooral wegenaanleg. Maar als bestuurslid van de Botterstichting ‘gaat’ Hans Glasstra over het verzorgen van de verhuur van de beide botters die de stichting momenteel in haar bezit heeft. Hij regelt de zeiltochten met de botters vanuit de thuishaven Harderwijk. Met de opbrengsten van de verhuur bekostigt de stichting haar kosten, zoals het onderhoud aan de beide schepen, de verzekeringspremies en de brandstof. “Brandstofkosten proberen we natuurlijk zo laag mogelijk te houden door zoveel als mogelijk is met de botters te zeilen. Maar soms

ontkom je er niet aan om de motor te gebruiken. Er staat niet altijd genoeg wind”, aldus Glasstra.

droogtekieren naar binnen. Nat houden dus. Dan zetten de planken uit en trekken de naden dicht.”

Schuren, teren, beitsen… het leven als vrijwilliger bij de Harderwijker Botterstichting is ogenschijnlijk niet altijd even gemakkelijk. Sinds de stichting er vorig jaar naast de HK172 nóg een botter, de HK22, bij heeft gekregen, is er regelmatig werk aan de winkel. Elk jaar opnieuw, vooral in de wintermaanden, moeten de houten schepen onderhouden worden. “En daarvoor moet je wel uit het juiste hout zijn gesneden, want ook de minder leuke dingen horen erbij”, weet Glasstra. “Maar waar de één een hekel aan heeft, vindt een ander soms juist leuk om te doen. En er staat wel wat tegenover: ’s Zomers mogen de vrijwilligers mee met zeiltochten. Deelnemen aan allerlei evenementen, zoals bedrijvenwedstrijden. Het liefst zoveel mogelijk. Want botters zijn schepen die nat gehouden moeten worden. Houten schepen krimpen namelijk boven de waterlijn. Ga je dan onder zeil en komt het schip op één oor dan guts het water letterlijk door alle

Zeilen met een botter is volgens Hans Glasstra niet moeilijk. “Iedereen heeft het zo onder de knie. Kwestie van een paar keer meevaren met ervaren zeilers en goed opletten”. Binnen de kortste keren kun je dus zomaar als vrijwilliger aan het roer van zo’n schitterend schip komen te staan? “Ja hoor”, klinkt Glasstra vrolijk. “Het is echt niet moeilijk. Je kunt met z’n tweeën al zo’n botter zeilen”.

schoonmaak & bedrijfsdiensten

Gelreweg 6 • 3843 AN Harderwijk • T 0341 414 979

Strandboulevard Oost 8 • T 0341-419 888 • www.rookerijtje.nl

Zeilen gebeurd meestal in de maanden mei, juni en juli. De botters zijn meestal wel drie dagen of avonden per week op het water. De vrijwilligers komen op de dinsdagavond bij elkaar. “Een beetje oefenen of een wedstrijdje doen,” legt Glasstra uit. Beide botters gaan voor een uitgebreide reparaties of groot onderhoud naar een professionele botterwerf in Spakenburg. Daarmee zijn vaak flinke bedragen meegemoeid. “Gelukkig staan er tot nu toe altijd wel partijen, bedrijven klaar om ons dan financieel bij te springen.”

van den Brinks

w w w. v a n d e n b r i n k s . n l

Hij vertelt dat er binnen het vrijwilligersteam ‘schuurders’, ‘lakkers’ en ‘vaarders’ zijn. “We proberen natuurlijk met het verdelen van het werk rekening te houden met de interesses van iedereen, hoewel het merendeel toch wel de meeste belangstelling heeft voor het varen”.

Zelf is Hans samen met zijn vrouw al een dertigtal jaren eigenaar van een stalen Groninger boltjalk uit 1910. Deze tjalk ligt vlak onder de molen afgemeerd, bij scheepswerf Veluvia.

Daar is Hans vaak te vinden, want vrijwel al zijn vrije tijd steekt hij in de omvangrijke restauratie van zijn schip. Tijdens de Visserijdag houdt hij voor de verzamelde schippers jaarlijks het palaver, een soort briefing waarin hij op een – naar verluidt – ‘onnavolgbare wijze’ uitleg geeft over het doel van de wedstrijd, vaart of schouw, informatie geeft over het parcours – de baan – de weersverwachting en natuurlijk de wind. Wie interesse heeft om als vrijwilliger bij de Botterstichting aan de slag te gaan, kan hem dan dus aanschieten. “Maar wie vrijwilliger wil worden, mag me net zo goed meteen bellen. Mijn nummer is 06 534 21 570”, aldus Hans Glasstra.

Vraag Hans Glasstra iets over zeilen, botters en hij weet meestal wel het juiste antwoord. Wat een botter kost? “Tegenwoordig wel zo tussen de veertig- en tachtigduizend euro. Maar dan ben je er nog niet. Jaarlijks ben je al gauw een tien- tot vijftienduizend

Slecht humeur, geen goede geur. ‘t Diner was saai, biefstuk taai. ‘t Was een klacht! Hondje lacht. Mevrouw attent, adres bekend: Vlug naar Schiff, malsche bief. Iedereen lacht; Wat een pracht; Biefstuk komt; Fikkie gromt.

Luttekepoortstraat 32 • Tel 0341 412033


De Ouderwetse Bakkerij

Michel Hop Kleine Marktstraat 1 3841 BD Harderwijk Tel. 0341 - 412135

Uw reparateur voor technische apparaten zoals LCD en Plasma TV's

Zuiderzeestraatweg 96 3849 AJ Hierden 0341-453366 www.michel-hop.nl

De Witten Hagen 63 3843 CG Harderwijk Tel. 0341 - 417647 [email protected] www.ouderwetsebakkerij.nl

Nieuwe zeilen voor varende monumenten De twee authentieke Zuiderzeebotters van de Harderwijker Botterstichting, de HK172 en de HK22, hebben sinds dit voorjaar gloednieuwe zeilen. De kosten, ruim 18 mille, zijn gesponsord door de Stichting Harderwijk Vooruit.

kend. Meestal gaan deze vier zeilen zo’n vijftien jaar mee. De oude botterzeilen waren helemaal op en dringend aan vervanging toe, terwijl de opbrengsten uit de botterverhuur de laatste tijd nauwelijks voldoende zijn om alle noodzakelijke reparaties en vervangingen mee te betalen.

Zeilen vormen een belangrijk onderdeel van de botters Naast het grootzeil, beschikt de botter over een fok en als extra worden het zogeheten kluiverzeil en de bezaan gere-

Origineel zeildoek voor de specifieke bottertuigages is nauwelijks meer te verkrijgen en is dus erg kostbaar. De Harderwijker Botterstichting had er niet genoeg geld voor,

maar gelukkig reageerde het bestuur van de Stichting Harderwijk Vooruit meteen positief toen hen om hulp werd gevraagd. De Botterstichting is dan ook heel erg blij met de financiële ondersteuning. De beide schepen doen ook dit jaar weer mee aan tal van activiteiten en zeilwedstrijden in plaatsen rondom de voormalige Zuiderzee. De botters zijn enkele van de maar weinig overgebleven zichtbare herinneringen aan de voormalige visserijgeschie-

denis van Harderwijk. De Harderwijker Botterstichting doet haar best om ze in een authentieke staat te houden. Beide botters zijn officieel geregistreerd in het Nationaal Register. De Stichting Harderwijk Vooruit is opgericht om Harderwijk te promoten. De stichting, die voortkomt uit de VVV, steunt evenementen en projecten die Harderwijk in een positief daglicht stellen.

Vroeger spaarden we slimmer. Toen hadden we een concreet doel. Sparen gaat beter als je een concreet doel hebt. Dat weten we allemaal nog van vroeger. Weet u nog, uw eerste brommer? Als je precies weet waarvoor je spaart, is de kans groter dat je je doel bereikt. Maak daarom nu al uw spaardoelen concreet met de Rabo SpaarWijzer. Sparen kan slimmer. Dat is het idee.

Ga naar www.rabobank.nl/spaarwijzer


Hoe belangrijk was de visserij voor Harderwijk? Met alle aandacht voor het visserijverleden van Harderwijk, vooral aangewakkerd door evenementen als de Visserijdagen en Aaltjesdagen, zou je haast gaan denken dat die twee begrippen – Harderwijk en haar visserijverleden – onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden… Maar is die gedachte wel juist? Natuurlijk is het juist dat Harderwijk vroeger aan de Zuiderzee lag. Maar de stad ligt net zo goed aan de rand van de Veluwe. Toch is dat niet het eerste waar je aan denkt als je de naam ‘Harderwijk’ hoort. En dat hebben wij niet alleen met elkaar gemeen: uit een Nipo-onderzoek van een jaar of twee geleden associeert het merendeel van de Nederlanders Harderwijk met water, vissen en dolfijnen. - Zou het niet zo kunnen zijn dat er andere oorzaken zijn dan feiten die ervoor zorgen dat Harderwijk vrijwel meteen wordt geassocieerd met de visserij? Visserij speelde destijds zeker een rol van belang in een

Zuiderzeestad als Harderwijk. In de hoogtijdagen van de Zuiderzeevisserij, aan het begin van de 20-ste eeuw, telde de Harderwijker vissersvloot tussen de 130 en 136 visserschepen. Het hoogste aantal geregistreerde visserschepen telde Harderwijk in het jaar 1915: 162. Harderwijker Lammert Postma, een van de samenstellers van de twee jaar geleden verschenen ‘Canon van Harderwijk, heeft wat

cijferonderzoek gedaan. Hij schat dat in die periode ongeveer tweehonderd gezinnen rechtstreeks van de visserij leefden. Daarbij opgeteld moeten volgens Postma nog eens driehonderd gezinnen

CAI: Centraale Antenne Inrichting Nu reedsch voorbereid op den toekomst

Zit

gij graag gekluisterd aan den radio-ontvanger of bezit gij reedsch den nieuwen beeldbuisch? Sluit deeze dan aan op den Centraale Antenne Inrichting te Harderwijk. Dan zijt gij verzeekerd van ontvangst zonder ongewenschte storingen en een goede kwaliteit van geluid en beeld. Zelfsch telefonie is nu mogelijk over onze kabel. Centraale Antenne Inrichting is dankzij den nieuwsten technieken nu reedsch voorbereid op den toekomst. CAI Harderwijk, Julianalaan 43 Telefoonnummer: 0341-410666

die leefden van de inkomsten en opbrengsten van visserijambachten en toeleveranciers, zoals mandenmakers, zeilmakerijen, scheepswerven, rokerijen, garnalenpellerijen, taanderijen en vishandelaren. Postma: “Bij die cijfers moet je bedenken dat er op een schip meestal twee man voeren, de schipper met een knecht, meestal een zoon of ander familielid. In Harderwijk leefden ook nogal wat gezinnen

van de opbrengst van het garnalenpellen, dat thuis werd gedaan door de vrouwen, terwijl de man met zijn handel langs de deur ging. En in die tijd werd er nog van alles aan de deur bezorgt. Zelfs de bakker kwam het brood thuis bezorgen.” Postma, voormalig stadsgids en medewerker van het Stadsmuseum Harderwijk, geeft tegenwoordig als ‘Stadsverteller van Harderwijk’ allerlei interessante lezingen geeft over uiteenlopende thema’s en periodes van de geschiedenis van de stad Harderwijk. Hij weet uit zijn hoofd dat Harderwijk in diezelfde periode in totaal ruim zesduizend inwoners telde. Als we nu gemakshalve aannemen dat de gezinsgrootte toen rond de 4 lag, dan telde Harderwijk dus zo’n vijftienhonderd gezinnen. Cijfermatig gezien lijkt dan de conclusie gerechtvaardigd dat de visserij met vijfhonderd gezinnen dus een factor van belang was. Eenderde van iedereen in de stad was betrokken bij de visserij. Maar in Harderwijk draait het niet om de cijfers. En een begrip als ‘visserij’ laat zich evenmin vangen in statistieken, zeker niet als het gaat om het verleden ervan. De Harderwijkse industrieel Eibert den Herder zorgde met z’n fabrieken voor behoorlijk wat werkgelegenheid in Harderwijk. Afgezien van zijn kalkzandsteenfabriek waren ook de hij en

de Harderwijkers die voor ‘m werkten afhankelijk van wat de vissers aan vangsten binnenhaalden. Den Herder bespeelde bovendien destijds de emoties door zijn verzet tegen afsluiting en inpoldering van de Zuiderzee en haalde zo niet zelden de landelijke kranten. In die tijd zonder radio, televisie of reclamedrukwerk was het niet zo verwonderlijk dat door zo’n opgewonden pleitbezorger van de Zuiderzeevisserij hij zo ongeveer de visserij en Harderwijk in het nationaal geheugen heeft gebrand. Heel Nederland zag in hem de voorman in het verzet van de vissers. Den Herder’s optreden heeft Harderwijk op de kaart gezet als vissersstadje. Iets wat we nu, vandaag de dag nóg merken. Harderwijk en haar visserijverleden zíjn voor eeuwig met elkaar verbonden. Het valt goed te begrijpen dat men die gedachte aan ons visserijverleden in stand wil houden. Zeker als we ons realiseren hoe snel alles verdwijnt, voorbij gaat. Van de meer dan honderd botters bijvoorbeeld die Harderwijk heeft geteld, zijn er nu nog maar een paar over. Er varen er nog maar twee, de rest is weggerot, of ligt nog ergens weg te rotten. In het Harderwijkse Stadsmuseum ligt nog maar een paar kuub aan tastbare visserijspullen, waarvan onze kinderen waarschijnlijk niet eens de namen weten, of waarvoor het diende. Het aantal beroepsvissers in Harderwijk slinkt ook nog steeds. De gedachte is juist. De conclusie ook: de visserij wás voor Harderwijk erg belangrijk. Harderwijk moet heel zuinig zijn op haar visserijverleden.

w w w .

Zuiderzee romantiek van de 21e eeuw. Varen met robuuste authentieke botters.

b o t t e r h u r e n . n l

T 0341 46 04 04 Visserijdagen, de oude visserijcultuur van de stad en de kennis van de Zuiderzeevisserij bewaren en koesteren. Dat doet de botterstichting door het aankopen, herstellen en onderhouden van oude botters en schepen. De stichting kan uw bijdrage in euro’s of hulp in de vorm van uw tijd als vrijwilliger goed gebruiken…

De Harderwijker Botterstichting wil, net als de Stichting Harderwijker

laat ste s zomerkoopje nu tot 70% korting J.A.Q. Clothing Bruggestraat 48 3841 CP Harderwijk 0341 - 47 25 58 www.jaq-clothing.nl


(advertentie)

Waterfront geeft de stad haar harmonieuze relatie met het water terug Harderwijk is een typische Hanzestad met een rijke historie. Door de ligging aan het water groeide Harderwijk uit tot een levendige handelsstad, waar water en visserij hand in hand gingen. Een tijd waarin de bottervloot bij de Vischpoort aanmeerde om haring en paling te verhandelen op de Vischmarkt. Door de voltooiing van de afsluitdijk kwam daar verandering in. De Zuiderzee werd afgesloten van het buitenwater en het zoute water veranderde in zoet water. De visserij nam in Harderwijk als bron van bestaan sterk af. Handel, industrie en toerisme namen steeds meer toe. De afgelopen decennia werd de relatie tussen de binnenstad en het water verder verstoord door de industriële bebouwing, de privatisering van de openbare ruimte en de aanleg van parkeerterreinen in het boulevardgebied. Onder de noemer Waterfront geeft de gemeente Harderwijk de stad haar harmonieuze relatie met het water terug. Het ambitieuze plan past ook bij de positie van Harderwijk als economisch centrum van de Noordwest-Veluwe. Het verouderde industrieterrein in de nabijheid van de historische binnenstad maakt plaats voor een nieuw woongebied aan het water. Het bedrijventerrein Lorentzhaven breidt uit om de verplaatsing van gevestigde bedrijven op het ‘oude’ bedrijventerrein mogelijk te maken. De bereikbaarheid van het centrum wordt vergroot door de aanpassingen op het gebied van verkeer en parkeren. Voor een goede balans in het plan wordt ook geïnvesteerd in natuur- en vogelrustgebieden.

Ook de waterrijke historie krijgt hierin vorm. Het boulevardgebied ondergaat een grote gedaanteverwisseling, waarbij de brede stadsgracht langs de historische stadsmuur het nieuwe stadsbeeld gaat vormen. Een plek waar jaarlijks drie miljoen bezoekers uit binnen- en buitenland, net als de Harderwijkers zelf, kunnen genieten van een lange, autoluwe flaneerpromenade met winkels en terrassen, een openbare zandstrand en verschillende watersport- en andere recreatiemogelijkheden.

kers van de Visserijdag zelf de spanning voelen van het kopen van vis via de veilingklok! Meer weten over het Waterfront? Kijk op www.waterfrontharderwijk.nl

Begin 2012 start de aanleg van de eerste fase van het Strandeiland. Ook begint de aannemer in die periode aan de werkzaamheden voor de nieuwe jachthaven De Knar. Aansluitend volgt het grondwerk voor de eerste, nieuwe woningen in het Waterfront. Na 15 jaar plannen maken krijgt het Waterfront nu eindelijk concreet gestalte!

In het westelijk deel van het boulevardgebied ontstaat een havenkom tussen het nieuw aan te leggen Strandeiland en het Dolfinarium. Een plaats waar de historische vloot de geschiedenis van de visserij in het hart van Harderwijk kan laten opleven. Ook wordt gekeken naar de door velen lang gekoesterde wens om de historische Vischafslag terug te brengen in het gebied. En wie weet kunnen bezoe-

Korenfestival op ’t bargje Het wordt voor de tweede keer gehouden, maar belooft, gezien de enorme belangstelling tijdens de eerste editie, nu al een blijvertje: het korenfestival. Ook nu zingen de shantykoren op zaterdagmiddag 27 augustus om het mooist bovenop ‘t bargje’ – het pleintje bij het monument van de Verdronken Vissers – aan de Havendam. Vier koren uit de regio strijden dit jaar om de fraaie en nu al felbegeerde jaarlijkse wisseltrofee: den Bronzen Botter, een kunstwerk vervaardigd door de Harderwijkse beeldende kunstenares Corrie Wijnen. Vorig jaar won het Harderwijkse dameskoor ‘Kokkels en Mokkels’ het kleinood. DerksSchoensp eciaalz aak • Donker straat 8a • 3841 CC H arder wijk Telefo o n : 0341-412897 • Fax: 0341-422763 • Email: klan ten ser vic e@ kder ks. n l

Voor wie zijn voeten lief heeft

Het programma:

12.30 - 13.00 uur Het Kaperkoor uit Lelystad 13.10 - 13.40 uur Kokkels en Mokkels uit Harderwijk 13.50 - 14.20 uur De Tippezangers uit Hierden 14.30 - 15.00 uur Kamper Koggezangers uit Kampen


Middeleeuwen herleven in Campement Campen Riddertoernooi om schone jonkvrouw aan de Vissershaven Enthousiaste inwoners van gaststad Kampen laten bezoekers aan de Harderwijker Visserijdagen in een nagebouwd ‘Campement Campen’ proeven van de sfeer van hun stad in de Middeleeuwen. Gekleed als ridders, schildknapen, schone jonkvrouwen en minder schoon voetvolk strijken zij met Middeleeuwse tenten, vaandels, banieren en vlaggen op zaterdag neer langs de Havenkade. De ridders, een smid, boog schutters, een valkenier en zelfs vuur

spuwers nemen de bezoekers mee, ver terug in de tijd. Ze nagelen dieven aan de schandpaal. Zwaardvechters vertonen hun kunsten en voor kinderen is er boogschieten. In de arena vindt warempel een heus riddertoernooi plaats, om de hand van een schone jonkvrouw. Later op de dag presenteren de ridders van de IJssel zich in een optocht door de Harderwijkse binnenstad aan het publiek. Gedurende de dag geven de ridders en zwaard-

vechters diverse gevechtsdemonstraties, terwijl anderen op een houtvuur middeleeuws koken. Aan de Havenkade ligt ook de Kamper Kogge. Deze nagebouwde replica van een Middeleeuws vrachtschip is open voor bezichtiging. Verder zijn er allerlei oude ambachten te zien. De ridders van Campement Campen nodigen jong en oud uit om zaterdag 27 augustus een kijkje nemen bij hun Campement. Ze heten u nu alvast van harte welkom.

Brax, Hiltl, LaCoste, McGregor, Paul & Shark & Tommy Hilfiger Markt 2 - 3841 CE Harderwijk - telefoon 0341 41 44 41

www.holtmanmode.nl

Wedstrijd visroken om het kampioenschap van Harderwijk Tijdens de Harderwijker Visserijdagen strijden amateurrokers om het kampioenschap visroken van Harderwijk. De rookwedstrijd vindt plaats aan de kade van de Havendijk, net voorbij het voetgangersbruggetje over de haven. Vishandelaar en zelf professioneel palingroker Dries van den Berg sponsort het kampioenschap door alle deelnemers te voorzien van een emmertje paling. Meestal krijgen ze ook nog een partijtje poon, om omstanders alvast een voorproefje te kunnen geven. De rokers hebben vervolgens tot uiterlijk half vier de

tijd om een paling perfect te roken. Dan moeten ze hun beste exemplaar inleveren. Een deskundige jury beoordeelt en becijfert elke paling aan de hand van criteria als ‘hoe zout, hoe gaar, welke rooksmaak, welk uiterlijk en kleur’. Dries van den Berg maakt, om alle schijn van partijdigheid te voorkomen, zelf nooit deel uit van de jury. De visrookwedstrijd begint om half een ‘s middags. Tegen half vier moet de paling zijn gerookt en ingeleverd, waarna om kwart voor vier ’s middags de jury bekend maakt wie de nieuwe visrookkampioen van Harderwijk is geworden.

DIENSTVERLENING IN:

ADMINISTRATIEVE AANGELEGENHEDEN BELASTINGZAKEN.

&

g a a r g u j helpen

wi

Wethouder Jansenlaan 78 3844 DG HARDERWIJK Tel. 0341-430 212 [email protected]


Verbouwings uitverkoop

po rce l e t t i DA NSSPORTSTUDI O

tot 70% korting*

V O O R G E Z E L L I G H E I D, ST I J L E N KWA L I T E I T ! DA N S S C H O O L P O R C E L ET T I L E E RT U DA N S E N O P E L K N I V E AU. OPENHUIS EN INSCHRIJVING OP W O E N S DA G 7 S E P T E M B E R VA N A F 20.30 U U R . W W W. P O R CE L ET T I . N L A D R E S : T E S S E L S CH A D E L A A N 1, H A R D E RW I J K . T E L E F O O N : 0 6 - 5 1 2 0 0 5 0 8 . E M A I L : P O R CE L ET T I @ H ET N ET. N L

*actie geldt tot 24 sept 2011 en is m.u.v. de nieuwe collectie

Bij ons is het tevens mogelijk om met goud te betalen!

paling voor fijnproevers Van onzen speciale verslaggever

Palingrokerij en vishandel Dries van de Berg aan de Burgemeester de Meesterstraat is de laatst overgebleven ambachtelijke palingrokerij van Harderwijk. Volgens zowel liefhebbers als kenners is de gerookte paling van Dries ook meteen de allerlekkerste. “Zo zacht als boter”, leggen ze je uit.

‘ Sint’ eregast Bram van der Vlugt is door het bestuur van de Stichting Harderwijker Visserdagen uitgenodigd om als eregast aanwezig te zijn tijdens de Visserijdagen.

Het is niet moeilijk om de beste te zijn, als je de enige bent, kan men denken. Maar dat is schijn: “Er komt veel bij kijken om van zo’n glibberige vis als paling zo’n ovenheerlijke goudbruine delicatesse te maken”, vertelt Dries. Uit zijn verhalen spreekt de passie die Dries bezit voor zijn vak, het palingroken. Hij weet er zoveel over, zelfs de Latijnse benaming voor paling, ‘Anguilla anguilla’ spreekt hij uit in vloeiend Latijns - dat stadsgenoten hem de bijnaam ‘De Palingprofessor’ hebben gegeven. Dries leert de fijne kneepjes al een paar jaar aan zijn zoon en toekomstig opvolger Peter. “Want naast passie en kennis komt het vooral aan op ervaring en gevoel”, weet Peter allang.

“Ervaring is nodig voor de selectie. Wij selecteren zelf onze paling, op versheid en vetgehalte. En voor het zouten en het roken komt het aan op gevoel, puur gevoel. Daar kan geen computergestuurde rookoven tegenop”, weet Dries. Daarom steek hij nog altijd zelf ’s morgens het houtvuur in zijn rookoven aan, en zorgt voor precies de

Van der Vlugt was in december ook al als eregast te gast in Harderwijk. Op 5 december om precies te zijn. De 77-jarige acteur speelde toen met verve de rol van Sinterklaas, daarbij terzijde gestaan door de Harderwijkse burgemeester John Berends, die eveneens opviel door zijn rolvastheid tijdens de nationale televisieuitzending die live werd uitgezonden. De NTR, die de intocht van Sinterklaas had geregistreerd, maakte eind mei dit jaar bekend dat Van der Vlugt zijn mijter aan de wilgen heeft gehangen. Hij draagt zijn staf over aan zijn collega Stefan van der Walle. Van der Walle is bij het grote publiek geen onbekende. Hij speelde jarenlang de rol van Kees in Flodder. Van der Vugt kroop tussen 1986 tot 2010 in totaal 25 seizoenen in de huid van de goedheiligman. Omdat hij zich tijdens zijn laatste bezoek liet ontvallen een enorme liefhebber te zijn van botters, hoopt het Visserijdagenbestuur hem met een vaartochtje een plezier te kunnen doen. Het lijkt waarschijnlijk dat John Berends dan ook meegaat: de twee konden het op televisie al heel goed met elkaar vinden en zijn beide liefhebbers van het botterzeilen. Onduidelijk is nog wel of ‘s Nederlands meest bekende acteur al heeft laten weten in te gaan op de uitnodiging.

juiste temperatuur, de trek en daarmee dichtheid van de rook. En de luchtvochtigheid, die straks het botermals gerookte palingvlees bijna op je tong doet smelten. Dries weet het. Hij lacht: “Ik kan er nog veel meer over vertellen… maar kom liever straks zelf een stukje proeven”.

PLOEGER logistics U wilt zich richten op uw core business. Daarom laat u de logistiek over aan de specialist: Ploeger Logistics. Wij ontzorgen opdrachtgevers met een maatwerk oplossing op het gebied van warehousing, contractvervoer, groupagevervoer en expeditie.

www.ploeger.nl

1

Programma V

9

Vrijdag 26 augustus

1

2

12.00 uur - H.A.V. -Bedrijvenwedstrijd

Op de vrijdagmiddag vindt traditioneel de H.A.V.bedrijvenwedstrijd met authentieke Zuiderzeebotters georganiseerd. Dit jaar bieden ruim 30 authentieke Zuiderzeebotters een fantastisch schouwspel voor de kust van Harderwijk. De botters vertrekken uit de Harderwijker Vissershaven.

7

11.00 uur - Toneelvoorstelling ‘Op Hoop Van Zegen’ Op vrijdagavond speelt de Theaterwerkplaats Harderwijk op de Vischemarkt het beroemde toneelstuk ‘Op Hoop Van Zegen’ van Herman Heijermans. Vissersweduwe Knier, stuurt haar zoons Barend en Geert de zee op, terwijl één van hen waarschuwt dat hun schip lek is. Ze slaat de waarschuwing in de wind, omdat ze op dat moment niet anders kan. Er moet gegeten worden. Met alle gevolgen van dien, want ze keren niet meer terug van zee. Heijermans verhaalt op treffende wijze hoe de kleine man is overgeleverd aan de elementen van de natuur (de zee), machtige reders en God. Dit toneelstuk dat de tijd heeft overleefd, zorgde er zelfs in 1901 voor dat de visserijwet veranderd zou worden. Deze wet kreeg uiteindelijk in 1908 zijn beslag en bevatte regels om ongelukken op schepen te voorkomen. In “Op hoop Van Zegen” komt de bekende tekst “De vis wordt duur betaald” voor. Reserveren: alleen telefonisch via Cultuur.uit: 0341 428899

2

4

10 5

6

Visserijdagen 2011

Zaterdag 27 augustus

3 3

11.00 uur - Officiële opening

5

12.00 uur - Bloemlegging

7

11

8 9 8

Doorlopend programma van Hanzestad Kampen: - Nostalgische visserijambachten aan de havenkades - Braderie op de boulevard - Bezichtiging Visserijmuseum gebroeders Foppen aan de Zoutkeetstraat

4

6 7

10.30 uur - “Campement van Campen”

10

voor genodigden aan boord van de ‘Stad Harderwijk’

bij het herdenkingsmonument ‘Verdronken Vissers’ aan de Havenkade

12.15 uur - Bezichtiging visserijvloot 12.15 uur - Oude ambachten

een presentatie van oude ambachten op de kade

12.30 uur tot 15.45 uur - Wedstrijd visroken

om het kampioenschap van Harderwijk

12.30 uur - Vlootschouw

vanuit de Harderwijker Vissershaven voor een vloot schouw op het Wolderwijd

13.00 tot 15.30 uur - Korenfestival

op “verhoging” kade

15.45 uur - eindklassering visroken Bekendmaking wedstrijd visroken

11

16.00 uur tot 17.00 - Start Admiraalzeilen

vanaf de ingang van de Vissershaven

17.15 uur - Prijsuitreiking

(bronzen botter wisseltrofee) Korenfestival door burgemeester Berends


Harderwijk in 2031 gaststad Internationale Hanzedagen

De inter nationale Hanzedagen worden in 2031 in Harderwijk gehouden. In dat jaar viert de stad haar achthonderjarig bestaan. De beslissing over de toewijzing viel in het Litouwense Kaunas tijdens de laatste vergadering van de leden van het Internationale Hanzeverbond. De daar aanwezige Harderwijkse burgemeester John Berends slaagde erin een unanieme beslissing te bewerkstelligen. Burgemeester Bernd Saxe van Lübeck, voorzitter van het Internationale Hanzeverbond, zei erop te vertrouwen dat Harderwijk er een prachtig feest van grensoverschrijdende vriendschap van gaat maken.

Voorzitter Dim van Rhee van de stichting Harderwijk Hanzestad toonde zich direct na de bekendmaking ingenomen met het besluit, ook al duurt het nog twintig jaar voordat het zover is. Ook Berends toonde zich verheugd: “In 2031 viert Harderwijk dat het achthonderd jaar stadsrechten heeft. Het is prachtig als we dat feest extra allure kunnen geven door Hanzesteden uit heel Europa gastvrijheid te bieden. Een schitterende manier om Harderwijk op de kaart te zetten”. Volgend jaar, van 28 juni tot en met 1 juli 2012, is de Duitse Hanzestad Lüneburg organisator van de

Internationale Hanzesteden. De stad, die volgend jaar haar zeshonderd jarig bestaan viert, houdt in de binnenstad een grote Hanzemarkt waar ruim 160 Hanzesteden uit zestien Europese landen zich presenteren.

Ook zijn er allerlei evenementen, zoals muziek-en theateroptredens, exposities in musea, concerten waarmee zowel Lüneburg als de gaststeden zich presenteren.

De Inter nationale Hanzesteden genieten een toenemende belangstelling van bezoekers uit de hele wereld, maar vooral uit andere Hanzesteden. Hanzedagen stammen al uit de vroege Middeleeuwen. De deelnemende Hanzestede overlegden dan met elkaar op welke wijze de handel het beste kon plaatshebben. De hedendaagse Internationale Hanzedagenorganisatie werd 32 jaar geleden in Zwolle opgericht en mag zich jaar na jaar verheugen op meer belangstelling. Zo rekent Lüneburg volgend jaar tijdens de Internationale Hanzedagen op de komst van honderdduizenden bezoekers. De eerstvolgende keer dat een Nederlandse Hanzestad het evenement mag organiseren is in 1917 in Kampen.

Vissers herdenken verdronken collega’s Voor het eerst in de geschiedenis van de Harderwijker Visserijdagen legt een delegatie van de huidige Harderwijker Beroepsvissers bloemen bij het herdenkingsmonument ‘Verdronken Vissers’ aan de Havenkade. De bloemlegging door de beroepsvissers vormt onderdeel van een herdenkingsbijeenkomst, waarbij wordt stilgestaan bij alle Harderwijker vissermannen die veelal tijdens de uitoefening van hun beroep zijn verdronken. Dim van Rhee begeleidt de herdenkingsceremonie, terwijl Janny Klein van de Literair Culturele Kring Apollo gedichten voorleest van de Harderwijker dichter Michel Martinus. Daarna volgt eerst een bloemlegging door de burgemeesters Bort Koelewijn van gaststad Kampen en John Berends van Harderwijk, waarna de delegatie van Harderwijker Beroepsvissers bloemen legt bij het monument.

Kom naar de School voor Ondernemers Noordwest-Veluwe! Op maandag- of dinsdagavond biedt de School: - workshops door docenten - gastlessen van ondernemers - ondersteuning bij het schrijven van je ondernemingsplan We starten 5 september! Schrijf je in, vraag het programma aan via [email protected] of bel voor meer informatie 0800-0245666.

www.foppenreclame.nl

Zilveren botterspeld uit dank voor inzet Vast onderdeel van de Visserijdagen is de uitreiking van de zilveren botterspeld. Bijna elk jaar worden één of meerdere mensen met dit ereteken verrast. De botterspelddragers hebben zich allen ingezet voor de visserij of de Visserijdagen. Vroeger waren het vaak vissers die de speld uitgereikt kregen, de laatste jaren krijgen ook mensen die op de achtergrond actief zijn geweest of die zich hebben ingezet voor de Visserijdagen, een speld. Juwelier Gerard Slingerland maakt de zilveren botterspeld en besteedt daar veel zorg en aandacht aan. Vorig jaar mochten Henk Merjenburgh en Judith Overeen allebei de speld in ontvangst nemen. Merjenburg is al jaren actief als fotograaf en geregeld bij culturele activiteiten in Harderwijk te vinden. Ook voor de Visserijdagen maakt hij jaarlijks tientallen foto’s. Hij verdiende daarmee de waardering van de Stichting Harderwijker Visserijdagen. Judith Overeem kreeg de zilveren botterspeld vanwege haar inzet in het bestuur van Stichting Harderwijker Visserijdagen.

EEN GOEDE OLIE VOORKOMT DURE REPARATIES Oliehandel Van Scherpenzeel B.V. is uw leverancier van brandstoffen, smeermiddelen en scheepvaartartikelen.

www.scherpenzeel.net

Hét adres voor hoogwaardige brillen, contactlenzen, hoorapparaten en aanverwante producten. Bruggestraat 34 • 3841 CP Harderwijk • Telefoon: 0341 - 413320 Fax: 0341 - 413415 • E-mail: [email protected]


Burgemeester van Kampen is vlootadmiraal Bort Koelewijn woonde in en werkte voor de stad Harderwijk Bort Koelewijn, de 57-jarige burgemeester van de gaststad Kampen, is tijdens de Harderwijker Visserijdagen vlootadmiraal. Anders dan ál zijn illustere voorgangers, weet hij uit éigen eerdere ervaring al wat dat betekent. Het aanbod van een oude botter als vlaggenschip en een bevriende collega als souffleur tijdens admiraalzeilen en vlootschouw wees hij, hoe vereerd ook, beleefd af. Vanaf de kampanje, het hoge achterdek van ‘zijn’ imposante admiraalschip ‘Kamper Kogge’ neemt Kampenaar Koelewijn zaterdag 27 augustus de salutatiën en saluten van de voorbijvarende botterbemanningen en overige opvarenden in ontvangst. Amper twee jaar is Bort Koelewijn burgemeester van Kampen. Toch trad hij in die korte tijd al tweemaal op als vlootadmiraal. “Bij Sail Kampen vorig jaar en bij de Oostwalbotterwedstrijd dit jaar. Maar het blijft een grote eer. Zeker in wateren die niet tot het domein van de gemeente Kampen behoren.” De ogen van de Kampenaar twinkelen: “Ik ben nieuwsgierig welke schepen ons allemaal gaan groeten. In het verleden voer ik als bemanningslid nog wel eens mee met

de Zuidwalbotterwedstrijden. Uiteraard maakte ik de groet aan de admiraal in die hoedanigheid al mee en natuurlijk vervulde mij dat met diep ontzag.”

Harderwijker

Koelewijn is daarom ook vastbesloten een onuitwisbare indruk te maken op Harderwijk: “Ik neem voor het eerst in gepaste kledij, dus behorend bij een Kogge, de vlootschouw af.” Voor een eerste indruk is het - verrassend genoeg - al te laat, hoewel de meeste Harderwijkers daar geen tot weinig weet van hebben. Koelewijn: “Ik heb, toen de wijk Frankrijk nog niet bestond, het genoegen gesmaakt een paar jaar te wonen aan de Ir. P. Calandstraat. Bij de gemeente Harderwijk werkte ik op de afdeling stadsontwikkeling, waar ik de subsidies binnenhaalde voor herstel van de stadsmuren, restauratie van kerken en rehabilitatie van de binnenstad.” Koelewijn denkt met plezier terug aan de tijd dat hij hier woonde. “Harderwijk verenigt water met prachtige bossen. Ook wonen er gezellige mensen. Maar het ambacht waaraan ik in Harderwijk de meeste punten gaf was wel de bakkerij in de binnenstad.” Koelewijn is nu burgemeester van Kampen. Durft hij een

vergelijking aan tussen ‘zijn stad nu’ en ‘die van toen’? “Kampen was in de vroege middeleeuwen een van de machtigste Hanzesteden. Kampen leverde bijvoorbeeld oorlogsschepen met eigen bemanning om de piraterij tegen te gaan. In die tijd is Kampen, dankzij de internationale handel en de vaart met koggeschepen, een rijke stad geworden. De tekenen daarvan zijn nog steeds in onze stad afleesbaar.”

Samen op Hanzen

“Harderwijk is ook Hanzestad. Ik vind het belangrijk dat wij als Hanzesteden ons beter gaan profileren. Zowel nationaal als internationaal. Bij ons liggen prachtige Hanzesteden vlak bij elkaar: Kampen, Zwolle, Deventer, Hattem, Hasselt en natuurlijk ook Harderwijk! Allemaal parels met een eigen Hanzegeschiedenis, waarmee wij nu nog veel kunnen doen. In 2017 organiseert Kampen de internationale Hanzedagen. De eerstvolgende Nederlandse gemeente die deze eer ten beurt valt is Harderwijk. Dat vraagt van ons wel enig geduld. Tot 2031! Laten we beide gelegenheden daarom samen benutten om onze parels te tonen!” Koelewijn’s sympathie voor Harderwijker is verklaarbaar:

“Kampen en Harderwijk weten wat leven met water is. Overstromingen, de strijd tegen het water, visserij. Net als voor Harderwijk was visserij voor Kampen erg belangrijk. De stad kende vele decennia lang een vismarkt vlakbij de stadsbrug. Maar vooral de inwoners van Brunnepe waren bekend met de visvangst”, weet Koelewijn. “Dat werd nog versterkt toen de bewoners van Schokland door de rijksoverheid werden gedwongen hun eiland en huizen te verlaten en velen zich in Brunnepe vestigden. Brunnepe was ooit een vissersdorpje net buiten de stadsmuren, maar hoort nu als stadswijk bij Kampen. Toch moet de rol van de visserij voor Kampen ook niet worden overschat: “De belangrijkste middelen van bestaan in Kampen bleven handel, veeteelt en later de industrie.” “Wat ik als geboren Spakenburger met water heb? Mijn grootvader voer tot zijn twintigste op een botter. Hij richtte drie bedrijven op, waaronder een boerderij, die mijn vader overnam. Ik ben op die boerderij geboren, een paar honderd meter van de haven. Ik herinner me het klaaglijke geluid van de sirene aan het havenhoofd die de hele nacht door loeide als het mistig was. Goed hoorbaar

Burgemeester Bort Koelewijn, in mijn slaapkamer. Het gaf mij een heerlijk gevoel van vrijheid. Ik herinner me het droeve beeld van gezonken botters in de haven in de zestiger jaren, maar ook de opkomst van de pleziervaart. Zelf kwam ik niet veel aan varen toe. Dat veranderde iets in mijn verkeringstijd, omdat mijn vriendin over een roeiboot kon beschikken…” Bort Koelewijn is goed te spreken over zijn collega John Berends: “Ik ben altijd onder de indruk van zijn enthousiasme en zijn inspirerende rol bij evenementen. Van zijn ervaringen hoop ik gebruik te maken ook bij de voorbereidingen van de internationale Hanzedagen. In Zwolle heeft hij daar het nodige in betekend. En zijn ervaringen bij de landelijke ontvangst van Sinterklaas komen ons ook goed van pas. Bovenal lijkt het mij een burgemeester met wie het goed feesten is!”

Kampen gaststad met Visserijdagen Aan de IJssel ligt de oude stad Kampen, dit jaar door Harderwijk uitgenodigd om gaststad te zijn tijdens haar Harderwijker Visserijdagen. Kampen behoorde net als Harderwijk tot het Middeleeuwse Hanzeverbond. Vanaf de rivier

de IJssel biedt de stad een prachtige aanblik. Sommige kenners vinden het unieke stadsfront het mooiste van Nederland. De historische stad heeft veel te bieden: monumentale panden, karakteristieke steegjes, fraaie pleinen, inte-

ressante musea en archieven. Maar ook expositieruimtes en galerieën, een schitterend buitengebied met mooie fietsroutes in de vrije natuur, veel activiteiten voor watersporters, een groot groen stadspark, jachthavens, campings, een uitgebreid winkel-

apparaat en vele horecavoorzieningen. Net als Harderwijk is Kampen ook een veelzijdige stad met een gezellige bedrijvigheid en een gastvrij karakter. Bovendien is Kampen thuishaven van een flinke bruine vloot, met bij

elkaar ruim veertig traditioneel getuigde zeilschepen, klippers, tjalken, schoeners en natuurlijk ook botters. Kampen komt naar Harderwijk met de unieke ‘Kamper Kogge’ en ‘De Ridders van de IJssel’.

Stadsaanzicht Kampen


Harderwijk [FM] hengelt mee met live radioverslag Een keur van presentatoren, technici, regisseurs en andere programmamakers krijgen hulp van bekende gasten om zaterdag 27 augustus van 11.00 tot 17.00 uur live verslag te doen van de Visserijdag. Net als de afgelopen jaren krijgen luisteraars kans minstens net zoveel als toeschouwers te weten te komen van alle activiteiten die zich in en om de Harderwijkse Vissershaven afspelen.

Programmamakers van Harderwijk Centraal, Senior Plus, 5xM en Actua laten gasten uit Harderwijk en gastgemeente Kampen vertellen over de rijke historie en hun historische banden van hun steden. Zoals in het Noord Duitse Hanzeverbond. Ze vertellen vast ook over de - naar bottermaatstaven reusachtige - Kamper Kogge die tijdens de Visserijdagen in de haven ligt afgemeerd.

Wie het toch waagt het radiotoestel te verlaten, om zelf te gaan kijken wat er allemaal te doen is, loopt het risico door een vliegende reporter te worden geïnterviewd. Voor u het weet luistert u naar een familielid, vriend of iemand anders die u kent. De radiomakers nodigen mensen met mooie, spannende of leuke vissersanekdotes van harte uit aan te schuiven achter de microfoons.

Het Visserijdagprogramma wordt rechtstreeks uitgezonden vanaf een mobiele studio die staat opgesteld op de kade tegen het stadhuis, recht tegenover het witte voetgangersbruggetje over de haven. Volgens de radiomakers de plek die

het mooiste overzicht biedt over de haven, de aangemeerde botters en het admiraalzeilen. Bovendien zweeft regelmatig de geur van vers gerookte paling voorbij. Een ideale locatie dus om met verschillende spraakmakende Harder-

wijkers en Kampenaren in een ongedwongen sfeer de dag te verslaan. Harderwijk [FM] zendt live uit via kabel (94.0 FM), ether (107.7 FM) én internet (www.harderwijkfm.nl)

SINDS 1870

PROJECTINRICHTING OFFICE SUPPLIES • AUDIOVISUEEL ICT & DOCUMENT SOLUTIONS Wuestman heeft een duidelijke visie op het zakelijk Nederland van morgen en heeft daarbij unieke oplossingen bedacht op het gebied van projectinrichting, audiovisueel, ICT & document solutions en office supplies.

Deventerweg 9 • 3843 GA Harderwijk •Tel: 0341-462 080 • www.wuestman.nl

SPEELGOED VOOR GROTE MENSEN

EXPOSITIE van 3 juni 2011 tot 17 januari 2012 zen:

Entreeprij

en: € 3,Volwassen gratis /m 12 jaar: t n re e g n jo € 2,25 /m 17 jaar t 3 1 n re e jong aar t: gratis museumk

* HORNBY TREINEN Openingstijden: * DINKY TOYS di t/m vr: 10.00-17.00 uur za: 13.00-16.00 uur * MECCANO zo & ma: gesloten

Stadsmuseum Harderwijk • Donkerstraat 4 • Tel. 0341 414468 • www.stadsmuseum-harderwijk.nl


Bedrijvenzeilrace met authentieke Zuiderzeebotters

Zuiderzeebotters in actie tijdens een zeilrace In heel Nederland is dit jaar op vrijdag 26 augustus zowat geen authentieke Zuiderzeebotter meer te huur: zó groot is de belangstelling van bedrijven en zó graag willen ze op die dag meedoen aan de bedrijvenzeilwedstrijd. De bedrijvenzeilwedstrijd met authentieke Zuiderzeebotters vormt zo onderhand traditioneel de start van de Visserijdagen in Harderwijk. Zeker met wind in de zeilen is het een spektakel om aan mee te doen, maar evengoed vanaf

IJssalon Everto Wolleweverstraat 3 3841 AZ Harderwijk Tel. 0341 – 41 29 31 www.ijssaloneverto.nl

de wal een genot om naar te kijken. Naar verwachting ruim dertig botters uit alle Zuiderzeesteden en windstreken komen soms al dagen eerder naar Harderwijk gevaren om een mooi plekje te bemachtigen aan de kades van de Vissershaven. En zo kan het dat botters van elkaar vroeger concurrerende vissersstadjes tegenwoordig gebroederlijk zij aan zij liggen: Elburg naast Urk of Vollenhoven, Wieringen, Zwartsluis, Kampen, Den Helder, Grafhorst, Huizen en natuurlijk ook Harderwijk. Bedrijven doen graag mee aan de bijzondere botterzeilrace. Sommigen melden zich al een jaar tevoren aan, om verzekerd te zijn van deelname. De deelnemers zelf komen eveneens uit alle windstreken, tot aan Katwijk aan toe. Het blijkt niet alleen een leuke manier om een dagje op het water door te brengen, maar ook een prima gelegenheid om aan boord van zo’n ‘vissersskuut’ de band met uitgenodigde zakenrelaties te verstevigen. Het komt zelfs voor dat één bedrijf met twee botters mee doet. Natuurlijk kost het huren van een botter wat, zeker met bemanning en catering erbij. Maar bedrijven weten dat met hun geld oude botters worden

opgeknapt, gerestaureerd en onderhouden. Om op een dag als vandaag extra te genieten van zo’n race met een historische botter, die toch oude tijden doet herleven. Vrijdagochtend, kort voor de bottervloot om twaalf uur de haven uitvaart naar de startlijn op het Wolderwijd, wordt erom geloot welk bedrijf op welke schuit mag inschepen. De ene botter zeilt nu eenmaal wat sneller dan de andere, al scheelt een goed op elkaar ingespeelde bemanning daarin ook een niet te onderschatten rol. Die bemanning bestaat uit

doorgaans ervaren vrijwilligers, evenals de wedstrijdleiding, die in handen is van de Harderwijkse watersportvereniging Flevo. Hoewel meedoen belangrijker is dan winnen, zijn sommige bedrijven en bemanningen wel degelijk uit op de eindoverwinning. Eeuwige roem én de HAV-wimpel 2011 wachten hun als trofee. De afkorting HAV staat voor ‘Harderwijk als Visserijstad’. De HAV-wimpel stamt nog uit het Harderwijker visserijverleden. De wimpel werd uitgereikt aan de visser, die de grootste vangst aan wal bracht.

vlees slacht eenden

VSE Weiburglaan 6 3844 KZ Harderwijk telefoon 0341 413 941 www.kronenhof.nl

Wie uit is op een mooie plek om de botters tegen elkaar te zien racen, kan het beste de Knardijk opzoeken. Vanaf de start om 13.00 uur is meestal vanaf die dijk het schouwspel van de botterzeilwedstrijd, met op de achtergrond het stadje Harderwijk, het beste te volgen.


Scheepssmederij Veluvia viert honderdjarig bestaan Scheepssmederij Veluvia, onderdeel van de gelijknamige scheepswerf, bestaat dit jaar honderd jaar. Zaterdag 10 september is het Nationale Monumentendag en vindt een feestelijke herdenkingsbijeenkomst plaats. Ook is de smidse en de scheepswerf gratis te bezichtigen. De scheepssmederij werd gebouwd in 1911, nadat tien jaar daarvoor Johan Oost de scheepswerf had overgenomen van Van Kuikhoven. Werfbaas Oost en zijn knechten Arie Hamstra en Gijs van Gelder repareerden allerlei vissersvaartuigen op de werf, die sinds 1907 de naam Veluvia had meegekregen, maar in de volksmond altijd de Werf van Oost werd genoemd. Ook bouwde hij er nieuwe schepen. De scheepswerf behoorde met zeven bedden, waarop negen schepen konden worden ‘gehellingd’, tot de grootste scheepstimmerijen aan de Zuiderzee. Het smeedwerk besteedde Johan Oost uit aan twee smederijen in de stad. Toen de prijzen alsmaar stegen stapte Oost naar de gemeente. Op 29 november 1910 vraagt Johannes Oost aan burgemeester en wethouders van Harderwijk toestemming tot het oprichten van een smederij op zijn erf. Hij voegt er een tekening bij en schrijft in de

toelichting dat ‘in het gebouw een gelegenheid geplaatst zal worden om het ijzer te versmeden hetwelk voor de scheepsbouw benoodigd is’. Burgemeester en wethouders houden op 14 december 1910 een hoorzitting ‘ten einde gelegenheid te geven om bezwaren in te brengen tegen de oprichting van eene smederij’, maar er verschijnt niemand, zodat de vergunning wordt verleend. Oost richt vervolgens op de werf een eigen smederij in. Hij bouwt een betonnen schoorsteen met daaronder een smeedbed met twee vuren en een aanjager. Dat was een soort blaasbalg om het vuur mee aan te wakkeren, op te porren. Oost stelt Adriaan Roggeveen aan als scheepssmid. Roggeveen houdt zich vooral bezig met de scheepsreparaties en ijzeren delen van de nieuwe boten, maar boeren konden bij hem ook terecht voor het beslaan van hun paarden. Toen Adriaan Roggeveen na een tijd een eigen smidse begon, nam de jongste zoon van Johan Oost, Lourens, het werk in de scheepsmidse over. Lourens had toen net een smidsopleiding afgerond. De scheepssmederij heeft tot in de jaren vijftig dienst gedaan, maar raakte daarna buiten gebruik. Toen Reijer en Jacolien Roelofsen in 2003 de werf overnamen van

Reijer’s vader, de oude hellingbaas Dirk Roelofsen, werd besloten om de smederij en hellingschuur te renoveren. De renovatie werd uitgevoerd met geld van gemeente, provincie en Monumentenzorg. Jacolien Roelofsen is nog steeds trots op het resultaat van de renovatiewerkzaamheden, die inmiddels alweer vijf of zes jaar geleden werden afgerond. Ze wijst op het plafond van het kleine stenen gebouwtje dat het dichtst aan de Burgemeester de Meesterstraat en de bouwmarkt Karwei staat. “De balkenlaag en ook de muren zijn vernieuwd. En er staat een nieuwe kap op de schoorsteen. Die was er bij een storm weer afgewaaid, maar

is inmiddels weer hersteld”, vertelt ze. In de nieuwe scheepsmidse werkt sinds 2008 met regelmaat Reinier Hoving. Hoving is student psychologie, maar beschouwd zichzelf als een soort hobbysmid. Roelofsen legt uit: “Het mag hier ook niet echt een smederij zijn. Je zit hier namelijk met milieueisen en zo”. Voor Hoving werkte Gerard van Panhuis uit Hierden een jaar als hobbysmid. Hoving’s liefde voor het vak van scheepssmid komt goed van pas. De Harderwijker Botterstichting, waar Reinier vrijwilliger bij is, doet regelmatig een beroep op hem voor reparaties aan hun botters, de HK22 en de HK172.

Tijdens de viering van het honderdjarig bestaan van de scheepssmidse is de smidse zelf, maar ook de rest van de scheepswerf voor publiek gratis te bezichtigen tussen tien uur ’s morgens en vijf uur ’s middags. Om vier uur ’s middags is er een officiële bijeenkomst waarbij stadsdichter Geert Zomer een nieuw gedicht over de scheepssmederij voordraagt. Daarbij is ook cultuurwethouder Laurens de Kleine aanwezig, die een eerder die dag vervaardigd kunstwerk aaneen mag smeden en dat een plekje krijgt aan de Havendijk ter herinnering aan de viering van het honderdjarig bestaan van de scheepssmederij.

ledikanten, matrassen, lattenbodems, boxsprings, spiralen, seniorenbedden, linnenkasten, kinderen tienerbedden, dekbedden, hoofdkussens, en bedtextiel.

Deventerweg 7a • 3843 GA Harderwijk •Tel: 0341-415363 • www.denherder.nl


Tijdens Visserijdagen in Harderwijk te bezichtigen

Kamper Kogge: 14e eeuws vrachtschip bracht bloei De aanblik van een veertiende eeuwse kogge maakt in één klap duidelijk hoe ondernemend Nederland in de Middeleeuwen haar transport van handelswaren voor elkaar had en vooral de landen in Noord Europa letterlijk ‘welvaart’ brachten. Tijdens de Visserijdagen ligt de Kamper Kogge afgemeerd in de Harderwijkse Vissershaven.

destijds - ook al hadden ze nog zo’n dorst - niet vrijwillig water dronken… Haring was in het toen overwegend rooms-katholieke Noord-Europa belangrijk volksvoedsel. Op vrijdag en

in de vastentijd nóg meer dan anders, want dan verbood de kerk haar gelovigen om vlees te eten. Gelukkig konden de koggen flink wat verstouwen. De Kamper Kogge, met ruim

Zaterdagmiddag om vier uur laat schipper Sander Klos de trossen losgooien en vaart de kogge naar het midden van de haven om dienst te doen als vlaggenschip tijdens het Admiraalzeilen. Dan neemt de Vlootadmiraal – ditmaal de Kampense burgemeester Bort Koelewijn – vanaf ‘zijn’ Kamper Kogge de vlootschouw af.

Gratis bezichtigen De Kamper Kogge is op zowel vrijdag als zaterdag te bezichtigen in de haven van Harderwijk. De bezichtiging is tijdelijk niet mogelijk als zaterdagmiddag, kort na het middaguur, de admiraal zijn gevolg en zijn gasten aan boord uitnodigt om met hem de vlootschouw op het Wolderwijd af te nemen. De hele vloot botters en andere schuiten vaart dan de haven uit. Hoe lang de schepen wegblijven is nooit precies te zeggen. Ook om vier uur moet iedereen - uitgezonderd de genodigden en natuurlijk de bemanning en de admiraal - van boord: dan is het admiraalzeilen. Dan gaan opnieuw de trossen los.

Eerste kustvaarders

De Kamper Kogge is een replica van een koggewrak dat in 1981 in het zuidelijk deel van Flevoland werd gevonden. Koggen waren de eerste kustvaarders, die zeewaardig genoeg waren om er verre tochten mee te maken. Dat gebeurde al in de tweede helft van de twaalfde eeuw. Deskundigen denken dat het gevonden wrak van de Kamper Kogge gebouwd is rond 1335. Het nabouwen van het schip, ruim 21 meter lang en bijna acht meter breed, duurde vier jaar en werd voltooid in 1998. Ook Harderwijkse kooplieden gebruikten in de Middeleeuwen koggen om handel te drijven met vooral Noorse, Deense en Zweedse havensteden. De kogge staat zelfs afgebeeld op het Harderwijkse stadswapen. Harderwijk is, net als Kampen, al in 1280 lid van de NoordDuitse Hanze, een internationaal verbond van kooplieden, dat uitgroeit tot een Hanze van steden. Harderwijk lijkt in meer opzichten op Kampen. De schippers van de beide Zuiderzeesteden gebruikten dezelfde drukbevaren handelsroutes, waaronder de zogeheten Ommelandvaart, om via Zuiderzee, Waddenzee en langs de Deense Noordzeekust omhoog, via Skagerak en Kattegat de Oostzee te bereiken. Harderwijk verkreeg acht jaar na Kampen, in 1316, van de Deense koning Erik het recht om op Deens grondgebied handel te drijven. En net als Kampen mocht ook Harderwijk een vitte, een handelskolonie, stichten in het aan de Zuid-Zweedse kust gelegen Skåne, destijds Deens grondgebied. Kampen deelde haar vitte met kooplui en schippers uit Zwolle en Deventer, terwijl Harderwijk haar vitte deelde met Zutphen.

twintig meter een middenmaatje tussen de koggen die in lengte varieerden van vijftien tot dertig meter, kon bijvoorbeeld 60 ton vracht vervoeren.

e ist oo m De erie e g k lin r el o o w v ou vr

Donkerstraat 25 3841 CA Harderwijk 0341 429643

Kamper Kogge De Harderwijkse schepen bevoeren met regelmaat ook de IJssel en legden dan vaak aan in Kampen om handelswaar over te slaan en retour te nemen.

Haring en bier

De handel met het Oostzeegebied bestond toen voornamelijk uit graan, hout, bier en vis, vooral haring. Het ging, ook al telden steden destijds maar enkele duizenden inwoners, om grote hoeveelheden. Bier bijvoorbeeld was destijds volksdrank nummer één. Niet vreemd als we bedenken dat de mensen

Wij bedenken het. Wij maken het. Wij regelen het.

Wij zijn een full service reclamebureau in Harderwijk. Nobelstraat 31 • 3846 CE Harderwijk • 0341 430 222


Klopman Optiek uw oogadviseur

UW DUURZAME TOTAALINSTALLATEUR AdvieS, ontwerp, installatie en onderhoud voor: woningen - utiliteit - industrie Harderwijk • TEL: 0341-46 32 12 www.scheerenfoppeninstallatietechniek.nl

Harderwijk - 0341 414440 - www.ogen.com

De Aalzangers zingen over Harderwijk van vroeger Verhalen van vroeger. Wie kent er niet de verhalen van de Harderwijkse vissers, toen het IJsselmeer nog Zuiderzee was? Vissers vertellen die verhalen van toen, vele jaren geleden. Het is historie die bewaard moet blijven, vindt zowat iedereen. Daarom is er een enthousiaste club van Harderwieker zangers, die erover zingt: De Aalzangers. De Aalzangers bestaat uit mannen, wiens vaders, grootvaders en overgrootvaders hun oorsprong in de visserij hebben liggen. Allemaal zijn ze wel een afstammeling van een rasechte Harderwieker vissersfamilie. En dat maakt De Aalzangers tot een koor van robuuste zeebonken en vissersmannen die bij elk tij hun mannetje en vrouwtje staan. Hun zeemansliederen gaan over de zee, de woelige

baren, de vissers, hun vrouwen en het vissersleven. Op deze wijze brengen dus ook De Aalzangers het historische visserijverleden van de stad Harderwijk weer tot leven. Zoals aan de ‘Kiekmure’ bij de haven. Daar kwamen de Harderwiekers samen om de botters te zien binnenvaren. Daar stonden stoere vissers in weer en wind om dit alles gade te slaan. Bij stormweer werden er de kansen besproken van de binnenkomende botters om heelhuids in de haven te komen. Het aloude gezegde ‘De beste stuurlui staan aan wal’ deed daar zijn naam alle eer aan. Bij de Kiekmure stonden de visserskinderen om natuurlijk te zien of vader’s schuit al in het zicht was. Bij stormweer hebben ook menigmaal angstige vrouwenogen uitgekeken of manlief er nog niet aankwam. De Kiekmure heeft ook rusti-

ge tijden gekend. Bijvoorbeeld als het ‘blak’ (windstil) was, want dan konden de vissers niet uitvaren. En bij vorst was het een ijslaag die het uitvaren belette. Vaak waren het dan de vissers zelf die bijeenkwamen bij de Kiekmure. Een echte visser kan overdag eenvoudigweg niet binnen zitten. Hij is óf op zijn schuit, op zee óf in de haven of tenminste in de buurt van de haven. Op zulke dagen was het vaak heel gezellig rondom de Kiekmure. Niet alleen wanneer men er kringetjes stond te spuwen, maar ook bij hoog water of storm, wanneer er een schip voor de haven aan de grond raakte en de één voor de ander precies wist wat de schipper had moeten doen of nog zou moeten doen. De Aalzangers hebben zich sinds hun oprichting gespecialiseerd in Hollandse zeemansliederen. Het Harderwijkse

mannenkoor, in hun zo kenmerkende rode kieltjes en op witte klompen, staat min of meer onder aanvoering van één vrouw, accordeoniste Henny van Gils. Het is in 1985 voortgekomen uit het Harderwijks Mannenkoor dat destijds een optreden verzorgde in het Duitse Mulheim am Main. De Aalzangers blijven meestal dichter bij huis. Het is zo ongeveer het huiskoor van evenementen als de Harderwijker Visserijdagen en natuurlijk Aaltjesdag. Het visserskoor verzorgt verder optredens in verzorgingstehuizen, op bruiloften, buurtfeesten of tijdens jubilea. Het koor telt 24 leden, twee accordeonisten en één accordeoniste. Veel leden hebben vaders, grootvaders en overgrootvaders die werkzaam zijn geweest in de visserij.

COLOFON ‘De Harderwieker’ is een initiatief en project van Foppen Reclame BV in Harderwijk. Eerste uitgave: augustus 2011 Thema: De ‘Visserij in Harderwijk voor en na de afsluiting van de Zuiderzee’ Uitgever: Foppen Reclame BV Nobelstraat 31 3846 CE Harderwijk Tel. 0341 430222 Directie: Martin Foppen (Eind)redactie: Harry Schipper Vormgeving: Tom van den Berg Marrinda Herms, Latoya Sweers Fotografie: Archief van Stadsmuseum Harderwijk, Henk Merjenburgh en anderen Acquisitie: Martin Foppen Drukkerij: Dijkman BV Diemen Met dank aan: Directie en medewerkers van het Stadsmuseum Harderwijk, Stadsverteller Lammert Postma, Bestuur en vrijwilligers van de Harderwijker Botterstichting en vele anderen. Verspreiding: Huis-aan-huis in Harderwijk, Ermelo, Hierden, Hulshorst, Nunspeet, Garderen, Zeewolde en Elburg en op deVisserijdagen Harderwijk 2011 Oplage: 48.000 exemplaren. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. druk, fotokopie, digitalisering, internet of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Augustus 2011


Vischpoort vormt decor gratis openluchtvoorstelling van Theaterwerkplaats Harderwijk De Theaterwerkplaats Harderwijk brengt tijdens de Harderwijker Visserijdagen op vrijdagavond 26 augustus een unieke openluchtvoorstelling op de Vischmarkt naast de Vischpoort het beroemde toneelstuk ‘Op Hoop Van Zegen’ van Herman Heijermans. De acteurs doen dat in een unieke samenwerking met het Shantykoor De Boekaniers, die speciaal voor dit visserijdrama een aantal Ierse zeemansliederen zodanig in het Nederlands heeft ver-

taald, dat de teksten opeens een inleiding vormen op een aantal scènes in Heijermans’ stuk. Andere teksten zijn juist weer een commentaar op bepaalde scènes. Regisseur Doris Goosen is blij met de samenwerking: “Door hun medewerking ontstaat er een vorm van muziektheater. Het is inspirerend om samen in deze kunstvorm te werken. Het maakt de voorstelling levendig. Deze vorm vergroot bovendien de dramatische kracht”. In ‘Op Hoop Van Zegen’ komt een bekende gezegde voor: ‘De vis wordt duur betaald”. Doris Goosen beschouwt het toneelstuk als ‘een stuk cultureel erfgoed voor Harderwijk’. “Het schetst het visserijleven anno 1900”, aldus de regisseur. “Maar het publiek mag de lijn best doortrekken.

Het is misschien nu geen vis, maar katoen uit Bangladesh of cacao uit de Ivoorkust die duur wordt betaald!” Het publiek wordt op dezelfde avond ook nog getrakteerd op een optreden van het Harderwijkse ‘visvrouwen’koor Kokkels en Mokkels, al is dat niet tijdens de voorstelling, maar in de pauze van het stuk. ‘Op Hoop Van Zegen’ zien velen als een visserijdrama dat in zijn essentie nog steeds actueel is met daarin menselijke dilemma’s die doen denken aan Griekse trage-

dies. Het bekende toneelstuk wordt door anderen nogal eens afgedaan als ‘een stukje volkstoneel’. “Ten onrechte”, vindt de regisseuse. Doris Goosen: “Het vertelt over het harde leven van vissers, zo rond 1900, waarin zij hun lot lieten afhangen van God, de natuur en de rijke reder. De vissersweduwe Knier, stuurt haar beide, laatste zoons Barend en Geert, de zee op, terwijl één van hen waarschuwt dat hun schip lek is. Ze slaat de waarschuwing in de wind, omdat ze op dat moment niet anders kan. Er moet gegeten worden. Met alle gevolgen van dien, want ze keren niet meer terug van zee”. Goosen vindt dat Heijermans treffend verhaalt hoe de kleine man is overgeleverd aan de elementen van de natuur, de

machtige reders en God. “Dit toneelstuk, dat de tijd heeft overleefd, zorgde er in 1901 zelfs voor, dat jaren later, in 1908, de Visserijwet werd veranderd. In de Visserijwet kwamen regels om ongelukken op schepen te voorkomen”. ‘Op Hoop Van Zegen’ gaat over een wereld waarin men leeft in een sterke burgerlijke moraal, zoals reder Bos, maar waar je je voor een deel aan mag onttrekken, wanneer het de economie betreft. (De reder die wél zijn assurantiën opstrijkt, maar Knier niet uitbetaald.) De jeugd, in de rollen van Geert en Jo, komt daartegen in opstand, ziet voor zijn kinderen een andere wereld. Een wereld met meer rechten en meer oog voor de armen. Goosen vertelt dat ze ‘juist dit stuk zo graag in deze stad’ wil opvoeren, ‘omdat juist de visserij in de geschiedenis van Harderwijk een prominente rol speelt’. De voorstelling is gratis toegankelijk. Wel is - in verband met de toewijzing van zitplaatsen - tevoren reserveren verplicht én moet men minimaal een half uur voor het begin om 19.30 uur, dus om 19.00 uur, aanwezig zijn. Reserveren kan via: www.cultuurpuntuit.nl Spelers: Gerda van Heusden, Janny Huttinga, Vincent van Miert, Marjolein Schölvinck, , Roelinka Schouwstra, Herman Schoorlemmer, Wietse Hummel, Kees Hellingman, Cas Hofstee, Desiree de Bruin en Henk Epskamp, i.s.m. Shantykoor De Boekaniers o.l.v. Wim van de Kolk. Regie: Doris Goosen, Regieassistent: Els Hoyng, Techniek: Music Support Sound Service.

“Uw mailing is bij ons in goede handen”

DM ICT

service centrum

advies begeleiding uitvoering van databeheer bestandsvoorbereiding ICT vraagstukken print- en mailwerk

www.dm-ict.nl Nobelstraat 31 • 3846 CE Harderwijk

T 0341-760290 • F 0341-760299 • [email protected]

Visserijdagbraderie op boulevard Historische visserijambachten Wat zijn vissers zonder hun schip of netten? Wat zijn de Harderwijker Visserijdagen zonder oude ambachten? De Zuiderzeevisserij telde vroeger een scala aan ambachtslieden en bedrijven waarvan de vissers sterk afhankelijk waren. Voor de visser was zijn schip het allerbelangrijkste. De timmerman en smid zorgden voor onderhoud en reparaties aan het casco. Voor de tuigage en zeilen kon hij bij de touwslager en zeilmakerij terecht. Mandenmakers maakten niet alleen manden, maar ook kubben, gevlochten manden van wilgenteen, waar de paling in zwom en vanzelf terechtkwam in een klein fuikje. De netten en fuiken boeten en repareren deed elke visser zelf. Maar wie wil zien hoe dat gaat, kan ook gewoon terecht langs de kades van

de Vissershaven, waar u op zaterdag vanaf 10.30 uur een bont gezelschap vakmensen aantreft, die elk een historisch visserijambacht uitoefenen, soms al heel hun werkzame leven en zo letterlijk een heel belangrijk stukje visserijverleden levend houden.

Visserijdagbraderie Nieuw dit jaar is de ‘Visserijdagbraderie’ aan de Strandboulevard. Bij elkaar doen zo’n 75 standhouders mee aan de braderie, elk met zijn eigen koopwaar, variërend van (kinder)kleding, gereedschap en snoep tot aan woonaccessoires, sieraden en fruit. Voor iedereen die graag leest: er is ook een kleine boekenmarkt. En, zoals bij elke goede braderie: echte standwerkers prijzen producten aan, waarvan u zich straks afvraagt: ‘Hoe heb ik ooit zonder gekund?’

gez. de Lange Oma weet het, moeder weet het: al meer dan 100 jaar toonaangevend in onderkleding. En dat willen we ook in de toekomst graag zijn!… Onze service en deskundigheid blijft als vanouds, de collectie is natuurlijk aangepast en sterk uitgebreid: • Lingerie • Nachtmode • Ondermode • Badkleding Vischmarkt 2, Harderwijk Tel. 0341 550190 Stationsstraat 37, Ermelo Tel. 0341 495122 Frieswijkstraat 2, Nijkerk Tel. 033 2466063


In deze editIe

pagina

Voorwoord van burgemeester John Berends..................................2 Welkom in de historie van Harderwijk............................................2 Eibert den Herder haalt toeristen naar Harderwijk.......................3 Schipper Hans Glasstra houdt de vaart erin..................................4 Nieuwe zeilen voor varende monumenten.....................................5 Hoe belangrijk was de visserij voor Harderwijk?............................6 Korenfestival op ’t bargje.................................................................7 Middeleeuwen herleven in Campement Campen..........................8 Wedstrijd visroken om het Kampioenschap van Harderwijk.........8 ‘Sinterklaas’ eregast tijdens Harderwijker Visserijdagen................9 Programma Visserijdagen - vrijdag 26 augustus......................................................................10 - zaterdag 27 augustus...................................................................11 Harderwijk in 2031 gaststad Internationale Hanzedagen............ 12 Vissers herdenken verdronken collega’s........................................12 Zilveren Botterspeld uit dank voor inzet...................................... 12 Burgemeester van Kampen is vlootadmiraal...............................13 Kampen gaststad met Visserijdagen.............................................13 Harderwijk [FM] hengelt mee met live radioverslag.................... 14 Bedrijvenzeilrace met authentieke Zuiderzeebotters...................15 Scheepssmederij Veluvia viert honderdjarig bestaan...................16 Kamper Kogge: 14e eeuws vrachtschip bracht bloei.................... 17 De Aalzangers zingen over Harderwijk van vroeger.................... 18 Gratis openluchtvoorstelling Theaterwerkplaats..........................19 Visserijbraderie op boulevard.......................................................19

150 jaar

Bakkerij Wegerif “Brood is een levend product. Machtig mooi om mee te werken.” Het fascineert de Harderwijker bakker Kees Wegerif tot diep in zijn vezels, brood.

Dat zit in de familie. Vanaf 1860 tot op de dag van vandaag. In 2010 is het 150 jaar geleden dat de jonge Diederik Frederik Wegerif uit Apeldoorn de kost ging verdienen als broodbakker. Hij begon als boer en bakker in Baarn een bakkerij met een winkel. Zijn zoon Willem Jan nam jaren later de zaak over. Daarna volgde diens zoon frits. Zijn opvolger en zoon Wim, vestigde de zaak in Harderwijk. Kees volgde zijn broer Wim op en opende ook vestigingen in onder meer Ermelo. EN Kees zal te zijner tijd - de traditie in de bakkersfamilie Wegerif zet zich voort - worden opgevolgd door zoon Corné.

“De bakker die het beter bakt” Smeepoortstraat 38 • 3841 EJ Harderwijk • Telefoon 0341 412128

Alle gerechten op de kaart

9,50 euro

Bruggestraat 22 - Harderwijk 0341-430101 - www.dollegriet.nl

dolfinarium, waar dromen uitkomen! Ontdek het park waar dromen uitkomen… Ontdek het Dolfinarium. Ontvang nu tot € 3,50 korting p.p. voor een onvergetelijke dag vol met dierbare herinneringen. Ontmoet de dolfijnenmoeders met hun baby’s, ervaar de magische onderwaterwereld en vlieg mee naar dolfijneneiland in de award winning show ‘Droomwens’ En bezoek vanaf nu het Spetter Theater met de allernieuwste blacklight show in Nederland: “Spetter en het magische avontuur”.

Actievoorwaarden:

Lever deze originele kortingsbon in aan de kassa van het Dolfinarium en u ontvangt € 3,50 korting p.p. op de reguliere entreeprijs. Maximaal 5 personen per bon. Deze actie is niet geldig in combinatie met andere acties, (groeps)kortingen, Air Miles of elders verkregen entreebewijzen. De actiebon is niet inwisselbaar voor contant geld. Geldig t/m 31 augustus 2011. plu code: 4018

Eenden helpen vissers door crisisjaren heen

Recommend Documents